| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา
Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
๕๕. ยญฺญา อภิวทนฺตีติ ยาคเหตุ อิชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ อุปธีสูติ เอตฺถ ทุกฺขสุขาทีนํ อธิฎฺฐานเฎฺฐน จตฺตาโร อุปธี กามขนฺธกิเลสอภิสงฺขารูปธีนํ วเสนฯ เตสุ ขนฺธูปธิ อิธาธิเปฺปโตติ อาห ‘‘ขนฺธูปธีสุ มลนฺติ ญตฺวา’’ติฯ ยญฺญาติ ยญฺญเหตุฯ ยิเฎฺฐติ มหายาเคฯ หุเตติ ทิวเส ทิวเส กตฺตเพฺพ อคฺคิปริจรเณฯ กิํ วกฺขามีติ กถํ วกฺขามิฯ
55.Yaññāabhivadantīti yāgahetu ijjhantīti vadanti. Upadhīsūti ettha dukkhasukhādīnaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena cattāro upadhī kāmakhandhakilesaabhisaṅkhārūpadhīnaṃ vasena. Tesu khandhūpadhi idhādhippetoti āha ‘‘khandhūpadhīsu malanti ñatvā’’ti. Yaññāti yaññahetu. Yiṭṭheti mahāyāge. Huteti divase divase kattabbe aggiparicaraṇe. Kiṃ vakkhāmīti kathaṃ vakkhāmi.
๕๗-๘. อาสีสนาติ มโนรถาฯ สิงฺคีสุวณฺณนิเกฺขนาติ สิงฺคีสุวณฺณสฺส ราสินาฯ สุวเณฺณสุ หิ ยุตฺติกตํ หีนํฯ ตโต รสวิทฺธํ เสฎฺฐํ, ตโต อากรุปฺปนฺนํ เสฎฺฐํ, ตโต ยํกิญฺจิ ทิพฺพสุวณฺณํ เสฎฺฐํ , ตตฺราปิ จามีกรํ, ตโต สาตกุมฺภํ, ตโต ชมฺพุนทํ, ตโตปิ สิงฺคีสุวณฺณํ เสฎฺฐํฯ ตสฺส นิกฺขํ นาม ปญฺจสุวณฺณปริมาณํฯ อฎฺฐสุวณฺณาทิเภทํ อเนกวิธมฺปิ วทนฺติฯ ทสสุ อริยวาเสสูติ –
57-8.Āsīsanāti manorathā. Siṅgīsuvaṇṇanikkhenāti siṅgīsuvaṇṇassa rāsinā. Suvaṇṇesu hi yuttikataṃ hīnaṃ. Tato rasaviddhaṃ seṭṭhaṃ, tato ākaruppannaṃ seṭṭhaṃ, tato yaṃkiñci dibbasuvaṇṇaṃ seṭṭhaṃ , tatrāpi cāmīkaraṃ, tato sātakumbhaṃ, tato jambunadaṃ, tatopi siṅgīsuvaṇṇaṃ seṭṭhaṃ. Tassa nikkhaṃ nāma pañcasuvaṇṇaparimāṇaṃ. Aṭṭhasuvaṇṇādibhedaṃ anekavidhampi vadanti. Dasasu ariyavāsesūti –
‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปญฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ ฉฬงฺคสมนฺนาคโต เอการโกฺข จตุราปเสฺสโน ปณุนฺนปเจฺจกสโจฺจ สมวยสเฎฺฐสโน อนาวิลสงฺกโปฺป ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร สุวิมุตฺตจิโตฺต สุวิมุตฺตปโญฺญ’’ติ (ที. นิ. ๓.๓๔๘, ๓๖๐; อ. นิ. ๑๐.๑๙) –
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno paṇunnapaccekasacco samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño’’ti (dī. ni. 3.348, 360; a. ni. 10.19) –
เอวมาคเตสุ ทสสุ อริยวาเสสุฯ ตตฺถ ปญฺจงฺควิปฺปหีโนติ ปญฺจนีวรเณหิ วิปฺปยุตฺตตา วุตฺตาฯ ฉฬงฺคสมนฺนาคโตติ อิฎฺฐาทีสุ ฉสุ อารมฺมเณสุ โสมนสฺสิตาทิปฎิปกฺขา ฉฬงฺคุเปกฺขา วุตฺตาฯ เอการโกฺขติ อุปฎฺฐิตสติตาฯ สงฺขายเสวนา อธิวาสนา ปริวชฺชนา วิโนทนาสงฺขาตานิ จตฺตาริ อปเสฺสนา นิสฺสยา เอตสฺสาติ จตุราปเสฺสโน, เอเตน จ เต นิสฺสยา ทสฺสิตาฯ ปณุนฺนานิ อปนีตานิ ทิฎฺฐิคติเกหิ ปเจฺจกํ คหิตานิ ทิฎฺฐิสจฺจานิ ยสฺส, โส ปณุนฺนปเจฺจกสโจฺจ, เตน โลกิยญาเณน ทิฎฺฐิปฺปหานํ วุตฺตํฯ กาเมสนา ภเวสนาพฺรหฺมจริเยสนาสงฺขาตา เอสนา สมฺมเทว อวยา อนูนา สฎฺฐา นิสฎฺฐา อเนนาติ สมวยสเฎฺฐสโนฯ เอเตน ติณฺณํ เอสนานํ อภาโว วุโตฺตฯ ‘‘อนาวิลสงฺกโปฺป’’ติ อิมินา กามวิตกฺกาทีหิ อนาวิลจิตฺตตาฯ ‘‘ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร’’ติ อิมินา จตุตฺถชฺฌานสมาโยเคน วิคตทรถตา วุตฺตาฯ ‘‘สุวิมุตฺตจิโตฺต’’ติ อิมินา มโคฺคฯ ‘‘สุวิมุตฺตปโญฺญ’’ติ อิมินา ปจฺจเวกฺขณญาณมุเขน ผลญาณํ วุตฺตํฯ เอเต หิ อริยา วสนฺติ เอตฺถาติ อริยวาสาติ วุจฺจนฺติ ฯ เต ปน วาสา วุตฺถา วสิตา สมฺปาทิตา เยน, โส วุตฺถวาโส, ภควาฯ ทสพโลติ ทสหิ กายพเลหิ, ญาณพเลหิ จ อุเปโตฯ ยานิ เหตานิ –
Evamāgatesu dasasu ariyavāsesu. Tattha pañcaṅgavippahīnoti pañcanīvaraṇehi vippayuttatā vuttā. Chaḷaṅgasamannāgatoti iṭṭhādīsu chasu ārammaṇesu somanassitādipaṭipakkhā chaḷaṅgupekkhā vuttā. Ekārakkhoti upaṭṭhitasatitā. Saṅkhāyasevanā adhivāsanā parivajjanā vinodanāsaṅkhātāni cattāri apassenā nissayā etassāti caturāpasseno, etena ca te nissayā dassitā. Paṇunnāni apanītāni diṭṭhigatikehi paccekaṃ gahitāni diṭṭhisaccāni yassa, so paṇunnapaccekasacco, tena lokiyañāṇena diṭṭhippahānaṃ vuttaṃ. Kāmesanā bhavesanābrahmacariyesanāsaṅkhātā esanā sammadeva avayā anūnā saṭṭhā nisaṭṭhā anenāti samavayasaṭṭhesano. Etena tiṇṇaṃ esanānaṃ abhāvo vutto. ‘‘Anāvilasaṅkappo’’ti iminā kāmavitakkādīhi anāvilacittatā. ‘‘Passaddhakāyasaṅkhāro’’ti iminā catutthajjhānasamāyogena vigatadarathatā vuttā. ‘‘Suvimuttacitto’’ti iminā maggo. ‘‘Suvimuttapañño’’ti iminā paccavekkhaṇañāṇamukhena phalañāṇaṃ vuttaṃ. Ete hi ariyā vasanti etthāti ariyavāsāti vuccanti . Te pana vāsā vutthā vasitā sampāditā yena, so vutthavāso, bhagavā. Dasabaloti dasahi kāyabalehi, ñāṇabalehi ca upeto. Yāni hetāni –
‘‘กาฬาวกญฺจ คเงฺคยฺยํ, ปณฺฑรํ ตมฺพปิงฺคลํ;
‘‘Kāḷāvakañca gaṅgeyyaṃ, paṇḍaraṃ tambapiṅgalaṃ;
คนฺธมงฺคลเหมญฺจ, อุโปสถฉทฺทนฺติเม ทสา’’ติฯ (ม. นิ. อฎฺฐ. ๑.๑๔๘; สํ. นิ. อฎฺฐ. ๒.๒.๒๒; อ. นิ. อฎฺฐ. ๓.๑๐.๒๑; วิภ. อฎฺฐ. ๗๖๐; อุทา. อฎฺฐ. ๗๕; พุ. ว. อฎฺฐ. ๑.๓๙; จูฬนิ. อฎฺฐ. ๘๑; ปฎิ. ม. อฎฺฐ. ๒.๒.๔๔) –
Gandhamaṅgalahemañca, uposathachaddantime dasā’’ti. (ma. ni. aṭṭha. 1.148; saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.22; a. ni. aṭṭha. 3.10.21; vibha. aṭṭha. 760; udā. aṭṭha. 75; bu. va. aṭṭha. 1.39; cūḷani. aṭṭha. 81; paṭi. ma. aṭṭha. 2.2.44) –
เอวํ วุตฺตานิ ทสหตฺถิกุลานิ ปุริมปุริมโต ทสพลคุโณเปตานิ, เตสุ สพฺพเชฎฺฐานํ ทสนฺนํ ฉทฺทนฺตานํ พลานิ ภควโต กายสฺส ทสพลานิ นามฯ ตญฺจ กาฬาวกสงฺขาตานํ ปกติหตฺถีนํ โกฎิสหสฺสสฺส, มชฺฌิมปุริสานํ ปน ทสนฺนํ โกฎิสหสฺสานญฺจ พลํ โหติ, ตํ ‘‘นารายนสงฺฆาตพล’’นฺติปิ วุจฺจติฯ
Evaṃ vuttāni dasahatthikulāni purimapurimato dasabalaguṇopetāni, tesu sabbajeṭṭhānaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ balāni bhagavato kāyassa dasabalāni nāma. Tañca kāḷāvakasaṅkhātānaṃ pakatihatthīnaṃ koṭisahassassa, majjhimapurisānaṃ pana dasannaṃ koṭisahassānañca balaṃ hoti, taṃ ‘‘nārāyanasaṅghātabala’’ntipi vuccati.
ยานิ ปเนตานิ ปาฬิยํ ‘‘อิธ, สาริปุตฺต, ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฎฺฐานญฺจ อฎฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาตี’’ติอาทินา (ม. นิ. ๑.๑๔๘; อ. นิ. ๑๐.๒๑; วิภ. ๗๖๐; ปฎิ. ม. ๒.๔๔) วุตฺตานิ ฐานาฐานญาณพลํ, กมฺมวิปากญาณพลํ, สพฺพตฺถคามินิปฎิปทาญาณพลํ, อเนกธาตุนานาธาตุโลกญาณพลํ, สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตาญาณพลํ, อินฺทฺริยปโรปริยตฺตญาณพลํ, ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสโวทานวุฎฺฐานญาณพลํ, ปุเพฺพนิวาสญาณพลํ, ทิพฺพจกฺขุญาณพลํ, อาสวกฺขยญาณพลนฺติ ทสพลญาณานิ, อิมานิ ภควโต ทสพลานิ นามฯ ทสหิ อเสเกฺขหิ อเงฺคหีติ อรหตฺตผลสมฺปยุเตฺตหิ ปาฬิยํ ‘‘อเสกฺขา สมฺมาทิฎฺฐิ…เป.… อเสโกฺข สมฺมาสมาธิ, อเสกฺขํ สมฺมาญาณํ, อเสกฺขา สมฺมาวิมุตฺตี’’ติ (ที. นิ. ๓.๓๔๘, ๓๖๐) เอวํ วุเตฺตหิ ทสหิ อเสกฺขธเมฺมหิ สมนฺนาคโตฯ เอตฺถ จ ทสฺสนเฎฺฐน วุตฺตา สมฺมาทิฎฺฐิ เอว ชานนเฎฺฐน สมฺมาญาณนฺติปิ วุตฺตา, วุตฺตาวเสสา ปน ผลจิตฺตสมฺปยุตฺตา สเพฺพ ผสฺสาทิธมฺมา สมฺมาวิมุตฺตีติ วุตฺตาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Yāni panetāni pāḷiyaṃ ‘‘idha, sāriputta, tathāgato ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādinā (ma. ni. 1.148; a. ni. 10.21; vibha. 760; paṭi. ma. 2.44) vuttāni ṭhānāṭhānañāṇabalaṃ, kammavipākañāṇabalaṃ, sabbatthagāminipaṭipadāñāṇabalaṃ, anekadhātunānādhātulokañāṇabalaṃ, sattānaṃ nānādhimuttikatāñāṇabalaṃ, indriyaparopariyattañāṇabalaṃ, jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇabalaṃ, pubbenivāsañāṇabalaṃ, dibbacakkhuñāṇabalaṃ, āsavakkhayañāṇabalanti dasabalañāṇāni, imāni bhagavato dasabalāni nāma. Dasahi asekkhehi aṅgehīti arahattaphalasampayuttehi pāḷiyaṃ ‘‘asekkhā sammādiṭṭhi…pe… asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimuttī’’ti (dī. ni. 3.348, 360) evaṃ vuttehi dasahi asekkhadhammehi samannāgato. Ettha ca dassanaṭṭhena vuttā sammādiṭṭhi eva jānanaṭṭhena sammāñāṇantipi vuttā, vuttāvasesā pana phalacittasampayuttā sabbe phassādidhammā sammāvimuttīti vuttāti daṭṭhabbaṃ.
พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๓. พิมฺพิสารสมาคมกถา • 13. Bimbisārasamāgamakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / พิมฺพิสารสมาคมกถา • Bimbisārasamāgamakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา • Bimbisārasamāgamakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๑๓. พิมฺพิสารสมาคมกถา • 13. Bimbisārasamāgamakathā
