Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా
8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
నిప్పరియాయేనాతి ‘‘పఠమం ఝానం సమాపజ్జి’’న్తిఆదినా (పాచి॰ ౭౧) ఉజుకమేవ. పరియాయేన ఆరోచితన్తి ‘‘యో తే విహారే వసి, సో భిక్ఖు పఠమం ఝానం సమాపజ్జి, సమాపజ్జతి, సమాపన్నో’’తిఆదినా (పాచి॰ ౭౫) అఞ్ఞాపదేసేన భణితం. పరినిబ్బానకాలే (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౭౭), పన అన్తరా వా అతికడ్ఢియమానేన ఉపసమ్పన్నస్స భూతం ఆరోచేతుం వట్టతి. అనతికడ్ఢియమానేనాపి (సారత్థ॰ టీ॰ పాచిత్తియ ౩.౭౭) తథారూపే కారణే సతి ఆరోచేతుం వట్టతియేవ. తేనేవ అఞ్ఞతరేన దహరభిక్ఖునా ఉపవదితో అఞ్ఞతరో థేరో ‘‘ఆవుసో, ఉపరిమగ్గత్థాయ వాయామం మా అకాసి, ఖీణాసవో తయా ఉపవదితో’’తి ఆహ. థేరేన చ ‘‘అత్థి తే, ఆవుసో, ఇమస్మిం సాసనే పతిట్ఠా’’తి పుట్ఠో దహరభిక్ఖు ‘‘ఆమ, భన్తే, సోతాపన్నో ఆహ’’న్తి అవోచ. ‘‘కారకో అయ’’న్తి ఞత్వాపి పటిపత్తియా అమోఘభావదస్సనేన సముత్తేజనాయ, సమ్పహంసనాయ చ అరియా అత్తానం పకాసేన్తియేవ. తేనాహ ‘‘తథారూపే కారణే సతి ఉపసమ్పన్నస్స ఆరోచయతో’’తి. సుతపరియత్తిసీలగుణం పన అనుపసమ్పన్నస్సపి ఆరోచేతుం వట్టతి. కస్మా న ఇధ ఉమ్మత్తకాదయో గహితాతి ఆహ ‘‘యస్మా పనా’’తిఆది. ఆదిసద్దేన ఖిత్తచిత్తవేదనాట్టానం గహణం. తస్మిం సతీతి ఉమ్మత్తకాదిభావే సతి. ఇధ న గహితాతి ఇమస్మిం సిక్ఖాపదే పదభాజనియం న గహితా. అచిత్తకన్తి పణ్ణత్తిజాననచిత్తాభావేన అచిత్తకం. కుసలాబ్యాకతచిత్తేహి ద్విచిత్త’’న్తి ఇదం ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదేన అరియపుగ్గలేయేవ సన్ధాయ వుత్తం. న హి పణ్ణత్తిం అజానన్తా ఝానలాభినో పుథుజ్జనా వత్థుమ్హి లోభవసేన అకుసలచిత్తేనాపి న ఆరోచేన్తీతి. దుక్ఖవేదనాయ వా అభావతో ‘‘ద్వివేదన’’న్తి ఇమస్స అనురూపం కత్వా ఏవం వుత్తన్తి దట్ఠబ్బం.
Nippariyāyenāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā (pāci. 71) ujukameva. Pariyāyena ārocitanti ‘‘yo te vihāre vasi, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, samāpajjati, samāpanno’’tiādinā (pāci. 75) aññāpadesena bhaṇitaṃ. Parinibbānakāle (pāci. aṭṭha. 77), pana antarā vā atikaḍḍhiyamānena upasampannassa bhūtaṃ ārocetuṃ vaṭṭati. Anatikaḍḍhiyamānenāpi (sārattha. ṭī. pācittiya 3.77) tathārūpe kāraṇe sati ārocetuṃ vaṭṭatiyeva. Teneva aññatarena daharabhikkhunā upavadito aññataro thero ‘‘āvuso, uparimaggatthāya vāyāmaṃ mā akāsi, khīṇāsavo tayā upavadito’’ti āha. Therena ca ‘‘atthi te, āvuso, imasmiṃ sāsane patiṭṭhā’’ti puṭṭho daharabhikkhu ‘‘āma, bhante, sotāpanno āha’’nti avoca. ‘‘Kārako aya’’nti ñatvāpi paṭipattiyā amoghabhāvadassanena samuttejanāya, sampahaṃsanāya ca ariyā attānaṃ pakāsentiyeva. Tenāha ‘‘tathārūpe kāraṇe sati upasampannassa ārocayato’’ti. Sutapariyattisīlaguṇaṃ pana anupasampannassapi ārocetuṃ vaṭṭati. Kasmā na idha ummattakādayo gahitāti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Ādisaddena khittacittavedanāṭṭānaṃ gahaṇaṃ. Tasmiṃ satīti ummattakādibhāve sati. Idha na gahitāti imasmiṃ sikkhāpade padabhājaniyaṃ na gahitā. Acittakanti paṇṇattijānanacittābhāvena acittakaṃ. Kusalābyākatacittehi dvicitta’’nti idaṃ ukkaṭṭhaparicchedena ariyapuggaleyeva sandhāya vuttaṃ. Na hi paṇṇattiṃ ajānantā jhānalābhino puthujjanā vatthumhi lobhavasena akusalacittenāpi na ārocentīti. Dukkhavedanāya vā abhāvato ‘‘dvivedana’’nti imassa anurūpaṃ katvā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.