| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਨਯਾਲਙ੍ਕਾਰ-ਟੀਕਾ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
੧੫. ਭੂਤਗਾਮવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ
15. Bhūtagāmavinicchayakathā
੭੫. ਏવਂ ਪਥવਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭੂਤਗਾਮવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਥੇਤੁਂ ‘‘ਭੂਤਗਾਮੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਭવਨ੍ਤਿ ਅਹੁવੁਞ੍ਚਾਤਿ ਭੂਤਾ, ਜਾਯਨ੍ਤਿ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ ਜਾਤਾ વਡ੍ਢਿਤਾ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਾਮੋਤਿ ਰਾਸਿ, ਭੂਤਾਨਂ ਗਾਮੋਤਿ ਭੂਤਗਾਮੋ, ਭੂਤਾ ਏવ વਾ ਗਾਮੋ ਭੂਤਗਾਮੋ, ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਹਰਿਤਤਿਣਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ વਿવਰਣਂ ‘‘ਜਾਯਨ੍ਤਿ વਡ੍ਢਨ੍ਤੀ’’ਤਿ , ‘‘ਅਹੁવੁ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ‘‘ਜਾਤਾ વਡ੍ਢਿਤਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਭੂਤ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤੀਤવਿਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨਿਯਂ (વਿ॰ વਿ॰ ਟੀ॰ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ ੨.੯੦) ‘‘ਭવਨ੍ਤੀਤਿ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਅਹੁવੁਨ੍ਤਿ ਬਭੁવੂ’’ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਭੂਤਗਾਮਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭੂਤਗਾਮੋਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਬੀਜੇਹਿ ਜਾਤਾਨਂ ਰੁਕ੍ਖਲਤਾਦੀਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਲਤਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਓਸਧਿਗਚ੍ਛਾਦਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
75. Evaṃ pathavivinicchayaṃ kathetvā idāni bhūtagāmavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘bhūtagāmo’’tiādimāha. Tattha bhavanti ahuvuñcāti bhūtā, jāyanti vaḍḍhanti jātā vaḍḍhitā cāti attho. Gāmoti rāsi, bhūtānaṃ gāmoti bhūtagāmo, bhūtā eva vā gāmo bhūtagāmo, patiṭṭhitaharitatiṇarukkhādīnametaṃ adhivacanaṃ. Tattha ‘‘bhavantī’’ti imassa vivaraṇaṃ ‘‘jāyanti vaḍḍhantī’’ti , ‘‘ahuvu’’nti imassa ‘‘jātā vaḍḍhitā’’ti. Evaṃ bhūta-saddo paccuppannātītavisayo hoti. Tenāha vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.90) ‘‘bhavantīti vaḍḍhanti, ahuvunti babhuvū’’ti. Idāni taṃ bhūtagāmaṃ dassento ‘‘bhūtagāmoti pañcahi bījehi jātānaṃ rukkhalatādīnametaṃ adhivacana’’nti āha. Latādīnanti ādi-saddena osadhigacchādayo veditabbā.
ਇਦਾਨਿ ਤਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਰਿਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬੀਜਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਮੂਲਮੇવ ਬੀਜਂ ਮੂਲਬੀਜਂ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਅਥ વਾ ਮੂਲਂ ਬੀਜਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮੂਲਬੀਜਂ, ਮੂਲਬੀਜਤੋ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਮੂਲਬੀਜਂ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇਨ વਿਗ੍ਗਹੇਨ ਬੀਜਗਾਮੋ ਏવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯਤਤਿਯੇਹਿ ਭੂਤਗਾਮੋ। ਇਦਾਨਿ ਤੇ ਭੂਤਗਾਮੇ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਮੂਲਬੀਜਂ ਨਾਮਾ’’ਤ੍ਯਾਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਮੂਲਬੀਜਾਦੀਸੁ ਹਲਿਦ੍ਦਿ…ਪੇ॰… ਭਦ੍ਦਮੁਤ੍ਤਕਂ ਮੂਲਬੀਜਂ ਨਾਮ। ਨ ਕੇવਲਂ ਇਮਾਨਿਯੇવ ਮੂਲਬੀਜਾਨਿ, ਅਥ ਖੋ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਯਾਨਿ વਾ ਪਨ ਭੂਤਗਾਮਜਾਤਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ ਸਨ੍ਤਿ, ਮੂਲੇ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਮੂਲੇ ਸਞ੍ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਏਤਂ ਭੂਤਗਾਮਜਾਤਂ ਮੂਲਬੀਜਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੧) ‘‘ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਭੂਤਗਾਮਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘ਭੂਤਗਾਮੋ ਨਾਮ ਪਞ੍ਚ ਬੀਜਜਾਤਾਨੀ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਭੂਤਗਾਮੋ ਨਾਮਾਤਿ ਭੂਤਗਾਮਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਭੂਤਗਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਬੀਜਜਾਤਾਨੀਤਿ ਆਹਾ’’ਤਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ‘‘ਯਾਨਿ વਾ ਪਨਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਮੂਲੇ ਜਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਨ ਸਮੇਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਮੂਲਬੀਜਾਦੀਨਿ ਮੂਲਾਦੀਸੁ ਜਾਯਨ੍ਤਿ। ਮੂਲਾਦੀਸੁ ਜਾਯਮਾਨਾਨਿ ਪਨ ਤਾਨਿ ਬੀਜਜਾਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਭੂਤਗਾਮੋ ਨਾਮਾਤਿ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਪਦਂ। ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਬੀਜਜਾਤਾਨੀਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਧਮ੍ਮਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਯਤੋ ਬੀਜੇਹਿ ਜਾਤਾਨਿ ਬੀਜਜਾਤਾਨਿ, ਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਚ। ਯਥਾ ‘‘ਸਾਲੀਨਂ ਚੇਪਿ ਓਦਨਂ ਭੁਞ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੬) ਸਾਲਿਤਣ੍ਡੁਲਾਨਂ ਓਦਨੋ ਸਾਲਿਓਦਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਬੀਜਤੋ ਸਮ੍ਭੂਤੋ ਭੂਤਗਾਮੋ ‘‘ਬੀਜ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਚ।
Idāni tāni bījāni sarūpato dassento ‘‘tatrimāni pañca bījānī’’tiādimāha. Tattha mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ. Evaṃ sesesupi. Atha vā mūlaṃ bījaṃ etassāti mūlabījaṃ, mūlabījato vā nibbattaṃ mūlabījaṃ. Evaṃ sesesupi. Tattha paṭhamena viggahena bījagāmo eva labbhati, dutiyatatiyehi bhūtagāmo. Idāni te bhūtagāme sarūpato dassento ‘‘tattha mūlabījaṃ nāmā’’tyādimāha. Tattha tesu pañcasu mūlabījādīsu haliddi…pe… bhaddamuttakaṃ mūlabījaṃ nāma. Na kevalaṃ imāniyeva mūlabījāni, atha kho ito aññānipi yāni vā pana bhūtagāmajātāni atthi santi, mūle jāyanti, mūle sañjāyanti, etaṃ bhūtagāmajātaṃ mūlabījaṃ nāma hotīti yojanā. Sesesupi eseva nayo. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ (pāci. aṭṭha. 91) ‘‘idāni taṃ bhūtagāmaṃ vibhajitvā dassento ‘bhūtagāmo nāma pañca bījajātānī’tiādimāhā’’ti. Tattha bhūtagāmo nāmāti bhūtagāmaṃ uddharitvā yasmiṃ sati bhūtagāmo hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘pañca bījajātānīti āhā’’ti aṭṭhakathāsu vuttaṃ. Evaṃ santepi ‘‘yāni vā panaññānipi atthi, mūle jāyantī’’tiādīni na samenti. Na hi mūlabījādīni mūlādīsu jāyanti. Mūlādīsu jāyamānāni pana tāni bījajātāni, tasmā evamatthavaṇṇanā veditabbā – bhūtagāmo nāmāti vibhajitabbapadaṃ. Pañcāti tassa vibhāgaparicchedo. Bījajātānīti paricchinnadhammanidassanaṃ, yato bījehi jātāni bījajātāni, rukkhādīnaṃ etaṃ adhivacananti ca. Yathā ‘‘sālīnaṃ cepi odanaṃ bhuñjatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.76) sālitaṇḍulānaṃ odano sāliodanoti vuccati, evaṃ bījato sambhūto bhūtagāmo ‘‘bīja’’nti vuttoti veditabboti ca.
ਫਲ਼ੁਬੀਜਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਬੀਜਂ। ਪਚ੍ਚਯਨ੍ਤਰਸਮવਾਯੇ ਸਦਿਸਫਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸੇਸਕਾਰਣਭਾવਤੋ વਿਰੁਹਣਸਮਤ੍ਥੇ ਸਾਰਫਲੇ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋ ਬੀਜ-ਸਦ੍ਦੋ ਤਦਤ੍ਥਸਂਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਮੂਲਾਦੀਸੁਪਿ ਕੇਸੁਚਿ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਮੂਲਾਦਿਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ਏਕੇਨ ਬੀਜਸਦ੍ਦੇਨ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬੀਜ’’ਨ੍ਤਿ ‘‘ਰੂਪਰੂਪਂ, ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਯਥਾ। ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ‘‘ਯਾਨਿ વਾ ਪਨਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਮੂਲੇ ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਮੂਲੇ ਸਞ੍ਜਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬੀਜਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ ਬੀਜਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ – ਯਾਨਿ વਾ ਪਨਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਆਲੁવਕਸੇਰੁਕਮਲਨੀਲੁਪ੍ਪਲਪੁਣ੍ਡਰੀਕਕੁવਲਯਕੁਨ੍ਦਪਾਟਲਿਮੂਲਾਦਿਭੇਦੇ ਮੂਲੇ ਗਚ੍ਛવਲ੍ਲਿਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ, ਯਮ੍ਹਿ ਮੂਲੇ ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਚੇવ ਸਞ੍ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਚ, ਤਞ੍ਚ ਪਾਲ਼ਿਯਂ (ਪਾਚਿ॰ ੯੧) વੁਤ੍ਤਹਲਿਦ੍ਦਾਦਿ ਚ, ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਏਤਂ ਮੂਲਬੀਜਂ ਨਾਮ, ਏਤੇਨ ਕਾਰਿਯੋਪਚਾਰੇਨ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਖਨ੍ਧਬੀਜਾਦੀਸੁ। ਯੇવਾਪਨਕਖਨ੍ਧਬੀਜੇਸੁ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਮ੍ਬਾਟਕਇਨ੍ਦਸਾਲਨੁਹਿਪਾਲਿਭਦ੍ਦਕਕਣਿਕਾਰਾਦੀਨਿ ਖਨ੍ਧਬੀਜਾਨਿ । ਅਮ੍ਬਿਲਾવਲ੍ਲਿਚਤੁਰਸ੍ਸવਲ੍ਲਿਕਣવੇਰਾਦੀਨਿ ਫਲ਼ੁਬੀਜਾਨਿ। ਮਕਚਿਮਲ੍ਲਿਕਾਸੁਮਨਜਯਸੁਮਨਾਦੀਨਿ ਅਗ੍ਗਬੀਜਾਨਿ। ਅਮ੍ਬਜਮ੍ਬੁਪਨਸਟ੍ਠਿਆਦੀਨਿ ਬੀਜਬੀਜਾਨੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਿ। ਭੂਤਗਾਮੇ ਭੂਤਗਾਮਸਞ੍ਞੀ ਛਿਨ੍ਦਤਿ વਾ ਛੇਦਾਪੇਤਿ વਾਤਿ ਸਤ੍ਥਕਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਯਂ વਾ ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ ਛੇਦਾਪੇਤਿ। ਭਿਨ੍ਦਤਿ વਾ ਭੇਦਾਪੇਤਿ વਾਤਿ ਪਾਸਾਣਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਯਂ વਾ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ ਭੇਦਾਪੇਤਿ। ਪਚਤਿ વਾ ਪਚਾਪੇਤਿ વਾਤਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਉਪਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਸਯਂ વਾ ਪਚਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ ਪਚਾਪੇਤਿ, ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਭੂਤਗਾਮਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਭੂਤਗਾਮਪਰਿਮੋਚਿਤਨ੍ਤਿ ਭੂਤਗਾਮਤੋ વਿਯੋਜਿਤਂ।
Phaḷubījanti pabbabījaṃ. Paccayantarasamavāye sadisaphaluppattiyā visesakāraṇabhāvato viruhaṇasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasaṃsiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bījasaddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ, dukkhadukkha’’nti ca yathā. Niddese ‘‘yāni vā panaññānipi atthi, mūle jāyanti mūle sañjāyantī’’ti ettha bījato nibbattena bījaṃ dassitaṃ, tasmā evamettha attho daṭṭhabbo – yāni vā panaññānipi atthi, āluvakaserukamalanīluppalapuṇḍarīkakuvalayakundapāṭalimūlādibhede mūle gacchavallirukkhādīni jāyanti sañjāyanti, tāni, yamhi mūle jāyanti ceva sañjāyanti ca, tañca pāḷiyaṃ (pāci. 91) vuttahaliddādi ca, sabbampi etaṃ mūlabījaṃ nāma, etena kāriyopacārena kāraṇaṃ dassitanti dasseti. Esa nayo khandhabījādīsu. Yevāpanakakhandhabījesu panettha ambāṭakaindasālanuhipālibhaddakakaṇikārādīni khandhabījāni . Ambilāvallicaturassavallikaṇaverādīni phaḷubījāni. Makacimallikāsumanajayasumanādīni aggabījāni. Ambajambupanasaṭṭhiādīni bījabījānīti daṭṭhabbāni. Bhūtagāme bhūtagāmasaññī chindati vā chedāpeti vāti satthakāni gahetvā sayaṃ vā chindati, aññena vā chedāpeti. Bhindati vā bhedāpeti vāti pāsāṇādīni gahetvā sayaṃ vā bhindati, aññena vā bhedāpeti. Pacati vā pacāpeti vāti aggiṃ upasaṃharitvā sayaṃ vā pacati, aññena vā pacāpeti, pācittiyaṃ hotīti sambandho. Tattha āpattibhedaṃ dassento ‘‘bhūtagāmañhī’’tiādimāha. Tattha bhūtagāmaparimocitanti bhūtagāmato viyojitaṃ.
੭੬. ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਰੀਰੇ ਲਗ੍ਗਭਾવਂ ਞਤ੍વਾਪਿ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ‘‘ਤਂ ਉਦ੍ਧਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਭਾવਤੋ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਨਨ੍ਤਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਾਸਪਮਤ੍ਤਿਕਾ ਗਹਿਤਾ। ਨਾਮਞ੍ਹੇਤਂ ਤਸ੍ਸਾ ਸੇવਾਲਜਾਤਿਯਾ। ਮੂਲਪਣ੍ਣਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ‘‘ਅਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਭੂਤਗਾਮੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭੂਤਗਾਮਮੂਲਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭੂਤਗਾਮੋ ਮੂਲਂ ਕਾਰਣਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਭੂਤਗਾਮਮੂਲੋ, ਭੂਤਗਾਮਸ੍ਸ વਾ ਮੂਲਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਭੂਤਗਾਮਮੂਲਂ। ਬੀਜਗਾਮੋ ਹਿ ਨਾਮ ਭੂਤਗਾਮਤੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਭੂਤਗਾਮਸ੍ਸ ਚ ਕਾਰਣਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਤਾਦਿਸੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਅਭੂਤਗਾਮਮੂਲਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
76.Sañcicca ukkhipituṃ na vaṭṭatīti ettha ‘‘sañciccā’’ti vuttattā sarīre laggabhāvaṃ ñatvāpi uṭṭhahati, ‘‘taṃ uddharissāmī’’ti saññāya abhāvato vaṭṭati. Anantakaggahaṇena sāsapamattikā gahitā. Nāmañhetaṃ tassā sevālajātiyā. Mūlapaṇṇānaṃ abhāvena ‘‘asampuṇṇabhūtagāmo nāmā’’ti vuttaṃ. Abhūtagāmamūlattāti ettha bhūtagāmo mūlaṃ kāraṇaṃ etassāti bhūtagāmamūlo, bhūtagāmassa vā mūlaṃ kāraṇanti bhūtagāmamūlaṃ. Bījagāmo hi nāma bhūtagāmato sambhavati, bhūtagāmassa ca kāraṇaṃ hoti. Ayaṃ pana tādiso na hotīti ‘‘abhūtagāmamūlattā’’ti vuttaṃ.
ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਤਾਲਨਾਲ਼ਿਕੇਰਾਦੀਨਂ ਖਾਣੁ ਉਦ੍ਧਂ ਅવਡ੍ਢਨਤੋ ਭੂਤਗਾਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਭੂਤਗਾਮਸਙ੍ਖ੍ਯੂਪਗਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਪਣ੍ਣਮੂਲਬੀਜਤੋ ਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਤਾ ਭੂਤਗਾਮਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਬੀਜਗਾਮੇਨ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੋ ਬੀਜਗਾਮੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਅવਡ੍ਢਮਾਨੇਪਿ ਭੂਤਗਾਮਮੂਲਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Kiñcāpi hi tālanāḷikerādīnaṃ khāṇu uddhaṃ avaḍḍhanato bhūtagāmassa kāraṇaṃ na hoti, tathāpi bhūtagāmasaṅkhyūpagatanibbattapaṇṇamūlabījato sambhūtattā bhūtagāmato uppanno nāma hotīti bījagāmena saṅgahaṃ gacchati. So bījagāmena saṅgahitoti avaḍḍhamānepi bhūtagāmamūlattā vuttaṃ.
‘‘ਅਙ੍ਕੁਰੇ ਹਰਿਤੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ વਿਭਾવੇਤਿ ‘‘ਨੀਲવਣ੍ਣੇ ਜਾਤੇ’’ਤਿ, ਨੀਲਪਣ੍ਣਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਦਿਸੇ ਪਣ੍ਣੇ ਜਾਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ‘‘ਨੀਲવਣ੍ਣੇ ਜਾਤੇ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਮੂਲਕਭੂਤਗਾਮੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਇਦਂ ਨਾਲ਼ਿਕੇਰਸ੍ਸ ਆવੇਣਿਕਂ ਕਤ੍વਾ વਦਤਿ। ‘‘ਪਾਨੀਯਘਟਾਦੀਨਂ ਬਹਿ ਸੇવਾਲੋ ਉਦਕੇ ਅਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਬੀਜਗਾਮਾਨੁਲੋਮਤ੍ਤਾ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੂ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਣ੍ਣਕਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਮੇવਾਤਿ ਨੀਲવਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਮੇવ।
‘‘Aṅkure harite’’ti vatvā tamevatthaṃ vibhāveti ‘‘nīlavaṇṇe jāte’’ti, nīlapaṇṇassa vaṇṇasadise paṇṇe jāteti attho, ‘‘nīlavaṇṇe jāte’’ti vā pāṭho gahetabbo. Amūlakabhūtagāme saṅgahaṃ gacchatīti idaṃ nāḷikerassa āveṇikaṃ katvā vadati. ‘‘Pānīyaghaṭādīnaṃ bahi sevālo udake aṭṭhitattā bījagāmānulomattā ca dukkaṭavatthū’’ti vadanti. Kaṇṇakampi abbohārikamevāti nīlavaṇṇampi abbohārikameva.
੭੭. ਸੇਲੇਯ੍ਯਕਂ ਨਾਮ ਸਿਲਾਯ ਸਮ੍ਭੂਤਾ ਏਕਾ ਗਨ੍ਧਜਾਤਿ। ਪੁਪ੍ਫਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ વਿਕਸਿਤਕਾਲਤੋ ਪਭੁਤਿ। ਅਹਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋਤਿ વਿਕਸਿਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ। ਮਕੁਲ਼ਂ ਪਨ ਰੁਕ੍ਖਤ੍ਤਚਂ ਅਕੋਪੇਨ੍ਤੇਨਪਿ ਗਹੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਰੁਕ੍ਖਤ੍ਤਚਂ વਿਕੋਪੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਜਾਤਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਹਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਂ ਰੁਕ੍ਖਤ੍ਤਚਂ ਅવਿਕੋਪੇਤ੍વਾ ਮਤ੍ਥਕਤੋ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਦਯੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਹਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਂ ਯਾવ ਮਕੁਲ਼ਂ ਹੋਤਿ, ਤਾવ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਯਦਿਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿਮਤ੍ਤਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਅਲ੍ਲੀਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਗਯ੍ਹਮਾਨਾ ਪਨ ਰੁਕ੍ਖਚ੍ਛવਿਂ ਨ વਿਕੋਪੇਤਿ, વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਲ੍ਲਰੁਕ੍ਖਤੋ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਰੁਕ੍ਖਤ੍ਤਚਂ ਅવਿਕੋਪੇਤ੍વਾ ਮਤ੍ਥਕਤੋ ਤਚ੍ਛੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚੇਨਾਤਿ ਹਤ੍ਥਚਾਪਲ੍ਲੇਨ। ਪਾਨੀਯਂ ਨ વਾਸੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ ਨਾਮਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੇવਲਂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਯ ਨਾਮਿਤੇ ਪਨ ਪਚ੍ਛਾ ਤਤੋ ਲਭਿਤ੍વਾ ਨ વਾਸੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ। વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨਿਯਂ (વਿ॰ વਿ॰ ਟੀ॰ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ ੨.੯੨) ਪਨ ‘‘ਪਾਨੀਯਂ ਨ વਾਸੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿવਨਪਾਨੀਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਨ વਟ੍ਟਤਿ ਅਨੁਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ਅਤ੍ਤਨਾ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਯੇਸਂ ਰੁਕ੍ਖਾਨਂ ਸਾਖਾ ਰੁਹਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਯੇਸਂ ਸਾਖਾ ਨ ਰੁਹਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਿਯਕਰਣਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨਿਯਮ੍ਪਿ ‘‘ਯੇਸਂ ਰੁਕ੍ਖਾਨਂ ਸਾਖਾ ਰੁਹਤੀਤਿ ਮੂਲਂ ਅਨੋਤਾਰੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਮਤ੍ਤਨਿਗ੍ਗਮਨਮਤ੍ਤੇਨਾਪਿ વਡ੍ਢਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਛਿਨ੍ਨਨਾਲ਼ਿਕੇਰવੇਲ਼ੁਦਣ੍ਡਾਦਯੋ ਕੋਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਚਙ੍ਕਮਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕੇવਲਂ ਚਙ੍ਕਮਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વਾ ਮਗ੍ਗਗਮਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વਾ ਅਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਿਣਾਨਂ ਉਪਰਿ ਨਿਸੀਦਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥਿ।
77.Seleyyakaṃ nāma silāya sambhūtā ekā gandhajāti. Pupphitakālato paṭṭhāyāti vikasitakālato pabhuti. Ahicchattakaṃ gaṇhantoti vikasitaṃ gaṇhanto. Makuḷaṃ pana rukkhattacaṃ akopentenapi gahetuṃ na vaṭṭati. ‘‘Rukkhattacaṃ vikopetīti vuttattā rukkhe jātaṃ yaṃ kiñci ahicchattakaṃ rukkhattacaṃ avikopetvā matthakato chinditvā gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, tadayuttaṃ ‘‘ahicchattakaṃ yāva makuḷaṃ hoti, tāva dukkaṭavatthū’’ti vuttattā. Rukkhato muccitvāti ettha ‘‘yadipi kiñcimattaṃ rukkhe allīnā hutvā tiṭṭhati, rukkhato gayhamānā pana rukkhacchaviṃ na vikopeti, vaṭṭatī’’ti vadanti. Allarukkhato na vaṭṭatīti etthāpi rukkhattacaṃ avikopetvā matthakato tacchetvā gahetuṃ vaṭṭatīti veditabbaṃ. Hatthakukkuccenāti hatthacāpallena. Pānīyaṃ na vāsetabbanti idaṃ attano atthāya nāmitaṃ sandhāya vuttaṃ. Kevalaṃ anupasampannassa atthāya nāmite pana pacchā tato labhitvā na vāsetabbanti natthi. Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.92) pana ‘‘pānīyaṃ na vāsetabbanti idaṃ attano pivanapānīyaṃ sandhāya vuttaṃ, aññesaṃ pana vaṭṭati anuggahitattā. Tenāha attanā khāditukāmenā’’ti vuttaṃ. ‘‘Yesaṃ rukkhānaṃ sākhā ruhatīti vuttattā yesaṃ sākhā na ruhati, tattha kappiyakaraṇakiccaṃ natthī’’ti vadanti. Vimativinodaniyampi ‘‘yesaṃ rukkhānaṃ sākhāruhatīti mūlaṃ anotāretvā paṇṇamattaniggamanamattenāpi vaḍḍhati, tattha kappiyampi akaronto chinnanāḷikeraveḷudaṇḍādayo kopetuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Caṅkamitaṭṭhānaṃ dassessāmī’’ti vuttattā kevalaṃ caṅkamanādhippāyena vā maggagamanādhippāyena vā akkamantassa, tiṇānaṃ upari nisīdanādhippāyena nisīdantassa ca doso natthi.
੭੮. ਸਮਣਕਪ੍ਪੇਹੀਤਿ ਸਮਣਾਨਂ ਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰੇਹਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਬੀਜਾਦੀਨਂ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਫੁਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇਨ, ਨਖਾਦੀਹਿ વਿਲਿਖਨਮਤ੍ਤੇਨ ਚ ਅવਿਰੁਲ਼੍ਹਿਧਮ੍ਮਤਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਏવਂ ਕਤੇਯੇવ ਸਮਣਾਨਂ ਕਪ੍ਪਤੀਤਿ ਅਗ੍ਗਿਪਰਿਜਿਤਾਦਯੋ ਸਮਣવੋਹਾਰਾ ਨਾਮ ਜਾਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਹਿ ਸਮਣવੋਹਾਰੇਹਿ ਕਰਣਭੂਤੇਹਿ ਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਅਨੁਜਾਨਾਮੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਬੀਜਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟਬੀਜਾਨਿਪਿ ਸਮਣਾਨਂ ਕਪ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ ਸਮਣવੋਹਾਰਾਇਚ੍ਚੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਾਨਿ। ਅਥ વਾ ਅਗ੍ਗਿਪਰਿਜਿਤਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਕਪ੍ਪਿਯਭਾવਤੋਯੇવ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਮਣਕਪ੍ਪਿਯਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਅਨੁਜਾਨਾਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਗ੍ਗਿਪਰਿਜਿਤਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਪਰਿਚਿਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਅਬੀਜਂ ਨਾਮ ਤਰੁਣਅਮ੍ਬਫਲਾਦਿ। ਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟਬੀਜਂ ਨਾਮ ਅਮ੍ਬਪਨਸਾਦਿ, ਯਂ ਬੀਜਂ ਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟੇਤ੍વਾ વਿਸੁਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟੇਤਬ੍ਬਂ વਿਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ ਬੀਜਂ ਯਸ੍ਮਿਂ, ਤਂ ਪਨਸਾਦਿ ਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟਬੀਜਂ ਨਾਮ। ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾવ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਪਕਾਰਸ੍ਸੇવ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਅવੁਤ੍ਤੇਪਿ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਪੁਨ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਕਾਰਾਪਨਸ੍ਸ ਪਠਮਮੇવ ਕਥਿਤਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਯੇવ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਪਰਿਜਿਤਾਦਿ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ વਚਨਂ ਪਨ ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਭਾਸਾਯ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾવ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ ਪਠਮਂ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਗ੍ਗਿਆਦਿਨਾ ਫੁਸਨਾਦਿ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਪਠਮਂ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਹਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ, ਨਖਾਦਿਨਾ વਾ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨੁਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾવ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ।
78.Samaṇakappehīti samaṇānaṃ kappiyavohārehi. Kiñcāpi bījādīnaṃ agginā phuṭṭhamattena, nakhādīhi vilikhanamattena ca aviruḷhidhammatā na hoti, tathāpi evaṃ kateyeva samaṇānaṃ kappatīti aggiparijitādayo samaṇavohārā nāma jātā, tasmā tehi samaṇavohārehi karaṇabhūtehi phalaṃ paribhuñjituṃ anujānāmīti adhippāyo. Abījanibbaṭṭabījānipi samaṇānaṃ kappantīti paññattapaṇṇattibhāvato samaṇavohārāicceva saṅkhaṃ gatāni. Atha vā aggiparijitādīnaṃ pañcannaṃ kappiyabhāvatoyeva pañcahi samaṇakappiyabhāvasaṅkhātehi kāraṇehi phalaṃ paribhuñjituṃ anujānāmīti evamettha adhippāyo veditabbo. Aggiparijitantiādīsu ‘‘paricita’’ntipi paṭhanti. Abījaṃ nāma taruṇaambaphalādi. Nibbaṭṭabījaṃ nāma ambapanasādi, yaṃ bījaṃ nibbaṭṭetvā visuṃ katvā paribhuñjituṃ sakkā hoti. Nibbaṭṭetabbaṃ viyojetabbaṃ bījaṃ yasmiṃ, taṃ panasādi nibbaṭṭabījaṃ nāma. ‘‘Kappiya’’nti vatvāva kātabbanti yo kappiyaṃ karoti, tena kattabbapakārasseva vuttattā bhikkhunā avuttepi kātuṃ vaṭṭatīti na gahetabbaṃ. Puna ‘‘kappiyaṃ kāretabba’’nti kārāpanassa paṭhamameva kathitattā bhikkhunā ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti vutteyeva anupasampannena ‘‘kappiya’’nti vatvā aggiparijitādi kātabbanti gahetabbaṃ. ‘‘Kappiyanti vacanaṃ pana yāya kāyaci bhāsāya vattuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. ‘‘Kappiyanti vatvāva kātabba’’nti vacanato paṭhamaṃ ‘‘kappiya’’nti vatvā pacchā aggiādinā phusanādi kātabbanti veditabbaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ aggimhi nikkhipitvā, nakhādinā vā vijjhitvā taṃ anuddharitvāva kappiyanti vattuṃ vaṭṭatī’’tipi vadanti.
વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨਿਯਂ (વਿ॰ વਿ॰ ਟੀ॰ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ ੨.੯੨) ਪਨ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾવਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਕਾਲਕਿਰਿਯਾવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਪਿ વਚਨਕ੍ਖਣੇવ ਅਗ੍ਗਿਸਤ੍ਥਾਦਿਨਾ ਬੀਜਗਾਮੇ વਣਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਤਞ੍ਚ ਦ੍વਿਧਾ ਅਕਤ੍વਾ ਛੇਦਨਭੇਦਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ‘ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਭਾਸਾਯ વੁਤ੍ਤੇਯੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਬੀਜਗਾਮਪਰਿਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਾਰਾਪਨਸ੍ਸ ਪਠਮਮੇવ ਅਧਿਕਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. pācittiya 2.92) pana ‘‘kappiyanti vatvāvāti pubbakālakiriyāvasena vuttepi vacanakkhaṇeva aggisatthādinā bījagāme vaṇaṃ kātabbanti vacanato pana pubbe kātuṃ na vaṭṭati, tañca dvidhā akatvā chedanabhedanameva dassetabbaṃ. Karontena ca bhikkhunā ‘kappiyaṃ karohī’ti yāya kāyaci bhāsāya vutteyeva kātabbaṃ. Bījagāmaparimocanatthaṃ puna kappiyaṃ kāretabbanti kārāpanassa paṭhamameva adhikatattā’’ti vuttaṃ.
ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਬੀਜੇ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਏਕਂਯੇવ ਕਾਰੇਮੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇ ਸਤਿਪਿ ਏਕਾਬਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਂ ਕਤਮੇવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਦਾਰੁਂ વਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਜਾਨਿਤ੍વਾਪਿ વਿਜ੍ਝਤਿ વਾ વਿਜ੍ਝਾਪੇਤਿ વਾ, વਟ੍ਟਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਭਤ੍ਤਸਿਤ੍ਥੇ વਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ‘‘ਤਂ વਿਜ੍ਝਤਿ, ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਰਜ੍ਜੁਆਦੀਨਂ ਭਾਜਨਗਤਿਕਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਮਰੀਚਪਕ੍ਕਾਦੀਹਿ ਚ ਮਿਸ੍ਸੇਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਤ੍ਤਸਿਤ੍ਥਸਮ੍ਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਏਕਾਬਦ੍ਧਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਫਲਾਨਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਮ੍ਬਨ੍ਧવਸੇਨ। ‘‘ਕਟਾਹੇਪਿ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਟਾਹਤੋ ਨੀਹਟਾਯ ਮਿਞ੍ਜਾਯ વਾ ਬੀਜੇ વਾ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਜ੍ਝਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ ਏવ। ਭਿਨ੍ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਰਾਪੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਬੀਜਤੋ ਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਟਾਹਸ੍ਸ ਭਾਜਨਗਤਿਕਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Ekasmiṃ bīje vātiādīsu ‘‘ekaṃyeva kāremīti adhippāye satipi ekābaddhattā sabbaṃ katameva hotī’’ti vadanti. Dāruṃ vijjhatīti ettha ‘‘jānitvāpi vijjhati vā vijjhāpeti vā, vaṭṭatiyevā’’ti vadanti. Bhattasitthe vijjhatīti etthāpi eseva nayo. ‘‘Taṃ vijjhati, na vaṭṭatīti rajjuādīnaṃ bhājanagatikattā’’ti vadanti. Marīcapakkādīhi ca missetvāti ettha bhattasitthasambandhavasena ekābaddhatā veditabbā, na phalānaṃyeva aññamaññasambandhavasena. ‘‘Kaṭāhepi kātuṃ vaṭṭatī’’ti vuttattā kaṭāhato nīhaṭāya miñjāya vā bīje vā yattha katthaci vijjhituṃ vaṭṭati eva. Bhindāpetvā kappiyaṃ kārāpetabbanti bījato muttassa kaṭāhassa bhājanagatikattā vuttaṃ.
ਇਤਿ વਿਨਯਸਙ੍ਗਹਸਂવਣ੍ਣਨਾਭੂਤੇ વਿਨਯਾਲਙ੍ਕਾਰੇ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
ਭੂਤਗਾਮવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾਲਙ੍ਕਾਰੋ ਨਾਮ
Bhūtagāmavinicchayakathālaṅkāro nāma
ਪਨ੍ਨਰਸਮੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ।
Pannarasamo paricchedo.
