| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
2. භූතගාමවග්‌ගො
2. Bhūtagāmavaggo
1. භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
89. ඵරසුං නිග්‌ගහෙතුං අසක්‌කොන්‌තොති දස්‌සිතභාවං ජානාපෙති. කස්‌මා අයං ඵරසුං උග්‌ගිරීති චෙ? මනුස්‌සානන්‌තිආදි තස්‌ස පරිහාරො. ‘‘ආකොටෙසි ඡින්‌දීති ච වචනතො රුක්‌ඛදෙවතානං හත්‌ථානි ඡිජ්‌ජන්‌ති, න චාතුමහාරාජිකාදීනං විය අච්‌ඡෙජ්‌ජානී’’ති වදන්‌ති.
89.Pharasuṃ niggahetuṃ asakkontoti dassitabhāvaṃ jānāpeti. Kasmā ayaṃ pharasuṃ uggirīti ce? Manussānantiādi tassa parihāro. ‘‘Ākoṭesi chindīti ca vacanato rukkhadevatānaṃ hatthāni chijjanti, na cātumahārājikādīnaṃ viya acchejjānī’’ti vadanti.
90-92. භවන්‌ති අහුවුඤ්‌චාති ද්‌විකාලිකො භූතසද්‌දො. යදි බීජතො නිබ්‌බත්‌තෙන බීජං දස්‌සිතං, තදෙව සන්‌තකං යදිදං. සොව කුක්‌කුටො මංසිමක්‌ඛිතොති අයමෙව හි පරිහාරො. අට්‌ඨකථාසුපි හි ‘‘බීජෙ බීජසඤ්‌ඤී’’ති ලිඛිතං. යං බීජං භූතගාමො නාම හොති, තස්‌මිං බීජෙ භූතගාමබීජෙති යොජෙත්‌වා. අමූලකත්‌තා කිර සම්‌පුණ්‌ණභූතගාමො න හොති, ‘‘සමූලපත්‌තො එව හි භූතගාමො නාමා’’ති කාරණං වදන්‌ති. ‘‘අභූතගාමමූලත්‌තාති භූතගාමතො අනුප්‌පන්‌නත්‌තා අභූතගාමමූලං, භූතගාමස්‌ස අමූලකත්‌තා වා. න හි තතො අඤ්‌ඤො භූතගාමො උප්‌පජ්‌ජතී’’ති ද්‌විධාපි ලිඛිතං. පියඞ්‌ගු අසනරුක්‌ඛො වඩ්‌ඪනත්‌තචො ඛජ්‌ජඵලො, ‘‘පීතසාලො’’තිපි වුච්‌චති. අමූලකභූතගාමෙ සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡතීති නාළිකෙරස්‌සෙවායං. ඝටපිට්‌ඨිජාතත්‌තා, බීජගාමානුලොමත්‌තා ච දුක්‌කටවත්‌ථු. න වාසෙතබ්‌බං ‘‘දුරූපචිණ්‌ණත්‌තා’’ති ලිඛිතං, ‘‘යෙසං රුක්‌ඛානං සාඛා රුහතීති වචනතො යෙසං න රුහති, තෙසං සාඛාය කප්‌පියකරණකිච්‌චං නත්‌ථීති සිද්‌ධ’’න්‌ති වුත්‌තං. මුද්‌දතිණන්‌ති තස්‌ස නාමං. ‘‘මුඤ්‌ජතිණන්‌ති පාඨො’’ති ලිඛිතං.
90-92.Bhavanti ahuvuñcāti dvikāliko bhūtasaddo. Yadi bījato nibbattena bījaṃ dassitaṃ, tadeva santakaṃ yadidaṃ. Sova kukkuṭo maṃsimakkhitoti ayameva hi parihāro. Aṭṭhakathāsupi hi ‘‘bīje bījasaññī’’ti likhitaṃ. Yaṃ bījaṃ bhūtagāmo nāma hoti, tasmiṃ bīje bhūtagāmabījeti yojetvā. Amūlakattā kira sampuṇṇabhūtagāmo na hoti, ‘‘samūlapatto eva hi bhūtagāmo nāmā’’ti kāraṇaṃ vadanti. ‘‘Abhūtagāmamūlattāti bhūtagāmato anuppannattā abhūtagāmamūlaṃ, bhūtagāmassa amūlakattā vā. Na hi tato añño bhūtagāmo uppajjatī’’ti dvidhāpi likhitaṃ. Piyaṅgu asanarukkho vaḍḍhanattaco khajjaphalo, ‘‘pītasālo’’tipi vuccati. Amūlakabhūtagāme saṅgahaṃ gacchatīti nāḷikerassevāyaṃ. Ghaṭapiṭṭhijātattā, bījagāmānulomattā ca dukkaṭavatthu. Na vāsetabbaṃ ‘‘durūpaciṇṇattā’’ti likhitaṃ, ‘‘yesaṃ rukkhānaṃ sākhā ruhatīti vacanato yesaṃ na ruhati, tesaṃ sākhāya kappiyakaraṇakiccaṃ natthīti siddha’’nti vuttaṃ. Muddatiṇanti tassa nāmaṃ. ‘‘Muñjatiṇanti pāṭho’’ti likhitaṃ.
සමණකප්‌පෙහීති සමණවොහාරෙහි, තස්‌මා වත්‌තබ්‌බං භික්‌ඛුනා ‘‘කප්‌පියං කරොහී’’ති. තස්‌ස ආණත්‌තියා කරොන්‌තෙනාපි සාමණෙරාදිනා ‘‘කප්‌පිය’’න්‌ති වත්‌වාව අග්‌ගිපරිජිතං කාතබ්‌බන්‌ති සිද්‌ධං. අග්‌ගිපරිජිතාදීනි විය කප්‌පියත්‌තා අබීජනිබ්‌බට්‌ටබීජානිපි ‘‘පඤ්‌චහි සමණකප්‌පෙහී’’ති (චූළව. 250) එත්‌ථ පවිට්‌ඨානි, යථාලාභතො වා සමණකප්‌පවචනං ගහෙතබ්‌බං. ‘‘කප්‌පිය’න්‌ති වත්‌තුකාමො ‘කප්‌ප’න්‌ති චෙ වදති, ‘වට්‌ටතී’ති වදන්‌තී’’ති වුත්‌තං. ‘‘කප්‌පිය’න්‌ති වචනං සකසකභාසායපි වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති. ‘‘කප්‌පියන්‌ති වත්‌වා’’ති වුත්‌තත්‌තා භික්‌ඛුනා ‘කප්‌පියං’ඉච්‌චෙව වත්‌තබ්‌බං, ‘‘ඉතරෙන පන යාය කායචි භාසායා’’ති වදන්‌ති, වීමංසිතබ්‌බං. ‘‘උච්‌ඡුං කප්‌පියං කරිස්‌සාමීති දාරුං විජ්‌ඣතී’’ති වචනතො කප්‌පියං කාතබ්‌බං සන්‌ධාය විරද්‌ධෙති වුත්‌තං හොති, ආචරියා පන ‘‘කප්‌පියං කාරෙතබ්‌බං සන්‌ධාය කප්‌පියන්‌ති සිත්‌ථාදිං කාරෙති, වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති, තස්‌ස කාරණං වදන්‌තා කාතුං වට්‌ටනභාවෙනෙව විරජ්‌ඣිත්‌වා කතෙපි කප්‌පියං ජාතං. යදි න වට්‌ටෙය්‍ය, සිත්‌ථාදිම්‌හි කතෙ න වට්‌ටෙය්‍යාති, උපපරික්‌ඛිතබ්‌බං. උට්‌ඨිතසෙවාලඝටං ආතපෙ නික්‌ඛිපිතුං වට්‌ටති, විකොපෙතුකාමතාය සති දුක්‌කටං යුත්‌තං විය. ‘‘පුප්‌ඵරජ්‌ජුභාජනගතිකා, තස්‌මා න වට්‌ටති. නාළෙ වා බද්‌ධපුප්‌ඵකලාපෙ නාළස්‌මිං කතෙපි වට්‌ටති තස්‌මිං පුප්‌ඵස්‌ස අත්‌ථිතායා’’ති වදන්‌ති. පොරාණගණ්‌ඨිපදෙ ‘‘බීජගාමෙන භූතගාමො දස්‌සිතො අනවසෙසපරියාදානත්‌ථ’’න්‌ති වුත්‌තං.
Samaṇakappehīti samaṇavohārehi, tasmā vattabbaṃ bhikkhunā ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti. Tassa āṇattiyā karontenāpi sāmaṇerādinā ‘‘kappiya’’nti vatvāva aggiparijitaṃ kātabbanti siddhaṃ. Aggiparijitādīni viya kappiyattā abījanibbaṭṭabījānipi ‘‘pañcahi samaṇakappehī’’ti (cūḷava. 250) ettha paviṭṭhāni, yathālābhato vā samaṇakappavacanaṃ gahetabbaṃ. ‘‘Kappiya’nti vattukāmo ‘kappa’nti ce vadati, ‘vaṭṭatī’ti vadantī’’ti vuttaṃ. ‘‘Kappiya’nti vacanaṃ sakasakabhāsāyapi vaṭṭatī’’ti vadanti. ‘‘Kappiyanti vatvā’’ti vuttattā bhikkhunā ‘kappiyaṃ’icceva vattabbaṃ, ‘‘itarena pana yāya kāyaci bhāsāyā’’ti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. ‘‘Ucchuṃ kappiyaṃ karissāmīti dāruṃ vijjhatī’’ti vacanato kappiyaṃ kātabbaṃ sandhāya viraddheti vuttaṃ hoti, ācariyā pana ‘‘kappiyaṃ kāretabbaṃ sandhāya kappiyanti sitthādiṃ kāreti, vaṭṭatī’’ti vadanti, tassa kāraṇaṃ vadantā kātuṃ vaṭṭanabhāveneva virajjhitvā katepi kappiyaṃ jātaṃ. Yadi na vaṭṭeyya, sitthādimhi kate na vaṭṭeyyāti, upaparikkhitabbaṃ. Uṭṭhitasevālaghaṭaṃ ātape nikkhipituṃ vaṭṭati, vikopetukāmatāya sati dukkaṭaṃ yuttaṃ viya. ‘‘Puppharajjubhājanagatikā, tasmā na vaṭṭati. Nāḷe vā baddhapupphakalāpe nāḷasmiṃ katepi vaṭṭati tasmiṃ pupphassa atthitāyā’’ti vadanti. Porāṇagaṇṭhipade ‘‘bījagāmena bhūtagāmo dassito anavasesapariyādānattha’’nti vuttaṃ.
භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. භූතගාමවග්‌ගො • 2. Bhūtagāmavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 1. භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 1. භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 1. භූතගාමසික්‌ඛාපද-අත්‌ථයොජනා • 1. Bhūtagāmasikkhāpada-atthayojanā
