Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi

    ॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    विनयपिटके

    Vinayapiṭake

    महावग्गपाळि

    Mahāvaggapāḷi

    १. महाखन्धको

    1. Mahākhandhako

    १. बोधिकथा

    1. Bodhikathā

    . 1 तेन समयेन बुद्धो भगवा उरुवेलायं विहरति नज्‍जा नेरञ्‍जराय तीरे बोधिरुक्खमूले पठमाभिसम्बुद्धो। अथ खो भगवा बोधिरुक्खमूले सत्ताहं एकपल्‍लङ्केन निसीदि विमुत्तिसुखपटिसंवेदी 2। अथ खो भगवा रत्तिया पठमं यामं पटिच्‍चसमुप्पादं अनुलोमपटिलोमं मनसाकासि – ‘‘अविज्‍जापच्‍चया सङ्खारा, सङ्खारपच्‍चया विञ्‍ञाणं, विञ्‍ञाणपच्‍चया नामरूपं, नामरूपपच्‍चया सळायतनं, सळायतनपच्‍चया फस्सो, फस्सपच्‍चया वेदना, वेदनापच्‍चया तण्हा, तण्हापच्‍चया उपादानं, उपादानपच्‍चया भवो, भवपच्‍चया जाति, जातिपच्‍चया जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा सम्भवन्ति – एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति। ‘‘अविज्‍जायत्वेव असेसविरागनिरोधा सङ्खारनिरोधो, सङ्खारनिरोधा विञ्‍ञाणनिरोधो, विञ्‍ञाणनिरोधा नामरूपनिरोधो, नामरूपनिरोधा सळायतननिरोधो, सळायतननिरोधा फस्सनिरोधो, फस्सनिरोधा वेदनानिरोधो, वेदनानिरोधा तण्हानिरोधो, तण्हानिरोधा उपादाननिरोधो , उपादाननिरोधा भवनिरोधो, भवनिरोधा जातिनिरोधो, जातिनिरोधा जरामरणं सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा निरुज्झन्ति – एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स निरोधो होती’’ति।

    1.3 Tena samayena buddho bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle paṭhamābhisambuddho. Atha kho bhagavā bodhirukkhamūle sattāhaṃ ekapallaṅkena nisīdi vimuttisukhapaṭisaṃvedī 4. Atha kho bhagavā rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ paṭiccasamuppādaṃ anulomapaṭilomaṃ manasākāsi – ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. ‘‘Avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho , upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti – evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.

    अथ खो भगवा एतमत्थं विदित्वा तायं वेलायं इमं उदानं उदानेसि –

    Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा।

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā;

    आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।

    Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    अथस्स कङ्खा वपयन्ति सब्बा।

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā;

    यतो पजानाति सहेतुधम्म’’न्ति॥

    Yato pajānāti sahetudhamma’’nti.

    . 5 अथ खो भगवा रत्तिया मज्झिमं यामं पटिच्‍चसमुप्पादं अनुलोमपटिलोमं मनसाकासि – ‘‘अविज्‍जापच्‍चया सङ्खारा, सङ्खारपच्‍चया विञ्‍ञाणं, विञ्‍ञाणपच्‍चया नामरूपं…पे॰… एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होती…पे॰… निरोधो होती’’ति।

    2.6 Atha kho bhagavā rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ paṭiccasamuppādaṃ anulomapaṭilomaṃ manasākāsi – ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī…pe… nirodho hotī’’ti.

    अथ खो भगवा एतमत्थं विदित्वा तायं वेलायं इमं उदानं उदानेसि –

    Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा।

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā;

    आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।

    Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    अथस्स कङ्खा वपयन्ति सब्बा।

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā;

    यतो खयं पच्‍चयानं अवेदी’’ति॥

    Yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti.

    . 7 अथ खो भगवा रत्तिया पच्छिमं यामं पटिच्‍चसमुप्पादं अनुलोमपटिलोमं मनसाकासि – ‘‘अविज्‍जापच्‍चया सङ्खारा, सङ्खारपच्‍चया विञ्‍ञाणं, विञ्‍ञाणपच्‍चया नामरूपं…पे॰… एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति…पे॰… निरोधो होती’’ति।

    3.8 Atha kho bhagavā rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paṭiccasamuppādaṃ anulomapaṭilomaṃ manasākāsi – ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti…pe… nirodho hotī’’ti.

    अथ खो भगवा एतमत्थं विदित्वा तायं वेलायं इमं उदानं उदानेसि –

    Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘यदा हवे पातुभवन्ति धम्मा।

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā;

    आतापिनो झायतो ब्राह्मणस्स।

    Ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    विधूपयं तिट्ठति मारसेनं।

    Vidhūpayaṃ tiṭṭhati mārasenaṃ;

    सूरियोव 9 ओभासयमन्तलिक्ख’’न्ति॥

    Sūriyova 10 obhāsayamantalikkha’’nti.

    बोधिकथा निट्ठिता।

    Bodhikathā niṭṭhitā.







    Footnotes:
    1. उदा॰ १ आदयो
    2. विमुत्तिसुखं पटिसंवेदी (क॰)
    3. udā. 1 ādayo
    4. vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedī (ka.)
    5. उदा॰ २
    6. udā. 2
    7. उदा॰ ३
    8. udā. 3
    9. सुरियोव (सी॰ स्या॰ कं॰)
    10. suriyova (sī. syā. kaṃ.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / बोधिकथा • Bodhikathā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / बोधिकथावण्णना • Bodhikathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / बोधिकथावण्णना • Bodhikathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / बोधिकथावण्णना • Bodhikathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १. बोधिकथा • 1. Bodhikathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact