| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga |
२. भूतगामवग्गो
2. Bhūtagāmavaggo
१. भूतगामसिक्खापदं
1. Bhūtagāmasikkhāpadaṃ
८९. तेन समयेन बुद्धो भगवा आळवियं विहरति अग्गाळवे चेतिये। तेन खो पन समयेन आळवका भिक्खू नवकम्मं करोन्ता रुक्खं छिन्दन्तिपि छेदापेन्तिपि। अञ्ञतरोपि आळवको भिक्खु रुक्खं छिन्दति। तस्मिं रुक्खे अधिवत्था देवता तं भिक्खुं एतदवोच – ‘‘मा, भन्ते, अत्तनो भवनं कत्तुकामो मय्हं भवनं छिन्दी’’ति। सो भिक्खु अनादियन्तो छिन्दि येव, तस्सा च देवताय दारकस्स बाहुं आकोटेसि। अथ खो तस्सा देवताय एतदहोसि – ‘‘यंन्नूनाहं इमं भिक्खुं इधेव जीविता वोरोपेय्य’’न्ति। अथ खो तस्सा देवताय एतदहोसि – ‘‘न खो मेतं पतिरूपं याहं इमं भिक्खुं इधेव जीविता वोरोपेय्यं। यन्नूनाहं भगवतो एतमत्थं आरोचेय्य’’न्ति। अथ खो सा देवता येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसि। ‘‘साधु साधु देवते! साधु खो त्वं, देवते, तं भिक्खुं जीविता न वोरोपेसि। सचज्ज त्वं, देवते, तं भिक्खुं जीविता वोरोपेय्यासि, बहुञ्च त्वं, देवते, अपुञ्ञं पसवेय्यासि। गच्छ त्वं, देवते, अमुकस्मिं ओकासे रुक्खो विवित्तो तस्मिं उपगच्छा’’ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया रुक्खं छिन्दिस्सन्तिपि छेदापेस्सन्तिपि एकिन्द्रियं समणा सक्यपुत्तिया जीवं विहेठेस्सन्ती’’ति!
89. Tena samayena buddho bhagavā āḷaviyaṃ viharati aggāḷave cetiye. Tena kho pana samayena āḷavakā bhikkhū navakammaṃ karontā rukkhaṃ chindantipi chedāpentipi. Aññataropi āḷavako bhikkhu rukkhaṃ chindati. Tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘mā, bhante, attano bhavanaṃ kattukāmo mayhaṃ bhavanaṃ chindī’’ti. So bhikkhu anādiyanto chindi yeva, tassā ca devatāya dārakassa bāhuṃ ākoṭesi. Atha kho tassā devatāya etadahosi – ‘‘yaṃnnūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ idheva jīvitā voropeyya’’nti. Atha kho tassā devatāya etadahosi – ‘‘na kho metaṃ patirūpaṃ yāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ idheva jīvitā voropeyyaṃ. Yannūnāhaṃ bhagavato etamatthaṃ āroceyya’’nti. Atha kho sā devatā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesi. ‘‘Sādhu sādhu devate! Sādhu kho tvaṃ, devate, taṃ bhikkhuṃ jīvitā na voropesi. Sacajja tvaṃ, devate, taṃ bhikkhuṃ jīvitā voropeyyāsi, bahuñca tvaṃ, devate, apuññaṃ pasaveyyāsi. Gaccha tvaṃ, devate, amukasmiṃ okāse rukkho vivitto tasmiṃ upagacchā’’ti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā rukkhaṃ chindissantipi chedāpessantipi ekindriyaṃ samaṇā sakyaputtiyā jīvaṃ viheṭhessantī’’ti!
अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आळवका भिक्खू रुक्खं छिन्दिस्सन्तिपि छेदापेस्सन्तिपी’’ति…पे॰… ‘‘सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, रुक्खं छिन्दथापि छेदापेथापी’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, रुक्खं छिन्दिस्सथापि, छेदापेस्सथापि! जीवसञ्ञिनो हि, मोघपुरिसा, मनुस्सा रुक्खस्मिं, नेतं मोघपुरिसा अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āḷavakā bhikkhū rukkhaṃ chindissantipi chedāpessantipī’’ti…pe… ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, rukkhaṃ chindathāpi chedāpethāpī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, rukkhaṃ chindissathāpi, chedāpessathāpi! Jīvasaññino hi, moghapurisā, manussā rukkhasmiṃ, netaṃ moghapurisā appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
९०. ‘‘भूतगामपातब्यताय पाचित्तिय’’न्ति।
90.‘‘Bhūtagāmapātabyatāya pācittiya’’nti.
९१. भूतगामो नाम पञ्च बीजजातानि – मूलबीजं, खन्धबीजं, फळुबीजं, अग्गबीजं, बीजबीजमेव 1 पञ्चमं।
91.Bhūtagāmo nāma pañca bījajātāni – mūlabījaṃ, khandhabījaṃ, phaḷubījaṃ, aggabījaṃ, bījabījameva 2 pañcamaṃ.
मूलबीजं नाम – हलिद्दि, सिङ्गिवेरं, वचा, वचत्तं, अतिविसा, कटुकरोहिणी, उसीरं, भद्दमूत्तकं, यानि वा पनञ्ञानिपि अत्थि मूले जायन्ति, मूले सञ्जायन्ति, एतं मूलबीजं नाम।
Mūlabījaṃ nāma – haliddi, siṅgiveraṃ, vacā, vacattaṃ, ativisā, kaṭukarohiṇī, usīraṃ, bhaddamūttakaṃ, yāni vā panaññānipi atthi mūle jāyanti, mūle sañjāyanti, etaṃ mūlabījaṃ nāma.
खन्धबीजं नाम – अस्सत्थो, निग्रोधो, पिलक्खो, उदुम्बरो, कच्छको, कपित्थनो, यानि वा पनञ्ञानिपि अत्थि खन्धे जायन्ति, खन्धे सञ्जायन्ति, एतं खन्धबीजं नाम।
Khandhabījaṃ nāma – assattho, nigrodho, pilakkho, udumbaro, kacchako, kapitthano, yāni vā panaññānipi atthi khandhe jāyanti, khandhe sañjāyanti, etaṃ khandhabījaṃ nāma.
फळुबीजं नाम – उच्छु, वेळु, नळो, यानि वा पनञ्ञानिपि अत्थि पब्बे जायन्ति, पब्बे सञ्जायन्ति, एतं फळुबीजं नाम।
Phaḷubījaṃ nāma – ucchu, veḷu, naḷo, yāni vā panaññānipi atthi pabbe jāyanti, pabbe sañjāyanti, etaṃ phaḷubījaṃ nāma.
अग्गबीजं नाम – अज्जुकं, फणिज्जकं, हिरिवेरं, यानि वा पनञ्ञानिपि अत्थि अग्गे जायन्ति, अग्गे सञ्जायन्ति, एतं अग्गबीजं नाम।
Aggabījaṃ nāma – ajjukaṃ, phaṇijjakaṃ, hiriveraṃ, yāni vā panaññānipi atthi agge jāyanti, agge sañjāyanti, etaṃ aggabījaṃ nāma.
बीजबीजं नाम – पुब्बण्णं, अपरण्णं, यानि वा पनञ्ञानिपि अत्थि बीजे जायन्ति, बीजे सञ्जायन्ति, एतं बीजबीजं नाम।
Bījabījaṃ nāma – pubbaṇṇaṃ, aparaṇṇaṃ, yāni vā panaññānipi atthi bīje jāyanti, bīje sañjāyanti, etaṃ bījabījaṃ nāma.
९२. बीजे बीजसञ्ञी छिन्दति वा छेदापेति वा, भिन्दति वा भेदापेति वा, पचति वा पचापेति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स। बीजे वेमतिको छिन्दति वा छेदापेति वा, भिन्दति वा भेदापेति वा, पचति वा पचापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। बीजे अबीजसञ्ञी छिन्दति वा छेदापेति वा, भिन्दति वा भेदापेति वा, पचति वा पचापेति वा, अनापत्ति। अबीजे बीजसञ्ञी आपत्ति दुक्कटस्स। अबीजे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अबीजे अबीजसञ्ञी, अनापत्ति।
92. Bīje bījasaññī chindati vā chedāpeti vā, bhindati vā bhedāpeti vā, pacati vā pacāpeti vā, āpatti pācittiyassa. Bīje vematiko chindati vā chedāpeti vā, bhindati vā bhedāpeti vā, pacati vā pacāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Bīje abījasaññī chindati vā chedāpeti vā, bhindati vā bhedāpeti vā, pacati vā pacāpeti vā, anāpatti. Abīje bījasaññī āpatti dukkaṭassa. Abīje vematiko, āpatti dukkaṭassa. Abīje abījasaññī, anāpatti.
९३. अनापत्ति – ‘‘इमं जान, इमं देहि, इमं आहर, इमिना अत्थो, इमं कप्पियं करोही’’ति भणति, असञ्चिच्च, अस्सतिया, अजानन्तस्स, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
93. Anāpatti – ‘‘imaṃ jāna, imaṃ dehi, imaṃ āhara, iminā attho, imaṃ kappiyaṃ karohī’’ti bhaṇati, asañcicca, assatiyā, ajānantassa, ummattakassa, ādikammikassāti.
भूतगामसिक्खापदं निट्ठितं पठमं।
Bhūtagāmasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
२. अञ्ञवादकसिक्खापदं
2. Aññavādakasikkhāpadaṃ
९४. तेन समयेन बुद्धो भगवा कोसम्बियं विहरति घोसितारामे। तेन खो पन समयेन आयस्मा छन्नो अनाचारं आचरित्वा सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरति – ‘‘को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथा’’ति? ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा छन्नो सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरिस्सति – को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथा’’ति…पे॰… सच्चं किर त्वं, छन्न, सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरसि – को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथाति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरिस्ससि – को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथाति! नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, भिक्खवे, सङ्घो छन्नस्स भिक्खुनो अञ्ञवादकं रोपेतु। एवञ्च पन, भिक्खवे , रोपेतब्बं। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –
94. Tena samayena buddho bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena āyasmā channo anācāraṃ ācaritvā saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno aññenaññaṃ paṭicarati – ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti? Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā channo saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno aññenaññaṃ paṭicarissati – ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti…pe… saccaṃ kira tvaṃ, channa, saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno aññenaññaṃ paṭicarasi – ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathāti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno aññenaññaṃ paṭicarissasi – ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathāti! Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘tena hi, bhikkhave, saṅgho channassa bhikkhuno aññavādakaṃ ropetu. Evañca pana, bhikkhave , ropetabbaṃ. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –
९५. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं छन्नो भिक्खु सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो छन्नस्स भिक्खुनो अञ्ञवादकं रोपेय्य। एसा ञत्ति।
95. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ channo bhikkhu saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno aññenaññaṃ paṭicarati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho channassa bhikkhuno aññavādakaṃ ropeyya. Esā ñatti.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं छन्नो भिक्खु सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरति। सङ्घो छन्नस्स भिक्खुनो अञ्ञवादकं रोपेति। यस्सायस्मतो खमति छन्नस्स भिक्खुनो अञ्ञवादकस्स रोपना, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ channo bhikkhu saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno aññenaññaṃ paṭicarati. Saṅgho channassa bhikkhuno aññavādakaṃ ropeti. Yassāyasmato khamati channassa bhikkhuno aññavādakassa ropanā, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘रोपितं सङ्घेन छन्नस्स भिक्खुनो अञ्ञवादकं। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।
‘‘Ropitaṃ saṅghena channassa bhikkhuno aññavādakaṃ. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.
अथ खो भगवा आयस्मन्तं छन्नं अनेकपरियायेन विगरहित्वा दुब्भरताय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ channaṃ anekapariyāyena vigarahitvā dubbharatāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
‘‘अञ्ञवादके पाचित्तिय’’न्ति।
‘‘Aññavādake pācittiya’’nti.
एवञ्चिदं भगवता भिक्खूनं सिक्खापदं पञ्ञत्तं होति।
Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti.
९६. तेन खो पन समयेन आयस्मा छन्नो सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो ‘‘अञ्ञेनञ्ञं पटिचरन्तो – ‘‘आपत्तिं आपज्जिस्सामी’’ति तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा छन्नो सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेस्सती’’ति…पे॰… सच्चं किर त्वं, छन्न, सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेसीति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेस्ससि! नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘तेन हि, भिक्खवे, सङ्घो छन्नस्स भिक्खुनो विहेसकं रोपेतु। एवञ्च पन, भिक्खवे, रोपेतब्बं। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –
96. Tena kho pana samayena āyasmā channo saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno ‘‘aññenaññaṃ paṭicaranto – ‘‘āpattiṃ āpajjissāmī’’ti tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā channo saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno tuṇhībhūto saṅghaṃ vihesessatī’’ti…pe… saccaṃ kira tvaṃ, channa, saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno tuṇhībhūto saṅghaṃ vihesesīti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno tuṇhībhūto saṅghaṃ vihesessasi! Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘tena hi, bhikkhave, saṅgho channassa bhikkhuno vihesakaṃ ropetu. Evañca pana, bhikkhave, ropetabbaṃ. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –
९७. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं छन्नो भिक्खु सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो छन्नस्स भिक्खुनो विहेसकं रोपेय्य। एसा ञत्ति।
97. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ channo bhikkhu saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho channassa bhikkhuno vihesakaṃ ropeyya. Esā ñatti.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। अयं छन्नो भिक्खु सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जीयमानो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेति। सङ्घो छन्नस्स भिक्खुनो विहेसकं रोपेति। यस्सायस्मातो खमति छन्नस्स भिक्खुनो विहेसकस्स रोपना, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Ayaṃ channo bhikkhu saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjīyamāno tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti. Saṅgho channassa bhikkhuno vihesakaṃ ropeti. Yassāyasmāto khamati channassa bhikkhuno vihesakassa ropanā, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘रोपितं सङ्घेन छन्नस्स भिक्खुनो विहेसकं। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।
‘‘Ropitaṃ saṅghena channassa bhikkhuno vihesakaṃ. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.
अथ खो भगवा आयस्मन्तं छन्नं अनेकपरियायेन विगरहित्वा दुब्भरताय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ channaṃ anekapariyāyena vigarahitvā dubbharatāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
९८. ‘‘अञ्ञवादके विहेसके पाचित्तिय’’न्ति।
98.‘‘Aññavādake vihesake pācittiya’’nti.
९९. अञ्ञवादको नाम सङ्घमज्झे वत्थुस्मिं वा आपत्तिया वा अनुयुञ्जीयमानो तं न कथेतुकामो तं न उग्घाटेतुकामो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरति – ‘‘को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथा’’ति। एसो अञ्ञवादको नाम।
99.Aññavādako nāma saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anuyuñjīyamāno taṃ na kathetukāmo taṃ na ugghāṭetukāmo aññenaññaṃ paṭicarati – ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti. Eso aññavādako nāma.
विहेसको नाम सङ्घमज्झे वत्थुस्मिं वा आपत्तिया वा अनुयुञ्जीयमानो तं न कथेतुकामो तं न उग्घाटेतुकामो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेति। एसो विहेसको नाम।
Vihesako nāma saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anuyuñjīyamāno taṃ na kathetukāmo taṃ na ugghāṭetukāmo tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti. Eso vihesako nāma.
१००. आरोपिते अञ्ञवादके सङ्घमज्झे वत्थुस्मिं वा आपत्तिया वा अनुयुञ्जीयमानो तं न कथेतुकामो तं न उग्घाटेतुकामो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरति – ‘‘को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथा’’ति, आपत्ति दुक्कटस्स। आरोपिते विहेसके सङ्घमज्झे वत्थुस्मिं वा आपत्तिया वा अनुयुञ्जीयमानो तं न कथेतुकामो तं न उग्घाटेतुकामो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेति, आपत्ति दुक्कटस्स। रोपिते अञ्ञवादके सङ्घमज्झे वत्थुस्मिं वा आपत्तिया वा अनुयुञ्जीयमानो तं न कथेतुकामो तं न उग्घाटेतुकामो अञ्ञेनञ्ञं पटिचरति – ‘‘को आपन्नो, किं आपन्नो, किस्मिं आपन्नो, कथं आपन्नो, कं भणथ, किं भणथा’’ति, आपत्ति पाचित्तियस्स । रोपिते विहेसके सङ्घमज्झे वत्थुस्मिं वा आपत्तिया वा अनुयुञ्जीयमानो तं न कथेतुकामो तं न उग्घाटेतुकामो तुण्हीभूतो सङ्घं विहेसेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
100. Āropite aññavādake saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anuyuñjīyamāno taṃ na kathetukāmo taṃ na ugghāṭetukāmo aññenaññaṃ paṭicarati – ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti, āpatti dukkaṭassa. Āropite vihesake saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anuyuñjīyamāno taṃ na kathetukāmo taṃ na ugghāṭetukāmo tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti, āpatti dukkaṭassa. Ropite aññavādake saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anuyuñjīyamāno taṃ na kathetukāmo taṃ na ugghāṭetukāmo aññenaññaṃ paṭicarati – ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kathaṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’ti, āpatti pācittiyassa . Ropite vihesake saṅghamajjhe vatthusmiṃ vā āpattiyā vā anuyuñjīyamāno taṃ na kathetukāmo taṃ na ugghāṭetukāmo tuṇhībhūto saṅghaṃ viheseti, āpatti pācittiyassa.
१०१. धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी अञ्ञवादके विहेसके, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे वेमतिको अञ्ञवादके विहेसके, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी अञ्ञवादके विहेसके, आपत्ति पाचित्तियस्स। अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स।
101. Dhammakamme dhammakammasaññī aññavādake vihesake, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme vematiko aññavādake vihesake, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme adhammakammasaññī aññavādake vihesake, āpatti pācittiyassa. Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematiko, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme adhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa.
१०२. अनापत्ति अजानन्तो पुच्छति, गिलानो वा न कथेति; ‘‘सङ्घस्स भण्डनं वा कलहो वा विग्गहो वा विवादो वा भविस्सती’’ति न कथेति; ‘‘सङ्घभेदो वा सङ्घराजि वा भविस्सती’’ति न कथेति; ‘‘अधम्मेन वा वग्गेन वा नकम्मारहस्स वा कम्मं करिस्सती’’ति न कथेति; उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
102. Anāpatti ajānanto pucchati, gilāno vā na katheti; ‘‘saṅghassa bhaṇḍanaṃ vā kalaho vā viggaho vā vivādo vā bhavissatī’’ti na katheti; ‘‘saṅghabhedo vā saṅgharāji vā bhavissatī’’ti na katheti; ‘‘adhammena vā vaggena vā nakammārahassa vā kammaṃ karissatī’’ti na katheti; ummattakassa, ādikammikassāti.
अञ्ञवादकसिक्खापदं निट्ठितं दुतियं।
Aññavādakasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
३. उज्झापनकसिक्खापदं
3. Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ
१०३. तेन समयेन बुद्धो भगवा राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे। तेन खो पन समयेन आयस्मा दब्बो मल्लपुत्तो सङ्घस्स सेनासनञ्च पञ्ञपेति भत्तानि च उद्दिसति। तेन खो पन समयेन मेत्तियभूमजका 3 भिक्खू नवका चेव होन्ति अप्पपुञ्ञा च । यानि सङ्घस्स लामकानि सेनासनानि तानि तेसं पापुणन्ति लामकानि च भत्तानि। ते आयस्मन्तं दब्बं मल्लपुत्तं भिक्खू उज्झापेन्ति – ‘‘छन्दाय दब्बो मल्लपुत्तो सेनासनं पञ्ञपेति, छन्दाय च भत्तानि उद्दिसती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम मेत्तियभूमजका भिक्खू आयस्मन्तं दब्बं मल्लपुत्तं भिक्खू उज्झापेस्सन्ती’’ति…पे॰… ‘‘सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, दब्बं मल्लपुत्तं भिक्खू उज्झापेथा’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, दब्बं मल्लपुत्तं भिक्खू उज्झापेस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
103. Tena samayena buddho bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā dabbo mallaputto saṅghassa senāsanañca paññapeti bhattāni ca uddisati. Tena kho pana samayena mettiyabhūmajakā 4 bhikkhū navakā ceva honti appapuññā ca . Yāni saṅghassa lāmakāni senāsanāni tāni tesaṃ pāpuṇanti lāmakāni ca bhattāni. Te āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ bhikkhū ujjhāpenti – ‘‘chandāya dabbo mallaputto senāsanaṃ paññapeti, chandāya ca bhattāni uddisatī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma mettiyabhūmajakā bhikkhū āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ bhikkhū ujjhāpessantī’’ti…pe… ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, dabbaṃ mallaputtaṃ bhikkhū ujjhāpethā’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, dabbaṃ mallaputtaṃ bhikkhū ujjhāpessatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
‘‘उज्झापनके पाचित्तिय’’न्ति।
‘‘Ujjhāpanake pācittiya’’nti.
एवञ्चिदं भगवता भिक्खूनं सिक्खापदं पञ्ञत्तं होति।
Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti.
१०४. तेन खो पन समयेन मेत्तियभूमजका भिक्खू – ‘‘भगवता उज्झापनकं पटिक्खित्त’’न्ति, ‘‘एत्तावता भिक्खू सोस्सन्ती’’ति 5 भिक्खूनं सामन्ता आयस्मन्तं दब्बं मल्लपुत्तं खिय्यन्ति – ‘‘छन्दाय दब्बो मल्लपुत्तो सेनासनं पञ्ञपेति, छन्दाय च भत्तानि उद्दिसती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम मेत्तियभूमजका भिक्खू आयस्मन्तं दब्बं मल्लपुत्तं खिय्यिस्सन्ती’’ति…पे॰… ‘‘सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, दब्बं मल्लपुत्तं खिय्यथा’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, दब्बं मल्लपुत्तं खिय्यिस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
104. Tena kho pana samayena mettiyabhūmajakā bhikkhū – ‘‘bhagavatā ujjhāpanakaṃ paṭikkhitta’’nti, ‘‘ettāvatā bhikkhū sossantī’’ti 6 bhikkhūnaṃ sāmantā āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ khiyyanti – ‘‘chandāya dabbo mallaputto senāsanaṃ paññapeti, chandāya ca bhattāni uddisatī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma mettiyabhūmajakā bhikkhū āyasmantaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ khiyyissantī’’ti…pe… ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, dabbaṃ mallaputtaṃ khiyyathā’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, dabbaṃ mallaputtaṃ khiyyissatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१०५. ‘‘उज्झापनके खिय्यनके पाचित्तिय’’न्ति।
105.‘‘Ujjhāpanake khiyyanake pācittiya’’nti.
१०६. उज्झापनकं नाम उपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मतं सेनासनपञ्ञापकं वा भत्तुद्देसकं वा यागुभाजकं वा फलभाजकं वा खज्जभाजकं वा अप्पमत्तकविस्सज्जकं वा अवण्णं कत्तुकामो, अयसं कत्तुकामो, मङ्कुकत्तुकामो, उपसम्पन्नं उज्झापेति वा खिय्यति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी उज्झापनके खिय्यनके आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे वेमतिको उज्झापनके खिय्यनके आपत्ति पाचित्तियस्स। धम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी उज्झापनके खिय्यनके आपत्ति पाचित्तियस्स।
106.Ujjhāpanakaṃ nāma upasampannaṃ saṅghena sammataṃ senāsanapaññāpakaṃ vā bhattuddesakaṃ vā yāgubhājakaṃ vā phalabhājakaṃ vā khajjabhājakaṃ vā appamattakavissajjakaṃ vā avaṇṇaṃ kattukāmo, ayasaṃ kattukāmo, maṅkukattukāmo, upasampannaṃ ujjhāpeti vā khiyyati vā, āpatti pācittiyassa. Dhammakamme dhammakammasaññī ujjhāpanake khiyyanake āpatti pācittiyassa. Dhammakamme vematiko ujjhāpanake khiyyanake āpatti pācittiyassa. Dhammakamme adhammakammasaññī ujjhāpanake khiyyanake āpatti pācittiyassa.
अनुपसम्पन्नं उज्झापेति वा खिय्यति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। उपसम्पन्नं सङ्घेन असम्मतं सेनासनपञ्ञापकं वा भत्तुद्देसकं वा यागुभाजकं वा फलभाजकं वा खज्जभाजकं वा अप्पमत्तकविस्सज्जकं वा अवण्णं कत्तुकामो, अयसं कत्तुकामो, मङ्कुकत्तुकामो, उपसम्पन्नं वा अनुपसम्पन्नं वा उज्झापेति वा खिय्यति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मतं वा असम्मतं वा सेनासनपञ्ञापकं वा भत्तुद्देसकं वा यागुभाजकं वा फलभाजकं वा खज्जभाजकं वा अप्पमत्तकविस्सज्जकं वा अवण्णं कत्तुकामो, अयसं कत्तुकामो, मङ्कुकत्तुकामो, उपसम्पन्नं वा अनुपसम्पन्नं वा उज्झापेति वा खिय्यति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अधम्मकम्मे अधम्मकम्मसञ्ञी आपत्ति दुक्कटस्स।
Anupasampannaṃ ujjhāpeti vā khiyyati vā, āpatti dukkaṭassa. Upasampannaṃ saṅghena asammataṃ senāsanapaññāpakaṃ vā bhattuddesakaṃ vā yāgubhājakaṃ vā phalabhājakaṃ vā khajjabhājakaṃ vā appamattakavissajjakaṃ vā avaṇṇaṃ kattukāmo, ayasaṃ kattukāmo, maṅkukattukāmo, upasampannaṃ vā anupasampannaṃ vā ujjhāpeti vā khiyyati vā, āpatti dukkaṭassa. Anupasampannaṃ saṅghena sammataṃ vā asammataṃ vā senāsanapaññāpakaṃ vā bhattuddesakaṃ vā yāgubhājakaṃ vā phalabhājakaṃ vā khajjabhājakaṃ vā appamattakavissajjakaṃ vā avaṇṇaṃ kattukāmo, ayasaṃ kattukāmo, maṅkukattukāmo, upasampannaṃ vā anupasampannaṃ vā ujjhāpeti vā khiyyati vā, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme dhammakammasaññī, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematiko, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme adhammakammasaññī āpatti dukkaṭassa.
१०७. अनापत्ति पकतिया छन्दा दोसा मोहा भया करोन्तं उज्झापेति वा खिय्यति वा, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
107. Anāpatti pakatiyā chandā dosā mohā bhayā karontaṃ ujjhāpeti vā khiyyati vā, ummattakassa, ādikammikassāti.
उज्झापनकसिक्खापदं निट्ठितं ततियं।
Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
४. पठमसेनासनसिक्खापदं
4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadaṃ
१०८. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन भिक्खू हेमन्तिके काले अज्झोकासे सेनासनं पञ्ञपेत्वा कायं ओतापेन्ता काले आरोचिते तं पक्कमन्ता नेव उद्धरिंसु न उद्धरापेसुं, अनापुच्छा पक्कमिंसु। सेनासनं ओवट्ठं होति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथं हि नाम भिक्खू अज्झोकासे सेनासनं पञ्ञपेत्वा तं पक्कमन्ता नेव उद्धरिस्सन्ति न उद्धरापेस्सन्ति, अनापुच्छा पक्कमिस्सन्ति, सेनासनं ओवट्ठ’’न्ति! अथ खो ते भिक्खू ते अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… सच्चं किर, भिक्खवे, भिक्खू अज्झोकासे…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
108. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena bhikkhū hemantike kāle ajjhokāse senāsanaṃ paññapetvā kāyaṃ otāpentā kāle ārocite taṃ pakkamantā neva uddhariṃsu na uddharāpesuṃ, anāpucchā pakkamiṃsu. Senāsanaṃ ovaṭṭhaṃ hoti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathaṃ hi nāma bhikkhū ajjhokāse senāsanaṃ paññapetvā taṃ pakkamantā neva uddharissanti na uddharāpessanti, anāpucchā pakkamissanti, senāsanaṃ ovaṭṭha’’nti! Atha kho te bhikkhū te anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… saccaṃ kira, bhikkhave, bhikkhū ajjhokāse…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१०९. ‘‘यो पन भिक्खु सङ्घिकं मञ्चं वा पीठं वा भिसिं वा कोच्छं वा अज्झोकासे सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
109.‘‘Yo pana bhikkhu saṅghikaṃ mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā bhisiṃ vā kocchaṃ vā ajjhokāse santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, pācittiya’’nti.
एवञ्चिदं भगवता भिक्खूनं सिक्खापदं पञ्ञत्तं होति।
Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti.
११०. तेन खो पन समयेन भिक्खू अज्झोकासे वसित्वा कालस्सेव सेनासनं अभिहरन्ति। अद्दसा खो भगवा ते भिक्खू कालस्सेव सेनासनं अभिहरन्ते। दिस्वान एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठ मासे अवस्सिकसङ्केते 7 मण्डपे वा रुक्खमूले वा यत्थ काका वा कुलला वा न ऊहदन्ति तत्थ सेनासनं निक्खिपितु’’न्ति।
110. Tena kho pana samayena bhikkhū ajjhokāse vasitvā kālasseva senāsanaṃ abhiharanti. Addasā kho bhagavā te bhikkhū kālasseva senāsanaṃ abhiharante. Disvāna etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, aṭṭha māse avassikasaṅkete 8 maṇḍape vā rukkhamūle vā yattha kākā vā kulalā vā na ūhadanti tattha senāsanaṃ nikkhipitu’’nti.
१११. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
111.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
सङ्घिकं नाम सङ्घस्स दिन्नं होति परिच्चत्तं।
Saṅghikaṃ nāma saṅghassa dinnaṃ hoti pariccattaṃ.
मञ्चो नाम चत्तारो मञ्चा – मसारको, बुन्दिकाबद्धो, कुळीरपादको, आहच्चपादको।
Mañco nāma cattāro mañcā – masārako, bundikābaddho, kuḷīrapādako, āhaccapādako.
पीठं नाम चत्तारि पीठानि – मसारकं, बुन्दिकाबद्धं, कुळीरपादकं, आहच्चपादकं।
Pīṭhaṃ nāma cattāri pīṭhāni – masārakaṃ, bundikābaddhaṃ, kuḷīrapādakaṃ, āhaccapādakaṃ.
भिसि नाम पञ्च भिसियो – उण्णभिसि, चोळभिति, वाकभिसि, तिणभिसि, पण्णभिसि।
Bhisi nāma pañca bhisiyo – uṇṇabhisi, coḷabhiti, vākabhisi, tiṇabhisi, paṇṇabhisi.
कोच्छं नाम – वाकमयं वा उसीरमयं वा मुञ्जमयं वा पब्बजमयं 9 वा अन्तो संवेठेत्वा बद्धं होति।
Kocchaṃ nāma – vākamayaṃ vā usīramayaṃ vā muñjamayaṃ vā pabbajamayaṃ 10 vā anto saṃveṭhetvā baddhaṃ hoti.
सन्थरित्वाति सयं सन्थरित्वा।
Santharitvāti sayaṃ santharitvā.
सन्थरापेत्वाति अञ्ञं सन्थरापेत्वा। अनुपसम्पन्नं सन्थरापेति, तस्स पलिबोधो। उपसम्पन्नं सन्थरापेति, सन्थारकस्स 11 पलिबोधो।
Santharāpetvāti aññaṃ santharāpetvā. Anupasampannaṃ santharāpeti, tassa palibodho. Upasampannaṃ santharāpeti, santhārakassa 12 palibodho.
तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्याति न सयं उद्धरेय्य।
Taṃ pakkamanto neva uddhareyyāti na sayaṃ uddhareyya.
न उद्धरापेय्याति न अञ्ञं उद्धरापेय्य।
Na uddharāpeyyāti na aññaṃ uddharāpeyya.
अनापुच्छं वा गच्छेय्याति भिक्खुं वा सामणेरं वा आरामिकं वा अनापुच्छा मज्झिमस्स पुरिसस्स लेड्डुपातं अतिक्कमन्तस्स आपत्ति पाचित्तियस्स।
Anāpucchaṃ vā gaccheyyāti bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā ārāmikaṃ vā anāpucchā majjhimassa purisassa leḍḍupātaṃ atikkamantassa āpatti pācittiyassa.
११२. सङ्घिके सङ्घिकसञ्ञी अज्झोकासे सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके वेमतिको…पे॰… सङ्घिके पुग्गलिकसञ्ञी अज्झोकासे सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति पाचित्तियस्स।
112. Saṅghike saṅghikasaññī ajjhokāse santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti pācittiyassa. Saṅghike vematiko…pe… saṅghike puggalikasaññī ajjhokāse santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti pācittiyassa.
चिमिलिकं वा उत्तरत्थरणं वा भूमत्थरणं वा तट्टिकं वा चम्मखण्डं वा पादपुञ्छनिं वा फलकपीठं वा अज्झोकासे सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके सङ्घिकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके पुग्गलिकसञ्ञी अञ्ञस्स पुग्गलिके, आपत्ति दुक्कटस्स। अत्तनो पुग्गलिके अनापत्ति।
Cimilikaṃ vā uttarattharaṇaṃ vā bhūmattharaṇaṃ vā taṭṭikaṃ vā cammakhaṇḍaṃ vā pādapuñchaniṃ vā phalakapīṭhaṃ vā ajjhokāse santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti dukkaṭassa. Puggalike saṅghikasaññī, āpatti dukkaṭassa. Puggalike vematiko, āpatti dukkaṭassa. Puggalike puggalikasaññī aññassa puggalike, āpatti dukkaṭassa. Attano puggalike anāpatti.
११३. अनापत्ति उद्धरित्वा गच्छति, उद्धरापेत्वा गच्छति, आपुच्छं गच्छति, ओतापेन्तो गच्छति, केनचि पलिबुद्धं होति, आपदासु, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
113. Anāpatti uddharitvā gacchati, uddharāpetvā gacchati, āpucchaṃ gacchati, otāpento gacchati, kenaci palibuddhaṃ hoti, āpadāsu, ummattakassa, ādikammikassāti.
पठमसेनासनसिक्खापदं निट्ठितं चतुत्थं।
Paṭhamasenāsanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
५. दुतियसेनासनसिक्खापदं
5. Dutiyasenāsanasikkhāpadaṃ
११४. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन सत्तरसवग्गिया भिक्खू सहायका होन्ति। ते वसन्तापि एकतोव वसन्ति, पक्कमन्तापि एकतोव पक्कमन्ति। ते अञ्ञतरस्मिं सङ्घिके विहारे सेय्यं सन्थरित्वा तं पक्कमन्ता नेव उद्धरिंसु न उद्धरापेसुं, अनापुच्छा पक्कमिंसु। सेनासनं उपचिकाहि खायितं होति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम सत्तरसवग्गिया भिक्खू सङ्घिके विहारे सेय्यं सन्थरित्वा तं पक्कमन्ता नेव उद्धरिस्सन्ति न उद्धरापेस्सन्ति, अनापुच्छा पक्कमिस्सन्ति, सेनासनं उपचिकाहि खायित’’न्ति! अथ खो ते भिक्खू सत्तरसवग्गिये भिक्खू अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर, भिक्खवे, सत्तरसवग्गिया भिक्खू सङ्घिके विहारे सेय्यं सन्थरित्वा तं पक्कमन्ता नेव उद्धरिंसु न उद्धरापेसुं, अनापुच्छा पक्कमिंसु, सेनासनं उपचिकाहि खायित’’न्ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम ते, भिक्खवे, मोघपुरिसा सङ्घिके विहारे सेय्यं सन्थरित्वा तं पक्कमन्ता नेव उद्धरिस्सन्ति न उद्धरापेस्सन्ति, अनापुच्छा पक्कमिस्सन्ति, सेनासनं उपचिकाहि खायितं! नेतं, भिक्खवे, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन , भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
114. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sattarasavaggiyā bhikkhū sahāyakā honti. Te vasantāpi ekatova vasanti, pakkamantāpi ekatova pakkamanti. Te aññatarasmiṃ saṅghike vihāre seyyaṃ santharitvā taṃ pakkamantā neva uddhariṃsu na uddharāpesuṃ, anāpucchā pakkamiṃsu. Senāsanaṃ upacikāhi khāyitaṃ hoti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma sattarasavaggiyā bhikkhū saṅghike vihāre seyyaṃ santharitvā taṃ pakkamantā neva uddharissanti na uddharāpessanti, anāpucchā pakkamissanti, senāsanaṃ upacikāhi khāyita’’nti! Atha kho te bhikkhū sattarasavaggiye bhikkhū anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira, bhikkhave, sattarasavaggiyā bhikkhū saṅghike vihāre seyyaṃ santharitvā taṃ pakkamantā neva uddhariṃsu na uddharāpesuṃ, anāpucchā pakkamiṃsu, senāsanaṃ upacikāhi khāyita’’nti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma te, bhikkhave, moghapurisā saṅghike vihāre seyyaṃ santharitvā taṃ pakkamantā neva uddharissanti na uddharāpessanti, anāpucchā pakkamissanti, senāsanaṃ upacikāhi khāyitaṃ! Netaṃ, bhikkhave, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana , bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
११५. ‘‘यो पन भिक्खु सङ्घिके विहारे सेय्यं सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, पाचित्तिय’’न्ति।
115.‘‘Yo pana bhikkhu saṅghike vihāre seyyaṃ santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, pācittiya’’nti.
११६. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
116.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
सङ्घिको नाम विहारो सङ्घस्स दिन्नो होति परिच्चत्तो।
Saṅghiko nāma vihāro saṅghassa dinno hoti pariccatto.
सेय्यं नाम भिसि, चिमिलिका उत्तरत्थरणं, भूमत्थरणं, तट्टिका, चम्मखण्डो, निसीदनं, पच्चत्थरणं, तिणसन्थारो, पण्णसन्थारो।
Seyyaṃ nāma bhisi, cimilikā uttarattharaṇaṃ, bhūmattharaṇaṃ, taṭṭikā, cammakhaṇḍo, nisīdanaṃ, paccattharaṇaṃ, tiṇasanthāro, paṇṇasanthāro.
सन्थरित्वाति सयं सन्थरित्वा।
Santharitvāti sayaṃ santharitvā.
सन्थरापेत्वाति अञ्ञं सन्थरापेत्वा।
Santharāpetvāti aññaṃ santharāpetvā.
तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्याति न सयं उद्धरेय्य।
Taṃ pakkamanto neva uddhareyyāti na sayaṃ uddhareyya.
न उद्धरापेय्याति न अञ्ञं उद्धरापेय्य।
Na uddharāpeyyāti na aññaṃ uddharāpeyya.
अनापुच्छं वा गच्छेय्याति भिक्खुं वा सामणेरं वा आरामिकं वा अनापुच्छा परिक्खित्तस्स आरामस्स परिक्खेपं अतिक्कमन्तस्स आपत्ति पाचित्तियस्स। अपरिक्खित्तस्स आरामस्स उपचारं अतिक्कमन्तस्स आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके सङ्घिकसञ्ञी सेय्यं सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके वेमतिको सेय्यं सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके पुग्गलिकसञ्ञी सेय्यं सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Anāpucchaṃ vā gaccheyyāti bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā ārāmikaṃ vā anāpucchā parikkhittassa ārāmassa parikkhepaṃ atikkamantassa āpatti pācittiyassa. Aparikkhittassa ārāmassa upacāraṃ atikkamantassa āpatti pācittiyassa. Saṅghike saṅghikasaññī seyyaṃ santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti pācittiyassa. Saṅghike vematiko seyyaṃ santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti pācittiyassa. Saṅghike puggalikasaññī seyyaṃ santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti pācittiyassa.
११७. विहारस्स उपचारे वा उपट्ठानसालायं वा मण्डपे वा रुक्खमूले वा सेय्यं सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति दुक्कटस्स। मञ्चं वा पीठं वा विहारे वा विहारस्सूपचारे वा उपट्ठानसालायं वा मण्डपे वा रुक्खमूले वा सन्थरित्वा वा सन्थरापेत्वा वा तं पक्कमन्तो नेव उद्धरेय्य न उद्धरापेय्य, अनापुच्छं वा गच्छेय्य, आपत्ति दुक्कटस्स।
117. Vihārassa upacāre vā upaṭṭhānasālāyaṃ vā maṇḍape vā rukkhamūle vā seyyaṃ santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti dukkaṭassa. Mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā vihāre vā vihārassūpacāre vā upaṭṭhānasālāyaṃ vā maṇḍape vā rukkhamūle vā santharitvā vā santharāpetvā vā taṃ pakkamanto neva uddhareyya na uddharāpeyya, anāpucchaṃ vā gaccheyya, āpatti dukkaṭassa.
पुग्गलिके सङ्घिकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके पुग्गलिकसञ्ञी अञ्ञस्स पुग्गलिके आपत्ति दुक्कटस्स। अत्तनो पुग्गलिके अनापत्ति।
Puggalike saṅghikasaññī, āpatti dukkaṭassa. Puggalike vematiko, āpatti dukkaṭassa. Puggalike puggalikasaññī aññassa puggalike āpatti dukkaṭassa. Attano puggalike anāpatti.
११८. अनापत्ति उद्धरित्वा गच्छति, उद्धरापेत्वा गच्छति, आपुच्छं गच्छति, केनचि पलिबुद्धं होति, सापेक्खो गन्त्वा तत्थ ठितो आपुच्छति, केनचि पलिबुद्धो होति, आपदासु, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
118. Anāpatti uddharitvā gacchati, uddharāpetvā gacchati, āpucchaṃ gacchati, kenaci palibuddhaṃ hoti, sāpekkho gantvā tattha ṭhito āpucchati, kenaci palibuddho hoti, āpadāsu, ummattakassa, ādikammikassāti.
दुतियसेनासनसिक्खापदं निट्ठितं पञ्चमं।
Dutiyasenāsanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
६. अनुपखज्जसिक्खापदं
6. Anupakhajjasikkhāpadaṃ
११९. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू वरसेय्यायो पलिबुन्धेन्ति, थेरा भिक्खू वुट्ठापेन्ति 13। अथ खो छब्बग्गियानं भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘केन नु खो मयं उपायेन इधेव वस्सं वसेय्यामा’’ति? अथ खो छब्बग्गिया भिक्खू थेरे भिक्खू अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेन्ति – यस्स सम्बाधो भविस्सति सो पक्कमिस्सतीति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू थेरे भिक्खू अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेस्सन्ती’’ति! अथ खो ते भिक्खू छब्बग्गिये भिक्खू अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं …पे॰… ‘‘सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, थेरे भिक्खू अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेथा’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, थेरे भिक्खू अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेस्सथ! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
119. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū varaseyyāyo palibundhenti, therā bhikkhū vuṭṭhāpenti 14. Atha kho chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kena nu kho mayaṃ upāyena idheva vassaṃ vaseyyāmā’’ti? Atha kho chabbaggiyā bhikkhū there bhikkhū anupakhajja seyyaṃ kappenti – yassa sambādho bhavissati so pakkamissatīti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū there bhikkhū anupakhajja seyyaṃ kappessantī’’ti! Atha kho te bhikkhū chabbaggiye bhikkhū anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ …pe… ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, there bhikkhū anupakhajja seyyaṃ kappethā’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, there bhikkhū anupakhajja seyyaṃ kappessatha! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१२०. ‘‘यो पन भिक्खु सङ्घिके विहारे जानं पुब्बुपगतं भिक्खुं अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेय्य – यस्स सम्बाधो भविस्सति सो पक्कमिस्सती’ति, एतदेव पच्चयं करित्वा अनञ्ञं, पाचित्तिय’’न्ति।
120.‘‘Yo pana bhikkhu saṅghike vihāre jānaṃ pubbupagataṃ bhikkhuṃ anupakhajja seyyaṃ kappeyya – yassa sambādho bhavissati so pakkamissatī’ti, etadeva paccayaṃ karitvā anaññaṃ, pācittiya’’nti.
१२१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं २.०२५१ अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
121.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ 2.0251 atthe adhippeto bhikkhūti.
सङ्घिको नाम विहारो सङ्घस्स दिन्नो होति परिच्चत्तो।
Saṅghiko nāma vihāro saṅghassa dinno hoti pariccatto.
जानाति नाम वुड्ढोति जानाति, गिलानोति जानाति, सङ्घेन दिन्नोति जानाति।
Jānāti nāma vuḍḍhoti jānāti, gilānoti jānāti, saṅghena dinnoti jānāti.
अनुपखज्जाति अनुपविसित्वा।
Anupakhajjāti anupavisitvā.
सेय्यं कप्पेय्याति मञ्चस्स वा पीठस्स वा पविसन्तस्स वा निक्खमन्तस्स वा उपचारे सेय्यं सन्थरति वा सन्थरापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। अभिनिसीदति वा अभिनिपज्जति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Seyyaṃ kappeyyāti mañcassa vā pīṭhassa vā pavisantassa vā nikkhamantassa vā upacāre seyyaṃ santharati vā santharāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Abhinisīdati vā abhinipajjati vā, āpatti pācittiyassa.
एतदेव पच्चयं करित्वा अनञ्ञन्ति न अञ्ञो कोचि पच्चयो होति अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेतुं।
Etadeva paccayaṃ karitvā anaññanti na añño koci paccayo hoti anupakhajja seyyaṃ kappetuṃ.
१२२. सङ्घिके सङ्घिकसञ्ञी अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके वेमतिको अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेति, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके पुग्गलिकसञ्ञी अनुपखज्ज सेय्यं कप्पेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
122. Saṅghike saṅghikasaññī anupakhajja seyyaṃ kappeti, āpatti pācittiyassa. Saṅghike vematiko anupakhajja seyyaṃ kappeti, āpatti pācittiyassa. Saṅghike puggalikasaññī anupakhajja seyyaṃ kappeti, āpatti pācittiyassa.
मञ्चस्स वा पीठस्स वा पविसन्तस्स वा निक्खमन्तस्स वा उपचारं ठपेत्वा सेय्यं सन्थरति वा सन्थरापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। अभिनिसीदति वा अभिनिपज्जति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। विहारस्स उपचारे वा उपट्ठानसालायं वा मण्डपे वा रुक्खमूले वा अज्झोकासे वा सेय्यं सन्थरति वा सन्थरापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। अभिनिसीदति वा अभिनिप्पज्जति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके सङ्घिकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके पुग्गलिकसञ्ञी अञ्ञस्स पुग्गलिके आपत्ति दुक्कटस्स । अत्तनो पुग्गलिके अनापत्ति।
Mañcassa vā pīṭhassa vā pavisantassa vā nikkhamantassa vā upacāraṃ ṭhapetvā seyyaṃ santharati vā santharāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Abhinisīdati vā abhinipajjati vā, āpatti dukkaṭassa. Vihārassa upacāre vā upaṭṭhānasālāyaṃ vā maṇḍape vā rukkhamūle vā ajjhokāse vā seyyaṃ santharati vā santharāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Abhinisīdati vā abhinippajjati vā, āpatti dukkaṭassa. Puggalike saṅghikasaññī, āpatti dukkaṭassa. Puggalike vematiko, āpatti dukkaṭassa. Puggalike puggalikasaññī aññassa puggalike āpatti dukkaṭassa . Attano puggalike anāpatti.
१२३. अनापत्ति गिलानो पविसति, सीतेन वा उण्हेन वा पीळितो पविसति, आपदासु, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
123. Anāpatti gilāno pavisati, sītena vā uṇhena vā pīḷito pavisati, āpadāsu, ummattakassa, ādikammikassāti.
अनुपखज्जसिक्खापदं निट्ठितं छट्ठं।
Anupakhajjasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
७. निक्कड्ढनसिक्खापदं
7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadaṃ
१२४. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन सत्तरसवग्गिया भिक्खू अञ्ञतरं पच्चन्तिमं महाविहारं पटिसङ्खरोन्ति – ‘‘इध मयं वस्सं वसिस्सामा’’ति । अद्दसंसु खो छब्बग्गिया भिक्खू सत्तरसवग्गिये भिक्खू विहारं पटिसङ्खरोन्ते। दिस्वान एवमाहंसु – ‘‘इमे, आवुसो, सत्तरसवग्गिया भिक्खू विहारं पटिसङ्खरोन्ति। हन्द ने वुट्ठापेस्सामा’’ति! एकच्चे एवमाहंसु – ‘‘आगमेथावुसो, याव पटिसङ्खरोन्ति; पटिसङ्खते वुट्ठापेस्सामा’’ति।
124. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sattarasavaggiyā bhikkhū aññataraṃ paccantimaṃ mahāvihāraṃ paṭisaṅkharonti – ‘‘idha mayaṃ vassaṃ vasissāmā’’ti . Addasaṃsu kho chabbaggiyā bhikkhū sattarasavaggiye bhikkhū vihāraṃ paṭisaṅkharonte. Disvāna evamāhaṃsu – ‘‘ime, āvuso, sattarasavaggiyā bhikkhū vihāraṃ paṭisaṅkharonti. Handa ne vuṭṭhāpessāmā’’ti! Ekacce evamāhaṃsu – ‘‘āgamethāvuso, yāva paṭisaṅkharonti; paṭisaṅkhate vuṭṭhāpessāmā’’ti.
अथ खो छब्बग्गिया भिक्खू सत्तरसवग्गिये भिक्खू एतदवोचुं – ‘‘उट्ठेथावुसो, अम्हाकं विहारो पापुणाती’’ति। ‘‘ननु, आवुसो, पटिकच्चेव 15 आचिक्खितब्बं, मयञ्चञ्ञं पटिसङ्खरेय्यामा’’ति। ‘‘ननु, आवुसो, सङ्घिको विहारो’’ति? ‘‘आमावुसो, सङ्घिको विहारो’’ति। ‘‘उट्ठेथावुसो, अम्हाकं विहारो पापुणाती’’ति। ‘‘महल्लको, आवुसो, विहारो। तुम्हेपि वसथ, मयम्पि वसिस्सामा’’ति। ‘‘उट्ठेथावुसो, अम्हाकं विहारो पापुणाती’’ति कुपिता अनत्तमना गीवायं गहेत्वा निक्कड्ढन्ति। ते निक्कड्ढीयमाना रोदन्ति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘किस्स तुम्हे, आवुसो, रोदथा’’ति? ‘‘इमे, आवुसो, छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना अम्हे सङ्घिका विहारा निक्कड्ढन्ती’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम छब्बग्गिया भिक्खू कुपिता अनत्तमना भिक्खू सङ्घिका विहारा निक्कड्ढिस्सन्ती’’ति! अथ खो ते भिक्खू छब्बग्गिये भिक्खू अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, कुपिता अनत्तमना भिक्खू सङ्घिका विहारा निक्कड्ढथा’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, कुपिता अनत्तमना भिक्खू सङ्घिका विहारा निक्कड्ढिस्सथ? नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Atha kho chabbaggiyā bhikkhū sattarasavaggiye bhikkhū etadavocuṃ – ‘‘uṭṭhethāvuso, amhākaṃ vihāro pāpuṇātī’’ti. ‘‘Nanu, āvuso, paṭikacceva 16 ācikkhitabbaṃ, mayañcaññaṃ paṭisaṅkhareyyāmā’’ti. ‘‘Nanu, āvuso, saṅghiko vihāro’’ti? ‘‘Āmāvuso, saṅghiko vihāro’’ti. ‘‘Uṭṭhethāvuso, amhākaṃ vihāro pāpuṇātī’’ti. ‘‘Mahallako, āvuso, vihāro. Tumhepi vasatha, mayampi vasissāmā’’ti. ‘‘Uṭṭhethāvuso, amhākaṃ vihāro pāpuṇātī’’ti kupitā anattamanā gīvāyaṃ gahetvā nikkaḍḍhanti. Te nikkaḍḍhīyamānā rodanti. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘kissa tumhe, āvuso, rodathā’’ti? ‘‘Ime, āvuso, chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā amhe saṅghikā vihārā nikkaḍḍhantī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma chabbaggiyā bhikkhū kupitā anattamanā bhikkhū saṅghikā vihārā nikkaḍḍhissantī’’ti! Atha kho te bhikkhū chabbaggiye bhikkhū anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, kupitā anattamanā bhikkhū saṅghikā vihārā nikkaḍḍhathā’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, kupitā anattamanā bhikkhū saṅghikā vihārā nikkaḍḍhissatha? Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१२५. ‘‘यो पन भिक्खु भिक्खुं कुपितो अनत्तमनो सङ्घिका विहारा निक्कड्ढेय्य वा निक्कड्ढापेय्य वा, पाचित्तिय’’न्ति।
125.‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhuṃ kupito anattamano saṅghikā vihārā nikkaḍḍheyya vā nikkaḍḍhāpeyya vā, pācittiya’’nti.
१२६. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
126.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
भिक्खुन्ति अञ्ञं भिक्खुं।
Bhikkhunti aññaṃ bhikkhuṃ.
कुपितो अनत्तमनोति अनभिरद्धो आहतचित्तो खिलजातो।
Kupito anattamanoti anabhiraddho āhatacitto khilajāto.
सङ्घिको नाम विहारो सङ्घस्स दिन्नो होति परिच्चत्तो।
Saṅghiko nāma vihāro saṅghassa dinno hoti pariccatto.
निक्कड्ढेय्याति गब्भे गहेत्वा पमुखं निक्कड्ढति, आपत्ति पाचित्तियस्स। पमुखे गहेत्वा बहि निक्कड्ढति, आपत्ति पाचित्तियस्स। एकेन पयोगेन बहुकेपि द्वारे अतिक्कामेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Nikkaḍḍheyyāti gabbhe gahetvā pamukhaṃ nikkaḍḍhati, āpatti pācittiyassa. Pamukhe gahetvā bahi nikkaḍḍhati, āpatti pācittiyassa. Ekena payogena bahukepi dvāre atikkāmeti, āpatti pācittiyassa.
निक्कड्ढापेय्याति अञ्ञं आणापेति, आपत्ति पाचित्तियस्स 17। सकिं आणत्तो बहुकेपि द्वारे अतिक्कामेति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Nikkaḍḍhāpeyyāti aññaṃ āṇāpeti, āpatti pācittiyassa 18. Sakiṃ āṇatto bahukepi dvāre atikkāmeti, āpatti pācittiyassa.
१२७. सङ्घिके सङ्घिकसञ्ञी कुपितो अनत्तमनो निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके वेमतिको कुपितो अनत्तमनो निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके पुग्गलिकसञ्ञी कुपितो अनत्तमनो निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स।
127. Saṅghike saṅghikasaññī kupito anattamano nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti pācittiyassa. Saṅghike vematiko kupito anattamano nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti pācittiyassa. Saṅghike puggalikasaññī kupito anattamano nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti pācittiyassa.
तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। विहारस्स उपचारा वा उपट्ठानसालाय वा मण्डपा वा रुक्खमूला वा अज्झोकासा वा निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। अनुपसम्पन्नं विहारा वा विहारस्स उपचारा वा उपट्ठानसालाय वा मण्डपा वा रुक्खमूला वा अज्झोकासा वा निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स।
Tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Vihārassa upacārā vā upaṭṭhānasālāya vā maṇḍapā vā rukkhamūlā vā ajjhokāsā vā nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Anupasampannaṃ vihārā vā vihārassa upacārā vā upaṭṭhānasālāya vā maṇḍapā vā rukkhamūlā vā ajjhokāsā vā nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, āpatti dukkaṭassa.
पुग्गलिके सङ्घिकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके पुग्गलिकसञ्ञी अञ्ञस्स पुग्गलिके आपत्ति दुक्कटस्स। अत्तनो पुग्गलिके अनापत्ति।
Puggalike saṅghikasaññī, āpatti dukkaṭassa. Puggalike vematiko, āpatti dukkaṭassa. Puggalike puggalikasaññī aññassa puggalike āpatti dukkaṭassa. Attano puggalike anāpatti.
१२८. अनापत्ति अलज्जिं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, उम्मत्तकं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, भण्डनकारकं कलहकारकं विवादकारकं भस्सकारकं सङ्घे अधिकरणकारकं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, अन्तेवासिकं वा सद्धिविहारिकं वा न सम्मा वत्तन्तं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, तस्स परिक्खारं निक्कड्ढति वा निक्कड्ढापेति वा, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
128. Anāpatti alajjiṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, ummattakaṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, bhaṇḍanakārakaṃ kalahakārakaṃ vivādakārakaṃ bhassakārakaṃ saṅghe adhikaraṇakārakaṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, antevāsikaṃ vā saddhivihārikaṃ vā na sammā vattantaṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, tassa parikkhāraṃ nikkaḍḍhati vā nikkaḍḍhāpeti vā, ummattakassa, ādikammikassāti.
निक्कड्ढनसिक्खापदं निट्ठितं सत्तमं।
Nikkaḍḍhanasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
८. वेहासकुटिसिक्खापदं
8. Vehāsakuṭisikkhāpadaṃ
१२९. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन द्वे भिक्खू सङ्घिके विहारे उपरिवेहासकुटिया विहरन्ति?। एको हेट्ठा विहरति 19, एको उपरि। उपरिमो भिक्खु आहच्चपादकं मञ्चं सहसा अभिनिसीदि। मञ्चपादो निप्पतित्वा 20 हेट्ठिमस्स भिक्खुनो मत्थके अवत्थासि। सो भिक्खु विस्सरमकासि। भिक्खू उपधावित्वा तं भिक्खुं एतदवोचुं – ‘‘किस्स त्वं, आवुसो, विस्सरमकासी’’ति? अथ खो सो भिक्खु भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम भिक्खु सङ्घिके विहारे उपरिवेहासकुटिया आहच्चपादकं मञ्चं सहसा अभिनिसीदिस्सती’’ति! अथ खो ते भिक्खू तं भिक्खुं अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर त्वं, भिक्खु, सङ्घिके विहारे उपरिवेहासकुटिया आहच्चपादकं मञ्चं सहसा अभिनिसीदसी’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, सङ्घिके विहारे उपरिवेहासकुटिया आहच्चपादकं मञ्चं सहसा अभिनिसीदिस्ससि! नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
129. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena dve bhikkhū saṅghike vihāre uparivehāsakuṭiyā viharanti?. Eko heṭṭhā viharati 21, eko upari. Uparimo bhikkhu āhaccapādakaṃ mañcaṃ sahasā abhinisīdi. Mañcapādo nippatitvā 22 heṭṭhimassa bhikkhuno matthake avatthāsi. So bhikkhu vissaramakāsi. Bhikkhū upadhāvitvā taṃ bhikkhuṃ etadavocuṃ – ‘‘kissa tvaṃ, āvuso, vissaramakāsī’’ti? Atha kho so bhikkhu bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhu saṅghike vihāre uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ sahasā abhinisīdissatī’’ti! Atha kho te bhikkhū taṃ bhikkhuṃ anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhikkhu, saṅghike vihāre uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ sahasā abhinisīdasī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, saṅghike vihāre uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ sahasā abhinisīdissasi! Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१३०. ‘‘यो पन भिक्खु सङ्घिके विहारे उपरिवेहासकुटिया आहच्चपादकं मञ्चं वा पीठं वा अभिनिसीदेय्य वा अभिनिपज्जेय्य वा, पाचित्तिय’’न्ति।
130.‘‘Yo pana bhikkhu saṅghike vihāre uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ vā pīṭhaṃvā abhinisīdeyya vā abhinipajjeyya vā, pācittiya’’nti.
१३१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
131.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
सङ्घिको नाम विहारो सङ्घस्स दिन्नो होति परिच्चत्तो।
Saṅghiko nāma vihāro saṅghassa dinno hoti pariccatto.
वेहासकुटि नाम मज्झिमस्स पुरिसस्स असीसघट्टा।
Vehāsakuṭi nāma majjhimassa purisassa asīsaghaṭṭā.
आहच्चपादको नाम मञ्चो अङ्गे विज्झित्वा ठितो होति। आहच्चपादकं नाम पीठं अङ्गे विज्झित्वा ठितं होति।
Āhaccapādako nāma mañco aṅge vijjhitvā ṭhito hoti. Āhaccapādakaṃ nāma pīṭhaṃ aṅge vijjhitvā ṭhitaṃ hoti.
अभिनिसीदेय्याति तस्मिं अभिनिसीदति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Abhinisīdeyyāti tasmiṃ abhinisīdati, āpatti pācittiyassa.
अभिनिपज्जेय्याति तस्मिं अभिनिपज्जति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Abhinipajjeyyāti tasmiṃ abhinipajjati, āpatti pācittiyassa.
१३२. सङ्घिके सङ्घिकसञ्ञी उपरिवेहासकुटिया आहच्चपादकं मञ्चं वा पीठं वा अभिनिसीदति वा अभिनिपज्जति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स। सङ्घिके वेमतिको…पे॰… सङ्घिके पुग्गलिकसञ्ञी उपरिवेहासकुटिया आहच्चपादकं मञ्चं वा पीठं वा अभिनिसीदति वा अभिनिपज्जति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स।
132. Saṅghike saṅghikasaññī uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā abhinisīdati vā abhinipajjati vā, āpatti pācittiyassa. Saṅghike vematiko…pe… saṅghike puggalikasaññī uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā abhinisīdati vā abhinipajjati vā, āpatti pācittiyassa.
पुग्गलिके सङ्घिकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। पुग्गलिके पुग्गलिकसञ्ञी अञ्ञस्स पुग्गलिके, आपत्ति दुक्कटस्स। अत्तनो पुग्गलिके, अनापत्ति।
Puggalike saṅghikasaññī, āpatti dukkaṭassa. Puggalike vematiko, āpatti dukkaṭassa. Puggalike puggalikasaññī aññassa puggalike, āpatti dukkaṭassa. Attano puggalike, anāpatti.
१३३. अनापत्ति – अवेहासकुटिया सीसघट्टाय हेट्ठा अपरिभोगं होति, पदरसञ्चितं होति, पटाणि दिन्ना होति, तस्मिं ठितो गण्हति वा लग्गेति वा, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
133. Anāpatti – avehāsakuṭiyā sīsaghaṭṭāya heṭṭhā aparibhogaṃ hoti, padarasañcitaṃ hoti, paṭāṇi dinnā hoti, tasmiṃ ṭhito gaṇhati vā laggeti vā, ummattakassa, ādikammikassāti.
वेहासकुटिसिक्खापदं निट्ठितं अट्ठमं।
Vehāsakuṭisikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
९. महल्लकविहारसिक्खापदं
9. Mahallakavihārasikkhāpadaṃ
१३४. तेन समयेन बुद्धो भगवा कोसम्बियं विहरति घोसितारामे। तेन खो पन समयेन आयस्मतो छन्नस्स उपट्ठाको महामत्तो आयस्मतो छन्नस्स विहारं कारापेति। अथ खो आयस्मा छन्नो कतपरियोसितं विहारं पुनप्पुनं छादापेति, पुनप्पुनं लेपापेति। अतिभारितो विहारो परिपति। अथ खो आयस्मा छन्नो तिणञ्च कट्ठञ्च संकड्ढन्तो अञ्ञतरस्स ब्राह्मणस्स यवखेत्तं दूसेसि। अथ खो सो ब्राह्मणो उज्झायति खिय्यति विपाचेति – ‘‘कथञ्हि नाम भदन्ता अम्हाकं यवखेत्तं दूसेस्सन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तस्स ब्राह्मणस्स उज्झायन्तस्स खिय्यन्तस्स विपाचेन्तस्स। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा छन्नो कतपरियोसितं विहारं पुनप्पुनं छादापेस्सति, पुनप्पुनं लेपापेस्सति, अतिभारितो विहारो परिपती’’ति! अथ खो ते भिक्खू आयस्मन्तं छन्नं अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर त्वं, छन्न, कतपरियोसितं विहारं पुनप्पुनं छादापेसि, पुनप्पुनं लेपापेसि, अतिभारितो विहारो परिपती’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, कतपरियोसितं विहारं पुनप्पुनं छादापेस्ससि, पुनप्पुनं लेपापेस्ससि , अतिभारितो विहारो परिपति! नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
134. Tena samayena buddho bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Tena kho pana samayena āyasmato channassa upaṭṭhāko mahāmatto āyasmato channassa vihāraṃ kārāpeti. Atha kho āyasmā channo katapariyositaṃ vihāraṃ punappunaṃ chādāpeti, punappunaṃ lepāpeti. Atibhārito vihāro paripati. Atha kho āyasmā channo tiṇañca kaṭṭhañca saṃkaḍḍhanto aññatarassa brāhmaṇassa yavakhettaṃ dūsesi. Atha kho so brāhmaṇo ujjhāyati khiyyati vipāceti – ‘‘kathañhi nāma bhadantā amhākaṃ yavakhettaṃ dūsessantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tassa brāhmaṇassa ujjhāyantassa khiyyantassa vipācentassa. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā channo katapariyositaṃ vihāraṃ punappunaṃ chādāpessati, punappunaṃ lepāpessati, atibhārito vihāro paripatī’’ti! Atha kho te bhikkhū āyasmantaṃ channaṃ anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, channa, katapariyositaṃ vihāraṃ punappunaṃ chādāpesi, punappunaṃ lepāpesi, atibhārito vihāro paripatī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, katapariyositaṃ vihāraṃ punappunaṃ chādāpessasi, punappunaṃ lepāpessasi , atibhārito vihāro paripati! Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१३५. ‘‘महल्लकं पन भिक्खुना विहारं कारयमानेन यावद्वारकोसा अग्गळट्ठपनाय आलोकसन्धिपरिकम्माय द्वत्तिच्छदनस्स परियाय अप्पहरिते ठितेन अधिट्ठातब्बं। ततो चे उत्तरिं अप्पहरितेपि ठितो अधिट्ठहेय्य पाचित्तिय’’न्ति।
135.‘‘Mahallakaṃ pana bhikkhunā vihāraṃ kārayamānena yāvadvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya ālokasandhiparikammāya dvatticchadanassa pariyāya appaharite ṭhitena adhiṭṭhātabbaṃ. Tato ce uttariṃ appaharitepi ṭhito adhiṭṭhaheyya pācittiya’’nti.
१३६. महल्लको नाम विहारो सस्सामिको वुच्चति।
136.Mahallako nāma vihāro sassāmiko vuccati.
विहारो नाम उल्लित्तो वा होति अवलित्तो वा उल्लित्तावलित्तो वा।
Vihāro nāma ullitto vā hoti avalitto vā ullittāvalitto vā.
कारयमानेनाति करोन्तो वा कारापेन्तो वा।
Kārayamānenāti karonto vā kārāpento vā.
याव द्वारकोसाति पिट्ठसङ्घाटस्स 23 समन्ता हत्थपासा।
Yāva dvārakosāti piṭṭhasaṅghāṭassa 24 samantā hatthapāsā.
अग्गळट्ठपनायाति द्वारट्ठपनाय।
Aggaḷaṭṭhapanāyāti dvāraṭṭhapanāya.
आलोकसन्धिपरिकम्मायाति वातपानपरिकम्माय सेतवण्णं काळवण्णं गेरुकपरिकम्मं मालाकम्मं लताकम्मं मकरदन्तकं पञ्चपटिकं।
Ālokasandhiparikammāyāti vātapānaparikammāya setavaṇṇaṃ kāḷavaṇṇaṃ gerukaparikammaṃ mālākammaṃ latākammaṃ makaradantakaṃ pañcapaṭikaṃ.
द्वत्तिच्छदनस्स परियायं अप्पहरिते ठितेन अधिट्ठातब्बन्ति – हरितं नाम पुब्बण्णं अपरण्णं। सचे हरिते ठितो अधिट्ठाति, आपत्ति दुक्कटस्स। मग्गेन छादेन्तस्स द्वे मग्गे अधिट्ठहित्वा ततियं मग्गं आणापेत्वा पक्कमितब्बं। परियायेन छादेन्तस्स द्वे परियाये अधिट्ठहित्वा ततियं परियायं आणापेत्वा पक्कमितब्बं।
Dvatticchadanassa pariyāyaṃ appaharite ṭhitena adhiṭṭhātabbanti – haritaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇaṃ. Sace harite ṭhito adhiṭṭhāti, āpatti dukkaṭassa. Maggena chādentassa dve magge adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ maggaṃ āṇāpetvā pakkamitabbaṃ. Pariyāyena chādentassa dve pariyāye adhiṭṭhahitvā tatiyaṃ pariyāyaṃ āṇāpetvā pakkamitabbaṃ.
१३७. ततो चे उत्तरि अप्पहरितेपि ठितो अधिट्ठहेय्याति इट्ठकाय २.०२६२ छादेन्तस्स इट्ठकिट्ठकाय आपत्ति पाचित्तियस्स। सिलाय छादेन्तस्स सिलाय सिलाय आपत्ति पाचित्तियस्स। सुधाय छादेन्तस्स पिण्डे पिण्डे आपत्ति पाचित्तियस्स। तिणेन छादेन्तस्स करळे करळे आपत्ति पाचित्तियस्स। पण्णेन छादेन्तस्स पण्णे पण्णे आपत्ति पाचित्तियस्स।
137.Tato ce uttari appaharitepi ṭhito adhiṭṭhaheyyāti iṭṭhakāya 2.0262 chādentassa iṭṭhakiṭṭhakāya āpatti pācittiyassa. Silāya chādentassa silāya silāya āpatti pācittiyassa. Sudhāya chādentassa piṇḍe piṇḍe āpatti pācittiyassa. Tiṇena chādentassa karaḷe karaḷe āpatti pācittiyassa. Paṇṇena chādentassa paṇṇe paṇṇe āpatti pācittiyassa.
अतिरेकद्वत्तिपरियाये अतिरेकसञ्ञी अधिट्ठाति, आपत्ति पाचित्तियस्स। अतिरेकद्वत्तिपरियाये वेमतिको अधिट्ठाति, आपत्ति पाचित्तियस्स। अतिरेकद्वत्तिपरियाये ऊनकसञ्ञी अधिट्ठाति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Atirekadvattipariyāye atirekasaññī adhiṭṭhāti, āpatti pācittiyassa. Atirekadvattipariyāye vematiko adhiṭṭhāti, āpatti pācittiyassa. Atirekadvattipariyāye ūnakasaññī adhiṭṭhāti, āpatti pācittiyassa.
ऊनकद्वत्तिपरियाये अतिरेकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। ऊनकद्वत्तिपरियाये वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। ऊनकद्वत्तिपरियाये ऊनकसञ्ञी, अनापत्ति।
Ūnakadvattipariyāye atirekasaññī, āpatti dukkaṭassa. Ūnakadvattipariyāye vematiko, āpatti dukkaṭassa. Ūnakadvattipariyāye ūnakasaññī, anāpatti.
१३८. अनापत्ति द्वत्तिपरियाये, ऊनकद्वत्तिपरियाये, लेणे, गुहाय, तिणकुटिकाय, अञ्ञस्सत्थाय, अत्तनो धनेन, वासागारं ठपेत्वा सब्बत्थ अनापत्ति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
138. Anāpatti dvattipariyāye, ūnakadvattipariyāye, leṇe, guhāya, tiṇakuṭikāya, aññassatthāya, attano dhanena, vāsāgāraṃ ṭhapetvā sabbattha anāpatti, ummattakassa, ādikammikassāti.
महल्लकविहारसिक्खापदं निट्ठितं नवमं।
Mahallakavihārasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
१०. सप्पाणकसिक्खापदं
10. Sappāṇakasikkhāpadaṃ
१३९. तेन समयेन बुद्धो भगवा आळवियं विहरति अग्गाळवे चेतिये। तेन खो पन समयेन आळवका भिक्खू नवकम्मं करोन्ता जानं सप्पाणकं उदकं तिणम्पि मत्तिकम्पि सिञ्चन्तिपि सिञ्चापेन्तिपि। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आळवका भिक्खू जानं सप्पाणकं उदकं तिणम्पि मत्तिकम्पि सिञ्चिस्सन्तिपि सिञ्चापेस्सन्तिपी’’ति! अथ खो ते भिक्खू आळवके भिक्खू अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर तुम्हे, भिक्खवे, जानं सप्पाणकं उदकं तिणम्पि मत्तिकम्पि सिञ्चथपि सिञ्चापेथपी’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… कथञ्हि नाम तुम्हे, मोघपुरिसा, जानं सप्पाणकं उदकं तिणम्पि मत्तिकम्पि सिञ्चिस्सथपि सिञ्चापेस्सथपि! नेतं, मोघपुरिसा, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
139. Tena samayena buddho bhagavā āḷaviyaṃ viharati aggāḷave cetiye. Tena kho pana samayena āḷavakā bhikkhū navakammaṃ karontā jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ tiṇampi mattikampi siñcantipi siñcāpentipi. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āḷavakā bhikkhū jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ tiṇampi mattikampi siñcissantipi siñcāpessantipī’’ti! Atha kho te bhikkhū āḷavake bhikkhū anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tumhe, bhikkhave, jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ tiṇampi mattikampi siñcathapi siñcāpethapī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tumhe, moghapurisā, jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ tiṇampi mattikampi siñcissathapi siñcāpessathapi! Netaṃ, moghapurisā, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
१४०. ‘‘यो पन भिक्खु जानं सप्पाणकं उदकं तिणं वा मत्तिकं वा सिञ्चेय्य वा सिञ्चापेय्य वा, पाचित्तिय’’न्ति।
140.‘‘Yo pana bhikkhu jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ tiṇaṃ vā mattikaṃ vā siñceyya vā siñcāpeyya vā, pācittiya’’nti.
१४१. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
141.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
जानाति नाम 25 सामं वा जानाति अञ्ञे वा तस्स आरोचेन्ति।
Jānāti nāma 26 sāmaṃ vā jānāti aññe vā tassa ārocenti.
सिञ्चेय्याति सयं सिञ्चति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Siñceyyāti sayaṃ siñcati, āpatti pācittiyassa.
सिञ्चापेय्याति अञ्ञं आणापेति, आपत्ति पाचित्तियस्स 27। सकिं आणत्तो बहुकम्पि सिञ्चति, आपत्ति पाचित्तियस्स।
Siñcāpeyyāti aññaṃ āṇāpeti, āpatti pācittiyassa 28. Sakiṃ āṇatto bahukampi siñcati, āpatti pācittiyassa.
१४२. सप्पाणके सप्पाणकसञ्ञी तिणं वा मत्तिकं वा सिञ्चति वा सिञ्चापेति वा, आपत्ति पाचित्तियस्स। सप्पाणके वेमतिको तिणं वा मत्तिकं वा सिञ्चति वा सिञ्चापेति वा, आपत्ति दुक्कटस्स। सप्पाणके अप्पाणकसञ्ञी तिणं वा मत्तिकं वा सिञ्चति वा सिञ्चापेति वा, अनापत्ति। अप्पाणके सप्पाणकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। अप्पाणके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। अप्पाणके अप्पाणकसञ्ञी, अनापत्ति।
142. Sappāṇake sappāṇakasaññī tiṇaṃ vā mattikaṃ vā siñcati vā siñcāpeti vā, āpatti pācittiyassa. Sappāṇake vematiko tiṇaṃ vā mattikaṃ vā siñcati vā siñcāpeti vā, āpatti dukkaṭassa. Sappāṇake appāṇakasaññī tiṇaṃ vā mattikaṃ vā siñcati vā siñcāpeti vā, anāpatti. Appāṇake sappāṇakasaññī, āpatti dukkaṭassa. Appāṇake vematiko, āpatti dukkaṭassa. Appāṇake appāṇakasaññī, anāpatti.
१४३. अनापत्ति असञ्चिच्च, अस्सतिया, अजानन्तस्स, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
143. Anāpatti asañcicca, assatiyā, ajānantassa, ummattakassa, ādikammikassāti.
सप्पाणकसिक्खापदं निट्ठितं दसमं।
Sappāṇakasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
भूतगामवग्गो दुतियो।
Bhūtagāmavaggo dutiyo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
भूतं अञ्ञाय उज्झायं, पक्कमन्तेन ते दुवे।
Bhūtaṃ aññāya ujjhāyaṃ, pakkamantena te duve;
पुब्बे निक्कड्ढनाहच्च, द्वारं सप्पाणकेन चाति॥
Pubbe nikkaḍḍhanāhacca, dvāraṃ sappāṇakena cāti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā
१. भूतगामसिक्खापदवण्णना • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
२. अञ्ञवादकसिक्खापदवण्णना • 2. Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā
३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
४. पठमसेनासनसिक्खापदवण्णना • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
५. दुतियसेनासनसिक्खापदवण्णना • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
६. अनुपखज्जसिक्खापदवण्णना • 6. Anupakhajjasikkhāpadavaṇṇanā
७. निक्कड्ढनसिक्खापदवण्णना • 7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadavaṇṇanā
८. वेहासकुटिसिक्खापदवण्णना • 8. Vehāsakuṭisikkhāpadavaṇṇanā
९. महल्लकविहारसिक्खापदवण्णना • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
१०. सप्पाणकसिक्खापदवण्णना • 10. Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā
१. ओवादसिक्खापदवण्णना • 1. Ovādasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
१. भूतगामसिक्खापदवण्णना • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
२. अञ्ञवादकसिक्खापदवण्णना • 2. Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā
३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
४. पठमसेनासनसिक्खापदवण्णना • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
५. दुतियसेनासनसिक्खापदवण्णना • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
६. अनुपखज्जसिक्खापदवण्णना • 6. Anupakhajjasikkhāpadavaṇṇanā
७. निक्कड्ढनसिक्खापदवण्णना • 7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadavaṇṇanā
८. वेहासकुटिसिक्खापदवण्णना • 8. Vehāsakuṭisikkhāpadavaṇṇanā
९. महल्लकविहारसिक्खापदवण्णना • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
१०. सप्पाणकसिक्खापदवण्णना • 10. Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā
१. भूतगामसिक्खापदवण्णना • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
२. अञ्ञवादकसिक्खापदवण्णना • 2. Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā
३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
४. पठमसेनासनसिक्खापदवण्णना • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
५. दुतियसेनासनसिक्खापदवण्णना • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
६. अनुपखज्जसिक्खापदवण्णना • 6. Anupakhajjasikkhāpadavaṇṇanā
७. निक्कड्ढनसिक्खापदवण्णना • 7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadavaṇṇanā
८. वेहासकुटिसिक्खापदवण्णना • 8. Vehāsakuṭisikkhāpadavaṇṇanā
९. महल्लकविहारसिक्खापदवण्णना • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
१०. सप्पाणकसिक्खापदवण्णना • 10. Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā
१. भूतगामसिक्खापदवण्णना • 1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
२. अञ्ञवादकसिक्खापदवण्णना • 2. Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā
३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
४. पठमसेनासनसिक्खापदवण्णना • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
५. दुतियसेनासनसिक्खापदवण्णना • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
६. अनुपखज्जसिक्खापदवण्णना • 6. Anupakhajjasikkhāpadavaṇṇanā
७. निक्कड्ढनसिक्खापदवण्णना • 7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadavaṇṇanā
८. वेहासकुटिसिक्खापदवण्णना • 8. Vehāsakuṭisikkhāpadavaṇṇanā
९. महल्लकविहारसिक्खापदवण्णना • 9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
१०. सप्पाणकसिक्खापदवण्णना • 10. Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi
१. भूतगामसिक्खापद-अत्थयोजना • 1. Bhūtagāmasikkhāpada-atthayojanā
२. अञ्ञवादकसिक्खापदं • 2. Aññavādakasikkhāpadaṃ
३. उज्झापनकसिक्खापदं • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ
४. पठमसेनासनसिक्खापदं • 4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadaṃ
५. दुतियसेनासनसिक्खापदं • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadaṃ
६. अनुपखज्जसिक्खापदं • 6. Anupakhajjasikkhāpadaṃ
७. निक्कड्ढनसिक्खापदं • 7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadaṃ
८. वेहासकुटिसिक्खापदं • 8. Vehāsakuṭisikkhāpadaṃ
९. महल्लकविहारसिक्खापदं • 9. Mahallakavihārasikkhāpadaṃ
१०. सप्पाणकसिक्खापदं • 10. Sappāṇakasikkhāpadaṃ
