| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
बिम्बिसारसमागमकथावण्णना
Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
५५-७. वत्थुकामभूता इत्थियो कामित्थियो। दुतियादयो अस्सासका। यस्मा अनुप्पन्ने एव भगवति बुद्धकोलाहलं लोके पठममेव वस्ससहस्सं उप्पज्जति। ब्रह्मानो च ब्राह्मणवण्णं अभिनिम्मिनित्वा वेदेसु सहस्सत्तयमत्तं बुद्धपटिसंयुत्तं परियत्तिं पक्खिपित्वा वाचेन्ति, भगवतो जातितो पट्ठाय च बुद्धकथा लक्खणञ्ञूहि ब्राह्मणेहि उप्पादिता, पत्थटा लोके, तस्मा युज्जन्ति, न अञ्ञथा। ‘‘तमद्दस बिम्बिसारो, पासादस्मिं पतिट्ठितो’’तिआदिगाथाहि बोधिसत्तकाले एव अभिसित्तता बिम्बिसारस्स सिद्धा।
55-7. Vatthukāmabhūtā itthiyo kāmitthiyo. Dutiyādayo assāsakā. Yasmā anuppanne eva bhagavati buddhakolāhalaṃ loke paṭhamameva vassasahassaṃ uppajjati. Brahmāno ca brāhmaṇavaṇṇaṃ abhinimminitvā vedesu sahassattayamattaṃ buddhapaṭisaṃyuttaṃ pariyattiṃ pakkhipitvā vācenti, bhagavato jātito paṭṭhāya ca buddhakathā lakkhaṇaññūhi brāhmaṇehi uppāditā, patthaṭā loke, tasmā yujjanti, na aññathā. ‘‘Tamaddasa bimbisāro, pāsādasmiṃ patiṭṭhito’’tiādigāthāhi bodhisattakāle eva abhisittatā bimbisārassa siddhā.
५८. इधावुसो खीणासवो भिक्खु पञ्चङ्गविप्पहीनो होति छळङ्गसमन्नागतो एकारक्खो चतुरापस्सेनो पणुन्नपच्चेकसच्चो समवयसट्ठेसनो अनाविलसङ्कप्पो पस्सद्धकायसङ्खारो सुविमुत्तचित्तो सुविमुत्तपञ्ञोति (दी॰ नि॰ ३.३४८, ३६०; अ॰ नि॰ १०.१९) दस अरियवासा नाम। रूपारूपसमापत्तियो अट्ठ निरोधसमापत्ति महाकरुणासमापत्तीतिपि पोराणा। तत्थ नीवरणा पञ्चङ्गा च। छळङ्गुपेक्खा छळङ्गा। सतारक्खेन एकारक्खा। सङ्खाय एकं पटिसेवति, अधिवासेति, परिवज्जेति, सङ्खाय एकं विनोदेतीति अयं चतुरापस्सेनो। पुथुसमणब्राह्मणानं पुथुपच्चेकसच्चानि चत्तारि पहीनानि, एवं पणुन्नपच्चेकसच्चो। कामेसना भवेसना पहीना होति, ब्रह्मचरियेसना पटिप्पस्सद्धा, एवं समवयसट्ठेसनो। कामब्यापादविहिंसासङ्कप्पो पहीनो होति, एवं अनाविलसङ्कप्पो, सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति एवं सुविमुत्तचित्तो होति। रागो पहीनो उच्छिन्नमूलो…पे॰… अनुप्पादधम्मोति पजानाति, दोसो, मोहो अनुप्पादधम्मोति पजानाति, एवं सुविमुत्तपञ्ञोति।
58. Idhāvuso khīṇāsavo bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno paṇunnapaccekasacco samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapaññoti (dī. ni. 3.348, 360; a. ni. 10.19) dasa ariyavāsā nāma. Rūpārūpasamāpattiyo aṭṭha nirodhasamāpatti mahākaruṇāsamāpattītipi porāṇā. Tattha nīvaraṇā pañcaṅgā ca. Chaḷaṅgupekkhā chaḷaṅgā. Satārakkhena ekārakkhā. Saṅkhāya ekaṃ paṭisevati, adhivāseti, parivajjeti, saṅkhāya ekaṃ vinodetīti ayaṃ caturāpasseno. Puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ puthupaccekasaccāni cattāri pahīnāni, evaṃ paṇunnapaccekasacco. Kāmesanā bhavesanā pahīnā hoti, brahmacariyesanā paṭippassaddhā, evaṃ samavayasaṭṭhesano. Kāmabyāpādavihiṃsāsaṅkappo pahīno hoti, evaṃ anāvilasaṅkappo, sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati evaṃ suvimuttacitto hoti. Rāgo pahīno ucchinnamūlo…pe… anuppādadhammoti pajānāti, doso, moho anuppādadhammoti pajānāti, evaṃ suvimuttapaññoti.
‘‘ठानाठानं विपाकञ्च, ञाणं सब्बत्थगामिनिं।
‘‘Ṭhānāṭhānaṃ vipākañca, ñāṇaṃ sabbatthagāminiṃ;
अनेकधातुयो लोकं, अधिमुत्तिञ्च पाणिनं॥
Anekadhātuyo lokaṃ, adhimuttiñca pāṇinaṃ.
‘‘जानाति इन्द्रियानञ्च, परोपरियतं मुनि।
‘‘Jānāti indriyānañca, paropariyataṃ muni;
झानादिसंकिलेसादि-ञाणं विज्जत्तयं तथा’’ति॥ –
Jhānādisaṃkilesādi-ñāṇaṃ vijjattayaṃ tathā’’ti. –
इमानि दस बलानि। असेक्खङ्गानि नाम असेक्खा सम्मादिट्ठि…पे॰… असेक्खविमुत्ति असेक्खविमुत्तिञाणदस्सनन्ति। तत्थ दसमं असेक्खं। एतेहि दसहि चुपेतो पारमीहीति पोराणा।
Imāni dasa balāni. Asekkhaṅgāni nāma asekkhā sammādiṭṭhi…pe… asekkhavimutti asekkhavimuttiñāṇadassananti. Tattha dasamaṃ asekkhaṃ. Etehi dasahi cupeto pāramīhīti porāṇā.
बिम्बिसारसमागमकथावण्णना निट्ठिता।
Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १३. बिम्बिसारसमागमकथा • 13. Bimbisārasamāgamakathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / बिम्बिसारसमागमकथा • Bimbisārasamāgamakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / बिम्बिसारसमागमकथावण्णना • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / बिम्बिसारसमागमकथावण्णना • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १३. बिम्बिसारसमागमकथा • 13. Bimbisārasamāgamakathā
