Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా
8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
౭౭. అట్ఠమే అన్తరాతి పరినిబ్బానసమయతో అఞ్ఞస్మిం కాలే. అతికడ్ఢియమానేనాతి ‘‘వదథ, భన్తే, కిం తుమ్హేహి అధిగత’’న్తి ఏవం నిప్పీళియమానేన. అనతికడ్ఢియమానేనపి పుచ్ఛితే వా అపుచ్ఛితే వా తథారూపే కారణే సతి ఆరోచేతుం వట్టతియేవ. తేనేవ అఞ్ఞతరేన దహరభిక్ఖునా ఉపవదితో అఞ్ఞతరో థేరో ‘‘ఆవుసో, ఉపరిమగ్గత్థాయ వాయామం మా అకాసి, ఖీణాసవో తయా ఉపవదితో’’తి ఆహ. థేరేన చ ‘‘అత్థి తే, ఆవుసో, ఇమస్మిం సాసనే పతిట్ఠా’’తి వుత్తో దహరభిక్ఖు ‘‘ఆమ, భన్తే, సోతాపన్నో అహ’’న్తి అవోచ. ‘‘కారకో అయ’’న్తి ఞత్వాపి పటిపత్తియా అమోఘభావదస్సనేన సముత్తేజనాయ సమ్పహంసనాయ చ అరియా అత్తానం పకాసేన్తియేవ. సుతపరియత్తిసీలగుణన్తి సుతగుణం పరియత్తిగుణం సీలగుణఞ్చ. ఉమ్మత్తకస్స ఇధ అవచనే కారణం వదన్తేన ఖిత్తచిత్తవేదనట్టానమ్పి అవచనే కారణం వుత్తమేవాతి దట్ఠబ్బం. ఇతి-సద్దేన వా ఆదిఅత్థేన ఖిత్తచిత్తవేదనట్టే సఙ్గణ్హాతి. తేనేవ వదతి ‘‘చిత్తక్ఖేపస్స వా అభావా’’తి. దిట్ఠిసమ్పన్నానన్తి మగ్గఫలదిట్ఠియా సమన్నాగతానం. అరియానమేవ హి ఉమ్మత్తకాదిభావో నత్థి. ఝానలాభినో పన తస్మిం సతి ఝానా పరిహాయన్తి, తస్మా తేసం అభూతారోచనపచ్చయా అనాపత్తి వత్తబ్బా, న భూతారోచనపచ్చయా. తేనేవాహ ‘‘భూతారోచనపచ్చయా అనాపత్తి న వత్తబ్బా’’తి.
77. Aṭṭhame antarāti parinibbānasamayato aññasmiṃ kāle. Atikaḍḍhiyamānenāti ‘‘vadatha, bhante, kiṃ tumhehi adhigata’’nti evaṃ nippīḷiyamānena. Anatikaḍḍhiyamānenapi pucchite vā apucchite vā tathārūpe kāraṇe sati ārocetuṃ vaṭṭatiyeva. Teneva aññatarena daharabhikkhunā upavadito aññataro thero ‘‘āvuso, uparimaggatthāya vāyāmaṃ mā akāsi, khīṇāsavo tayā upavadito’’ti āha. Therena ca ‘‘atthi te, āvuso, imasmiṃ sāsane patiṭṭhā’’ti vutto daharabhikkhu ‘‘āma, bhante, sotāpanno aha’’nti avoca. ‘‘Kārako aya’’nti ñatvāpi paṭipattiyā amoghabhāvadassanena samuttejanāya sampahaṃsanāya ca ariyā attānaṃ pakāsentiyeva. Sutapariyattisīlaguṇanti sutaguṇaṃ pariyattiguṇaṃ sīlaguṇañca. Ummattakassa idha avacane kāraṇaṃ vadantena khittacittavedanaṭṭānampi avacane kāraṇaṃ vuttamevāti daṭṭhabbaṃ. Iti-saddena vā ādiatthena khittacittavedanaṭṭe saṅgaṇhāti. Teneva vadati ‘‘cittakkhepassa vā abhāvā’’ti. Diṭṭhisampannānanti maggaphaladiṭṭhiyā samannāgatānaṃ. Ariyānameva hi ummattakādibhāvo natthi. Jhānalābhino pana tasmiṃ sati jhānā parihāyanti, tasmā tesaṃ abhūtārocanapaccayā anāpatti vattabbā, na bhūtārocanapaccayā. Tenevāha ‘‘bhūtārocanapaccayā anāpatti na vattabbā’’ti.
పుబ్బే అవుత్తేహీతి చతుత్థపారాజికే అవుత్తేహి. ఇదఞ్చ సిక్ఖాపదం పణ్ణత్తిఅజాననవసేన అచిత్తకసముట్ఠానం హోతి. అరియా చేత్థ పణ్ణత్తిం జానన్తా వీతిక్కమం న కరోన్తి, పుథుజ్జనా పన పణ్ణత్తిం జానిత్వాపి వీతిక్కమం కరోన్తి, తే చ సత్థునో ఆణావీతిక్కమచేతనాయ బలవఅకుసలభావతో ఝానా పరిహాయన్తీతి దట్ఠబ్బం, ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదేన అరియపుగ్గలే ఏవ సన్ధాయ ‘‘కుసలాబ్యాకతచిత్తేహి ద్విచిత్త’’న్తి వుత్తం. పణ్ణత్తిం అజానన్తా పన ఝానలాభీ పుథుజ్జనా వత్థుమ్హి లోభవసేన అకుసలచిత్తేనపి న ఆరోచేన్తీతి నత్థి. ఇధ దుక్ఖవేదనాయ అభావతో ‘‘ద్వివేదన’’న్తి ఇమస్స అనురూపం కత్వా ద్విచిత్తన్తి ఇదం వుత్తన్తి ఏవం వా ఏత్థ అధిప్పాయో గహేతబ్బో. సేసం ఉత్తానమేవ. ఉత్తరిమనుస్సధమ్మస్స భూతతా, అనుపసమ్పన్నస్స ఆరోచనం, తఙ్ఖణవిజాననా, అనఞ్ఞప్పదేసోతి ఇమాని పనేత్థ చత్తారి అఙ్గాని.
Pubbe avuttehīti catutthapārājike avuttehi. Idañca sikkhāpadaṃ paṇṇattiajānanavasena acittakasamuṭṭhānaṃ hoti. Ariyā cettha paṇṇattiṃ jānantā vītikkamaṃ na karonti, puthujjanā pana paṇṇattiṃ jānitvāpi vītikkamaṃ karonti, te ca satthuno āṇāvītikkamacetanāya balavaakusalabhāvato jhānā parihāyantīti daṭṭhabbaṃ, ukkaṭṭhaparicchedena ariyapuggale eva sandhāya ‘‘kusalābyākatacittehi dvicitta’’nti vuttaṃ. Paṇṇattiṃ ajānantā pana jhānalābhī puthujjanā vatthumhi lobhavasena akusalacittenapi na ārocentīti natthi. Idha dukkhavedanāya abhāvato ‘‘dvivedana’’nti imassa anurūpaṃ katvā dvicittanti idaṃ vuttanti evaṃ vā ettha adhippāyo gahetabbo. Sesaṃ uttānameva. Uttarimanussadhammassa bhūtatā, anupasampannassa ārocanaṃ, taṅkhaṇavijānanā, anaññappadesoti imāni panettha cattāri aṅgāni.
భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. ముసావాదవగ్గో • 1. Musāvādavaggo
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౮. భూతారోచనసిక్ఖాపదం • 8. Bhūtārocanasikkhāpadaṃ