| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
೨. ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ
2. Bhūtagāmavaggo
೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
೮೯. ದುತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ಸಾಖಟ್ಠಕವಿಮಾನೇ ಸಾಖಾಯ ಛಿಜ್ಜಮಾನಾಯ ಛಿಜ್ಜನ್ತೇ ತತ್ಥ ಅಛೇದನತ್ಥಾಯ ದೇವತಾಯ ಉಪನೀತಂ ಪುತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಕುಠಾರಿನಿಕ್ಖೇಪವೇಗಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೇತಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಂ। ರುಕ್ಖಾನಂ ವಿಯ ಛೇದನಾದೀಸು ಅಕುಪ್ಪನಞ್ಹಿ ರುಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ನಾಮ।
89. Dutiyavaggassa paṭhame niggahetuṃ asakkontoti sākhaṭṭhakavimāne sākhāya chijjamānāya chijjante tattha achedanatthāya devatāya upanītaṃ puttaṃ disvāpi kuṭhārinikkhepavegaṃ nivattetuṃ asakkontoti attho. Rukkhadhammeti rukkhassa pavattiyaṃ. Rukkhānaṃ viya chedanādīsu akuppanañhi rukkhadhammo nāma.
ಉಪ್ಪತಿತನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ಭನ್ತನ್ತಿ ಧಾವನ್ತಂ। ವಾರಯೇತಿ ನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಇತರೋತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕೋಧಂ ಅನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ರಾಜಉಪರಾಜಾದೀನಂ ರಸ್ಮಿಮತ್ತಗ್ಗಾಹಕಜನೋ ವಿಯ ನ ಉತ್ತಮಸಾರಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಸಟಂ ಸಪ್ಪವಿಸನ್ತಿ ಸರೀರೇ ದಾಠಾವಣಾನುಸಾರೇನ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಂ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಂ ಕಣ್ಹಸಪ್ಪವಿಸಂ ವಿಯ। ಜಹಾತಿ ಓರಪಾರನ್ತಿ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಸಞ್ಞೋಜನಾನಿ ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಜಹಾತಿ। ‘‘ಓರಪಾರ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಓರಿಮತೀರಂ ವುಚ್ಚತಿ । ಅಥ ವಾ ಸೋತಿ ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಕೋಧಂ ವಿನೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಓರಪಾರಂ ಜಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಓರಂ ನಾಮ ಸಕತ್ತಭಾವೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ವಾ ಆಯತನಾನಿ। ಪಾರಂ ನಾಮ ಪರಅತ್ತಭಾವೋ, ಬಾಹಿರಾನಿ ವಾ ಆಯತನಾನಿ। ತದುಭಯೇ ಪನ ಛನ್ದರಾಗಂ ಜಹನ್ತೋ ‘‘ಜಹಾತಿ ಓರಿಮಪಾರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Uppatitanti uppannaṃ. Bhantanti dhāvantaṃ. Vārayeti niggaṇheyya. Itaroti uppannaṃ kodhaṃ aniggaṇhanto rājauparājādīnaṃ rasmimattaggāhakajano viya na uttamasārathīti attho. Visaṭaṃ sappavisanti sarīre dāṭhāvaṇānusārena vitthiṇṇaṃ byāpetvā ṭhitaṃ kaṇhasappavisaṃ viya. Jahāti orapāranti pañcorambhāgiyasaññojanāni tatiyamaggena jahāti. ‘‘Orapāra’’nti hi orimatīraṃ vuccati . Atha vā soti tatiyamaggena kodhaṃ vinetvā ṭhito bhikkhu arahattamaggena orapāraṃ jahātīti attho. Tattha oraṃ nāma sakattabhāvo, ajjhattikāni vā āyatanāni. Pāraṃ nāma paraattabhāvo, bāhirāni vā āyatanāni. Tadubhaye pana chandarāgaṃ jahanto ‘‘jahāti orimapāra’’nti vuccati.
೯೦. ಭವನ್ತೀತಿ ವಡ್ಢನ್ತಿ। ಅಹುವುನ್ತೀತಿ ಬಭೂವು। ತೇನಾಹ ‘‘ಜಾತಾ ವಡ್ಢಿತಾ’’ತಿ। ಭೂತಾನಂ ಗಾಮೋತಿ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಹರಿತತಿಣಾದಿಭಾವೇನ ಸಮಗ್ಗಾನಂ ಸಮೂಹೋ। ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭೂತಾ ಏವ ವಾ ಗಾಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಾತಬ್ಯ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪಾ ಪಾನೇತಿ ಧಾತ್ವತ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತಾ’’ತಿ। ಸಾ ಚ ಪಾತಬ್ಯತಾ ಛೇದನಾದಿ ಏವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸಾ…ಪೇ॰… ಭೂತಗಾಮಸ್ಸ ಜಾತಾ ಛೇದನಾದಿಪಚ್ಚಯಾ’’ತಿ।
90.Bhavantīti vaḍḍhanti. Ahuvuntīti babhūvu. Tenāha ‘‘jātā vaḍḍhitā’’ti. Bhūtānaṃ gāmoti mahābhūtānaṃ haritatiṇādibhāvena samaggānaṃ samūho. Tabbinimuttassa gāmassa abhāvaṃ dassetuṃ ‘‘bhūtā eva vā gāmo’’ti vuttaṃ. Pātabya-saddassa pā pāneti dhātvatthaṃ sandhāyāha ‘‘paribhuñjitabbatā’’ti. Sā ca pātabyatā chedanādi eva hotīti āha ‘‘tassā…pe… bhūtagāmassa jātā chedanādipaccayā’’ti.
೯೧. ಜಾತ-ಸದ್ದೋ ಏತ್ಥ ವಿಜಾತಪರಿಯಾಯೋತಿ ‘‘ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ ಇತ್ಥೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಪಸೂತವಚನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಸೂತಾನೀ’’ತಿ, ನಿಬ್ಬತ್ತಪಣ್ಣಮೂಲಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
91.Jāta-saddo ettha vijātapariyāyoti ‘‘puttaṃ vijātā itthī’’tiādīsu viya pasūtavacanoti āha ‘‘pasūtānī’’ti, nibbattapaṇṇamūlānīti attho.
ತಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ತಾನಿ ಬೀಜಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ। ಕಾರಿಯದಸ್ಸನಮುಖೇನೇವ ಕಾರಣಞ್ಚ ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಬೀಜತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಬೀಜಂ ದಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿ।
Tānidassentoti tāni bījāni dassento. Kāriyadassanamukheneva kāraṇañca gahitanti āha ‘‘bījato nibbattena bījaṃ dassita’’nti.
೯೨. ‘‘ಬೀಜತೋ ಸಮ್ಭೂತೋ ಭೂತಗಾಮೋ ಬೀಜ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ ‘‘ಪದುಮಗಚ್ಛತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಪುಪ್ಫಂ ಪದುಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯಾಯಂ ವೋಹಾರೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಂ ಬೀಜಂ ಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಪಣ್ಣಮೂಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಯಥಾರುತನ್ತಿ ಯಥಾಪಾಠಂ।
92.‘‘Bījato sambhūto bhūtagāmo bīja’’nti iminā uttarapadalopena ‘‘padumagacchato nibbattaṃ pupphaṃ paduma’’ntiādīsu viyāyaṃ vohāroti dasseti. Yaṃ bījaṃ bhūtagāmo nāma hotīti nibbattapaṇṇamūlaṃ sandhāya vadati. Yathārutanti yathāpāṭhaṃ.
‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸರೀರೇ ಲಗ್ಗಭಾವಂ ಞತ್ವಾಪಿ ಉಟ್ಠಹತಿ, ‘‘ತಂ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ ವಟ್ಟತಿ। ಅನನ್ತಕ-ಗ್ಗಹಣೇನ ಸಾಸಪಮತ್ತಿಕಾ ಗಹಿತಾ, ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸಾ ಸೇವಾಲಜಾತಿಯಾ। ಮೂಲಪಣ್ಣಾನಂ ಅಭಾವೇನ ‘‘ಅಸಮ್ಪುಣ್ಣಭೂತಗಾಮೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಬೀಜಗಾಮೇನ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ। ಅವಡ್ಢಮಾನೇಪಿ ಭೂತಗಾಮಮೂಲಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಮೂಲಕಭೂತಗಾಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ನಾಳಿಕೇರಸ್ಸ ಆವೇಣಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ।
‘‘Sañciccā’’ti vuttattā sarīre laggabhāvaṃ ñatvāpi uṭṭhahati, ‘‘taṃ uddharissāmī’’tisaññāya abhāvato vaṭṭati. Anantaka-ggahaṇena sāsapamattikā gahitā, nāmañhetaṃ tassā sevālajātiyā. Mūlapaṇṇānaṃ abhāvena ‘‘asampuṇṇabhūtagāmo nāmā’’ti vuttaṃ. So bījagāmena saṅgahitoti. Avaḍḍhamānepi bhūtagāmamūlakattā vuttaṃ ‘‘amūlakabhūtagāme saṅgahaṃ gacchatī’’ti. Nāḷikerassa āveṇikaṃ katvā vadati.
ಸೇಲೇಯ್ಯಕಂ ನಾಮ ಸಿಲಾಯ ಸಮ್ಭೂತಾ ಏಕಾ ಗನ್ಧಜಾತಿ। ಪುಪ್ಫಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವಿಕಸಿತಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ। ಛತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ವಿಕಸಿತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ। ಮಕುಳಂ ಪನ ರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ಅಕೋಪೇನ್ತೇನಪಿ ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಫುಲ್ಲಂ ವಟ್ಟತಿ। ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇನಾತಿ ಹತ್ಥಚಾಪಲ್ಲೇನ।
Seleyyakaṃ nāma silāya sambhūtā ekā gandhajāti. Pupphitakālato paṭṭhāyāti vikasitakālato pabhuti. Chattakaṃ gaṇhantoti vikasitaṃ gaṇhanto. Makuḷaṃ pana rukkhattacaṃ akopentenapi gahetuṃ na vaṭṭati, phullaṃ vaṭṭati. Hatthakukkuccenāti hatthacāpallena.
‘‘ಪಾನೀಯಂ ನ ವಾಸೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ತನೋ ಪಿವನಪಾನೀಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ವಟ್ಟತಿ ಅನುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ತನಾ ಖಾದಿತುಕಾಮೇನಾ’’ತಿ। ಯೇಸಂ ರುಕ್ಖಾನಂ ಸಾಖಾ ರುಹತೀತಿ ಮೂಲಂ ಅನೋತಾರೇತ್ವಾ ಪಣ್ಣಮತ್ತನಿಗ್ಗಮನಮತ್ತೇನಪಿ ವಡ್ಢತಿ। ತತ್ಥ ಕಪ್ಪಿಯಮ್ಪಿ ಅಕರೋನ್ತೋ ಛಿನ್ನನಾಳಿಕೇರವೇಳುದಣ್ಡಾದಯೋ ಕೋಪೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।
‘‘Pānīyaṃ na vāsetabba’’nti idaṃ attano pivanapānīyaṃ sandhāya vuttaṃ, aññesaṃ pana vaṭṭati anuggahitattā. Tenāha ‘‘attanā khāditukāmenā’’ti. Yesaṃ rukkhānaṃ sākhā ruhatīti mūlaṃ anotāretvā paṇṇamattaniggamanamattenapi vaḍḍhati. Tattha kappiyampi akaronto chinnanāḷikeraveḷudaṇḍādayo kopetuṃ vaṭṭati.
‘‘ಚಙ್ಕಮಿತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕೇವಲಂ ಚಙ್ಕಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಮಗ್ಗಗಮನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ, ತಿಣಾನಂ ಉಪರಿ ನಿಸೀದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಚ ದೋಸೋ ನತ್ಥಿ।
‘‘Caṅkamitaṭṭhānaṃ dassessāmī’’ti vuttattā kevalaṃ caṅkamanādhippāyena vā maggagamanādhippāyena vā akkamantassa, tiṇānaṃ upari nisīdanādhippāyena nisīdantassa ca doso natthi.
ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ಸಮಣಾನಂ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇಹಿ, ಅಬೀಜನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಾನಿಪಿ ಕಪ್ಪಿಯಭಾವತೋ ‘‘ಸಮಣಕಪ್ಪಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಅಬೀಜಂ ನಾಮ ತರುಣಅಮ್ಬಫಲಾದೀನಿ। ನಿಬ್ಬಟ್ಟೇತಬ್ಬಂ ವಿಯೋಜೇತಬ್ಬಂ ಬೀಜಂ ಯಸ್ಮಿಂ, ತಂ ಪನಸಾದಿ ನಿಬ್ಬಟ್ಟಬೀಜಂ ನಾಮ। ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ವತ್ವಾವಾತಿ ಪುಬ್ಬಕಾಲಕಿರಿಯಾವಸೇನ ವುತ್ತೇಪಿ ವಚನಕ್ಖಣೇವ ಅಗ್ಗಿಸತ್ಥಾದಿನಾ ಬೀಜಗಾಮೇ ವಣಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವಚನತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ತಞ್ಚ ದ್ವಿಧಾ ಅಕತ್ವಾ ಛೇದನಭೇದನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ। ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಭಾಸಾಯ ವುತ್ತೇಯೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಬೀಜಗಾಮಪರಿಮೋಚನತ್ಥಂ ಪುನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಕಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಾರಾಪನಸ್ಸ ಪಠಮಮೇವ ಅಧಿಕತತ್ತಾ। ‘‘ಕಟಾಹೇಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಟಾಹತೋ ನೀಹತಾಯ ಮಿಞ್ಜಾಯ ವಾ ಬೀಜೇ ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಏವ। ಭೂತಗಾಮೋ, ಭೂತಗಾಮಸಞ್ಞಿತಾ, ವಿಕೋಪನಂ ವಾ ವಿಕೋಪಾಪನಂ ವಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ।
Samaṇakappehīti samaṇānaṃ kappiyavohārehi, abījanibbaṭṭabījānipi kappiyabhāvato ‘‘samaṇakappānī’’ti vuttāni. Abījaṃ nāma taruṇaambaphalādīni. Nibbaṭṭetabbaṃ viyojetabbaṃ bījaṃ yasmiṃ, taṃ panasādi nibbaṭṭabījaṃ nāma. Kappiyanti vatvāvāti pubbakālakiriyāvasena vuttepi vacanakkhaṇeva aggisatthādinā bījagāme vaṇaṃ kātabbanti vacanato pana pubbe kātuṃ na vaṭṭati, tañca dvidhā akatvā chedanabhedanameva dassetabbaṃ. Karontena ca bhikkhunā ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti yāya kāyaci bhāsāya vutteyeva kātabbaṃ. Bījagāmaparimocanatthaṃ puna kappiyaṃ kāretabbanti kārāpanassa paṭhamameva adhikatattā. ‘‘Kaṭāhepi kātuṃ vaṭṭatī’’ti vuttattā kaṭāhato nīhatāya miñjāya vā bīje vā yattha katthaci vijjhituṃ vaṭṭati eva. Bhūtagāmo, bhūtagāmasaññitā, vikopanaṃ vā vikopāpanaṃ vāti imānettha tīṇi aṅgāni.
ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೨. ಭೂತಗಾಮವಗ್ಗೋ • 2. Bhūtagāmavaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧. ಭೂತಗಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದ-ಅತ್ಥಯೋಜನಾ • 1. Bhūtagāmasikkhāpada-atthayojanā
