| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
८. भूतारोचनसिक्खापदवण्णना
8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
६७. अट्ठमसिक्खापदे – वत्थुकथाय ताव यं वत्तब्बं सिया, तं सब्बं चतुत्थपाराजिकवण्णनायं वुत्तनयमेव। अयमेव हि विसेसो – तत्थ अभूतं आरोचेसुं, इध भूतं। भूतम्पि पुथुज्जना आरोचेसुं, न अरिया। अरियानञ्हि पयुत्तवाचा नाम नत्थि, अत्तनो गुणे आरोचयमाने पन अञ्ञे न पटिसेधेसुं, तथाउप्पन्ने च पच्चये सादियिंसु, तथाउप्पन्नभावं अजानन्ता।
67. Aṭṭhamasikkhāpade – vatthukathāya tāva yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ catutthapārājikavaṇṇanāyaṃ vuttanayameva. Ayameva hi viseso – tattha abhūtaṃ ārocesuṃ, idha bhūtaṃ. Bhūtampi puthujjanā ārocesuṃ, na ariyā. Ariyānañhi payuttavācā nāma natthi, attano guṇe ārocayamāne pana aññe na paṭisedhesuṃ, tathāuppanne ca paccaye sādiyiṃsu, tathāuppannabhāvaṃ ajānantā.
‘‘अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसु’’न्तिआदिम्हि पन ये उत्तरिमनुस्सधम्मस्स वण्णं भासिंसु, ते आरोचेसुन्ति वेदितब्बं। ‘‘कच्चि पन वो भिक्खवे भूत’’न्ति पुच्छिते पन सब्बेपि ‘‘भूतं भगवा’’ति पटिजानिंसु। अरियानम्पि हि अब्भन्तरे भूतो उत्तरिमनुस्सधम्मोति। अथ भगवा अरियमिस्सकत्ता ‘‘मोघपुरिसा’’ति अवत्वा ‘‘कथञ्हि नाम तुम्हे भिक्खवे’’ति वत्वा ‘‘उदरस्स कारणा’’तिआदिमाह। तत्थ यस्मा अरिया अञ्ञेसं सुत्वा ‘‘अय्यो किर, भन्ते, सोतापन्नो’’तिआदिना नयेन पसन्नेहि मनुस्सेहि पुच्छियमाना अपञ्ञत्ते सिक्खापदे अनादीनवदस्सिनो सुद्धचित्तताय अत्तनो च परेसञ्च विसेसाधिगमं पटिजानिंसु। एवं पटिजानन्तेहि च तेहि यं अञ्ञे उदरस्स कारणा उत्तरिमनुस्सधम्मस्स वण्णं भासित्वा पिण्डपातं उप्पादेसुं, तं सुद्धचित्तताय सादियन्तेहिपि उदरस्स कारणा उत्तरिमनुस्सधम्मस्स वण्णो भासितो विय होति। तस्मा सब्बसङ्गाहिकेनेव नयेन ‘‘कथञ्हि नाम तुम्हे, भिक्खवे, उदरस्स कारणा गिहीनं अञ्ञमञ्ञं उत्तरिमनुस्सधम्मस्स वण्णं भासिस्सथा’’ति आह। सेसं चतुत्थपाराजिकवत्थुसदिसमेव। सिक्खापदविभङ्गेपि केवलं तत्थ पाराजिकञ्चेव थुल्लच्चयञ्च इध भूतत्ता पाचित्तियञ्चेव दुक्कटञ्च अयं विसेसो। सेसं वुत्तनयमेव।
‘‘Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesu’’ntiādimhi pana ye uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsiṃsu, te ārocesunti veditabbaṃ. ‘‘Kacci pana vo bhikkhave bhūta’’nti pucchite pana sabbepi ‘‘bhūtaṃ bhagavā’’ti paṭijāniṃsu. Ariyānampi hi abbhantare bhūto uttarimanussadhammoti. Atha bhagavā ariyamissakattā ‘‘moghapurisā’’ti avatvā ‘‘kathañhi nāma tumhe bhikkhave’’ti vatvā ‘‘udarassa kāraṇā’’tiādimāha. Tattha yasmā ariyā aññesaṃ sutvā ‘‘ayyo kira, bhante, sotāpanno’’tiādinā nayena pasannehi manussehi pucchiyamānā apaññatte sikkhāpade anādīnavadassino suddhacittatāya attano ca paresañca visesādhigamaṃ paṭijāniṃsu. Evaṃ paṭijānantehi ca tehi yaṃ aññe udarassa kāraṇā uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsitvā piṇḍapātaṃ uppādesuṃ, taṃ suddhacittatāya sādiyantehipi udarassa kāraṇā uttarimanussadhammassa vaṇṇo bhāsito viya hoti. Tasmā sabbasaṅgāhikeneva nayena ‘‘kathañhi nāma tumhe, bhikkhave, udarassa kāraṇā gihīnaṃ aññamaññaṃ uttarimanussadhammassa vaṇṇaṃ bhāsissathā’’ti āha. Sesaṃ catutthapārājikavatthusadisameva. Sikkhāpadavibhaṅgepi kevalaṃ tattha pārājikañceva thullaccayañca idha bhūtattā pācittiyañceva dukkaṭañca ayaṃ viseso. Sesaṃ vuttanayameva.
७७. ‘‘उपसम्पन्नस्स भूतं आरोचेती’’ति उत्तरिमनुस्सधम्ममेव सन्धाय वुत्तं। परिनिब्बानकाले हि अन्तरा वा अतिकड्ढियमानेन उपसम्पन्नस्स भूतं आरोचेतुं वट्टति। सुतपरियत्तिसीलगुणं पन अनुपसम्पन्नस्सापि आरोचेतुं वट्टति। आदिकम्मिकस्स अनापत्ति। ‘‘उम्मत्तकस्सा’’ति इदं पन इध न वुत्तं। कस्मा? दिट्ठिसम्पन्नानं उम्मादस्स वा चित्तक्खेपस्स वा अभावाति। महापच्चरियम्पि हि विचारितं ‘‘झानलाभी पन परिहीने झाने उम्मत्तको भवेय्य, तस्सपि भूतारोचनपच्चया अनापत्ति न वत्तब्बा, भूतस्सेव अभावतो’’ति। सेसं उत्तानमेव।
77.‘‘Upasampannassa bhūtaṃ ārocetī’’ti uttarimanussadhammameva sandhāya vuttaṃ. Parinibbānakāle hi antarā vā atikaḍḍhiyamānena upasampannassa bhūtaṃ ārocetuṃ vaṭṭati. Sutapariyattisīlaguṇaṃ pana anupasampannassāpi ārocetuṃ vaṭṭati. Ādikammikassa anāpatti. ‘‘Ummattakassā’’ti idaṃ pana idha na vuttaṃ. Kasmā? Diṭṭhisampannānaṃ ummādassa vā cittakkhepassa vā abhāvāti. Mahāpaccariyampi hi vicāritaṃ ‘‘jhānalābhī pana parihīne jhāne ummattako bhaveyya, tassapi bhūtārocanapaccayā anāpatti na vattabbā, bhūtasseva abhāvato’’ti. Sesaṃ uttānameva.
भूतारोचनं नामेतं पुब्बे अवुत्तेहि तीहि समुट्ठानेहि समुट्ठाति – कायतो वाचतो कायवाचतो चाति। किरियं , नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, कुसलाब्याकतचित्तेहि द्विचित्तं, सुखमज्झत्तवेदनाहि द्विवेदनन्ति।
Bhūtārocanaṃ nāmetaṃ pubbe avuttehi tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti – kāyato vācato kāyavācato cāti. Kiriyaṃ , nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, kusalābyākatacittehi dvicittaṃ, sukhamajjhattavedanāhi dvivedananti.
भूतारोचनसिक्खापदं अट्ठमं।
Bhūtārocanasikkhāpadaṃ aṭṭhamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. मुसावादवग्गो • 1. Musāvādavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ८. भूतारोचनसिक्खापदवण्णना • 8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ८. भूतारोचनसिक्खापदवण्णना • 8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ८. भूतारोचनसिक्खापदवण्णना • 8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ८. भूतारोचनसिक्खापदं • 8. Bhūtārocanasikkhāpadaṃ
