| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
४. कळारखत्तियवग्गो
4. Kaḷārakhattiyavaggo
१. भूतसुत्तवण्णना
1. Bhūtasuttavaṇṇanā
३१. अजितमाणवेनाति सोळससु बावरियब्राह्मणपरिचारकेसु ‘‘अजितो’’ति लद्धनामेन माणवेन। सङ्खा वुच्चति पञ्ञा, सङ्खाता परिञ्ञाता धम्मा येसं ते सङ्खातधम्मा, पटिविद्धसच्चा खीणासवा। सेक्खा पन विपाकस्स अपरिञ्ञातत्ता ‘‘सङ्खातधम्मा’’ति न वुच्चन्ति। सेक्खधम्मसमन्नागमेन ते सेक्खा। ते पन कामं पुग्गलपटिलाभवसेन अनेकसहस्साव होन्ति, चतुमग्गहेट्ठिमफलत्तयस्स पन वसेन तंसमङ्गितासामञ्ञेन न सत्तजनतो उद्धन्ति आह ‘‘सत्त जने’’ति नियमेत्वा विसेसेति। संकिलेसवज्जं, ततो वा अत्तानं विय विनेय्यलोकं निपाति रक्खतीति निपको, तस्स भावो नेपक्कं, ञाणन्ति आह ‘‘नेपक्कं वुच्चति पञ्ञा, ताय समन्नागतत्ता निपको’’ति।
31.Ajitamāṇavenāti soḷasasu bāvariyabrāhmaṇaparicārakesu ‘‘ajito’’ti laddhanāmena māṇavena. Saṅkhā vuccati paññā, saṅkhātā pariññātā dhammā yesaṃ te saṅkhātadhammā, paṭividdhasaccā khīṇāsavā. Sekkhā pana vipākassa apariññātattā ‘‘saṅkhātadhammā’’ti na vuccanti. Sekkhadhammasamannāgamena te sekkhā. Te pana kāmaṃ puggalapaṭilābhavasena anekasahassāva honti, catumaggaheṭṭhimaphalattayassa pana vasena taṃsamaṅgitāsāmaññena na sattajanato uddhanti āha ‘‘satta jane’’ti niyametvā viseseti. Saṃkilesavajjaṃ, tato vā attānaṃ viya vineyyalokaṃ nipāti rakkhatīti nipako, tassa bhāvo nepakkaṃ, ñāṇanti āha ‘‘nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatattā nipako’’ti.
‘‘को नु खो इमस्स पञ्हस्स अत्थो’’ति चिन्तेन्तो पञ्हाय कङ्खति नाम। ‘‘कथं ब्याकरमानो नु खो सत्थु अज्झासयं न विरोधेमी’’ति चिन्तेन्तो अज्झासयं कङ्खति नाम। सुजाननीयत्थपरिच्छेदं कत्वा चिन्तना हेत्थ ‘‘कङ्खा’’ति अधिप्पेता, न विचिकिच्छाति। पहीनविचिकिच्छो हि महाथेरो आयस्मतो अस्सजिमहाथेरस्स सन्तिकेयेव, विचिननभूतं कुक्कुच्चसदिसं पनेतं वीमंसनमत्तन्ति दट्ठब्बं। पत्तं आदाय चरन्तोति पब्बजितभावलक्खणं। धम्मसेनापतिभावेन वा मम पत्तधम्मदेसनावारं आदाय चरन्तोति एवं वा एत्थ अत्थो दट्ठब्बो।
‘‘Ko nu kho imassa pañhassa attho’’ti cintento pañhāya kaṅkhati nāma. ‘‘Kathaṃ byākaramāno nu kho satthu ajjhāsayaṃ na virodhemī’’ti cintento ajjhāsayaṃ kaṅkhati nāma. Sujānanīyatthaparicchedaṃ katvā cintanā hettha ‘‘kaṅkhā’’ti adhippetā, na vicikicchāti. Pahīnavicikiccho hi mahāthero āyasmato assajimahātherassa santikeyeva, vicinanabhūtaṃ kukkuccasadisaṃ panetaṃ vīmaṃsanamattanti daṭṭhabbaṃ. Pattaṃ ādāya carantoti pabbajitabhāvalakkhaṇaṃ. Dhammasenāpatibhāvena vā mama pattadhammadesanāvāraṃ ādāya carantoti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
जातन्ति यथारहं पच्चयतो उप्पन्नं, सङ्खतन्ति अत्थो। पञ्हब्याकरणं उपट्ठासीति पञ्हस्स ब्याकरणता पटिभासि। ‘‘सम्मप्पञ्ञाय पस्सती’’ति पाठो, अट्ठकथायं पन ‘‘सम्मप्पञ्ञाय पस्सतो’’ति पदं उद्धरित्वा ‘‘पस्सन्तस्सा’’ति अत्थो वुत्तो। तं ‘‘भूतन्ति…पे॰… पटिपन्नो होती’’ति इमाय पाळिया न समेति, तस्मा यथादस्सितपाठो एव युत्तो। याव अरहत्तमग्गा निब्बिदादीनं अत्थायाति समितापेक्खधम्मवसा पदं वदन्ति। आहारसम्भवन्ति पच्चयहेतुकं। सेक्खपटिपदा कथिता ‘‘निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होती’’ति वचनतो। एस नयो निरोधवारेपि। निब्बिदाति करणे पच्चत्तवचनं, विरागा निरोधाति करणे निस्सक्कवचनन्ति आह ‘‘सब्बानि कारणवचनानी’’ति। अनुपादाति अनुपादाय। भूतमिदन्तिआदिमाह सब्बसुत्तं आहच्चभासितं जिनवचनमेव करोन्तो।
Jātanti yathārahaṃ paccayato uppannaṃ, saṅkhatanti attho. Pañhabyākaraṇaṃ upaṭṭhāsīti pañhassa byākaraṇatā paṭibhāsi. ‘‘Sammappaññāya passatī’’ti pāṭho, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sammappaññāya passato’’ti padaṃ uddharitvā ‘‘passantassā’’ti attho vutto. Taṃ ‘‘bhūtanti…pe… paṭipanno hotī’’ti imāya pāḷiyā na sameti, tasmā yathādassitapāṭho eva yutto. Yāva arahattamaggā nibbidādīnaṃ atthāyāti samitāpekkhadhammavasā padaṃ vadanti. Āhārasambhavanti paccayahetukaṃ. Sekkhapaṭipadā kathitā ‘‘nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotī’’ti vacanato. Esa nayo nirodhavārepi. Nibbidāti karaṇe paccattavacanaṃ, virāgā nirodhāti karaṇe nissakkavacananti āha ‘‘sabbāni kāraṇavacanānī’’ti. Anupādāti anupādāya. Bhūtamidantiādimāha sabbasuttaṃ āhaccabhāsitaṃ jinavacanameva karonto.
भूतसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Bhūtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. भूतसुत्तं • 1. Bhūtasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. भूतसुत्तवण्णना • 1. Bhūtasuttavaṇṇanā
