| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
४. कळारखत्तियवग्गो
4. Kaḷārakhattiyavaggo
१. भूतसुत्तं
1. Bhūtasuttaṃ
३१. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति। तत्र खो भगवा आयस्मन्तं सारिपुत्तं आमन्तेसि – ‘‘वुत्तमिदं, सारिपुत्त, पारायने 1 अजितपञ्हे –
31. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati. Tatra kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘vuttamidaṃ, sāriputta, pārāyane 2 ajitapañhe –
‘‘ये च सङ्खातधम्मासे, ये च सेक्खा पुथू इध।
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekkhā puthū idha;
तेसं मे निपको इरियं, पुट्ठो पब्रूहि मारिसा’’ति॥
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
‘‘इमस्स नु खो, सारिपुत्त, संखित्तेन भासितस्स कथं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति? एवं वुत्ते, आयस्मा सारिपुत्तो तुण्ही अहोसि। दुतियम्पि खो भगवा आयस्मन्तं सारिपुत्तं आमन्तेसि…पे॰… दुतियम्पि खो आयस्मा सारिपुत्तो तुण्ही अहोसि। ततियम्पि खो भगवा आयस्मन्तं सारिपुत्तं आमन्तेसि – ‘‘वुत्तमिदं, सारिपुत्त, पारायने अजितपञ्हे –
‘‘Imassa nu kho, sāriputta, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti? Evaṃ vutte, āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi…pe… dutiyampi kho āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi. Tatiyampi kho bhagavā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi – ‘‘vuttamidaṃ, sāriputta, pārāyane ajitapañhe –
‘‘ये च सङ्खातधम्मासे, ये च सेक्खा पुथू इध।
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekkhā puthū idha;
तेसं मे निपको इरियं, पुट्ठो पब्रूहि मारिसा’’ति॥
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
‘‘इमस्स नु खो, सारिपुत्त, संखित्तेन भासितस्स कथं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति? ततियम्पि खो आयस्मा सारिपुत्तो तुण्ही अहोसि।
‘‘Imassa nu kho, sāriputta, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti? Tatiyampi kho āyasmā sāriputto tuṇhī ahosi.
‘‘भूतमिदन्ति, सारिपुत्त, पस्ससी’’ति? भूतमिदन्ति, भन्ते, यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। भूतमिदन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा भूतस्स निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा आहारसम्भवस्स निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा निरोधधम्मस्स निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति। एवं खो, भन्ते, सेक्खो होति।
‘‘Bhūtamidanti, sāriputta, passasī’’ti? Bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Evaṃ kho, bhante, sekkho hoti.
‘‘कथञ्च, भन्ते, सङ्खातधम्मो होति? भूतमिदन्ति, भन्ते, यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। भूतमिदन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा भूतस्स निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा आहारसम्भवस्स निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा निरोधधम्मस्स निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति। एवं खो, भन्ते, सङ्खातधम्मो होति। इति खो, भन्ते, यं तं वुत्तं पारायने अजितपञ्हे –
‘‘Kathañca, bhante, saṅkhātadhammo hoti? Bhūtamidanti, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Evaṃ kho, bhante, saṅkhātadhammo hoti. Iti kho, bhante, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyane ajitapañhe –
‘‘ये च सङ्खातधम्मासे, ये च सेक्खा पुथू इध।
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekkhā puthū idha;
तेसं मे निपको इरियं, पुट्ठो पब्रूहि मारिसा’’ति॥
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
‘‘इमस्स ख्वाहं, भन्ते, संखित्तेन भासितस्स एवं वित्थारेन अत्थं आजानामी’’ति।
‘‘Imassa khvāhaṃ, bhante, saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmī’’ti.
‘‘साधु साधु, सारिपुत्त, भूतमिदन्ति, सारिपुत्त, यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। भूतमिदन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा भूतस्स निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिप्पन्नो होति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा आहारसम्भवस्स निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति। तदाहारनिरोधा यं भूतं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा निरोधधम्मस्स निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति। एवं खो, सारिपुत्त, सेक्खो होति।
‘‘Sādhu sādhu, sāriputta, bhūtamidanti, sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭippanno hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā nirodhadhammassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. Evaṃ kho, sāriputta, sekkho hoti.
‘‘कथञ्च, सारिपुत्त, सङ्खातधम्मो होति? भूतमिदन्ति, सारिपुत्त, यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। भूतमिदन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा भूतस्स निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारसम्भवन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय दिस्वा आहारसम्भवस्स निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञाय पस्सति। तदाहारनिरोधा यं भूतं तं निरोधधम्मन्ति यथाभूतं सम्मप्पञ्ञा दिस्वा निरोधधम्मस्स निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति। एवं खो, सारिपुत्त, सङ्खातधम्मो होति। इति खो, सारिपुत्त, यं तं वुत्तं पारायने अजितपञ्हे –
‘‘Kathañca, sāriputta, saṅkhātadhammo hoti? Bhūtamidanti, sāriputta, yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Bhūtamidanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā bhūtassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhārasambhavanti yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āhārasambhavassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññāya passati. Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti yathābhūtaṃ sammappaññā disvā nirodhadhammassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti. Evaṃ kho, sāriputta, saṅkhātadhammo hoti. Iti kho, sāriputta, yaṃ taṃ vuttaṃ pārāyane ajitapañhe –
‘‘ये च सङ्खातधम्मासे, ये च सेक्खा पुथू इध।
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekkhā puthū idha;
तेसं मे निपको इरियं, पुट्ठो पब्रूहि मारिसा’’ति॥
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
‘‘इमस्स खो सारिपुत्त संखित्तेन भासितस्स एवं वित्थारेन अत्थो दट्ठब्बो’’ति। पठमं।
‘‘Imassa kho sāriputta saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. भूतसुत्तवण्णना • 1. Bhūtasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / १. भूतसुत्तवण्णना • 1. Bhūtasuttavaṇṇanā
