Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi

    ൧൩. ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാ

    13. Bimbisārasamāgamakathā

    ൫൫. ലട്ഠിസദ്ദോ തരുണരുക്ഖവാചകോ ‘‘അമ്ബലട്ഠികായ’’ന്തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൨), ഇധാപി തരുണതാലരുക്ഖോ ലട്ഠി നാമാതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘താലുയ്യാനേ’’തി. വടരുക്ഖേതി നിഗ്രോധരുക്ഖേ. ഏത്ഥ ‘‘വട’’ഇതി ഇമിനാ വടരുക്ഖോ ബഹുമൂലത്താ സുട്ഠും പതിട്ഠാതീതി അത്ഥേന സുപ്പതിട്ഠോ നാമാതി ദസ്സേതി. ‘‘രുക്ഖേ’’ഇതി ഇമിനാ ചേതിയസദ്ദോ ചേതിയരുക്ഖേ വത്തതീതി ദസ്സേതി, ദേവാലയഞ്ച ഥൂപഞ്ച നിവത്തേതി. തസ്സാതി വടരുക്ഖസ്സ. ഏതന്തി ‘‘സുപ്പതിട്ഠേ ചേതിയേ’’തി ഏതം നാമം. ലോകവോഹാരവസേന ദസസഹസ്സസങ്ഖാതേ സങ്ഖ്യാവിസേസേ നീഹരിത്വാ യുജ്ജിതബ്ബന്തി നിയുതന്തി വചനത്ഥേന ദസസഹസ്സം നിയുതം നാമാതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഏകനിയുതം ദസസഹസ്സാനീ’’തി. ‘‘നഹുത’’ന്തിപി പാഠോ, സോ അയുത്തോ നഹുതസങ്ഖാതേന സങ്ഖ്യാവിസേസേന മിസ്സീഭാവേന പസങ്ഗത്താ. തേസന്തി ദ്വാദസനിയുതാനം ബ്രാഹ്മണഗഹപതികാനം.

    55.Laṭṭhisaddo taruṇarukkhavācako ‘‘ambalaṭṭhikāya’’ntiādīsu (dī. ni. 1.2), idhāpi taruṇatālarukkho laṭṭhi nāmāti dassento āha ‘‘tāluyyāne’’ti. Vaṭarukkheti nigrodharukkhe. Ettha ‘‘vaṭa’’iti iminā vaṭarukkho bahumūlattā suṭṭhuṃ patiṭṭhātīti atthena suppatiṭṭho nāmāti dasseti. ‘‘Rukkhe’’iti iminā cetiyasaddo cetiyarukkhe vattatīti dasseti, devālayañca thūpañca nivatteti. Tassāti vaṭarukkhassa. Etanti ‘‘suppatiṭṭhe cetiye’’ti etaṃ nāmaṃ. Lokavohāravasena dasasahassasaṅkhāte saṅkhyāvisese nīharitvā yujjitabbanti niyutanti vacanatthena dasasahassaṃ niyutaṃ nāmāti dassento āha ‘‘ekaniyutaṃ dasasahassānī’’ti. ‘‘Nahuta’’ntipi pāṭho, so ayutto nahutasaṅkhātena saṅkhyāvisesena missībhāvena pasaṅgattā. Tesanti dvādasaniyutānaṃ brāhmaṇagahapatikānaṃ.

    ‘‘കിസസരീരത്താ’’തി ഇമിനാ കിസോ കോ അത്താ ഏതേസന്തി കിസകാതി വചനത്ഥം ദസ്സേതി. കകാരോ ഹേത്ഥ അത്തവാചകോ. ‘‘ഓവാദകോ’’തി ഇമിനാ ഓവദാനോതി ഏത്ഥ യുപച്ചയോ കത്തുത്ഥോതി ദസ്സേതി. ഗാഥാബന്ധത്താ അകാരസ്സ ദീഘോ. ‘‘അഥ വാ’’തിആദിനാ കിസകോ ഹുത്വാ അഞ്ഞേ ഓവദാനോ കിസകോവദാനോതി വചനത്ഥം ദസ്സേതി. ഇദന്തി ഇദം അത്ഥജാതം, അയമത്ഥോ വാ. ത്വം പഹാസീതി സമ്ബന്ധോ. ന്തി തുവം. ഇതി വുത്തം ഹോതീതി യോജനാ.

    ‘‘Kisasarīrattā’’ti iminā kiso ko attā etesanti kisakāti vacanatthaṃ dasseti. Kakāro hettha attavācako. ‘‘Ovādako’’ti iminā ovadānoti ettha yupaccayo kattutthoti dasseti. Gāthābandhattā akārassa dīgho. ‘‘Atha vā’’tiādinā kisako hutvā aññe ovadāno kisakovadānoti vacanatthaṃ dasseti. Idanti idaṃ atthajātaṃ, ayamattho vā. Tvaṃ pahāsīti sambandho. Tanti tuvaṃ. Iti vuttaṃ hotīti yojanā.

    കാമിത്ഥിയോതി ഏകാരലോപവസേന സന്ധീതി ആഹ ‘‘കാമേ ഇത്ഥിയോ ചാ’’തി. ഉപചീസൂതി ഏത്ഥ കാമഖന്ധകിലേസഅഭിസങ്ഖാരസങ്ഖാതേസു ചതൂസു ഉപധീസു ഖന്ധുപധി അധിപ്പേതോതി ആഹ ‘‘ഖന്ധുപധീസൂ’’തി.

    Kāmitthiyoti ekāralopavasena sandhīti āha ‘‘kāme itthiyo cā’’ti. Upacīsūti ettha kāmakhandhakilesaabhisaṅkhārasaṅkhātesu catūsu upadhīsu khandhupadhi adhippetoti āha ‘‘khandhupadhīsū’’ti.

    കോചരഹീതി ഏത്ഥ കോസദ്ദോ ‘‘കോ തേ ബലം മഹാരാജാ’’തിആദീസു (ജാ॰ ൨.൨൨.൧൮൮൦) വിയ ക്വസദ്ദത്ഥോതി ആഹ ‘‘ക്വചരഹീ’’തി. നിപാതോയേവേസ.

    Kocarahīti ettha kosaddo ‘‘ko te balaṃ mahārājā’’tiādīsu (jā. 2.22.1880) viya kvasaddatthoti āha ‘‘kvacarahī’’ti. Nipātoyevesa.

    പദസദ്ദസ്സ ചരണപദാദയോ നിവത്തേതും വുത്തം ‘‘നിബ്ബാനപദ’’ന്തി. ‘‘സന്തസഭാവതായാ’’തിആദിനാ സന്തോ സഭാവോ ഇമസ്സ പദസ്സാതി സന്തം. നത്ഥി ഉപധയോ ഏത്ഥാതി അനുപധികം. നത്ഥി കിഞ്ചനമേത്ഥാതി അകിഞ്ചനം. തീസു ഭവേസു ന സഞ്ജതീതി അസത്തം. അഞ്ഞഥാ ന ഭവതീതി അനഞ്ഞഥാഭാവി. അഞ്ഞേന കേനചി ന നേതബ്ബന്തി അനഞ്ഞനേയ്യന്തി വചനത്ഥം ദസ്സേതി. തേനാതി ‘‘സന്ത’’ന്തിആദിപദേന. മേതി മമ, മനോതി സമ്ബന്ധോ. ഏത്ഥ ദേവമനുസ്സലോകേ മേ മനോ രതോ നാമാതി കിം വക്ഖാമി. ഇതി ഇമമത്ഥം ദസ്സേതീതി യോജനാ.

    Padasaddassa caraṇapadādayo nivattetuṃ vuttaṃ ‘‘nibbānapada’’nti. ‘‘Santasabhāvatāyā’’tiādinā santo sabhāvo imassa padassāti santaṃ. Natthi upadhayo etthāti anupadhikaṃ. Natthi kiñcanametthāti akiñcanaṃ. Tīsu bhavesu na sañjatīti asattaṃ. Aññathā na bhavatīti anaññathābhāvi. Aññena kenaci na netabbanti anaññaneyyanti vacanatthaṃ dasseti. Tenāti ‘‘santa’’ntiādipadena. Meti mama, manoti sambandho. Ettha devamanussaloke me mano rato nāmāti kiṃ vakkhāmi. Iti imamatthaṃ dassetīti yojanā.

    ൫൬. തഞ്ചാതി സാവകഭാവഞ്ച.

    56.Tañcāti sāvakabhāvañca.

    ൫൭. അസ്സാസകാതി ഏത്ഥ ആപുബ്ബോ സാസധാതു ആപുബ്ബ സിസധാതുനാ സദിസോ, ‘‘മേ’’തി ഛട്ഠീയോഗത്താ ണ്വുപച്ചയോ ച ഭാവത്ഥോതി ആഹ ‘‘ആസിസനാ’’തി. ‘‘പത്ഥനാ’’തി ഇമിനാ ആപുബ്ബസിസധാതുയാ അത്ഥം ദസ്സേതി. അസ്സാതി ബിമ്ബിസാരരഞ്ഞോ. തത്ഥാതി രതനത്തയേ. നിച്ഛയഗമനമേവാതി ‘‘സരണ’’ഇതിനിച്ഛയേന ജാനനമേവ ഗതോ. അത്തസന്നിയ്യാതനന്തി അത്തനോ അത്താനം രതനത്തയേ സന്നിയ്യാതനം. ഇമിനാ അത്തസന്നിയ്യാതന, പണിപാത, തപ്പരായന, സിസ്സഭാവൂപഗമനസങ്ഖാതേസു ചതൂസു സരണഗമനേസു (ദീ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൨൫൦; മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൫൬; ഖു॰ പാ॰ അട്ഠ॰ ൧.സരണഗമനഗമകവിഭാവനാ) അത്തസന്നിയ്യാതനസരണഗമനം ദീപേതി. അയന്തി ബിമ്ബിസാരോ രാജാ. ന്തി നിയതസരണതം. പണിപാതഗമനഞ്ചാതി ഏത്ഥ പണീതി കരോ. യഥാ ഹി പാദപദസദ്ദാ ദീഘരസ്സവസേന ഹുത്വാ ചരണം വദന്തി, ഏവം പാണിപണിസദ്ദാ കരം വദന്തി. തസ്മാ വുത്തം ‘‘പണീതി കരോ’’തി. പതനം പാതോ, പണിനോ പാതോ പണിപാതോ. അത്ഥതോ അഞ്ജലിപണമനന്തി വുത്തം ഹോതി. തസ്സ ഗമനഞ്ച ഗച്ഛന്തോതി അത്ഥോ. ഇമിനാ പണിപാതസരണഗമനം ദീപേതി. ചസദ്ദോ ‘‘പാകട’’ന്തി ഏത്ഥാപി യോജേതബ്ബോ. പാകടഞ്ച കരോന്തോതി ഹി അത്ഥോ.

    57.Assāsakāti ettha āpubbo sāsadhātu āpubba sisadhātunā sadiso, ‘‘me’’ti chaṭṭhīyogattā ṇvupaccayo ca bhāvatthoti āha ‘‘āsisanā’’ti. ‘‘Patthanā’’ti iminā āpubbasisadhātuyā atthaṃ dasseti. Assāti bimbisārarañño. Tatthāti ratanattaye. Nicchayagamanamevāti ‘‘saraṇa’’itinicchayena jānanameva gato. Attasanniyyātananti attano attānaṃ ratanattaye sanniyyātanaṃ. Iminā attasanniyyātana, paṇipāta, tapparāyana, sissabhāvūpagamanasaṅkhātesu catūsu saraṇagamanesu (dī. ni. aṭṭha. 1.250; ma. ni. aṭṭha. 1.56; khu. pā. aṭṭha. 1.saraṇagamanagamakavibhāvanā) attasanniyyātanasaraṇagamanaṃ dīpeti. Ayanti bimbisāro rājā. Tanti niyatasaraṇataṃ. Paṇipātagamanañcāti ettha paṇīti karo. Yathā hi pādapadasaddā dīgharassavasena hutvā caraṇaṃ vadanti, evaṃ pāṇipaṇisaddā karaṃ vadanti. Tasmā vuttaṃ ‘‘paṇīti karo’’ti. Patanaṃ pāto, paṇino pāto paṇipāto. Atthato añjalipaṇamananti vuttaṃ hoti. Tassa gamanañca gacchantoti attho. Iminā paṇipātasaraṇagamanaṃ dīpeti. Casaddo ‘‘pākaṭa’’nti etthāpi yojetabbo. Pākaṭañca karontoti hi attho.

    ൫൮. സിങ്ഗീനിക്ഖസവണ്ണോതി ഏത്ഥ സിങ്ഗീസങ്ഖാതോ നിക്ഖോ സിങ്ഗീനിക്ഖോ, തേന സമാനോ വണ്ണോ ഏതസ്സാതി സിങ്ഗീനിക്ഖസവണ്ണോതി വചനത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘സിങ്ഗീസുവണ്ണനിക്ഖേന സമാനവണ്ണോ’’തി. തത്ഥ ‘‘സുവണ്ണ’’ഇതിപദേന നിക്ഖസദ്ദസ്സ സുവണ്ണത്ഥം ദസ്സേതി, പഞ്ചസുവണ്ണാദയോ അത്ഥേ നിവത്തേതി. ‘‘സമാന’’ഇതിപദേന സവണ്ണോതി ഏത്ഥ സകാരോ സമാനസദ്ദസ്സേവ കാരിയോതി ദസ്സേതി. സബ്ബേസൂതി അഖിലേസു ചക്ഖാദിഇന്ദ്രിയേസു. ദന്തോതി ദമിതോ. ഇന്ദ്രിയസംവരോതി വുത്തം ഹോതി. തമേവത്ഥം പാകടം കരോന്തോ ആഹ ‘‘ഭഗവതോ ഹീ’’തിആദി.

    58.Siṅgīnikkhasavaṇṇoti ettha siṅgīsaṅkhāto nikkho siṅgīnikkho, tena samāno vaṇṇo etassāti siṅgīnikkhasavaṇṇoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘siṅgīsuvaṇṇanikkhena samānavaṇṇo’’ti. Tattha ‘‘suvaṇṇa’’itipadena nikkhasaddassa suvaṇṇatthaṃ dasseti, pañcasuvaṇṇādayo atthe nivatteti. ‘‘Samāna’’itipadena savaṇṇoti ettha sakāro samānasaddasseva kāriyoti dasseti. Sabbesūti akhilesu cakkhādiindriyesu. Dantoti damito. Indriyasaṃvaroti vuttaṃ hoti. Tamevatthaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘bhagavato hī’’tiādi.

    ൫൯. ഓണീതോ പത്തതോ പാണി യേനാതി ഓണീതപത്തപാണീതി വചനത്ഥം ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘പത്തതോ ചാ’’തിആദി. ‘‘അപനീതപാണി’’ന്തി ഇമിനാ ഓണീതസദ്ദോ അപനീതത്ഥോ, പാണിസദ്ദേന ച സമ്ബന്ധിതബ്ബോതി ദസ്സേതി. ‘‘സല്ലക്ഖേത്വാ’’തി ഇമിനാ ‘‘ഭഗവന്ത’’ന്തി ഇമം കമ്മം ‘‘സല്ലക്ഖേത്വാ’’തി പാഠസേസേന യോജേതബ്ബന്തി ദസ്സേതി. ഏകമന്തന്തി ഏത്ഥ അന്തസദ്ദോ സമീപദേസത്ഥോ, കോടിദേസത്ഥോ വാ ഹോതി , ഉപയോഗവചനഞ്ച ഭുമ്മത്ഥേ ഹോതീതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഏകസ്മിം പദേസേ’’തി. അത്ഥികപയോഗേ കരണസ്സ സമ്ഭവതോ ആഹ ‘‘ബുദ്ധാഭിവാദനഗമനേന വാ ധമ്മസ്സവനഗമനേന വാ’’തി. അപ്പാകിണ്ണന്തി ഏത്ഥ അപ്പസദ്ദോ പടിസേധത്ഥോതി ആഹ ‘‘അനാകിണ്ണ’’ന്തി. ‘‘അബ്ബോകിണ്ണ’’ന്തിപി പാഠോ. അപ്പനിഗ്ഘോസന്തി ഏത്ഥ ‘‘അപ്പസദ്ദ’’ന്തിപദേന വചനസദ്ദസ്സ ഗഹിതത്താ ഇമിനാ പാരിസേസനയേന നഗരനിഗ്ഘോസസദ്ദോയേവ ഗഹേതബ്ബോതി ആഹ ‘‘നഗരനിഗ്ഘോസസദ്ദേന അപ്പനിഗ്ഘോസ’’ന്തി. തീസു പാഠേസു പഠമേന പാഠേന ജനസ്സ വാതോ ജനവാതോ, തേന വിരഹിതം വിജനവാതന്തി വികപ്പം ദസ്സേതി. ദുതിയേന ജനസ്സ വാദോ ജനവാദോ, തേന വിരഹിതം വിജനവാദന്തി വികപ്പം ദസ്സേതി. തതിയേന ജനസ്സ പാതോ സഞ്ചരണം ജനപാതോ, തേന വിരഹിതം വിജനപാതന്തി വികപ്പം ദസ്സേതി. രഹസ്സം കരീയതി ഏത്ഥാതി രാഹസ്സേയ്യകം. മനുസ്സാനം രാഹസ്സേയ്യകം മനുസ്സരാഹസ്സേയ്യകന്തി വചനത്ഥം ദസ്സേതി ‘‘മനുസ്സാന’’ന്തിആദിനാ.

    59. Oṇīto pattato pāṇi yenāti oṇītapattapāṇīti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘pattato cā’’tiādi. ‘‘Apanītapāṇi’’nti iminā oṇītasaddo apanītattho, pāṇisaddena ca sambandhitabboti dasseti. ‘‘Sallakkhetvā’’ti iminā ‘‘bhagavanta’’nti imaṃ kammaṃ ‘‘sallakkhetvā’’ti pāṭhasesena yojetabbanti dasseti. Ekamantanti ettha antasaddo samīpadesattho, koṭidesattho vā hoti , upayogavacanañca bhummatthe hotīti dassento āha ‘‘ekasmiṃ padese’’ti. Atthikapayoge karaṇassa sambhavato āha ‘‘buddhābhivādanagamanena vā dhammassavanagamanena vā’’ti. Appākiṇṇanti ettha appasaddo paṭisedhatthoti āha ‘‘anākiṇṇa’’nti. ‘‘Abbokiṇṇa’’ntipi pāṭho. Appanigghosanti ettha ‘‘appasadda’’ntipadena vacanasaddassa gahitattā iminā pārisesanayena nagaranigghosasaddoyeva gahetabboti āha ‘‘nagaranigghosasaddena appanigghosa’’nti. Tīsu pāṭhesu paṭhamena pāṭhena janassa vāto janavāto, tena virahitaṃ vijanavātanti vikappaṃ dasseti. Dutiyena janassa vādo janavādo, tena virahitaṃ vijanavādanti vikappaṃ dasseti. Tatiyena janassa pāto sañcaraṇaṃ janapāto, tena virahitaṃ vijanapātanti vikappaṃ dasseti. Rahassaṃ karīyati etthāti rāhasseyyakaṃ. Manussānaṃ rāhasseyyakaṃ manussarāhasseyyakanti vacanatthaṃ dasseti ‘‘manussāna’’ntiādinā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൧൩. ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാ • 13. Bimbisārasamāgamakathā

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാ • Bimbisārasamāgamakathā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാവണ്ണനാ • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാവണ്ണനാ • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ബിമ്ബിസാരസമാഗമകഥാവണ്ണനാ • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact