| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਮਹਾવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
Mahāvaggavaṇṇanā
੧. ਮਹਾਖਨ੍ਧਕੋ
1. Mahākhandhako
ਬੋਧਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Bodhikathāvaṇṇanā
ਮਹਾવਗ੍ਗੇ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾਨਨ੍ਤਿ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖવਿਭਙ੍ਗਾਨਂ। ਯਂ ਖਨ੍ਧਕਂ ਸਙ੍ਗਾਯਿਂਸੂਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਮੂਹੋ, ਖਨ੍ਧਾਨਂ વਾ ਪਕਾਸਨਤੋ ਖਨ੍ਧਕੋ। ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਦਿਚਾਰਿਤ੍ਤવਾਰਿਤ੍ਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮੂਹੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਪਦਭਾਜਨੀਯੇ ਯੇਸਂ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾ ਯੇਹਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਨਯੇਹਿ ਪਕਾਸਿਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਥ વਾ ਯੇ ਅਤ੍ਥਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਹਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਪਦਪੂਰਣੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Mahāvagge ubhinnaṃ pātimokkhānanti ubhinnaṃ pātimokkhavibhaṅgānaṃ. Yaṃ khandhakaṃ saṅgāyiṃsūti sambandho. Khandhānaṃ samūho, khandhānaṃ vā pakāsanato khandhako. Khandhāti cettha pabbajjādicārittavārittasikkhāpadapaññattisamūho adhippeto. Padabhājanīye yesaṃ padānaṃ atthā yehi aṭṭhakathānayehi pakāsitāti yojanā. Atha vā ye atthāti yojetabbaṃ. Hi-saddo cettha padapūraṇe daṭṭhabbo.
੧. વਿਸੇਸਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ‘‘ਯੇਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਚਨਹੇਤੁਭੂਤੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਤੇਨ ਸਮਯੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਕਾਰਣਂ વਿਯ વਿਸੇਸਕਾਰਣਂ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਨਿવਤ੍ਤਨਕਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਚਰਿਯਾવਿਭਾવਨਸ੍ਸ વਿਨਯਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ ਕਿਂ ਪਯੋਜਨਂ? ਯਦਿ વਿਸੇਸਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨਿਦਾਨਦਸ੍ਸਨਂ ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿਚੇਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਂ વਤ੍ਥੁਪੁਗ੍ਗਲਾਦਿਕਾਰਣਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।
1.Visesakāraṇanti ‘‘yena samayena āyasmato sāriputtattherassa sikkhāpadapaññattiyācanahetubhūto parivitakko udapādi, tena samayenā’’tiādinā vuttakāraṇaṃ viya visesakāraṇaṃ bhummavacananivattanakakāraṇanti attho. Etassāti abhisambodhito paṭṭhāya satthu cariyāvibhāvanassa vinayapaññattiyaṃ kiṃ payojanaṃ? Yadi visesakāraṇaṃ natthīti adhippāyo. Nidānadassanaṃ payojananti yojanā. Nidānanticettha sikkhāpadapaññattihetubhūtaṃ vatthupuggalādikāraṇaṃ adhippetaṃ, na paññattiṭṭhānameva. Tenāha ‘‘yā hī’’tiādi.
ਉਰੁવੇਲਾਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਰੁ-ਸਦ੍ਦੋ ਮਹਨ੍ਤવਾਚੀ। વੇਲਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਤੀਰਪਰਿਯਾਯੋ। ਉਨ੍ਨਤਤ੍ਤਾਦਿਨਾ વੇਲਾ વਿਯ વੇਲਾ। ਉਰੁ ਮਹਨ੍ਤੀ વੇਲਾ ਉਰੁવੇਲਾ, ਤਸ੍ਸਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਹਾવੇਲਾਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਮਰਿਯਾਦਾਤਿ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਸੀਮਾ। ਪਤ੍ਤਪੁਟੇਨਾਤਿ ਤਾਲਾਦੀਨਂ ਪਣ੍ਣਪੁਟੇਨ।
Uruvelāyanti ettha uru-saddo mahantavācī. Velā-saddo tīrapariyāyo. Unnatattādinā velā viya velā. Uru mahantī velā uruvelā, tassaṃ. Tenāha ‘‘mahāvelāya’’ntiādi. Mariyādāti sīlādiguṇasīmā. Pattapuṭenāti tālādīnaṃ paṇṇapuṭena.
‘‘ਪਠਮਾਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਅਨੁਨਾਸਿਕਲੋਪੇਨਾਯਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਠਮਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਪਠਮਨ੍ਤਿ ਚ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ વਿਹਰਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
‘‘Paṭhamābhisambuddho’’ti anunāsikalopenāyaṃ niddesoti āha ‘‘paṭhamaṃ abhisambuddho’’ti. Paṭhamanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso. Tasmā abhisambuddho hutvā sabbapaṭhamaṃ bodhirukkhamūle viharatīti yojanā daṭṭhabbā.
ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਥ ਖੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਥਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਅਨੇਕਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਨਿਪਾਤਾਨਂ। ਸਤ੍ਤਾਹਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗੇ ਏਤਂ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਅਥ ਖੋਤਿ ਅਧਿਕਾਰਨ੍ਤਰਦਸ੍ਸਨੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਤੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਪਟਿਸਂવੇਦਨਂ ਪਹਾਯ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਮਨਸਿਕਾਰੇ ਅਧਿਕਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਪਟਿਮੁਖਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤੇਨ ਕਾਰਣਬਹੁਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਸਹਿਤੇਤਿ ਕਾਰਿਯਬਹੁਤਾ। ਅਨੁਲੋਮਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਸ੍વੇવਾਤਿ ਸੋ ਏવ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ। ਪੁਰਿਮਨਯੇਨ વਾ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋ। ਪવਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਸਂਸਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ।
Pāḷiyaṃ atha khoti ettha athāti etasmiṃ samayeti attho anekatthattā nipātānaṃ. Sattāhanti accantasaṃyoge etaṃ upayogavacanaṃ. Atha khoti adhikārantaradassane nipāto. Tena vimuttisukhapaṭisaṃvedanaṃ pahāya paṭiccasamuppādamanasikāre adhikatabhāvaṃ dasseti. Paṭiccāti paṭimukhaṃ gantvā, aññamaññaṃ apekkhitvāti attho. Etena kāraṇabahutā dassitā. Sahiteti kāriyabahutā. Anulomanti bhāvanapuṃsakaniddeso. Svevāti so eva paccayākāro. Purimanayena vā vuttoti ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā nayena vutto paccayākāro. Pavattiyāti saṃsārappavattiyā.
ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਅવਿਜ੍ਜਾ। ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਲੋਕਿਯવਿਪਾਕਮੇવ વਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਲੋਕਿਯવੇਦਨਾਦਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤ੍ਤਯਂ ਨਾਮਂ, ਭੂਤੁਪਾਦਾਯਭੇਦਂ ਰੂਪਂ। ਪਸਾਦવਿਞ੍ਞਾਣਭੇਦਂ ਸਲ਼ਾਯਤਨਂ। વਿਪਾਕਭੂਤੋ ਸਬ੍ਬੋ ਫਸ੍ਸੋ, વੇਦਨਾ ਚ। ਰਾਗੋ ਤਣ੍ਹਾ। ਬਲવਰਾਗੋ, ਤਿવਿਧਾ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪਾਦਾਨਂ। ਭવੋ ਪਨ ਦੁવਿਧੋ ਕਮ੍ਮਭવੋ, ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਭવੋ ਸਾਸવਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾવ, ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੋ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਤੇਸਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਜਾਤਿ। ਪਾਕੋ ਜਰਾ। ਭੇਦੋ ਮਰਣਂ। ਤੇ ਏવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੋਚਨਂ ਸੋਕੋ। ਕਨ੍ਦਨਂ ਪਰਿਦੇવੋ। ਦੁਕ੍ਖਂ ਕਾਯਿਕਂ। ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਚੇਤਸਿਕਂ। ਅਤਿવਿਯ ਸੋਕੋ ਉਪਾਯਾਸੋ।
Pāḷiyaṃ ‘‘avijjāpaccayā’’tiādīsu dukkhādīsu aññāṇaṃ avijjā. Lokiyakusalākusalacetanā saṅkhārā. Lokiyavipākameva viññāṇaṃ. Lokiyavedanādikkhandhattayaṃ nāmaṃ, bhūtupādāyabhedaṃ rūpaṃ. Pasādaviññāṇabhedaṃ saḷāyatanaṃ. Vipākabhūto sabbo phasso, vedanā ca. Rāgo taṇhā. Balavarāgo, tividhā ca diṭṭhi upādānaṃ. Bhavo pana duvidho kammabhavo, upapattibhavo ca. Tattha kammabhavo sāsavakusalākusalacetanāva, upapattibhavo upādinnakakkhandhā. Tesaṃ upapatti jāti. Pāko jarā. Bhedo maraṇaṃ. Te eva nissāya socanaṃ soko. Kandanaṃ paridevo. Dukkhaṃ kāyikaṃ. Domanassaṃ cetasikaṃ. Ativiya soko upāyāso.
ਪਚ੍ਚੇਕਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ‘‘ਦੁਕ੍ਖਰਾਸਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਨਾਪਿ ਸੁਭਸੁਖਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Paccekañca sambhavati-saddo yojetabbo. Tenāha ‘‘iminā nayenā’’tiādi. ‘‘Dukkharāsissā’’ti iminā na sattassa. Nāpi subhasukhādīnanti dasseti.
ਹવੇਤਿ ਬ੍ਯਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ‘‘ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਪਟਿવੇਧਸਾਧਕਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਠਮવਾਰੇ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਯਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਟਿਲੋਮਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰੋਪਿ ਆਗਤੋ, ਤਥਾਪਿ ‘‘ਯਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿ ਸਹੇਤੁਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਪਟਿવੇਧਸ੍ਸੇવ ਕਾਰਣਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਦੁਤਿਯવਾਰੇਪਿ ‘‘ਯਤੋ ਖਯਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅવੇਦੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਖਯਸਙ੍ਖਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨੋ ਕਲ੍ਲੋ ਪਞ੍ਹੋਤਿ ਅਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਬ੍ਯਾਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਿਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਫੁਸਤੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪੁਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੋ વਞ੍ਝਾਪੁਤ੍ਤੋ ਫੁਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸੋਲ਼ਸ ਕਙ੍ਖਾਤਿ ‘‘ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਮਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਨਨੁ ਖੋ ਅਹੋਸਿਂ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹੋਸਿਂ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹੋਸਿਂ, ਕਿਂ ਹੁਤ੍વਾ ਕਿਂ ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਮਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਨਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਿਂ ਹੁਤ੍વਾ ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਅਹਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮਿ, ਨੋ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮਿ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮਿ, ਅਯਂ ਨੁ ਖੋ ਸਤ੍ਤੋ ਕੁਤੋ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਾਮੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦) ਏવਂ ਆਗਤਾ ਅਤੀਤੇ ਪਞ੍ਚ, ਅਨਾਗਤੇ ਪਞ੍ਚ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਛਾਤਿ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਾ ਕਙ੍ਖਾ।
Haveti byattanti imasmiṃ atthe nipāto. ‘‘Anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā’’ti idaṃ paṭhamavāre kiñcāpi ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā’’tiādinā paṭilomapaccayākāropi āgato, tathāpi ‘‘yato pajānāti sahetudhamma’’nti anulomapaccayākārapaṭivedhasseva kāraṇattena vuttanti. Yathā cettha, evaṃ dutiyavārepi ‘‘yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti gāthāya vuttattā ‘‘paccayānaṃ khayasaṅkhāta’’ntiādi vuttanti veditabbaṃ. No kallo pañhoti ayutto na byākātabbo, avijjamānaṃ attānaṃ siddhaṃ katvā ‘‘ko phusatī’’ti tassa kiriyāya puṭṭhattā ‘‘ko vañjhāputto phusatī’’tiādi viyāti adhippāyo. Soḷasa kaṅkhāti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānaṃ, nanu kho ahosiṃ, kiṃ nu kho ahosiṃ, kathaṃ nu kho ahosiṃ, kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānaṃ, bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, nanu kho bhavissāmi, kiṃ nu kho bhavissāmi, kathaṃ nu kho bhavissāmi, kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ, ahaṃ nu khosmi, no nu khosmi, kiṃ nu khosmi, kathaṃ nu khosmi, ayaṃ nu kho satto kuto āgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatī’’ti (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) evaṃ āgatā atīte pañca, anāgate pañca, paccuppanne chāti soḷasavidhā kaṅkhā.
ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਾਦੀਸੁ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀਸੁ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਕਥਂ ਨੁ ਖੋਤਿ ਪਨ ਸਣ੍ਠਾਨਾਕਾਰਾਦੀਸੁ ਇਸ੍ਸਰਾਦਿਜਨਕਂ, ਕਾਰਣਂ વਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ। ਕਿਂ ਹੁਤ੍વਾ ਕਿਂ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਪਠਮਂ ਕਿਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਕਿਂ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਅਹਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿਆਦਿ ਇਦਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾવਿਜ੍ਜਮਾਨਤਂ, ਸਰੂਪਪਕਾਰਾਦਿਕਞ੍ਚ ਕਙ੍ਖਤਿ। વਪਯਨ੍ਤੀਤਿ વਿਅਪਯਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Tattha kiṃ nu khoti manussadevādīsu, khattiyādīsu vā aññataraṃ nissāya kaṅkhati. Kathaṃ nu khoti pana saṇṭhānākārādīsu issarādijanakaṃ, kāraṇaṃ vā nissāya. Kiṃ hutvā kiṃ ahosinti ca manussādīsu paṭhamaṃ kiṃ hutvā pacchā kiṃ ahosinti kaṅkhati. Ahaṃ nu khosmītiādi idāni attano vijjamānāvijjamānataṃ, sarūpapakārādikañca kaṅkhati. Vapayantīti viapayanti byapagacchanti. Tenāha ‘‘apagacchanti nirujjhantī’’ti.
੩. ਤਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਪਜਾਨਨਸ੍ਸ, ਪਚ੍ਚਯਕ੍ਖਯਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ। ਏਕੇਕਮੇવ ਕੋਟ੍ਠਾਸਨ੍ਤਿ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਏਕੇਕਮੇવ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ। ਪਾਟਿਪਦਰਤ੍ਤਿਯਾ ਏવਂ ਮਨਸਾਕਾਸੀਤਿ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਤੀਸੁਪਿ ਯਾਮੇਸੁ ਏવਂ ਇਧ ਖਨ੍ਧਕਪਾਲ਼ਿਯਾ ਆਗਤਨਯੇਨ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਂਯੇવ ਮਨਸਾਕਾਸਿ।
3.Tassa vasenāti tassa paccayākārapajānanassa, paccayakkhayādhigamassa ca vasena. Ekekameva koṭṭhāsanti anulomapaṭilomato ekekameva koṭṭhāsaṃ. Pāṭipadarattiyā evaṃ manasākāsīti rattiyā tīsupi yāmesu evaṃ idha khandhakapāḷiyā āgatanayena anulomapaṭilomaṃyeva manasākāsi.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੧. ਬੋਧਿਕਥਾ • 1. Bodhikathā
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਬੋਧਿਕਥਾ • Bodhikathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਬੋਧਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Bodhikathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਬੋਧਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Bodhikathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੧. ਬੋਧਿਕਥਾ • 1. Bodhikathā
