| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
พิมฺพิสารสมาคมกถา
Bimbisārasamāgamakathā
๕๕. ลฎฺฐิวเนติ ตาลุยฺยาเนฯ สุปฺปติเฎฺฐ เจติเยติ อญฺญตรสฺมิํ วฎรุเกฺข; ตสฺส กิเรตํ นามํฯ ทฺวาทสนหุเตหีติ เอตฺถ เอกํ นหุตํ ทสสหสฺสานิฯ อชฺฌภาสีติ เตสํ กงฺขาเจฺฉทนตฺถํ อภาสิฯ
55.Laṭṭhivaneti tāluyyāne. Suppatiṭṭhe cetiyeti aññatarasmiṃ vaṭarukkhe; tassa kiretaṃ nāmaṃ. Dvādasanahutehīti ettha ekaṃ nahutaṃ dasasahassāni. Ajjhabhāsīti tesaṃ kaṅkhācchedanatthaṃ abhāsi.
กิสโกวทาโนติ ตาปสจริยาย กิสสรีรตฺตา ‘‘กิสโก’’ติ ลทฺธนามานํ ตาปสานํ โอวาทโก อนุสาสโก สมาโนติ อโตฺถฯ อถ วา สยํ กิสโก ตาปโส สมาโน วทาโน จ อเญฺญ โอวทโนฺต อนุสาสโนฺตติปิ อโตฺถฯ กถํ ปหีนนฺติ เกน การเณน ปหีนํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ‘‘ตฺวํ อุรุเวลวาสิอคฺคิปริจารกานํ ตาปสานํ สยํ โอวาทาจริโย สมาโน กิํ ทิสฺวา ปหาสิ, ปุจฺฉามิ ตํ เอตมตฺถํ เกน การเณน ตว อคฺคิหุตฺตํ ปหีน’’นฺติฯ
Kisakovadānoti tāpasacariyāya kisasarīrattā ‘‘kisako’’ti laddhanāmānaṃ tāpasānaṃ ovādako anusāsako samānoti attho. Atha vā sayaṃ kisako tāpaso samāno vadāno ca aññe ovadanto anusāsantotipi attho. Kathaṃ pahīnanti kena kāraṇena pahīnaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘tvaṃ uruvelavāsiaggiparicārakānaṃ tāpasānaṃ sayaṃ ovādācariyo samāno kiṃ disvā pahāsi, pucchāmi taṃ etamatthaṃ kena kāraṇena tava aggihuttaṃ pahīna’’nti.
ทุติยคาถาย อยมโตฺถ – เอเต รูปาทิเก กาเม อิตฺถิโย จ ยญฺญา อภิวทนฺติ, สฺวาหํ เอตํ สพฺพมฺปิ รูปาทิกํ กามปฺปเภทํ ขนฺธุปธีสุ มลนฺติ ญตฺวา ยสฺมา อิเม ยิฎฺฐหุตปฺปเภทา ยญฺญา มลเมว วทนฺติ, ตสฺมา น ยิเฎฺฐ น หุเต อรญฺชิํ; ยิเฎฺฐ วา หุเต วา นาภิรมินฺติ อโตฺถฯ
Dutiyagāthāya ayamattho – ete rūpādike kāme itthiyo ca yaññā abhivadanti, svāhaṃ etaṃ sabbampi rūpādikaṃ kāmappabhedaṃ khandhupadhīsu malanti ñatvā yasmā ime yiṭṭhahutappabhedā yaññā malameva vadanti, tasmā na yiṭṭhe na hute arañjiṃ; yiṭṭhe vā hute vā nābhiraminti attho.
ตติยคาถาย – อถ โกจรหีติ อถ กฺวจรหิฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ
Tatiyagāthāya – atha kocarahīti atha kvacarahi. Sesaṃ uttānameva.
จตุตฺถคาถาย – ปทนฺติ นิพฺพานปทํฯ สนฺตสภาวตาย สนฺตํฯ อุปธีนํ อภาเวน อนุปธิกํฯ ราคกิญฺจนาทีนํ อภาเวน อกิญฺจนํฯ ตีสุ ภเวสุ อลคฺคตาย ยํ กามภวํ ยญฺญา วทนฺติ, ตสฺมิมฺปิ กามภเว อสตฺตํฯ ชาติชรามรณานํ อภาเวน อนญฺญถาภาวิํฯ อตฺตนา ภาวิเตน มเคฺคเนว อธิคนฺตพฺพํ, น อเญฺญน เกนจิ อธิคเมตพฺพนฺติ อนญฺญเนยฺยํฯ ยสฺมา อีทิสํ ปทมทฺทสํ, ตสฺมา น ยิเฎฺฐ น หุเต อรญฺชิํฯ เตน กิํ ทเสฺสติ? โย อหํ เทวมนุสฺสโลกสมฺปตฺติสาธเก น ยิเฎฺฐ น หุเต อรญฺชิํ, โส กิํ วกฺขามิ ‘‘เอตฺถ นาม เม เทวมนุสฺสโลเก รโต มโน’’ติฯ
Catutthagāthāya – padanti nibbānapadaṃ. Santasabhāvatāya santaṃ. Upadhīnaṃ abhāvena anupadhikaṃ. Rāgakiñcanādīnaṃ abhāvena akiñcanaṃ. Tīsu bhavesu alaggatāya yaṃ kāmabhavaṃ yaññā vadanti, tasmimpi kāmabhave asattaṃ. Jātijarāmaraṇānaṃ abhāvena anaññathābhāviṃ. Attanā bhāvitena maggeneva adhigantabbaṃ, na aññena kenaci adhigametabbanti anaññaneyyaṃ. Yasmā īdisaṃ padamaddasaṃ, tasmā na yiṭṭhe na hute arañjiṃ. Tena kiṃ dasseti? Yo ahaṃ devamanussalokasampattisādhake na yiṭṭhe na hute arañjiṃ, so kiṃ vakkhāmi ‘‘ettha nāma me devamanussaloke rato mano’’ti.
๕๖. เอวํ สพฺพโลเก อนภิรติภาวํ ปกาเสตฺวา อถ โข อายสฺมา อุรุเวลกสฺสโป ‘‘สาวโกหมสฺมี’’ติ เอวํ ภควโต สาวกภาวํ ปกาเสสิฯ ตญฺจ โข อากาเส วิวิธานิ ปาฎิหาริยานิ ทเสฺสตฺวาฯ ธมฺมจกฺขุนฺติ โสตาปตฺติมคฺคญาณํฯ
56. Evaṃ sabbaloke anabhiratibhāvaṃ pakāsetvā atha kho āyasmā uruvelakassapo ‘‘sāvakohamasmī’’ti evaṃ bhagavato sāvakabhāvaṃ pakāsesi. Tañca kho ākāse vividhāni pāṭihāriyāni dassetvā. Dhammacakkhunti sotāpattimaggañāṇaṃ.
๕๗. อสฺสาสกาติ อาสีสนา; ปตฺถนาติ อโตฺถฯ เอสาหํ ภเนฺตติ เอตฺถ ปน กิญฺจาปิ มคฺคปฺปฎิเวเธเนวสฺส สิทฺธํ สรณคมนํ, ตตฺถ ปน นิจฺฉยคมนเมว คโต, อิทานิ วาจาย อตฺตสนฺนิยฺยาตนํ กโรติฯ มคฺควเสเนวายํ นิยตสรณตํ ปโตฺต, ตํ ปเรสํ วาจาย ปากฎํ กโรโนฺต ปณิปาตคมนญฺจ คจฺฉโนฺต เอวํ วทติฯ
57.Assāsakāti āsīsanā; patthanāti attho. Esāhaṃ bhanteti ettha pana kiñcāpi maggappaṭivedhenevassa siddhaṃ saraṇagamanaṃ, tattha pana nicchayagamanameva gato, idāni vācāya attasanniyyātanaṃ karoti. Maggavasenevāyaṃ niyatasaraṇataṃ patto, taṃ paresaṃ vācāya pākaṭaṃ karonto paṇipātagamanañca gacchanto evaṃ vadati.
๕๘. สิงฺคีนิกฺขสวโณฺณติ สิงฺคีสุวณฺณนิเกฺขน สมานวโณฺณฯ ทสวาโสติ ทสสุ อริยวาเสสุ วุตฺถวาโสฯ ทสธมฺมวิทูติ ทสกมฺมปถวิทูฯ ทสภิ จุเปโตติ ทสหิ อเสเกฺขหิ อเงฺคหิ อุเปโตฯ สพฺพธิทโนฺตติ สเพฺพสุ ทโนฺต; ภควโต หิ จกฺขุอาทีสุ กิญฺจิ อทนฺตํ นาม นตฺถิฯ
58.Siṅgīnikkhasavaṇṇoti siṅgīsuvaṇṇanikkhena samānavaṇṇo. Dasavāsoti dasasu ariyavāsesu vutthavāso. Dasadhammavidūti dasakammapathavidū. Dasabhi cupetoti dasahi asekkhehi aṅgehi upeto. Sabbadhidantoti sabbesu danto; bhagavato hi cakkhuādīsu kiñci adantaṃ nāma natthi.
๕๙. ภควนฺตํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ เอกมนฺตํ นิสีทีติ ภควนฺตํ ภุตฺตวนฺตํ ปตฺตโต จ อปนีตปาณิํ สลฺลเกฺขตฺวา เอกสฺมิํ ปเทเส นิสีทีติ อโตฺถฯ อตฺถิกานนฺติ พุทฺธาภิวาทนคมเนน จ ธมฺมสวเนน จ อตฺถิกานํฯ อภิกฺกมนียนฺติ อภิคนฺตุํ สกฺกุเณยฺยํฯ อปฺปากิณฺณนฺติ อนากิณฺณํฯ อปฺปสทฺทนฺติ วจนสเทฺทน อปฺปสทฺทํฯ อปฺปนิโคฺฆสนฺติ นครนิโคฺฆสสเทฺทน อปฺปนิโคฺฆสํฯ วิชนวาตนฺติ อนุสญฺจรณชนสฺส สรีรวาเตน วิรหิตํฯ ‘‘วิชนวาท’’นฺติปิ ปาโฐ; อโนฺต ชนวาเทน รหิตนฺติ อโตฺถฯ ‘‘วิชนปาต’’นฺติปิ ปาโฐ; ชนสญฺจารวิรหิตนฺติ อโตฺถฯ มนุสฺสราหเสยฺยกนฺติ มนุสฺสานํ รหสฺสกิริยฎฺฐานิยํฯ ปฎิสลฺลานสารุปฺปนฺติ วิเวกานุรูปํฯ
59.Bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdīti bhagavantaṃ bhuttavantaṃ pattato ca apanītapāṇiṃ sallakkhetvā ekasmiṃ padese nisīdīti attho. Atthikānanti buddhābhivādanagamanena ca dhammasavanena ca atthikānaṃ. Abhikkamanīyanti abhigantuṃ sakkuṇeyyaṃ. Appākiṇṇanti anākiṇṇaṃ. Appasaddanti vacanasaddena appasaddaṃ. Appanigghosanti nagaranigghosasaddena appanigghosaṃ. Vijanavātanti anusañcaraṇajanassa sarīravātena virahitaṃ. ‘‘Vijanavāda’’ntipi pāṭho; anto janavādena rahitanti attho. ‘‘Vijanapāta’’ntipi pāṭho; janasañcāravirahitanti attho. Manussarāhaseyyakanti manussānaṃ rahassakiriyaṭṭhāniyaṃ. Paṭisallānasāruppanti vivekānurūpaṃ.
วิมฺวิสารสมาคมกถา นิฎฺฐิตาฯ
Vimvisārasamāgamakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๓. พิมฺพิสารสมาคมกถา • 13. Bimbisārasamāgamakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๓. พิมฺพิสารสมาคมกถา • 13. Bimbisārasamāgamakathā
