| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१२८] ८. बिळारवतजातकवण्णना
[128] 8. Biḷāravatajātakavaṇṇanā
यो वे धम्मं धजं कत्वाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं कुहकभिक्खुं आरब्भ कथेसि। तदा हि सत्था तस्स कुहकभावे आरोचिते ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपेस कुहकोयेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Yove dhammaṃ dhajaṃ katvāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā tassa kuhakabhāve ārocite ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो मूसिकयोनियं पटिसन्धिं गहेत्वा वुड्ढिमन्वाय महासरीरो सूकरच्छापकसदिसो हुत्वा अनेकसतमूसिकाहि परिवुतो अरञ्ञे विहरति। अथेको सिङ्गालो इतो चितो च विचरन्तो तं मूसिकयूथं दिस्वा ‘‘इमा मूसिका वञ्चेत्वा खादिस्सामी’’ति चिन्तेत्वा मूसिकानं आसयस्स अविदूरे सूरियाभिमुखो वातं पिवन्तो एकेन पादेन अट्ठासि। बोधिसत्तो गोचराय चरमानो तं दिस्वा ‘‘सीलवा एसो भविस्सती’’ति तस्स सन्तिकं गन्त्वा ‘‘भन्ते, त्वं को नामो’’ति पुच्छि। ‘‘धम्मिको नामा’’ति। ‘‘चत्तारो पादे भूमियं अठपेत्वा कस्मा एकेनेव ठितोसी’’ति। ‘‘मयि चत्तारो पादे पथवियं ठपेन्ते पथवी वहितुं न सक्कोति, तस्मा एकेनेव तिट्ठामी’’ति। ‘‘मुखं विवरित्वा कस्मा ठितोसी’’ति? ‘‘मयं अञ्ञं न भक्खयाम, वातमेव भक्खयामा’’ति। ‘‘अथ कस्मा सूरियाभिमुखो तिट्ठसी’’ति? ‘‘सूरियं नमस्सामी’’ति। बोधिसत्तो तस्स वचनं सुत्वा ‘‘सीलवा एसो भविस्सती’’ति ततो पट्ठाय मूसिकगणेन सद्धिं सायं पातं तस्स उपट्ठानं गच्छति।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mūsikayoniyaṃ paṭisandhiṃ gahetvā vuḍḍhimanvāya mahāsarīro sūkaracchāpakasadiso hutvā anekasatamūsikāhi parivuto araññe viharati. Atheko siṅgālo ito cito ca vicaranto taṃ mūsikayūthaṃ disvā ‘‘imā mūsikā vañcetvā khādissāmī’’ti cintetvā mūsikānaṃ āsayassa avidūre sūriyābhimukho vātaṃ pivanto ekena pādena aṭṭhāsi. Bodhisatto gocarāya caramāno taṃ disvā ‘‘sīlavā eso bhavissatī’’ti tassa santikaṃ gantvā ‘‘bhante, tvaṃ ko nāmo’’ti pucchi. ‘‘Dhammiko nāmā’’ti. ‘‘Cattāro pāde bhūmiyaṃ aṭhapetvā kasmā ekeneva ṭhitosī’’ti. ‘‘Mayi cattāro pāde pathaviyaṃ ṭhapente pathavī vahituṃ na sakkoti, tasmā ekeneva tiṭṭhāmī’’ti. ‘‘Mukhaṃ vivaritvā kasmā ṭhitosī’’ti? ‘‘Mayaṃ aññaṃ na bhakkhayāma, vātameva bhakkhayāmā’’ti. ‘‘Atha kasmā sūriyābhimukho tiṭṭhasī’’ti? ‘‘Sūriyaṃ namassāmī’’ti. Bodhisatto tassa vacanaṃ sutvā ‘‘sīlavā eso bhavissatī’’ti tato paṭṭhāya mūsikagaṇena saddhiṃ sāyaṃ pātaṃ tassa upaṭṭhānaṃ gacchati.
अथस्स उपट्ठानं कत्वा गमनकाले सिङ्गालो सब्बपच्छिमं मूसिकं गहेत्वा मंसं खादित्वा अज्झोहरित्वा मुखं पुञ्छित्वा तिट्ठति। अनुपुब्बेन मूसिकगणो तनुको जातो। मूसिका ‘‘पुब्बे अम्हाकं अयं आसयो नप्पहोति, निरन्तरा तिट्ठाम। इदानि सिथिला, एवम्पि आसयो न पूरतेव, किं नु खो एत’’न्ति बोधिसत्तस्स तं पवत्तिं आरोचेसुं। बोधिसत्तो ‘‘केन नु खो कारणेन मुसिका तनुत्तं गता’’ति चिन्तेन्तो सिङ्गाले आसङ्कं ठपेत्वा ‘‘वीमंसिस्सामि न’’न्ति उपट्ठानकाले सेसमूसिका पुरतो कत्वा सयं पच्छतो अहोसि। सिङ्गालो तस्स उपरि पक्खन्दि, बोधिसत्तो अत्तनो गहणत्थाय तं पक्खन्दन्तं दिस्वा निवत्तित्वा ‘‘भो सिङ्गाल, इदं ते वतसमादानं न धम्मसुधम्मताय, परेसं पन विहिंसनत्थाय धम्मं धजं कत्वा चरसी’’ति वत्वा इमं गाथमाह –
Athassa upaṭṭhānaṃ katvā gamanakāle siṅgālo sabbapacchimaṃ mūsikaṃ gahetvā maṃsaṃ khāditvā ajjhoharitvā mukhaṃ puñchitvā tiṭṭhati. Anupubbena mūsikagaṇo tanuko jāto. Mūsikā ‘‘pubbe amhākaṃ ayaṃ āsayo nappahoti, nirantarā tiṭṭhāma. Idāni sithilā, evampi āsayo na pūrateva, kiṃ nu kho eta’’nti bodhisattassa taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Bodhisatto ‘‘kena nu kho kāraṇena musikā tanuttaṃ gatā’’ti cintento siṅgāle āsaṅkaṃ ṭhapetvā ‘‘vīmaṃsissāmi na’’nti upaṭṭhānakāle sesamūsikā purato katvā sayaṃ pacchato ahosi. Siṅgālo tassa upari pakkhandi, bodhisatto attano gahaṇatthāya taṃ pakkhandantaṃ disvā nivattitvā ‘‘bho siṅgāla, idaṃ te vatasamādānaṃ na dhammasudhammatāya, paresaṃ pana vihiṃsanatthāya dhammaṃ dhajaṃ katvā carasī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
१२८.
128.
‘‘यो वे धम्मं धजं कत्वा, निगूळ्हो पापमाचरे।
‘‘Yo ve dhammaṃ dhajaṃ katvā, nigūḷho pāpamācare;
विस्सासयित्वा भूतानि, बिळारं नाम तं वत’’न्ति॥
Vissāsayitvā bhūtāni, biḷāraṃ nāma taṃ vata’’nti.
तत्थ यो वेति खत्तियादीसु यो कोचिदेव। धम्मं धजं कत्वाति दसकुसलकम्मपथधम्मं धजं करित्वा, कूटं करोन्तो विय उस्सापेत्वा दस्सेन्तोति अत्थो। विस्सासयित्वाति ‘‘सीलवा अय’’न्ति सञ्ञाय सञ्जातविस्सासानि कत्वा। बिळारं नाम तं वतन्ति तं एवं धम्मं धजं कत्वा रहो पापानि करोन्तस्स वतं केराटिकवतं नाम होतीति अत्थो।
Tattha yo veti khattiyādīsu yo kocideva. Dhammaṃ dhajaṃ katvāti dasakusalakammapathadhammaṃ dhajaṃ karitvā, kūṭaṃ karonto viya ussāpetvā dassentoti attho. Vissāsayitvāti ‘‘sīlavā aya’’nti saññāya sañjātavissāsāni katvā. Biḷāraṃ nāma taṃ vatanti taṃ evaṃ dhammaṃ dhajaṃ katvā raho pāpāni karontassa vataṃ kerāṭikavataṃ nāma hotīti attho.
मूसिकराजा कथेन्तोव उप्पतित्वा तस्स गीवायं पतित्वा हनुकस्स हेट्ठा अन्तोगलनाळियं डंसित्वा गलनाळिं फालेत्वा जीवितक्खयं पापेसि। मूसिकगणो निवत्तित्वा सिङ्गालं ‘‘मुरु मुरू’’ति खादित्वा अगमासि। पठमागताव किरस्स मंसं लभिंसु, पच्छा आगता न लभिंसु। ततो पट्ठाय मूसिकगणो निब्भयो जातो।
Mūsikarājā kathentova uppatitvā tassa gīvāyaṃ patitvā hanukassa heṭṭhā antogalanāḷiyaṃ ḍaṃsitvā galanāḷiṃ phāletvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Mūsikagaṇo nivattitvā siṅgālaṃ ‘‘muru murū’’ti khāditvā agamāsi. Paṭhamāgatāva kirassa maṃsaṃ labhiṃsu, pacchā āgatā na labhiṃsu. Tato paṭṭhāya mūsikagaṇo nibbhayo jāto.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा सिङ्गालो कुहकभिक्खु अहोसि, मूसिकराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā siṅgālo kuhakabhikkhu ahosi, mūsikarājā pana ahameva ahosi’’nti.
बिळारवतजातकवण्णना अट्ठमा।
Biḷāravatajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १२८. बिळारवतजातकं • 128. Biḷāravatajātakaṃ
