| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ද්‌වෙමාතිකාපාළි • Dvemātikāpāḷi |
2. භූතගාමවග්‌ගො
2. Bhūtagāmavaggo
1. භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā
භූතගාමවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ භූතගාමපාතබ්‍යතායාති එත්‌ථ භවන්‌ති අහෙසුඤ්‌චාති භූතා, ජායන්‌ති වඩ්‌ඪන්‌ති ජාතා වඩ්‌ඪිතා චාති අත්‌ථො. ගාමොති රාසි, භූතානං ගාමො, භූතා එව වා ගාමොති භූතගාමො, පතිට්‌ඨිතහරිතතිණරුක්‌ඛාදීනමෙතං අධිවචනං. පාතබ්‍යස්‌ස භාවො පාතබ්‍යතා, ඡෙදනභෙදනාදීහි යථාරුචි පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බතාති අත්‌ථො, තස්‌සං භූතගාමපාතබ්‍යතාය, නිමිත්‌තත්‌ථෙ චෙතං භුම්‌මවචනං, භූතගාමපාතබ්‍යතාහෙතු භූතගාමස්‌ස ඡෙදනාදිපච්‌චයා පාචිත්‌තියන්‌ති අත්‌ථො. තස්‌මා යො භික්‌ඛු පථවිඋදකපාකාරාදීසු යත්‌ථකත්‌ථචි ජාතං අසුක්‌ඛං අන්‌තමසො අතිසුඛුමතිණම්‌පි සාසපබීජකසෙවාලම්‌පි උද්‌ධරණච්‌ඡෙදනවිජ්‌ඣනාදීහි විකොපෙති වා පථවිඛණනෙ වුත්‌තනයෙන විකොපාපෙති වා පාචිත්‌තියං ආපජ්‌ජති.
Bhūtagāmavaggassa paṭhame bhūtagāmapātabyatāyāti ettha bhavanti ahesuñcāti bhūtā, jāyanti vaḍḍhanti jātā vaḍḍhitā cāti attho. Gāmoti rāsi, bhūtānaṃ gāmo, bhūtā eva vā gāmoti bhūtagāmo, patiṭṭhitaharitatiṇarukkhādīnametaṃ adhivacanaṃ. Pātabyassa bhāvo pātabyatā, chedanabhedanādīhi yathāruci paribhuñjitabbatāti attho, tassaṃ bhūtagāmapātabyatāya, nimittatthe cetaṃ bhummavacanaṃ, bhūtagāmapātabyatāhetu bhūtagāmassa chedanādipaccayā pācittiyanti attho. Tasmā yo bhikkhu pathaviudakapākārādīsu yatthakatthaci jātaṃ asukkhaṃ antamaso atisukhumatiṇampi sāsapabījakasevālampi uddharaṇacchedanavijjhanādīhi vikopeti vā pathavikhaṇane vuttanayena vikopāpeti vā pācittiyaṃ āpajjati.
ආළවියං ආළවකෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ රුක්‌ඛඡින්‌දනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, සාණත්‌තිකං, භූතගාමතො වියොජිතමූලබීජඛන්‌ධබීජඵලුබීජඅග්‌ගබීජබීජබීජානං අඤ්‌ඤතරං භාජනගතං වා රාසිකතං වා භූමියං රොපිතම්‌පි නික්‌ඛන්‌තමූලමත්‌තං වා නික්‌ඛන්‌තඅඞ්‌කුරමත්‌තං වා සචෙපිස්‌ස විදත්‌ථිමත්‌තා පත්‌තවට්‌ටි නිග්‌ගච්‌ඡති, අනික්‌ඛන්‌තෙ වා මූලෙ නික්‌ඛන්‌තෙ වා මූලෙ යාව අඞ්‌කුරො හරිතො න හොති, තාව තං විකොපෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටං, තථා භූතගාමබීජගාමෙ වෙමතිකස්‌ස, අභූතගාමබීජගාමෙ භූතගාමබීජගාමසඤ්‌ඤිනො චෙව වෙමතිකස්‌ස ච. උභයත්‌ථ පන අතථාසඤ්‌ඤිස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති, අසඤ්‌චිච්‌ච අසතියා අජානිත්‌වා වා විකොපෙන්‌තස්‌ස, ‘ඉමං රුක්‌ඛ’න්‌ති එවං අනියමෙත්‌වා ‘‘රුක්‌ඛං ඡින්‌ද, වල්‌ලිං ඡින්‌දා’’තිආදීනි භණන්‌තස්‌ස, ‘‘ඉමං පුප්‌ඵං වා ඵලං වා ජාන, ඉමං දෙහි, ඉමං ආහර, ඉමිනා මෙ අත්‌ථො, ඉමං කප්‌පියං කරොහී’’ති භණන්‌තස්‌ස ච අනාපත්‌ති. එවං කප්‌පියවචනෙන භූතගාමතො වියොජිතං පන බීජජාතං පුන පි ‘‘කප්‌පියං කරොහී’’ති කාරෙත්‌වාව පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං. එවඤ්‌හිස්‌ස බීජගාමපරිමොචනම්‌පි කතං හොති.
Āḷaviyaṃ āḷavake bhikkhū ārabbha rukkhachindanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ, bhūtagāmato viyojitamūlabījakhandhabījaphalubījaaggabījabījabījānaṃ aññataraṃ bhājanagataṃ vā rāsikataṃ vā bhūmiyaṃ ropitampi nikkhantamūlamattaṃ vā nikkhantaaṅkuramattaṃ vā sacepissa vidatthimattā pattavaṭṭi niggacchati, anikkhante vā mūle nikkhante vā mūle yāva aṅkuro harito na hoti, tāva taṃ vikopentassa dukkaṭaṃ, tathā bhūtagāmabījagāme vematikassa, abhūtagāmabījagāme bhūtagāmabījagāmasaññino ceva vematikassa ca. Ubhayattha pana atathāsaññissa, ummattakādīnañca anāpatti, asañcicca asatiyā ajānitvā vā vikopentassa, ‘imaṃ rukkha’nti evaṃ aniyametvā ‘‘rukkhaṃ chinda, valliṃ chindā’’tiādīni bhaṇantassa, ‘‘imaṃ pupphaṃ vā phalaṃ vā jāna, imaṃ dehi, imaṃ āhara, iminā me attho, imaṃ kappiyaṃ karohī’’ti bhaṇantassa ca anāpatti. Evaṃ kappiyavacanena bhūtagāmato viyojitaṃ pana bījajātaṃ puna pi ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti kāretvāva paribhuñjitabbaṃ. Evañhissa bījagāmaparimocanampi kataṃ hoti.
කප්‌පියං කරොන්‌තෙන පන අග්‌ගිනා වා නඛෙන වා සත්‌ථෙන වා කත්‌තබ්‌බං, අග්‌ගිනා කරොන්‌තෙන ච යෙන කෙනචි අග්‌ගිනා එකදෙසෙ ඵුසන්‌තෙන ‘කප්‌පිය’න්‌ති වත්‌වාව කාතබ්‌බං. සත්‌ථෙන කරොන්‌තෙන යස්‌ස කස්‌සචි තිඛිණසත්‌ථස්‌ස අන්‌තමසො සූචිනඛච්‌ඡෙදනාදීනම්‌පි තුණ්‌ඩෙන වා ධාරාය වා වෙධං වා ඡෙදං වා දස්‌සෙන්‌තෙන තථෙව කාතබ්‌බං. නඛෙන කරොන්‌තෙන ඨපෙත්‌වා ගොමහිංසාදීනං ඛුරෙ යෙන කෙනචි අපූතිනා මනුස්‌සානං වා තිරච්‌ඡානානං වා නඛෙන අන්‌තමසො ඡින්‌දිත්‌වා ආහටෙනාපි සත්‌ථෙ වුත්‌තනයෙනෙව කාතබ්‌බං. තත්‌ථ සචෙපි බීජානං පබ්‌බතමත්‌තො රාසි, රුක්‌ඛසහස්‌සං වා ඡින්‌දිත්‌වා එකාබද්‌ධං, උච්‌ඡූනං වා මහාභාරො බන්‌ධිත්‌වා ඨපිතො හොති, එකස්‌මිං බීජෙ වා රුක්‌ඛසාඛාය වා උච්‌ඡුම්‌හි වා කප්‌පියෙ කතෙ සබ්‌බං කතං හොති. උච්‌ඡුං ‘‘කප්‌පියං කරිස්‌සාමී’’ති තෙහි සද්‌ධිං බද්‌ධං දාරුකං විජ්‌ඣති, වට්‌ටතියෙව. සචෙ පන යාය වල්‌ලියා භාරො බද්‌ධො, තං විජ්‌ඣති, න වට්‌ටති. මරිචපක්‌කාදීහි මිස්‌සෙත්‌වා භත්‌තං ආහරන්‌ති, ‘‘කප්‌පියං කරොහී’’ති වුත්‌තෙ සචෙපි භත්‌තසිත්‌ථෙ විජ්‌ඣති, වට්‌ටතියෙව, තිලතණ්‌ඩුලෙසුපි එසෙව නයො. යාගුයා පක්‌ඛිත්‌තානි පන එකාබද්‌ධානි හුත්‌වා න සන්‌තිට්‌ඨන්‌ති, තත්‌ථ එකෙකං විජ්‌ඣිත්‌වාව කාතබ්‌බං. කපිට්‌ඨඵලාදීනං අන්‌තො මිඤ්‌ජං කටාහං මුඤ්‌චිත්‌වා සඤ්‌චරති, භින්‌දාපෙත්‌වා කප්‌පියං කාරෙතබ්‌බං. එකාබද්‌ධා චෙ, කටාහෙපි කාතුං වට්‌ටති. යං පන ඵලං තරුණං හොති අබීජං යඤ්‌ච නිබ්‌බත්‌තබීජං බීජං අපනෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බං, තත්‌ථ කප්‌පියකරණකිච්‌චං නත්‌ථි. භූතගාමො, භූතගාමසඤ්‌ඤිතා, විකොපනං වා විකොපාපනං වාති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි පථවිඛණනසදිසානෙවාති.
Kappiyaṃ karontena pana agginā vā nakhena vā satthena vā kattabbaṃ, agginā karontena ca yena kenaci agginā ekadese phusantena ‘kappiya’nti vatvāva kātabbaṃ. Satthena karontena yassa kassaci tikhiṇasatthassa antamaso sūcinakhacchedanādīnampi tuṇḍena vā dhārāya vā vedhaṃ vā chedaṃ vā dassentena tatheva kātabbaṃ. Nakhena karontena ṭhapetvā gomahiṃsādīnaṃ khure yena kenaci apūtinā manussānaṃ vā tiracchānānaṃ vā nakhena antamaso chinditvā āhaṭenāpi satthe vuttanayeneva kātabbaṃ. Tattha sacepi bījānaṃ pabbatamatto rāsi, rukkhasahassaṃ vā chinditvā ekābaddhaṃ, ucchūnaṃ vā mahābhāro bandhitvā ṭhapito hoti, ekasmiṃ bīje vā rukkhasākhāya vā ucchumhi vā kappiye kate sabbaṃ kataṃ hoti. Ucchuṃ ‘‘kappiyaṃ karissāmī’’ti tehi saddhiṃ baddhaṃ dārukaṃ vijjhati, vaṭṭatiyeva. Sace pana yāya valliyā bhāro baddho, taṃ vijjhati, na vaṭṭati. Maricapakkādīhi missetvā bhattaṃ āharanti, ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti vutte sacepi bhattasitthe vijjhati, vaṭṭatiyeva, tilataṇḍulesupi eseva nayo. Yāguyā pakkhittāni pana ekābaddhāni hutvā na santiṭṭhanti, tattha ekekaṃ vijjhitvāva kātabbaṃ. Kapiṭṭhaphalādīnaṃ anto miñjaṃ kaṭāhaṃ muñcitvā sañcarati, bhindāpetvā kappiyaṃ kāretabbaṃ. Ekābaddhā ce, kaṭāhepi kātuṃ vaṭṭati. Yaṃ pana phalaṃ taruṇaṃ hoti abījaṃ yañca nibbattabījaṃ bījaṃ apanetvā paribhuñjitabbaṃ, tattha kappiyakaraṇakiccaṃ natthi. Bhūtagāmo, bhūtagāmasaññitā, vikopanaṃ vā vikopāpanaṃ vāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni pathavikhaṇanasadisānevāti.
භූතගාමසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
2. අඤ්‌ඤවාදකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
2. Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā
දුතියෙ යමත්‌ථං සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ විනයධරො පුච්‌ඡති, තතො අඤ්‌ඤං වදතීති අඤ්‌ඤවාදකො, අඤ්‌ඤෙනඤ්‌ඤං පටිචරණස්‌සෙතං නාමං. විහෙසතීති විහෙසකො, තුණ්‌හීභාවස්‌සෙතං නාමං, තස්‌මිං අඤ්‌ඤවාදකෙ විහෙසකෙ. පාචිත්‌තියන්‌ති වත්‌ථුද්‌වයෙ පාචිත්‌තියද්‌වයං වුත්‌තං. තස්‌මා යො භික්‌ඛු සාවසෙසං ආපත්‌තිං ආපන්‌නො සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ අනුයුඤ්‌ජියමානො තං න කථෙතුකාමො අඤ්‌ඤෙන වචනෙන අඤ්‌ඤං ඡාදෙන්‌තො තථා තථා වික්‌ඛිපති, යො ච තුණ්‌හීභාවෙන විහෙසෙති, තෙසං යං භගවතා අඤ්‌ඤවාදකකම්‌මඤ්‌චෙව විහෙසකකම්‌මඤ්‌ච අනුඤ්‌ඤාතං, තස්‌මිං සඞ්‌ඝෙන කතෙ පුන තථා කරොන්‌තානං පාචිත්‌තියං.
Dutiye yamatthaṃ saṅghamajjhe vinayadharo pucchati, tato aññaṃ vadatīti aññavādako, aññenaññaṃ paṭicaraṇassetaṃ nāmaṃ. Vihesatīti vihesako, tuṇhībhāvassetaṃ nāmaṃ, tasmiṃ aññavādake vihesake. Pācittiyanti vatthudvaye pācittiyadvayaṃ vuttaṃ. Tasmā yo bhikkhu sāvasesaṃ āpattiṃ āpanno saṅghamajjhe anuyuñjiyamāno taṃ na kathetukāmo aññena vacanena aññaṃ chādento tathā tathā vikkhipati, yo ca tuṇhībhāvena viheseti, tesaṃ yaṃ bhagavatā aññavādakakammañceva vihesakakammañca anuññātaṃ, tasmiṃ saṅghena kate puna tathā karontānaṃ pācittiyaṃ.
කොසම්‌බියං ඡන්‌නත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ අඤ්‌ඤෙනඤ්‌ඤං පටිචරණවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, ධම්‌මකම්‌මෙ තිකපාචිත්‌තියං, අධම්‌මකම්‌මෙ තිකදුක්‌කටං, අනාරොපිතෙ පන අඤ්‌ඤවාදකෙ වා විහෙසකෙ වා තථා කරොන්‌තස්‌ස දුක්‌කටමෙව. ආපත්‌තිං ආපන්‌නභාවං වා අජානන්‌තස්‌ස ‘‘කිං තුම්‌හෙ භණථා’’ති පුච්‌ඡතො, ගෙලඤ්‌ඤෙන වා, ‘‘සඞ්‌ඝස්‌ස භණ්‌ඩනාදීනි වා භවිස්‌සන්‌ති, අධම්‌මෙන වා වග්‌ගෙන වා නකම්‌මාරහස්‌ස වා කම්‌මං කරිස්‌සන්‌තී’’ති ඉමිනා අධිප්‌පායෙන න කථෙන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. ධම්‌මකම්‌මෙන ආරොපිතතා, ආපත්‌තියා වා වත්‌ථුනා වා අනුයුඤ්‌ජියමානතා, ඡාදෙතුකාමතාය අඤ්‌ඤෙනඤ්‌ඤං පටිචරණං වා තුණ්‌හීභාවො වාති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, ඉදං පන සියා කිරියං, සියා අකිරියං, දුක්‌ඛවෙදනඤ්‌ච හොතීති.
Kosambiyaṃ channattheraṃ ārabbha aññenaññaṃ paṭicaraṇavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, dhammakamme tikapācittiyaṃ, adhammakamme tikadukkaṭaṃ, anāropite pana aññavādake vā vihesake vā tathā karontassa dukkaṭameva. Āpattiṃ āpannabhāvaṃ vā ajānantassa ‘‘kiṃ tumhe bhaṇathā’’ti pucchato, gelaññena vā, ‘‘saṅghassa bhaṇḍanādīni vā bhavissanti, adhammena vā vaggena vā nakammārahassa vā kammaṃ karissantī’’ti iminā adhippāyena na kathentassa, ummattakādīnañca anāpatti. Dhammakammena āropitatā, āpattiyā vā vatthunā vā anuyuñjiyamānatā, chādetukāmatāya aññenaññaṃ paṭicaraṇaṃ vā tuṇhībhāvo vāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana siyā kiriyaṃ, siyā akiriyaṃ, dukkhavedanañca hotīti.
අඤ්‌ඤවාදකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
3. උජ්‌ඣාපනකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
තතියෙ යෙන වචනෙන උජ්‌ඣාපෙන්‌ති ‘‘ඡන්‌දාය ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉදං නාම කරොතී’’තිආදීනි වදන්‌තා උපසම්‌පන්‌නං සඞ්‌ඝෙන සම්‌මතං සෙනාසනපඤ්‌ඤාපකාදිභෙදං තස්‌ස අයසකාමා හුත්‌වා භික්‌ඛූහි අවජානාපෙන්‌ති, අවඤ්‌ඤාය ඔලොකාපෙන්‌ති, ලාමකතො වා චින්‌තාපෙන්‌ති, තං වචනං උජ්‌ඣාපනකං. යෙන ච තථෙව වදන්‌තා ඛිය්‍යන්‌ති, සබ්‌බත්‌ථ තස්‌ස අවණ්‌ණං පකාසෙන්‌ති, තං ඛිය්‍යනකං, තස්‌මිං උජ්‌ඣාපනකෙ ඛිය්‍යනකෙ. පාචිත්‌තියන්‌ති වත්‌ථුද්‌වයෙ පාචිත්‌තියද්‌වයං වුත්‌තං. තස්‌මා යො සම්‌මතස්‌ස භික්‌ඛුනො අයසකාමතාය උපසම්‌පන්‌නස්‌ස වදන්‌තො උජ්‌ඣාපෙති වා ඛිය්‍යති වා, තස්‌ස පාචිත්‌තියං හොති.
Tatiye yena vacanena ujjhāpenti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādīni vadantā upasampannaṃ saṅghena sammataṃ senāsanapaññāpakādibhedaṃ tassa ayasakāmā hutvā bhikkhūhi avajānāpenti, avaññāya olokāpenti, lāmakato vā cintāpenti, taṃ vacanaṃ ujjhāpanakaṃ. Yena ca tatheva vadantā khiyyanti, sabbattha tassa avaṇṇaṃ pakāsenti, taṃ khiyyanakaṃ, tasmiṃ ujjhāpanake khiyyanake. Pācittiyanti vatthudvaye pācittiyadvayaṃ vuttaṃ. Tasmā yo sammatassa bhikkhuno ayasakāmatāya upasampannassa vadanto ujjhāpeti vā khiyyati vā, tassa pācittiyaṃ hoti.
රාජගහෙ මෙත්‌තියභූමජකෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ උජ්‌ඣාපනඛිය්‍යනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, යං තස්‌ස උපසම්‌පන්‌නස්‌ස සම්‌මුතිකම්‌මං කතං, තස්‌මිං ධම්‌මකම්‌මෙ තිකපාචිත්‌තියං, අධම්‌මකම්‌මෙ තිකදුක්‌කටං, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස පන සන්‌තිකෙ තථා භණන්‌තස්‌ස, අසම්‌මතස්‌ස ච අවණ්‌ණං යස්‌ස කස්‌සචි සන්‌තිකෙ භණන්‌තස්‌ස, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස පන සම්‌මතස්‌ස වා අසම්‌මතස්‌ස වා අවණ්‌ණං යස්‌ස කස්‌සචිදෙව සන්‌තිකෙ භණන්‌තස්‌ස ච දුක්‌කටමෙව. පකතියාව ඡන්‌දාදිවසෙන කරොන්‌තං උජ්‌ඣාපෙන්‌තස්‌ස වා ඛිය්‍යන්‌තස්‌ස වා, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. ධම්‌මකම්‌මෙන සම්‌මතතා, උපසම්‌පන්‌නතා, අගතිගමනාභාවො, තස්‌ස අවණ්‌ණකාමතා, යස්‌ස සන්‌තිකෙ වදති, තස්‌ස උපසම්‌පන්‌නතා, උජ්‌ඣාපනං වා ඛිය්‍යනං වාති ඉමානෙත්‌ථ ඡ අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, ඉදං පන දුක්‌ඛවෙදනමෙවාති.
Rājagahe mettiyabhūmajake bhikkhū ārabbha ujjhāpanakhiyyanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, yaṃ tassa upasampannassa sammutikammaṃ kataṃ, tasmiṃ dhammakamme tikapācittiyaṃ, adhammakamme tikadukkaṭaṃ, anupasampannassa pana santike tathā bhaṇantassa, asammatassa ca avaṇṇaṃ yassa kassaci santike bhaṇantassa, anupasampannassa pana sammatassa vā asammatassa vā avaṇṇaṃ yassa kassacideva santike bhaṇantassa ca dukkaṭameva. Pakatiyāva chandādivasena karontaṃ ujjhāpentassa vā khiyyantassa vā, ummattakādīnañca anāpatti. Dhammakammena sammatatā, upasampannatā, agatigamanābhāvo, tassa avaṇṇakāmatā, yassa santike vadati, tassa upasampannatā, ujjhāpanaṃ vā khiyyanaṃ vāti imānettha cha aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana dukkhavedanamevāti.
උජ්‌ඣාපනකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
4. පඨමසෙනාසනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
4. Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
චතුත්‌ථෙ සඞ්‌ඝිකන්‌ති සඞ්‌ඝස්‌ස සන්‌තකං. මඤ්‌චාදීසු යොකොචි මඤ්‌චසඞ්‌ඛෙපෙන කතො සබ්‌බොපි මඤ්‌චොයෙව, පීඨෙපි එසෙව නයො. යෙන කෙනචි පන චොළෙන වා කප්‌පියචම්‌මෙන වා ඡවිං කත්‌වා ඨපෙත්‌වා මනුස්‌සලොමං තාලීසපත්‌තඤ්‌ච යෙහි කෙහිචි ලොමපණ්‌ණතිණවාකචොළෙහි පූරෙත්‌වා කතසෙනාසනං භිසීති වුච්‌චති. තත්‌ථ නිසීදිතුම්‌පි නිපජ්‌ජිතුම්‌පි වට්‌ටති, පමාණපරිච්‌ඡෙදොපි චෙත්‌ථ නත්‌ථි. කොච්‌ඡං පන වාකඋසීරමුඤ්‌ජපබ්‌බජාදීනං අඤ්‌ඤතරමයං අන්‌තො සංවෙල්‌ලිත්‌වා බද්‌ධං හෙට්‌ඨා ච උපරි ච විත්‌ථතං පණවසණ්‌ඨානං මජ්‌ඣෙ සීහචම්‌මාදිපරික්‌ඛිත්‌තං හොති, අකප්‌පියචම්‌මං නාමෙත්‌ථ නත්‌ථි. සෙනාසනඤ්‌හි සොවණ්‌ණමයම්‌පි වට්‌ටති. අජ්‌ඣොකාසෙති එත්‌ථ යෙ අවස්‌සිකසඞ්‌කෙතා වස්‌සානමාසාති එවං අසඤ්‌ඤිතා අට්‌ඨ මාසා, තෙ ඨපෙත්‌වා ඉතරෙසු චතූසු මාසෙසු සචෙපි දෙවො න වස්‌සති. තථාපි පකතිඅජ්‌ඣොකාසෙ ච ඔවස්‌සකමණ්‌ඩපෙ ච සන්‌ථරිතුං න වට්‌ටති. යත්‌ථ පන හෙමන්‌තෙ වස්‌සති, තත්‌ථ අපරෙපි චත්‌තාරො මාසෙ න වට්‌ටති. ගිම්‌හෙ පන සබ්‌බත්‌ථ විගතවලාහකං විසුද්‌ධං නභං හොති, තස්‌මා තදා කෙනචිදෙව කරණීයෙන ගච්‌ඡති, වට්‌ටති. කාකාදීනං නිබද්‌ධවාසරුක්‌ඛමූලෙ පන කදාචිපි න වට්‌ටති. ඉති යත්‌ථ ච යදා ච සන්‌ථරිතුං න වට්‌ටති, තං සබ්‌බමිධ අජ්‌ඣොකාසසඞ්‌ඛමෙව ගතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Catutthe saṅghikanti saṅghassa santakaṃ. Mañcādīsu yokoci mañcasaṅkhepena kato sabbopi mañcoyeva, pīṭhepi eseva nayo. Yena kenaci pana coḷena vā kappiyacammena vā chaviṃ katvā ṭhapetvā manussalomaṃ tālīsapattañca yehi kehici lomapaṇṇatiṇavākacoḷehi pūretvā katasenāsanaṃ bhisīti vuccati. Tattha nisīditumpi nipajjitumpi vaṭṭati, pamāṇaparicchedopi cettha natthi. Kocchaṃ pana vākausīramuñjapabbajādīnaṃ aññataramayaṃ anto saṃvellitvā baddhaṃ heṭṭhā ca upari ca vitthataṃ paṇavasaṇṭhānaṃ majjhe sīhacammādiparikkhittaṃ hoti, akappiyacammaṃ nāmettha natthi. Senāsanañhi sovaṇṇamayampi vaṭṭati. Ajjhokāseti ettha ye avassikasaṅketā vassānamāsāti evaṃ asaññitā aṭṭha māsā, te ṭhapetvā itaresu catūsu māsesu sacepi devo na vassati. Tathāpi pakatiajjhokāse ca ovassakamaṇḍape ca santharituṃ na vaṭṭati. Yattha pana hemante vassati, tattha aparepi cattāro māse na vaṭṭati. Gimhe pana sabbattha vigatavalāhakaṃ visuddhaṃ nabhaṃ hoti, tasmā tadā kenacideva karaṇīyena gacchati, vaṭṭati. Kākādīnaṃ nibaddhavāsarukkhamūle pana kadācipi na vaṭṭati. Iti yattha ca yadā ca santharituṃ na vaṭṭati, taṃ sabbamidha ajjhokāsasaṅkhameva gatanti veditabbaṃ.
සන්‌ථරිත්‌වාති තථාරූපෙ ඨානෙ අත්‌තනො වා පරස්‌ස වා අත්‌ථාය සන්‌ථරිත්‌වා. අඤ්‌ඤස්‌සත්‌ථාය සන්‌ථතම්‌පි හි යාව සො තත්‌ථ න නිසීදති, ‘ගච්‌ඡ ත්‌ව’න්‌ති වා න භණති, තාව සන්‌ථාරකස්‌සෙව භාරො. සන්‌ථරාපෙත්‌වාති අනුපසම්‌පන්‌නෙන සන්‌ථරාපෙත්‌වා. එතදෙව හි තස්‌ස පලිබොධො හොති, උපසම්‌පන්‌නෙන සන්‌ථතං සන්‌ථාරකස්‌සෙව භාරො, තඤ්‌ච ඛො යාව ආණාපකො තත්‌ථ න නිසීදති, ‘ගච්‌ඡ ත්‌ව’න්‌ති වා න භණති. යස්‌මිඤ්‌හි අත්‌තනා සන්‌ථරාපිතෙ වා පකතිසන්‌ථතෙ වා උපසම්‌පන්‌නො නිසීදති, සබ්‌බං තං නිසින්‌නස්‌සෙව භාරො, තස්‌මා සන්‌ථරාපිතන්‌ත්‌වෙව සඞ්‌ඛං ගච්‌ඡති. තං පක්‌කමන්‌තො නෙව උද්‌ධරෙය්‍ය, න උද්‌ධරාපෙය්‍යාති අත්‌තනා වා උද්‌ධරිත්‌වා පතිරූපෙ ඨානෙ න ඨපෙය්‍ය, පරෙන වා තථා න කාරාපෙය්‍ය. අනාපුච්‌ඡං වා ගච්‌ඡෙය්‍යාති යො භික්‌ඛු වා සාමණෙරො වා ආරාමිකො වා ලජ්‌ජී හොති, අත්‌තනො පලිබොධං විය මඤ්‌ඤති, තථාරූපං අනාපුච්‌ඡිත්‌වා තං සෙනාසනං තස්‌ස අනිය්‍යාතෙත්‌වා නිරපෙක්‌ඛො ගච්‌ඡති, ථාමමජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස ලෙඩ්‌ඩුපාතං අතික්‌කමෙය්‍ය, තස්‌ස එකෙන පාදෙන ලෙඩ්‌ඩුපාතාතික්‌කමෙ දුක්‌කටං, දුතියපාදාතික්‌කමෙ පාචිත්‌තියං. භොජනසාලාය ඨිතො පන ‘‘අසුකස්‌මිං නාම දිවාවිහාරට්‌ඨානෙ පඤ්‌ඤපෙත්‌වා ගච්‌ඡාහී’’ති පෙසෙත්‌වා තතො නික්‌ඛමිත්‌වා අඤ්‌ඤත්‌ථ ගච්‌ඡන්‌තො පාදුද්‌ධාරෙන කාරෙතබ්‌බො.
Santharitvāti tathārūpe ṭhāne attano vā parassa vā atthāya santharitvā. Aññassatthāya santhatampi hi yāva so tattha na nisīdati, ‘gaccha tva’nti vā na bhaṇati, tāva santhārakasseva bhāro. Santharāpetvāti anupasampannena santharāpetvā. Etadeva hi tassa palibodho hoti, upasampannena santhataṃ santhārakasseva bhāro, tañca kho yāva āṇāpako tattha na nisīdati, ‘gaccha tva’nti vā na bhaṇati. Yasmiñhi attanā santharāpite vā pakatisanthate vā upasampanno nisīdati, sabbaṃ taṃ nisinnasseva bhāro, tasmā santharāpitantveva saṅkhaṃ gacchati. Taṃ pakkamanto neva uddhareyya, na uddharāpeyyāti attanā vā uddharitvā patirūpe ṭhāne na ṭhapeyya, parena vā tathā na kārāpeyya. Anāpucchaṃ vā gaccheyyāti yo bhikkhu vā sāmaṇero vā ārāmiko vā lajjī hoti, attano palibodhaṃ viya maññati, tathārūpaṃ anāpucchitvā taṃ senāsanaṃ tassa aniyyātetvā nirapekkho gacchati, thāmamajjhimassa purisassa leḍḍupātaṃ atikkameyya, tassa ekena pādena leḍḍupātātikkame dukkaṭaṃ, dutiyapādātikkame pācittiyaṃ. Bhojanasālāya ṭhito pana ‘‘asukasmiṃ nāma divāvihāraṭṭhāne paññapetvā gacchāhī’’ti pesetvā tato nikkhamitvā aññattha gacchanto pāduddhārena kāretabbo.
සාවත්‌ථියං සම්‌බහුලෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ සන්‌ථතං අනුද්‌ධරිත්‌වා අනාපුච්‌ඡං පක්‌කමනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, පුග්‌ගලිකෙ තිකදුක්‌කටං, චිමිලිකං වා උත්‌තරත්‌ථරණං වා භූමත්‌ථරණං වා තට්‌ටිකං වා චම්‌මක්‌ඛණ්‌ඩං වා පාදපුඤ්‌ඡනං වා ඵලකපීඨං වා යං වා පනඤ්‌ඤං කඤ්‌චි දාරුභණ්‌ඩං මත්‌තිකාභණ්‌ඩං අන්‌තමසො පත්‌තාධාරකම්‌පි වුත්‌තලක්‌ඛණෙ අජ්‌ඣොකාසෙ ඨපෙත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස දුක්‌කටමෙව. ආරඤ්‌ඤකෙන පන අසති අනොවස්‌සකෙ සබ්‌බං රුක්‌ඛෙ ලග්‌ගෙත්‌වාපි යථා වා උපචිකාහි න ඛජ්‌ජති, එවං කත්‌වාපි ගන්‌තුං වට්‌ටති. අබ්‌භොකාසිකෙන පන චීවරකුටිකං කත්‌වාපි රක්‌ඛිතබ්‌බං. අත්‌තනො සන්‌තකෙ, විස්‌සාසිකපුග්‌ගලිකෙ, උද්‌ධරණාදීනි කත්‌වා ගමනෙ, ඔතාපෙන්‌තස්‌ස, ‘‘ආගන්‌ත්‌වා උද්‌ධරිස්‌සාමී’’ති ගච්‌ඡතො, වුඩ්‌ඪතරා උට්‌ඨාපෙන්‌ති, අමනුස්‌සො තත්‌ථ නිසීදති, කොචි ඉස්‌සරො ගණ්‌හාති, සීහාදයො තං ඨානං ආගන්‌ත්‌වා තිට්‌ඨන්‌ති, එවං සෙනාසනං පලිබුද්‌ධං හොති, තථා පලිබුද්‌ධෙ වා සෙනාසනෙ, ජීවිතබ්‍රහ්‌මචරියන්‌තරායකරාසු ආපදාසු වා ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. මඤ්‌චාදීනං සඞ්‌ඝිකතා, වුත්‌තලක්‌ඛණෙ දෙසෙ සන්‌ථරණං වා සන්‌ථරාපනං වා, අපලිබුද්‌ධතා, ආපදාය අභාවො, නිරපෙක්‌ඛතා, ලෙඩ්‌ඩුපාතාතික්‌කමොති ඉමානෙත්‌ථ ඡ අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි පඨමකථිනසදිසානෙව, ඉදං පන කිරියාකිරියන්‌ති.
Sāvatthiyaṃ sambahule bhikkhū ārabbha santhataṃ anuddharitvā anāpucchaṃ pakkamanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, puggalike tikadukkaṭaṃ, cimilikaṃ vā uttarattharaṇaṃ vā bhūmattharaṇaṃ vā taṭṭikaṃ vā cammakkhaṇḍaṃ vā pādapuñchanaṃ vā phalakapīṭhaṃ vā yaṃ vā panaññaṃ kañci dārubhaṇḍaṃ mattikābhaṇḍaṃ antamaso pattādhārakampi vuttalakkhaṇe ajjhokāse ṭhapetvā gacchantassa dukkaṭameva. Āraññakena pana asati anovassake sabbaṃ rukkhe laggetvāpi yathā vā upacikāhi na khajjati, evaṃ katvāpi gantuṃ vaṭṭati. Abbhokāsikena pana cīvarakuṭikaṃ katvāpi rakkhitabbaṃ. Attano santake, vissāsikapuggalike, uddharaṇādīni katvā gamane, otāpentassa, ‘‘āgantvā uddharissāmī’’ti gacchato, vuḍḍhatarā uṭṭhāpenti, amanusso tattha nisīdati, koci issaro gaṇhāti, sīhādayo taṃ ṭhānaṃ āgantvā tiṭṭhanti, evaṃ senāsanaṃ palibuddhaṃ hoti, tathā palibuddhe vā senāsane, jīvitabrahmacariyantarāyakarāsu āpadāsu vā gacchantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Mañcādīnaṃ saṅghikatā, vuttalakkhaṇe dese santharaṇaṃ vā santharāpanaṃ vā, apalibuddhatā, āpadāya abhāvo, nirapekkhatā, leḍḍupātātikkamoti imānettha cha aṅgāni. Samuṭṭhānādīni paṭhamakathinasadisāneva, idaṃ pana kiriyākiriyanti.
පඨමසෙනාසනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
5. දුතියසෙනාසනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
පඤ්‌චමෙ විහාරෙති ගබ්‌භෙ වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං වා සබ්‌බපරිච්‌ඡන්‌නෙ වුත්‌තසෙනාසනෙ. සෙය්‍යන්‌ති සෙය්‍යා නාම භිසී චිමිලිකා උත්‌තරත්‌ථරණං භූමත්‌ථරණං තට්‌ටිකා චම්‌මක්‌ඛණ්‌ඩො නිසීදනං පච්‌චත්‌ථරණං තිණසන්‌ථාරො පණ්‌ණසන්‌ථාරොති වුත්‌තං. තත්‌ථ චිමිලිකා නාම පරිකම්‌මකතාය භූමියා වණ්‌ණානුරක්‌ඛණත්‌ථං කතා. උත්‌තරත්‌ථරණං නාම මඤ්‌චපීඨාදීනං උපරි අත්‌ථරිතබ්‌බයුත්‌තකං පච්‌චත්‌ථරණං. භූමත්‌ථරණං නාම චිමිලිකාය සති තස්‌සා උපරි, අසති සුද්‌ධභූමියං අත්‌ථරිතබ්‌බා කටසාරකාදි විකති. තට්‌ටිකා නාම තාලපණ්‌ණාදීහි කතතට්‌ටිකා. චම්‌මක්‌ඛණ්‌ඩො නාම යංකිඤ්‌චි චම්‌මං, සීහචම්‌මාදීනඤ්‌හි පරිහරණෙයෙව පරික්‌ඛෙපො, සෙනාසනපරිභොගෙ පන අකප්‌පියචම්‌මං නාම නත්‌ථි. පච්‌චත්‌ථරණං නාම පාවාරො කොජවොති එත්‌තකමෙව, සෙසං පාකටමෙව. ඉති ඉමාසු දසසු සෙය්‍යාසු එකම්‌පි සෙය්‍යං අත්‌තනො වස්‌සග්‌ගෙන ගහෙත්‌වා වුත්‌තලක්‌ඛණෙ විහාරෙ සන්‌ථරිත්‌වා වා සන්‌ථරාපෙත්‌වා වා යො භික්‌ඛු දිසංගමිකො යථා ඨපිතං උපචිකාහි න ඛජ්‌ජති, තථා ඨපනවසෙන නෙව උද්‌ධරෙය්‍ය, න උද්‌ධරාපෙය්‍ය, පුරිමසික්‌ඛාපදෙ වුත්‌තනයෙන අනාපුච්‌ඡං වා ගච්‌ඡෙය්‍ය, තස්‌ස පරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ආරාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං, අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස උපචාරං අතික්‌කමන්‌තස්‌ස පඨමපාදෙ දුක්‌කටං, දුතියපාදෙ පාචිත්‌තියං. යත්‌ථ පන උපචිකාසඞ්‌කා නත්‌ථි, තතො අනාපුච්‌ඡාපි ගන්‌තුං වට්‌ටති, ආපුච්‌ඡනං පන වත්‌තං.
Pañcame vihāreti gabbhe vā aññatarasmiṃ vā sabbaparicchanne vuttasenāsane. Seyyanti seyyā nāma bhisī cimilikā uttarattharaṇaṃ bhūmattharaṇaṃ taṭṭikā cammakkhaṇḍo nisīdanaṃ paccattharaṇaṃ tiṇasanthāro paṇṇasanthāroti vuttaṃ. Tattha cimilikā nāma parikammakatāya bhūmiyā vaṇṇānurakkhaṇatthaṃ katā. Uttarattharaṇaṃ nāma mañcapīṭhādīnaṃ upari attharitabbayuttakaṃ paccattharaṇaṃ. Bhūmattharaṇaṃ nāma cimilikāya sati tassā upari, asati suddhabhūmiyaṃ attharitabbā kaṭasārakādi vikati. Taṭṭikā nāma tālapaṇṇādīhi katataṭṭikā. Cammakkhaṇḍo nāma yaṃkiñci cammaṃ, sīhacammādīnañhi pariharaṇeyeva parikkhepo, senāsanaparibhoge pana akappiyacammaṃ nāma natthi. Paccattharaṇaṃ nāma pāvāro kojavoti ettakameva, sesaṃ pākaṭameva. Iti imāsu dasasu seyyāsu ekampi seyyaṃ attano vassaggena gahetvā vuttalakkhaṇe vihāre santharitvā vā santharāpetvā vā yo bhikkhu disaṃgamiko yathā ṭhapitaṃ upacikāhi na khajjati, tathā ṭhapanavasena neva uddhareyya, na uddharāpeyya, purimasikkhāpade vuttanayena anāpucchaṃ vā gaccheyya, tassa parikkhittassa ārāmassa parikkhepaṃ, aparikkhittassa upacāraṃ atikkamantassa paṭhamapāde dukkaṭaṃ, dutiyapāde pācittiyaṃ. Yattha pana upacikāsaṅkā natthi, tato anāpucchāpi gantuṃ vaṭṭati, āpucchanaṃ pana vattaṃ.
සාවත්‌ථියං සත්‌තරසවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ සඞ්‌ඝිකෙ විහාරෙ සෙය්‍යං සන්‌ථරිත්‌වා අනුද්‌ධරිත්‌වා අනාපුච්‌ඡා පක්‌කමනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, පුග්‌ගලිකෙ තිකදුක්‌කටං, වුත්‌තලක්‌ඛණස්‌ස පන විහාරස්‌ස උපචාරෙ බහි ආසන්‌නෙ උපට්‌ඨානසාලාය වා අපරිච්‌ඡන්‌නමණ්‌ඩපෙ වා පරිච්‌ඡන්‌නෙ වාපි බහූනං සන්‌නිපාතභූතෙ රුක්‌ඛමූලෙ වා සන්‌ථරිත්‌වා වා සන්‌ථරාපෙත්‌වා වා, මඤ්‌චපීඨඤ්‌ච විහාරෙ වා වුත්‌තප්‌පකාරෙ විහාරූපචාරෙ වා සන්‌ථරිත්‌වා වා සන්‌ථරාපෙත්‌වා වා උද්‌ධරණාදීනි අකත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස දුක්‌කටමෙව. අත්‌තනො සන්‌තකෙ, විස්‌සාසිකපුග්‌ගලිකෙ, උද්‌ධරණාදීනි කත්‌වා, පුරිමනයෙනෙව පලිබුද්‌ධං ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා ගමනෙ, යො ච ‘‘අජ්‌ජෙව ආගන්‌ත්‌වා පටිජග්‌ගිස්‌සාමී’’ති එවං සාපෙක්‌ඛො නදිපාරං වා ගාමන්‌තරං වා ගන්‌ත්‌වා යත්‌ථස්‌ස ගමනචිත්‌තං උප්‌පන්‌නං, තත්‌ථෙව ඨිතො කඤ්‌චි පෙසෙත්‌වා වා ආපුච්‌ඡති, නදිපූරරාජචොරාදීසු වා කෙනචි පලිබුද්‌ධො න සක්‌කොති පච්‌චාගන්‌තුං, තස්‌ස ච, ආපදාසු ච, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. වුත්‌තලක්‌ඛණසෙය්‍යා , තස්‌සා සඞ්‌ඝිකතා, වුත්‌තලක්‌ඛණෙ විහාරෙ සන්‌ථරණං වා සන්‌ථරාපනං වා, අපලිබුද්‌ධතා, ආපදාය අභාවො, අනපෙක්‌ඛස්‌ස දිසාපක්‌කමනං , උපචාරසීමාතික්‌කමොති ඉමානෙත්‌ථ සත්‌ත අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අනන්‌තරසික්‌ඛාපදෙ වුත්‌තනයානෙවාති.
Sāvatthiyaṃ sattarasavaggiye bhikkhū ārabbha saṅghike vihāre seyyaṃ santharitvā anuddharitvā anāpucchā pakkamanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, puggalike tikadukkaṭaṃ, vuttalakkhaṇassa pana vihārassa upacāre bahi āsanne upaṭṭhānasālāya vā aparicchannamaṇḍape vā paricchanne vāpi bahūnaṃ sannipātabhūte rukkhamūle vā santharitvā vā santharāpetvā vā, mañcapīṭhañca vihāre vā vuttappakāre vihārūpacāre vā santharitvā vā santharāpetvā vā uddharaṇādīni akatvā gacchantassa dukkaṭameva. Attano santake, vissāsikapuggalike, uddharaṇādīni katvā, purimanayeneva palibuddhaṃ chaḍḍetvā gamane, yo ca ‘‘ajjeva āgantvā paṭijaggissāmī’’ti evaṃ sāpekkho nadipāraṃ vā gāmantaraṃ vā gantvā yatthassa gamanacittaṃ uppannaṃ, tattheva ṭhito kañci pesetvā vā āpucchati, nadipūrarājacorādīsu vā kenaci palibuddho na sakkoti paccāgantuṃ, tassa ca, āpadāsu ca, ummattakādīnañca anāpatti. Vuttalakkhaṇaseyyā , tassā saṅghikatā, vuttalakkhaṇe vihāre santharaṇaṃ vā santharāpanaṃ vā, apalibuddhatā, āpadāya abhāvo, anapekkhassa disāpakkamanaṃ , upacārasīmātikkamoti imānettha satta aṅgāni. Samuṭṭhānādīni anantarasikkhāpade vuttanayānevāti.
දුතියසෙනාසනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
6. අනුපඛජ්‌ජසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
6. Anupakhajjasikkhāpadavaṇṇanā
ඡට්‌ඨෙ ජානන්‌ති ‘‘අනුට්‌ඨාපනීයො අය’’න්‌ති ජානන්‌තො, තෙනෙවස්‌ස පදභාජනෙ ‘‘වුඩ්‌ඪො’ති ජානාති, ‘ගිලානො’ති ජානාති, ‘සඞ්‌ඝෙන දින්‌නො’ති ජානාතී’’ති (පාචි. 121) වුත්‌තං. වුඩ්‌ඪො හි අත්‌තනො වුඩ්‌ඪතාය අනුට්‌ඨාපනීයො, ගිලානො ගිලානතාය, සඞ්‌ඝො පන භණ්‌ඩාගාරිකස්‌ස වා ධම්‌මකථිකවිනයධරගණවාචකාචරියානං වා බහූපකාරතං ගුණවිසිට්‌ඨතඤ්‌ච සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා ධුවවාසත්‌ථාය විහාරං සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා සම්‌මන්‌නිත්‌වා දෙති, තස්‌මා යස්‌ස සඞ්‌ඝෙන දින්‌නො, සොපි අනුට්‌ඨාපනීයො. පුබ්‌බුපගතන්‌ති පුබ්‌බං උපගතං. අනුපඛජ්‌ජාති මඤ්‌චපීඨානං වා තස්‌ස වා භික්‌ඛුනො පවිසන්‌තස්‌ස වා නික්‌ඛමන්‌තස්‌ස වා උපචාරං අනුපවිසිත්‌වා. තත්‌ථ මඤ්‌චපීඨානං තාව මහල්‌ලකෙ විහාරෙ සමන්‌තා දියඩ්‌ඪො හත්‌ථො උපචාරො, ඛුද්‌දකෙ යතො පහොති, තතො දියඩ්‌ඪො හත්‌ථො , තස්‌ස පන පවිසන්‌තස්‌ස පාදධොවනපාසාණතො යාව මඤ්‌චපීඨං, නික්‌ඛමන්‌තස්‌ස මඤ්‌චපීඨතො යාව පස්‌සාවට්‌ඨානං, තාව උපචාරො. සෙය්‍යං කප්‌පෙය්‍යාති තස්‌ස සම්‌බාධං කත්‌තුකාමතාය තස්‌මිං උපචාරෙ දසසු සෙය්‍යාසු එකම්‌පි සන්‌ථරන්‌තස්‌ස වා සන්‌ථරාපෙන්‌තස්‌ස වා දුක්‌කටං, තත්‌ථ නිසීදන්‌තස්‌ස වා නිපජ්‌ජන්‌තස්‌ස වා පාචිත්‌තියං, ද්‌වෙපි කරොන්‌තස්‌ස ද්‌වෙ පාචිත්‌තියානි, පුනප්‌පුනං කරොන්‌තස්‌ස පයොගගණනාය පාචිත්‌තියං.
Chaṭṭhe jānanti ‘‘anuṭṭhāpanīyo aya’’nti jānanto, tenevassa padabhājane ‘‘vuḍḍho’ti jānāti, ‘gilāno’ti jānāti, ‘saṅghena dinno’ti jānātī’’ti (pāci. 121) vuttaṃ. Vuḍḍho hi attano vuḍḍhatāya anuṭṭhāpanīyo, gilāno gilānatāya, saṅgho pana bhaṇḍāgārikassa vā dhammakathikavinayadharagaṇavācakācariyānaṃ vā bahūpakārataṃ guṇavisiṭṭhatañca sallakkhetvā dhuvavāsatthāya vihāraṃ sallakkhetvā sammannitvā deti, tasmā yassa saṅghena dinno, sopi anuṭṭhāpanīyo. Pubbupagatanti pubbaṃ upagataṃ. Anupakhajjāti mañcapīṭhānaṃ vā tassa vā bhikkhuno pavisantassa vā nikkhamantassa vā upacāraṃ anupavisitvā. Tattha mañcapīṭhānaṃ tāva mahallake vihāre samantā diyaḍḍho hattho upacāro, khuddake yato pahoti, tato diyaḍḍho hattho , tassa pana pavisantassa pādadhovanapāsāṇato yāva mañcapīṭhaṃ, nikkhamantassa mañcapīṭhato yāva passāvaṭṭhānaṃ, tāva upacāro. Seyyaṃ kappeyyāti tassa sambādhaṃ kattukāmatāya tasmiṃ upacāre dasasu seyyāsu ekampi santharantassa vā santharāpentassa vā dukkaṭaṃ, tattha nisīdantassa vā nipajjantassa vā pācittiyaṃ, dvepi karontassa dve pācittiyāni, punappunaṃ karontassa payogagaṇanāya pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ අනුපඛජ්‌ජ සෙය්‍යකප්‌පනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, පුග්‌ගලිකෙ තිකදුක්‌කටං, වුත්‌තූපචාරතො වා බහි, උපට්‌ඨානසාලාදිකෙ වා, විහාරස්‌ස උපචාරෙ වා, සන්‌ථරණසන්‌ථරාපනෙසුපි නිසජ්‌ජසයනෙසුපි දුක්‌කටමෙව. අත්‌තනො වා, විස්‌සාසිකස්‌ස වා සන්‌තකෙ පන විහාරෙ සන්‌ථරන්‌තස්‌ස, යො ච ගිලානො වා සීතුණ්‌හපීළිතො වා පවිසති, තස්‌ස ච, ආපදාසු ච, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. සඞ්‌ඝිකවිහාරතා, අනුට්‌ඨාපනීයභාවජානනං, සම්‌බාධෙතුකාමතා, උපචාරෙ නිසීදනං වා නිපජ්‌ජනං වාති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි පඨමපාරාජිකසදිසානෙව, ඉදං පන දුක්‌ඛවෙදනමෙවාති.
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha anupakhajja seyyakappanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, puggalike tikadukkaṭaṃ, vuttūpacārato vā bahi, upaṭṭhānasālādike vā, vihārassa upacāre vā, santharaṇasantharāpanesupi nisajjasayanesupi dukkaṭameva. Attano vā, vissāsikassa vā santake pana vihāre santharantassa, yo ca gilāno vā sītuṇhapīḷito vā pavisati, tassa ca, āpadāsu ca, ummattakādīnañca anāpatti. Saṅghikavihāratā, anuṭṭhāpanīyabhāvajānanaṃ, sambādhetukāmatā, upacāre nisīdanaṃ vā nipajjanaṃ vāti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni paṭhamapārājikasadisāneva, idaṃ pana dukkhavedanamevāti.
අනුපඛජ්‌ජසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Anupakhajjasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
7. නික්‌කඩ්‌ඪනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
7. Nikkaḍḍhanasikkhāpadavaṇṇanā
සත්‌තමෙ කුපිතොති කුද්‌ධො. අනත්‌තමනොති අතුට්‌ඨචිත්‌තො. නික්‌කඩ්‌ඪෙය්‍ය වා නික්‌කඩ්‌ඪාපෙය්‍ය වා පාචිත්‌තියන්‌ති එත්‌ථ යෙ අනෙකභූමකා පාසාදා, අනෙකකොට්‌ඨකානි වා චතුස්‌සාලානි, තාදිසෙසු සෙනාසනෙසු ගහෙත්‌වා අන්‌තරා අට්‌ඨපෙත්‌වා එකෙනෙව පයොගෙන අතික්‌කාමෙන්‌තස්‌ස එකං පාචිත්‌තියං, ඨපෙත්‌වා ඨපෙත්‌වා නානාපයොගෙහි අතික්‌කාමෙන්‌තස්‌ස ද්‌වාරගණනාය පාචිත්‌තියානි, හත්‌ථෙන අනාමසිත්‌වා ‘නික්‌ඛමා’ති වත්‌වා වාචාය නික්‌කඩ්‌ඪන්‌තස්‌සාපි එසෙව නයො. නික්‌කඩ්‌ඪාපෙන්‌තස්‌ස පන ‘නික්‌කඩ්‌ඪා’ති ආණත්‌තමත්‌තෙ දුක්‌කටං, සකිං ආණත්‌තෙ පන තස්‌මිං බහුකෙපි ද්‌වාරෙ නික්‌ඛමන්‌තෙ ඉතරස්‌ස එකමෙව පාචිත්‌තියං. සචෙ පන ‘‘එත්‌තකානි ද්‌වාරානි නික්‌කඩ්‌ඪාහී’’ති වා, ‘‘යාව මහාද්‌වාරං, තාව නික්‌කඩ්‌ඪාහී’’ති වා එවං නියමෙත්‌වා ආණත්‌තො හොති, ද්‌වාරගණනාය පාචිත්‌තියානි.
Sattame kupitoti kuddho. Anattamanoti atuṭṭhacitto. Nikkaḍḍheyya vā nikkaḍḍhāpeyya vā pācittiyanti ettha ye anekabhūmakā pāsādā, anekakoṭṭhakāni vā catussālāni, tādisesu senāsanesu gahetvā antarā aṭṭhapetvā ekeneva payogena atikkāmentassa ekaṃ pācittiyaṃ, ṭhapetvā ṭhapetvā nānāpayogehi atikkāmentassa dvāragaṇanāya pācittiyāni, hatthena anāmasitvā ‘nikkhamā’ti vatvā vācāya nikkaḍḍhantassāpi eseva nayo. Nikkaḍḍhāpentassa pana ‘nikkaḍḍhā’ti āṇattamatte dukkaṭaṃ, sakiṃ āṇatte pana tasmiṃ bahukepi dvāre nikkhamante itarassa ekameva pācittiyaṃ. Sace pana ‘‘ettakāni dvārāni nikkaḍḍhāhī’’ti vā, ‘‘yāva mahādvāraṃ, tāva nikkaḍḍhāhī’’ti vā evaṃ niyametvā āṇatto hoti, dvāragaṇanāya pācittiyāni.
සාවත්‌ථියං ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ භික්‌ඛුං සඞ්‌ඝිකා විහාරා නික්‌කඩ්‌ඪනවත්‌ථුස්‌මිං
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha bhikkhuṃ saṅghikā vihārā nikkaḍḍhanavatthusmiṃ
පඤ්‌ඤත්‌තං , සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, සාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, පුග්‌ගලිකෙ තිකදුක්‌කටං, තස්‌ස පරික්‌ඛාරනික්‌කඩ්‌ඪනෙ, උපට්‌ඨානසාලාදිකා විහාරූපචාරා තස්‌ස වා තස්‌ස පරික්‌ඛාරස්‌ස වා නික්‌කඩ්‌ඪනෙ, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස පන අනුපසම්‌පන්‌නපරික්‌ඛාරස්‌ස වා විහාරා වා විහාරූපචාරා වා නික්‌කඩ්‌ඪනෙ නික්‌කඩ්‌ඪාපනෙ ච දුක්‌කටමෙව. තඤ්‌ච ඛො අසම්‌බද්‌ධෙසු පරික්‌ඛාරෙසු පරික්‌ඛාරගණනාය වෙදිතබ්‌බං. අත්‌තනො වා, විස්‌සාසිකස්‌ස වා සන්‌තකා විහාරා නික්‌කඩ්‌ඪනෙ, සකලසඞ්‌ඝාරාමතොපි භණ්‌ඩනකාරකස්‌ස වා තස්‌ස පරික්‌ඛාරස්‌ස වා නික්‌කඩ්‌ඪනෙ නික්‌කඩ්‌ඪාපනෙ වා, අත්‌තනො වසනට්‌ඨානතො අලජ්‌ජිස්‌ස, උම්‌මත්‌තකස්‌ස, න සම්‌මාවත්‌තන්‌තානං අන්‌තෙවාසිකසඅවිහාරිකානං, තෙසං පරික්‌ඛාරස්‌ස වා නික්‌කඩ්‌ඪනෙ ච, සයං උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. සඞ්‌ඝිකවිහාරො , උපසම්‌පන්‌නස්‌ස භණ්‌ඩනකාරකභාවාදිවිනිමුත්‌තතා, කොපෙන නික්‌කඩ්‌ඪනං වා නික්‌කඩ්‌ඪාපනං වාති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, ඉදං පන දුක්‌ඛවෙදනන්‌ති.
Paññattaṃ , sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, puggalike tikadukkaṭaṃ, tassa parikkhāranikkaḍḍhane, upaṭṭhānasālādikā vihārūpacārā tassa vā tassa parikkhārassa vā nikkaḍḍhane, anupasampannassa pana anupasampannaparikkhārassa vā vihārā vā vihārūpacārā vā nikkaḍḍhane nikkaḍḍhāpane ca dukkaṭameva. Tañca kho asambaddhesu parikkhāresu parikkhāragaṇanāya veditabbaṃ. Attano vā, vissāsikassa vā santakā vihārā nikkaḍḍhane, sakalasaṅghārāmatopi bhaṇḍanakārakassa vā tassa parikkhārassa vā nikkaḍḍhane nikkaḍḍhāpane vā, attano vasanaṭṭhānato alajjissa, ummattakassa, na sammāvattantānaṃ antevāsikasaavihārikānaṃ, tesaṃ parikkhārassa vā nikkaḍḍhane ca, sayaṃ ummattakādīnañca anāpatti. Saṅghikavihāro , upasampannassa bhaṇḍanakārakabhāvādivinimuttatā, kopena nikkaḍḍhanaṃ vā nikkaḍḍhāpanaṃ vāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana dukkhavedananti.
නික්‌කඩ්‌ඪනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Nikkaḍḍhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
8. වෙහාසකුටිසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
8. Vehāsakuṭisikkhāpadavaṇṇanā
අට්‌ඨමෙ උපරිවෙහාසකුටියාති උපරි අච්‌ඡන්‌නතලාය ද්‌විභූමිකකුටියා වා තිභූමිකකුටියා වා, පදභාජනෙ පන ඉධ අධිප්‌පෙතං කුටිං දස්‌සෙතුං ‘‘මජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස අසීසඝට්‌ටා’’ති (පාචි. 131) වුත්‌තං. ආහච්‌චපාදකන්‌ති අඞ්‌ගෙ විජ්‌ඣිත්‌වා පවෙසිතපාදකං. අභිනිසීදෙය්‍යාති අභිභවිත්‌වා අජ්‌ඣොත්‌ථරිත්‌වා නිසීදෙය්‍ය, භුම්‌මත්‌ථෙ වා එතං උපයොගවචනං, මඤ්‌චෙ වා පීඨෙ වා නිසීදෙය්‍ය වා නිපජ්‌ජෙය්‍ය වාති අත්‌ථො. අභීති ඉදං පන පදසොභණත්‌ථෙ උපසග්‌ගමත්‌තමෙව, තස්‌මා යො භික්‌ඛු වුත්‌තලක්‌ඛණාය වෙහාසකුටියා සබ්‌බන්‌තිමෙන පරිච්‌ඡෙදෙන යාව පමාණමජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස සබ්‌බසො හෙට්‌ඨිමාහි තුලාහි සීසං න ඝට්‌ටෙති, එත්‌තකං උච්‌චාය තුලානං උපරි ඨපිතෙ ආහච්‌චපාදකෙ මඤ්‌චෙ වා පීඨෙ වා නිසීදති වා නිපජ්‌ජති වා, තස්‌ස අනුපඛජ්‌ජසික්‌ඛාපදෙ වුත්‌තනයෙන පයොගගණනාය පාචිත්‌තියං.
Aṭṭhame uparivehāsakuṭiyāti upari acchannatalāya dvibhūmikakuṭiyā vā tibhūmikakuṭiyā vā, padabhājane pana idha adhippetaṃ kuṭiṃ dassetuṃ ‘‘majjhimassa purisassa asīsaghaṭṭā’’ti (pāci. 131) vuttaṃ. Āhaccapādakanti aṅge vijjhitvā pavesitapādakaṃ. Abhinisīdeyyāti abhibhavitvā ajjhottharitvā nisīdeyya, bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ, mañce vā pīṭhe vā nisīdeyya vā nipajjeyya vāti attho. Abhīti idaṃ pana padasobhaṇatthe upasaggamattameva, tasmā yo bhikkhu vuttalakkhaṇāya vehāsakuṭiyā sabbantimena paricchedena yāva pamāṇamajjhimassa purisassa sabbaso heṭṭhimāhi tulāhi sīsaṃ na ghaṭṭeti, ettakaṃ uccāya tulānaṃ upari ṭhapite āhaccapādake mañce vā pīṭhe vā nisīdati vā nipajjati vā, tassa anupakhajjasikkhāpade vuttanayena payogagaṇanāya pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං අඤ්‌ඤතරං භික්‌ඛුං ආරබ්‌භ උපරිවෙහාසකුටියා ආහච්‌චපාදකං මඤ්‌චං පීඨං සහසා අභිනිසීදනඅභිනිපජ්‌ජනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, පුග්‌ගලිකෙ තිකදුක්‌කටං, අත්‌තනො වා, විස්‌සාසිකස්‌ස වා සන්‌තකෙ විහාරෙ, අවෙහාසකුටියා, සීසඝට්‌ටාය, යස්‌ස වා හෙට්‌ඨා දබ්‌බසම්‌භාරාදීනං නික්‌ඛිත්‌තත්‌තා අපරිභොගං හොති, උපරිතලං වා පදරසඤ්‌චිතං සුධාදිපරිකම්‌මකතං වා, තත්‌ථ ආහච්‌චපාදකෙ නිසීදන්‌තස්‌ස, යො චෙ තස්‌මිං වෙහාසට්‌ඨෙපි ආහච්‌චපාදකෙ ඨිතො කිඤ්‌චි ගණ්‌හාති වා ලග්‌ගති වා, යස්‌ස ච පටාණී දින්‌නා හොති, පාදසීසානං උපරි ආණී පවෙසිතා, තත්‌ථ නිසීදන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. සඞ්‌ඝිකො විහාරො, අසීසඝට්‌ටා වෙහාසකුටි, හෙට්‌ඨා සපරිභොගං , අපටාණිදින්‌නෙ ආහච්‌චපාදකෙ නිසීදනං වා නිපජ්‌ජනං වාති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි එළකලොමසදිසානීති.
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha uparivehāsakuṭiyā āhaccapādakaṃ mañcaṃ pīṭhaṃ sahasā abhinisīdanaabhinipajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, puggalike tikadukkaṭaṃ, attano vā, vissāsikassa vā santake vihāre, avehāsakuṭiyā, sīsaghaṭṭāya, yassa vā heṭṭhā dabbasambhārādīnaṃ nikkhittattā aparibhogaṃ hoti, uparitalaṃ vā padarasañcitaṃ sudhādiparikammakataṃ vā, tattha āhaccapādake nisīdantassa, yo ce tasmiṃ vehāsaṭṭhepi āhaccapādake ṭhito kiñci gaṇhāti vā laggati vā, yassa ca paṭāṇī dinnā hoti, pādasīsānaṃ upari āṇī pavesitā, tattha nisīdantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Saṅghiko vihāro, asīsaghaṭṭā vehāsakuṭi, heṭṭhā saparibhogaṃ , apaṭāṇidinne āhaccapādake nisīdanaṃ vā nipajjanaṃ vāti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti.
වෙහාසකුටිසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vehāsakuṭisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
9. මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
9. Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā
නවමෙ මහල්‌ලකන්‌ති සස්‌සාමිකං. විහාරන්‌ති උල්‌ලිත්‌තාවල්‌ලිත්‌තං. යාව ද්‌වාරකොසාතිඑත්‌ථ ද්‌වාරකොසො නාම උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදෙන පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටස්‌ස සාමන්‌තා අඩ්‌ඪතෙය්‍යහත්‌ථො පදෙසො. අග්‌ගළට්‌ඨපනායාති සකවාටකස්‌ස ද්‌වාරබන්‌ධස්‌ස නිච්‌චලභාවත්‌ථාය. කවාටඤ්‌හි ලහුපරිවත්‌තකං විවරණකාලෙ භිත්‌තිං ආහනති, පිදහනකාලෙ ද්‌වාරබන්‌ධං. තෙන ආහනෙන භිත්‌ති කම්‌පති, තතො මත්‌තිකා චලති, චලිත්‌වා සිථිලා වා හොති පතති වා, තෙනාහ භගවා ‘‘යාව ද්‌වාරකොසා අග්‌ගළට්‌ඨපනායා’’ති. තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි ‘‘ඉදං නාම කත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති නෙව මාතිකායං, න පදභාජනෙ වුත්‌තං, අට්‌ඨුප්‌පත්‌තියං පන ‘‘පුනප්‌පුනං ඡාදාපෙසි, පුනප්‌පුනං ලෙපාපෙසී’’ති (පාචි. 134) අධිකාරතො යාව ද්‌වාරකොසා අග්‌ගළට්‌ඨපනාය පුනප්‌පුනං ලිම්‌පිතබ්‌බො වා ලෙපාපෙතබ්‌බො වාති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. ආලොකසන්‌ධිපරිකම්‌මායාතිඑත්‌ථ ආලොකසන්‌ධීති වාතපානකවාටකා වුච්‌චන්‌ති. තෙ විවරණකාලෙ විදත්‌ථිමත්‌තම්‌පි අතිරෙකම්‌පි භිත්‌තිප්‌පදෙසං පහරන්‌ති, උපචාරො පනෙත්‌ථ සබ්‌බදිසාසු ලබ්‌භති, තස්‌මා සබ්‌බදිසාසු කවාටවිත්‌ථාරප්‌පමාණො ඔකාසො ආලොකසන්‌ධිපරිකම්‌මත්‌ථාය ලිම්‌පිතබ්‌බො වා ලෙපාපෙතබ්‌බො වාති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායො.
Navame mahallakanti sassāmikaṃ. Vihāranti ullittāvallittaṃ. Yāva dvārakosātiettha dvārakoso nāma ukkaṭṭhaparicchedena piṭṭhasaṅghāṭassa sāmantā aḍḍhateyyahattho padeso. Aggaḷaṭṭhapanāyāti sakavāṭakassa dvārabandhassa niccalabhāvatthāya. Kavāṭañhi lahuparivattakaṃ vivaraṇakāle bhittiṃ āhanati, pidahanakāle dvārabandhaṃ. Tena āhanena bhitti kampati, tato mattikā calati, calitvā sithilā vā hoti patati vā, tenāha bhagavā ‘‘yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāyā’’ti. Tattha kiñcāpi ‘‘idaṃ nāma kattabba’’nti neva mātikāyaṃ, na padabhājane vuttaṃ, aṭṭhuppattiyaṃ pana ‘‘punappunaṃ chādāpesi, punappunaṃ lepāpesī’’ti (pāci. 134) adhikārato yāva dvārakosā aggaḷaṭṭhapanāya punappunaṃ limpitabbo vā lepāpetabbo vāti evamattho daṭṭhabbo. Ālokasandhiparikammāyātiettha ālokasandhīti vātapānakavāṭakā vuccanti. Te vivaraṇakāle vidatthimattampi atirekampi bhittippadesaṃ paharanti, upacāro panettha sabbadisāsu labbhati, tasmā sabbadisāsu kavāṭavitthārappamāṇo okāso ālokasandhiparikammatthāya limpitabbo vā lepāpetabbo vāti ayamettha adhippāyo.
එවං ලෙපකම්‌මෙ යං කත්‌තබ්‌බං, තං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි ඡදනෙ කත්‌තබ්‌බං දස්‌සෙතුං ද්‌වත්‌තිච්‌ඡදනස්‌සාතිආදිමාහ. තත්‌ථ ද්‌වත්‌තිච්‌ඡදනස්‌ස පරියායන්‌ති ඡදනස්‌ස ද්‌වත්‌තිපරියායං, පරියායං වුච්‌චති පරික්‌ඛෙපො, පරික්‌ඛෙපද්‌වයං වා පරික්‌ඛෙපත්‌තයං වා අධිට්‌ඨාතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො. අප්‌පහරිතෙ ඨිතෙනාති අහරිතෙ ඨිතෙන. හරිතන්‌ති චෙත්‌ථ සත්‌තධඤ්‌ඤාදිභෙදං පුබ්‌බණ්‌ණං, මුග්‌ගමාසතිලකුලත්‌ථඅලාබුකුම්‌භණ්‌ඩාදිභෙදඤ්‌ච අපරණ්‌ණං අධිප්‌පෙතං. යං තස්‌මිං ඛෙත්‌තෙ වුත්‌තං න තාව සම්‌පජ්‌ජති, වස්‌සෙ පන පතිතෙ සම්‌පජ්‌ජිස්‌සති, තම්‌පි හරිතසඞ්‌ඛමෙව ගච්‌ඡති. තස්‌මා තස්‌මිං ඨත්‌වා අධිට්‌ඨහන්‌තො දුක්‌කටං ආපජ්‌ජති. අප්‌පහරිතෙ ඨත්‌වා අධිට්‌ඨහන්‌තස්‌සාපි අයං පරිච්‌ඡෙදො, පිට්‌ඨිවංසස්‌ස වා කූටාගාරථූපිකාය වා පස්‌සෙ නිසින්‌නො පුරිසො ඡදනමුඛවට්‌ටිඅන්‌තෙන ඔලොකෙන්‌තො යස්‌මිං භූමිභාගෙ ඨිතං භික්‌ඛුං පස්‌සති, යස්‌මිඤ්‌ච ඨිතො තං උපරි නිසින්‌නකං තථෙව උල්‌ලොකෙන්‌තො පස්‌සති, තස්‌මිං ඨාතබ්‌බං, තස්‌ස අන්‌තො අහරිතෙපි ඨාතුං න ලභති. තතො චෙ උත්‌තරීති මග්‌ගෙන ඡාදියමානෙ තිණ්‌ණං මග්‌ගානං, පරියායෙන ඡාදියමානෙ තිණ්‌ණං පරියායානං උපරි ඉට්‌ඨකසිලාසුධාහි ඡාදියමානෙ ඉට්‌ඨකසිලාසුධාපිණ්‌ඩගණනාය, තිණපණ්‌ණෙහි ඡාදියමානෙ පණ්‌ණගණනාය චෙව තිණමුට්‌ඨිගණනාය ච පාචිත්‌තියං.
Evaṃ lepakamme yaṃ kattabbaṃ, taṃ dassetvā idāni chadane kattabbaṃ dassetuṃ dvatticchadanassātiādimāha. Tattha dvatticchadanassa pariyāyanti chadanassa dvattipariyāyaṃ, pariyāyaṃ vuccati parikkhepo, parikkhepadvayaṃ vā parikkhepattayaṃ vā adhiṭṭhātabbanti attho. Appaharite ṭhitenāti aharite ṭhitena. Haritanti cettha sattadhaññādibhedaṃ pubbaṇṇaṃ, muggamāsatilakulatthaalābukumbhaṇḍādibhedañca aparaṇṇaṃ adhippetaṃ. Yaṃ tasmiṃ khette vuttaṃ na tāva sampajjati, vasse pana patite sampajjissati, tampi haritasaṅkhameva gacchati. Tasmā tasmiṃ ṭhatvā adhiṭṭhahanto dukkaṭaṃ āpajjati. Appaharite ṭhatvā adhiṭṭhahantassāpi ayaṃ paricchedo, piṭṭhivaṃsassa vā kūṭāgārathūpikāya vā passe nisinno puriso chadanamukhavaṭṭiantena olokento yasmiṃ bhūmibhāge ṭhitaṃ bhikkhuṃ passati, yasmiñca ṭhito taṃ upari nisinnakaṃ tatheva ullokento passati, tasmiṃ ṭhātabbaṃ, tassa anto aharitepi ṭhātuṃ na labhati. Tato ce uttarīti maggena chādiyamāne tiṇṇaṃ maggānaṃ, pariyāyena chādiyamāne tiṇṇaṃ pariyāyānaṃ upari iṭṭhakasilāsudhāhi chādiyamāne iṭṭhakasilāsudhāpiṇḍagaṇanāya, tiṇapaṇṇehi chādiyamāne paṇṇagaṇanāya ceva tiṇamuṭṭhigaṇanāya ca pācittiyaṃ.
කොසම්‌බියං ඡන්‌නත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ පුනප්‌පුනං ඡාදාපනලෙපාපනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, ඌනද්‌වත්‌තිපරියායෙ අතිරෙකසඤ්‌ඤිනො වෙමතිකස්‌ස වා දුක්‌කටං. සෙතවණ්‌ණාදිකරණෙ, ද්‌වත්‌තිපරියායෙ වා ඌනකද්‌වත්‌තිපරියායෙ වා, ලෙණගුහාතිණකුටිකාදීසු, අඤ්‌ඤස්‌සත්‌ථාය, අත්‌තනො ධනෙන කාරෙන්‌තස්‌ස, වාසාගාරං ඨපෙත්‌වා සෙසානි අධිට්‌ඨහන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. මහල්‌ලකවිහාරතා, අත්‌තනො වාසාගාරතා, උත්‌තරි අධිට්‌ඨානන්‌ති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි සඤ්‌චරිත්‌තෙ වුත්‌තනයානෙවාති.
Kosambiyaṃ channattheraṃ ārabbha punappunaṃ chādāpanalepāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, ūnadvattipariyāye atirekasaññino vematikassa vā dukkaṭaṃ. Setavaṇṇādikaraṇe, dvattipariyāye vā ūnakadvattipariyāye vā, leṇaguhātiṇakuṭikādīsu, aññassatthāya, attano dhanena kārentassa, vāsāgāraṃ ṭhapetvā sesāni adhiṭṭhahantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Mahallakavihāratā, attano vāsāgāratā, uttari adhiṭṭhānanti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni sañcaritte vuttanayānevāti.
මහල්‌ලකවිහාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahallakavihārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
10. සප්‌පාණකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā
දසමෙ ජානං සප්‌පාණකන්‌ති ‘‘සප්‌පාණකං එත’’න්‌ති දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා යෙන කෙනචි ආකාරෙන ජානන්‌තො. සිඤ්‌චෙය්‍ය වා සිඤ්‌චාපෙය්‍ය වාති තෙන උදකෙන සයං වා සිඤ්‌චෙය්‍ය, අඤ්‌ඤං වා ආණාපෙත්‌වා සිඤ්‌චාපෙය්‍ය. තත්‌ථ ධාරං අවිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා සිඤ්‌චන්‌තස්‌ස එකස්‌මිං ඝටෙ එකාව ආපත්‌ති, විච්‌ඡින්‌දන්‌තස්‌ස පයොගගණනාය ආපත්‌තියො. මාතිකං පමුඛං කරොති, දිවසම්‌පි සන්‌දතු, එකාව ආපත්‌ති. තත්‌ථ තත්‌ථ බන්‌ධිත්‌වා අඤ්‌ඤතො නෙන්‌තස්‌ස පයොගගණනාය ආපත්‌තියො. බහුකම්‌පි තිණපණ්‌ණසාඛාදිං එකප්‌පයොගෙන උදකෙ පක්‌ඛිපන්‌තස්‌ස එකාව ආපත්‌ති, එකෙකං පක්‌ඛිපන්‌තස්‌ස පයොගගණනාය ආපත්‌තියො. ඉදඤ්‌ච යං එවං පක්‌ඛිපියමානෙ පරියාදානං ගච්‌ඡති, ආවිලං වා හොති, යථා පාණකා මරන්‌ති, තාදිසං සන්‌ධාය වුත්‌තං, න මහාඋදකං. සිඤ්‌චාපනෙ ආණත්‌තියා දුක්‌කටං, එකාණත්‌තියා බහුකම්‌පි සිඤ්‌චතු, ආණාපකස්‌ස එකමෙව පාචිත්‌තියං.
Dasame jānaṃ sappāṇakanti ‘‘sappāṇakaṃ eta’’nti disvā vā sutvā vā yena kenaci ākārena jānanto. Siñceyya vā siñcāpeyya vāti tena udakena sayaṃ vā siñceyya, aññaṃ vā āṇāpetvā siñcāpeyya. Tattha dhāraṃ avicchinditvā siñcantassa ekasmiṃ ghaṭe ekāva āpatti, vicchindantassa payogagaṇanāya āpattiyo. Mātikaṃ pamukhaṃ karoti, divasampi sandatu, ekāva āpatti. Tattha tattha bandhitvā aññato nentassa payogagaṇanāya āpattiyo. Bahukampi tiṇapaṇṇasākhādiṃ ekappayogena udake pakkhipantassa ekāva āpatti, ekekaṃ pakkhipantassa payogagaṇanāya āpattiyo. Idañca yaṃ evaṃ pakkhipiyamāne pariyādānaṃ gacchati, āvilaṃ vā hoti, yathā pāṇakā maranti, tādisaṃ sandhāya vuttaṃ, na mahāudakaṃ. Siñcāpane āṇattiyā dukkaṭaṃ, ekāṇattiyā bahukampi siñcatu, āṇāpakassa ekameva pācittiyaṃ.
ආළවියං ආළවකෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ සිඤ්‌චනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, සාණත්‌තිකං , අප්‌පාණකෙ සප්‌පාණකසඤ්‌ඤිනො, උභොසු වෙමතිකස්‌ස දුක්‌කටං. අප්‌පාණකසඤ්‌ඤිනො, අසඤ්‌චිච්‌ච අස්‌සතියා වා සිඤ්‌චන්‌තස්‌ස, අජානන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. උදකස්‌ස සප්‌පාණකතා, ‘‘සිඤ්‌චනෙන පාණකා මරිස්‌සන්‌තී’’ති ජානනං, තඤ්‌ච උදකං තාදිසමෙව, විනා වධකචෙතනාය යෙන කෙනචි කරණීයෙන තිණාදීනං සිඤ්‌චනන්‌ති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, ඉදං පන පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජං, තිචිත්‌තං, තිවෙදනන්‌ති.
Āḷaviyaṃ āḷavake bhikkhū ārabbha siñcanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ , appāṇake sappāṇakasaññino, ubhosu vematikassa dukkaṭaṃ. Appāṇakasaññino, asañcicca assatiyā vā siñcantassa, ajānantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Udakassa sappāṇakatā, ‘‘siñcanena pāṇakā marissantī’’ti jānanaṃ, tañca udakaṃ tādisameva, vinā vadhakacetanāya yena kenaci karaṇīyena tiṇādīnaṃ siñcananti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana paṇṇattivajjaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
සප්‌පාණකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
භූතගාමවග්‌ගො දුතියො.
Bhūtagāmavaggo dutiyo.
