| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๒. พีชสุตฺตํ
2. Bījasuttaṃ
๕๔. สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, พีชชาตานิฯ กตมานิ ปญฺจ? มูลพีชํ, ขนฺธพีชํ, อคฺคพีชํ, ผลุพีชํ, พีชพีชเญฺญว ปญฺจมํฯ อิมานิ จสฺสุ, ภิกฺขเว , ปญฺจ พีชชาตานิ อขณฺฑานิ อปูติกานิ อวาตาตปหตานิ สาราทานิ 1 สุขสยิตานิ, ปถวี 2 จ นาสฺส, อาโป จ นาสฺส; อปิ นุมานิ 3, ภิกฺขเว, ปญฺจ พีชชาตานิ วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปเชฺชยฺยุ’’นฺติ? ‘‘โน เหตํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘อิมานิ จสฺสุ, ภิกฺขเว, ปญฺจ พีชชาตานิ อขณฺฑานิ…เป.… สุขสยิตานิ, ปถวี จ อสฺส, อาโป จ อสฺส; อปิ นุมานิ, ภิกฺขเว, ปญฺจ พีชชาตานิ วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปเชฺชยฺยุ’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปถวีธาตุ, เอวํ จตโสฺส วิญฺญาณฎฺฐิติโย ทฎฺฐพฺพาฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อาโปธาตุ, เอวํ นนฺทิราโค ทฎฺฐโพฺพฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปญฺจ พีชชาตานิ, เอวํ วิญฺญาณํ สาหารํ ทฎฺฐพฺพํ’’ฯ
54. Sāvatthinidānaṃ . ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, bījajātāni. Katamāni pañca? Mūlabījaṃ, khandhabījaṃ, aggabījaṃ, phalubījaṃ, bījabījaññeva pañcamaṃ. Imāni cassu, bhikkhave , pañca bījajātāni akhaṇḍāni apūtikāni avātātapahatāni sārādāni 4 sukhasayitāni, pathavī 5 ca nāssa, āpo ca nāssa; api numāni 6, bhikkhave, pañca bījajātāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyu’’nti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Imāni cassu, bhikkhave, pañca bījajātāni akhaṇḍāni…pe… sukhasayitāni, pathavī ca assa, āpo ca assa; api numāni, bhikkhave, pañca bījajātāni vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, pathavīdhātu, evaṃ catasso viññāṇaṭṭhitiyo daṭṭhabbā. Seyyathāpi, bhikkhave, āpodhātu, evaṃ nandirāgo daṭṭhabbo. Seyyathāpi, bhikkhave, pañca bījajātāni, evaṃ viññāṇaṃ sāhāraṃ daṭṭhabbaṃ’’.
‘‘รูปุปยํ , ภิกฺขเว, วิญฺญาณํ ติฎฺฐมานํ ติเฎฺฐยฺย , รูปารมฺมณํ รูปปฺปติฎฺฐํ นนฺทูปเสจนํ วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปเชฺชยฺยฯ เวทนุปยํ วา, ภิกฺขเว, วิญฺญาณํ ติฎฺฐมานํ ติเฎฺฐยฺย…เป.… สญฺญุปยํ วา, ภิกฺขเว, วิญฺญาณํ ติฎฺฐมานํ ติเฎฺฐยฺย…เป.… สงฺขารุปยํ วา, ภิกฺขเว, วิญฺญาณํ ติฎฺฐมานํ ติเฎฺฐยฺย, สงฺขารารมฺมณํ สงฺขารปฺปติฎฺฐํ นนฺทูปเสจนํ วุทฺธิํ วิรูฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปเชฺชยฺยฯ
‘‘Rūpupayaṃ , bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya , rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya. Vedanupayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya…pe… saññupayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya…pe… saṅkhārupayaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
‘‘โย, ภิกฺขเว, เอวํ วเทยฺย – ‘อหมญฺญตฺร รูปา อญฺญตฺร เวทนาย อญฺญตฺร สญฺญาย อญฺญตฺร สงฺขาเรหิ วิญฺญาณสฺส อาคติํ วา คติํ วา จุติํ วา อุปปตฺติํ วา วุทฺธิํ วา วิรูฬฺหิํ วา เวปุลฺลํ วา ปญฺญาเปสฺสามี’ติ, เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ
‘‘Yo, bhikkhave, evaṃ vadeyya – ‘ahamaññatra rūpā aññatra vedanāya aññatra saññāya aññatra saṅkhārehi viññāṇassa āgatiṃ vā gatiṃ vā cutiṃ vā upapattiṃ vā vuddhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññāpessāmī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘รูปธาตุยา เจว, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ราโค ปหีโน โหติฯ ราคสฺส ปหานา โวจฺฉิชฺชตารมฺมณํ ปติฎฺฐา วิญฺญาณสฺส น โหติฯ เวทนาธาตุยา เจ… สญฺญาธาตุยา เจ… สงฺขารธาตุยา เจ… วิญฺญาณธาตุยา เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ราโค ปหีโน โหติฯ ราคสฺส ปหานา โวจฺฉิชฺชตารมฺมณํ ปติฎฺฐา วิญฺญาณสฺส น โหติฯ ตทปฺปติฎฺฐิตํ วิญฺญาณํ อวิรูฬฺหํ อนภิสงฺขจฺจวิมุตฺตํฯ วิมุตฺตตฺตา ฐิตํฯ ฐิตตฺตา สนฺตุสิตํฯ สนฺตุสิตตฺตา น ปริตสฺสติฯ อปริตสฺสํ ปจฺจตฺตเญฺญว ปรินิพฺพายติฯ ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’ติ ปชานาตี’’ติฯ ทุติยํฯ
‘‘Rūpadhātuyā ceva, bhikkhave, bhikkhuno rāgo pahīno hoti. Rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Vedanādhātuyā ce… saññādhātuyā ce… saṅkhāradhātuyā ce… viññāṇadhātuyā ce, bhikkhave, bhikkhuno rāgo pahīno hoti. Rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Tadappatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ anabhisaṅkhaccavimuttaṃ. Vimuttattā ṭhitaṃ. Ṭhitattā santusitaṃ. Santusitattā na paritassati. Aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๒. พีชสุตฺตวณฺณนา • 2. Bījasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๒. พีชสุตฺตวณฺณนา • 2. Bījasuttavaṇṇanā
