| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
8. භූතාරොචනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
නිප්‌පරියායෙනාති ‘‘පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජි’’න්‌තිආදිනා (පාචි. 71) උජුකමෙව. පරියායෙන ආරොචිතන්‌ති ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසි, සො භික්‌ඛු පඨමං ඣානං සමාපජ්‌ජි, සමාපජ්‌ජති, සමාපන්‌නො’’තිආදිනා (පාචි. 75) අඤ්‌ඤාපදෙසෙන භණිතං. පරිනිබ්‌බානකාලෙ (පාචි. අට්‌ඨ. 77), පන අන්‌තරා වා අතිකඩ්‌ඪියමානෙන උපසම්‌පන්‌නස්‌ස භූතං ආරොචෙතුං වට්‌ටති. අනතිකඩ්‌ඪියමානෙනාපි (සාරත්‌ථ. ටී. පාචිත්‌තිය 3.77) තථාරූපෙ කාරණෙ සති ආරොචෙතුං වට්‌ටතියෙව. තෙනෙව අඤ්‌ඤතරෙන දහරභික්‌ඛුනා උපවදිතො අඤ්‌ඤතරො ථෙරො ‘‘ආවුසො, උපරිමග්‌ගත්‌ථාය වායාමං මා අකාසි, ඛීණාසවො තයා උපවදිතො’’ති ආහ. ථෙරෙන ච ‘‘අත්‌ථි තෙ, ආවුසො, ඉමස්‌මිං සාසනෙ පතිට්‌ඨා’’ති පුට්‌ඨො දහරභික්‌ඛු ‘‘ආම, භන්‌තෙ, සොතාපන්‌නො ආහ’’න්‌ති අවොච. ‘‘කාරකො අය’’න්‌ති ඤත්‌වාපි පටිපත්‌තියා අමොඝභාවදස්‌සනෙන සමුත්‌තෙජනාය, සම්‌පහංසනාය ච අරියා අත්‌තානං පකාසෙන්‌තියෙව. තෙනාහ ‘‘තථාරූපෙ කාරණෙ සති උපසම්‌පන්‌නස්‌ස ආරොචයතො’’ති. සුතපරියත්‌තිසීලගුණං පන අනුපසම්‌පන්‌නස්‌සපි ආරොචෙතුං වට්‌ටති. කස්‌මා න ඉධ උම්‌මත්‌තකාදයො ගහිතාති ආහ ‘‘යස්‌මා පනා’’තිආදි. ආදිසද්‌දෙන ඛිත්‌තචිත්‌තවෙදනාට්‌ටානං ගහණං. තස්‌මිං සතීති උම්‌මත්‌තකාදිභාවෙ සති. ඉධ න ගහිතාති ඉමස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ පදභාජනියං න ගහිතා. අචිත්‌තකන්‌ති පණ්‌ණත්‌තිජානනචිත්‌තාභාවෙන අචිත්‌තකං. කුසලාබ්‍යාකතචිත්‌තෙහි ද්‌විචිත්‌ත’’න්‌ති ඉදං උක්‌කට්‌ඨපරිච්‌ඡෙදෙන අරියපුග්‌ගලෙයෙව සන්‌ධාය වුත්‌තං. න හි පණ්‌ණත්‌තිං අජානන්‌තා ඣානලාභිනො පුථුජ්‌ජනා වත්‌ථුම්‌හි ලොභවසෙන අකුසලචිත්‌තෙනාපි න ආරොචෙන්‌තීති. දුක්‌ඛවෙදනාය වා අභාවතො ‘‘ද්‌විවෙදන’’න්‌ති ඉමස්‌ස අනුරූපං කත්‌වා එවං වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං.
Nippariyāyenāti ‘‘paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji’’ntiādinā (pāci. 71) ujukameva. Pariyāyena ārocitanti ‘‘yo te vihāre vasi, so bhikkhu paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajji, samāpajjati, samāpanno’’tiādinā (pāci. 75) aññāpadesena bhaṇitaṃ. Parinibbānakāle (pāci. aṭṭha. 77), pana antarā vā atikaḍḍhiyamānena upasampannassa bhūtaṃ ārocetuṃ vaṭṭati. Anatikaḍḍhiyamānenāpi (sārattha. ṭī. pācittiya 3.77) tathārūpe kāraṇe sati ārocetuṃ vaṭṭatiyeva. Teneva aññatarena daharabhikkhunā upavadito aññataro thero ‘‘āvuso, uparimaggatthāya vāyāmaṃ mā akāsi, khīṇāsavo tayā upavadito’’ti āha. Therena ca ‘‘atthi te, āvuso, imasmiṃ sāsane patiṭṭhā’’ti puṭṭho daharabhikkhu ‘‘āma, bhante, sotāpanno āha’’nti avoca. ‘‘Kārako aya’’nti ñatvāpi paṭipattiyā amoghabhāvadassanena samuttejanāya, sampahaṃsanāya ca ariyā attānaṃ pakāsentiyeva. Tenāha ‘‘tathārūpe kāraṇe sati upasampannassa ārocayato’’ti. Sutapariyattisīlaguṇaṃ pana anupasampannassapi ārocetuṃ vaṭṭati. Kasmā na idha ummattakādayo gahitāti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Ādisaddena khittacittavedanāṭṭānaṃ gahaṇaṃ. Tasmiṃ satīti ummattakādibhāve sati. Idha na gahitāti imasmiṃ sikkhāpade padabhājaniyaṃ na gahitā. Acittakanti paṇṇattijānanacittābhāvena acittakaṃ. Kusalābyākatacittehi dvicitta’’nti idaṃ ukkaṭṭhaparicchedena ariyapuggaleyeva sandhāya vuttaṃ. Na hi paṇṇattiṃ ajānantā jhānalābhino puthujjanā vatthumhi lobhavasena akusalacittenāpi na ārocentīti. Dukkhavedanāya vā abhāvato ‘‘dvivedana’’nti imassa anurūpaṃ katvā evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
භූතාරොචනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
