| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. กฬารขตฺติยวโคฺค
4. Kaḷārakhattiyavaggo
๑. ภูตสุตฺตวณฺณนา
1. Bhūtasuttavaṇṇanā
๓๑. อชิตมาณเวนาติ โสฬสสุ พาวริยพฺราหฺมณปริจารเกสุ ‘‘อชิโต’’ติ ลทฺธนาเมน มาณเวนฯ สงฺขา วุจฺจติ ปญฺญา, สงฺขาตา ปริญฺญาตา ธมฺมา เยสํ เต สงฺขาตธมฺมา, ปฎิวิทฺธสจฺจา ขีณาสวาฯ เสกฺขา ปน วิปากสฺส อปริญฺญาตตฺตา ‘‘สงฺขาตธมฺมา’’ติ น วุจฺจนฺติฯ เสกฺขธมฺมสมนฺนาคเมน เต เสกฺขาฯ เต ปน กามํ ปุคฺคลปฎิลาภวเสน อเนกสหสฺสาว โหนฺติ, จตุมคฺคเหฎฺฐิมผลตฺตยสฺส ปน วเสน ตํสมงฺคิตาสามเญฺญน น สตฺตชนโต อุทฺธนฺติ อาห ‘‘สตฺต ชเน’’ติ นิยเมตฺวา วิเสเสติฯ สํกิเลสวชฺชํ, ตโต วา อตฺตานํ วิย วิเนยฺยโลกํ นิปาติ รกฺขตีติ นิปโก, ตสฺส ภาโว เนปกฺกํ, ญาณนฺติ อาห ‘‘เนปกฺกํ วุจฺจติ ปญฺญา, ตาย สมนฺนาคตตฺตา นิปโก’’ติฯ
31.Ajitamāṇavenāti soḷasasu bāvariyabrāhmaṇaparicārakesu ‘‘ajito’’ti laddhanāmena māṇavena. Saṅkhā vuccati paññā, saṅkhātā pariññātā dhammā yesaṃ te saṅkhātadhammā, paṭividdhasaccā khīṇāsavā. Sekkhā pana vipākassa apariññātattā ‘‘saṅkhātadhammā’’ti na vuccanti. Sekkhadhammasamannāgamena te sekkhā. Te pana kāmaṃ puggalapaṭilābhavasena anekasahassāva honti, catumaggaheṭṭhimaphalattayassa pana vasena taṃsamaṅgitāsāmaññena na sattajanato uddhanti āha ‘‘satta jane’’ti niyametvā viseseti. Saṃkilesavajjaṃ, tato vā attānaṃ viya vineyyalokaṃ nipāti rakkhatīti nipako, tassa bhāvo nepakkaṃ, ñāṇanti āha ‘‘nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatattā nipako’’ti.
‘‘โก นุ โข อิมสฺส ปญฺหสฺส อโตฺถ’’ติ จิเนฺตโนฺต ปญฺหาย กงฺขติ นามฯ ‘‘กถํ พฺยากรมาโน นุ โข สตฺถุ อชฺฌาสยํ น วิโรเธมี’’ติ จิเนฺตโนฺต อชฺฌาสยํ กงฺขติ นามฯ สุชานนียตฺถปริเจฺฉทํ กตฺวา จินฺตนา เหตฺถ ‘‘กงฺขา’’ติ อธิเปฺปตา, น วิจิกิจฺฉาติฯ ปหีนวิจิกิโจฺฉ หิ มหาเถโร อายสฺมโต อสฺสชิมหาเถรสฺส สนฺติเกเยว, วิจินนภูตํ กุกฺกุจฺจสทิสํ ปเนตํ วีมํสนมตฺตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ ปตฺตํ อาทาย จรโนฺตติ ปพฺพชิตภาวลกฺขณํฯ ธมฺมเสนาปติภาเวน วา มม ปตฺตธมฺมเทสนาวารํ อาทาย จรโนฺตติ เอวํ วา เอตฺถ อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ
‘‘Ko nu kho imassa pañhassa attho’’ti cintento pañhāya kaṅkhati nāma. ‘‘Kathaṃ byākaramāno nu kho satthu ajjhāsayaṃ na virodhemī’’ti cintento ajjhāsayaṃ kaṅkhati nāma. Sujānanīyatthaparicchedaṃ katvā cintanā hettha ‘‘kaṅkhā’’ti adhippetā, na vicikicchāti. Pahīnavicikiccho hi mahāthero āyasmato assajimahātherassa santikeyeva, vicinanabhūtaṃ kukkuccasadisaṃ panetaṃ vīmaṃsanamattanti daṭṭhabbaṃ. Pattaṃ ādāya carantoti pabbajitabhāvalakkhaṇaṃ. Dhammasenāpatibhāvena vā mama pattadhammadesanāvāraṃ ādāya carantoti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
ชาตนฺติ ยถารหํ ปจฺจยโต อุปฺปนฺนํ, สงฺขตนฺติ อโตฺถฯ ปญฺหพฺยากรณํ อุปฎฺฐาสีติ ปญฺหสฺส พฺยากรณตา ปฎิภาสิฯ ‘‘สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสตี’’ติ ปาโฐ, อฎฺฐกถายํ ปน ‘‘สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสโต’’ติ ปทํ อุทฺธริตฺวา ‘‘ปสฺสนฺตสฺสา’’ติ อโตฺถ วุโตฺตฯ ตํ ‘‘ภูตนฺติ…เป.… ปฎิปโนฺน โหตี’’ติ อิมาย ปาฬิยา น สเมติ, ตสฺมา ยถาทสฺสิตปาโฐ เอว ยุโตฺตฯ ยาว อรหตฺตมคฺคา นิพฺพิทาทีนํ อตฺถายาติ สมิตาเปกฺขธมฺมวสา ปทํ วทนฺติฯ อาหารสมฺภวนฺติ ปจฺจยเหตุกํฯ เสกฺขปฎิปทา กถิตา ‘‘นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฎิปโนฺน โหตี’’ติ วจนโตฯ เอส นโย นิโรธวาเรปิฯ นิพฺพิทาติ กรเณ ปจฺจตฺตวจนํ, วิราคา นิโรธาติ กรเณ นิสฺสกฺกวจนนฺติ อาห ‘‘สพฺพานิ การณวจนานี’’ติฯ อนุปาทาติ อนุปาทายฯ ภูตมิทนฺติอาทิมาห สพฺพสุตฺตํ อาหจฺจภาสิตํ ชินวจนเมว กโรโนฺตฯ
Jātanti yathārahaṃ paccayato uppannaṃ, saṅkhatanti attho. Pañhabyākaraṇaṃ upaṭṭhāsīti pañhassa byākaraṇatā paṭibhāsi. ‘‘Sammappaññāya passatī’’ti pāṭho, aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sammappaññāya passato’’ti padaṃ uddharitvā ‘‘passantassā’’ti attho vutto. Taṃ ‘‘bhūtanti…pe… paṭipanno hotī’’ti imāya pāḷiyā na sameti, tasmā yathādassitapāṭho eva yutto. Yāva arahattamaggā nibbidādīnaṃ atthāyāti samitāpekkhadhammavasā padaṃ vadanti. Āhārasambhavanti paccayahetukaṃ. Sekkhapaṭipadā kathitā ‘‘nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotī’’ti vacanato. Esa nayo nirodhavārepi. Nibbidāti karaṇe paccattavacanaṃ, virāgā nirodhāti karaṇe nissakkavacananti āha ‘‘sabbāni kāraṇavacanānī’’ti. Anupādāti anupādāya. Bhūtamidantiādimāha sabbasuttaṃ āhaccabhāsitaṃ jinavacanameva karonto.
ภูตสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Bhūtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. ภูตสุตฺตํ • 1. Bhūtasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑. ภูตสุตฺตวณฺณนา • 1. Bhūtasuttavaṇṇanā
