Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā

    നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    മഹാവഗ്ഗവണ്ണനാ

    Mahāvaggavaṇṇanā

    ൧. മഹാഖന്ധകവണ്ണനാ

    1. Mahākhandhakavaṇṇanā

    ബോധികഥാവണ്ണനാ

    Bodhikathāvaṇṇanā

    യം ഖന്ധകേ ലീനപദാദിഭേദ-പകാസനം ദാനി സുപത്തകാലം;

    Yaṃ khandhake līnapadādibheda-pakāsanaṃ dāni supattakālaṃ;

    തസ്മാ അപുബ്ബം വിനയത്ഥമേവ, വക്ഖാമി സങ്ഖേപഗഹണത്ഥം.

    Tasmā apubbaṃ vinayatthameva, vakkhāmi saṅkhepagahaṇatthaṃ.

    തത്ഥ കേനട്ഠേനായം ഖന്ധകോതി? ഖന്ധാനം സമൂഹത്താ വിഭങ്ഗോ വിയ. തേ പന കഥന്തി? ഖന്ധാനം പകാസനതോ ദീപനതോ. ഖന്ധാതി ചേത്ഥ പബ്ബജ്ജാദിവിനയകമ്മസങ്ഖാതാ, ചാരിത്തവാരിത്തസിക്ഖാപദസങ്ഖാതാ ച പഞ്ഞത്തിയോ അധിപ്പേതാ. പബ്ബജ്ജാദീനി ഹി ഭഗവതാ പഞ്ഞത്തത്താ ‘‘പഞ്ഞത്തിയോ’’തി വുച്ചന്തി. പഞ്ഞത്തിയഞ്ച ഖന്ധ-സദ്ദോ ദിസ്സതി ‘‘ദാരുക്ഖന്ധോ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോ ഉദകക്ഖന്ധോ’’തിആദീസു വിയ. തേസം പഞ്ഞത്തിസങ്ഖാതാനം ഖന്ധാനം പകാസനതോ വണ്ണനതോ പബ്ബജ്ജക്ഖന്ധകാദയോ വീസതി ‘‘ഖന്ധകാ’’തി വുത്താ, അവസാനേ ദ്വേ തംസദിസത്താ വേലായ സദിസത്താ സീലസ്സ വേലാതി വചനം വിയ. അപിച ഭാഗരാസത്ഥതാപേത്ഥ യുജ്ജതേ തേസം പഞ്ഞത്തീനം ഭാഗതോ ച രാസിതോ ച വിഭത്തത്താ. കിം പനേതേസം ഖന്ധകാനം അനുപുബ്ബകാരണന്തി? നായം പുച്ഛാ സമ്ഭവതി, അഞ്ഞഥാ വുത്തേസുപി തപ്പസങ്ഗാനതിക്കമനതോ. അഥ വാ പബ്ബജ്ജുപസമ്പദാപുബ്ബങ്ഗമത്താ സാസനപ്പവേസനസ്സ തദത്ഥസങ്ഗഹകോ മഹാഖന്ധകോ പഠമം വുത്തോ. കേനാതി ചേ? ധമ്മസങ്ഗാഹകത്ഥേരേഹി. ഭഗവതാ പന തത്ഥ തത്ഥ ഉപ്പന്നവത്ഥും പടിച്ച തഥാ തഥാ വുത്താനി, ന ഇമിനാ അനുക്കമേന. ഥേരാ പന തം തം പയോജനം പടിച്ച സമാനജാതികേ ഏകജ്ഝം കത്വാ അനുക്കമേന സജ്ഝായിംസു. സേസാനം പയോജനം തത്ഥ തത്ഥേവ ആവി ഭവിസ്സതി.

    Tattha kenaṭṭhenāyaṃ khandhakoti? Khandhānaṃ samūhattā vibhaṅgo viya. Te pana kathanti? Khandhānaṃ pakāsanato dīpanato. Khandhāti cettha pabbajjādivinayakammasaṅkhātā, cārittavārittasikkhāpadasaṅkhātā ca paññattiyo adhippetā. Pabbajjādīni hi bhagavatā paññattattā ‘‘paññattiyo’’ti vuccanti. Paññattiyañca khandha-saddo dissati ‘‘dārukkhandho aggikkhandho udakakkhandho’’tiādīsu viya. Tesaṃ paññattisaṅkhātānaṃ khandhānaṃ pakāsanato vaṇṇanato pabbajjakkhandhakādayo vīsati ‘‘khandhakā’’ti vuttā, avasāne dve taṃsadisattā velāya sadisattā sīlassa velāti vacanaṃ viya. Apica bhāgarāsatthatāpettha yujjate tesaṃ paññattīnaṃ bhāgato ca rāsito ca vibhattattā. Kiṃ panetesaṃ khandhakānaṃ anupubbakāraṇanti? Nāyaṃ pucchā sambhavati, aññathā vuttesupi tappasaṅgānatikkamanato. Atha vā pabbajjupasampadāpubbaṅgamattā sāsanappavesanassa tadatthasaṅgahako mahākhandhako paṭhamaṃ vutto. Kenāti ce? Dhammasaṅgāhakattherehi. Bhagavatā pana tattha tattha uppannavatthuṃ paṭicca tathā tathā vuttāni, na iminā anukkamena. Therā pana taṃ taṃ payojanaṃ paṭicca samānajātike ekajjhaṃ katvā anukkamena sajjhāyiṃsu. Sesānaṃ payojanaṃ tattha tattheva āvi bhavissati.

    ഖന്ധകോവിദാതി പഞ്ഞത്തിഭാഗരാസട്ഠേന നേസം ഖന്ധത്ഥകോവിദാ, നിരുത്തിപടിസമ്ഭിദാപാരപ്പത്താതി അത്ഥോ. തേസം അനുത്താനത്ഥാനം പദാനം സംവണ്ണനാ. കസ്മാ പനേവം വിസേസിതന്തി? തതോ സേസഭാഗാ യുത്താ. മാതികാട്ഠുപ്പത്തിഗ്ഗഹണമ്പേത്ഥ പദഭാജനിയഗ്ഗഹണേനേവ വേദിതബ്ബം. യേഹി അത്ഥാ യേസം പദവിസേസാനം അട്ഠകഥായം പകാസിതാ, തേസം തേ പദവിസേസേ പുന ഇധ വദേയ്യാമ, വണ്ണനായ പരിയോസാനം കദാ ഭവേ തേ തേ അത്ഥേതി വുത്തം, തം തസ്സ നിദ്ദേസേന യുജ്ജതി. ഉത്താനാ ചേവ യാ പാളി, തസ്സാ സംവണ്ണനായ കിന്തി വത്തബ്ബം? ന ഹി അത്ഥാ ഉത്താനാതി സമ്ഭവതി. അധിപ്പായാനുസന്ധീഹീതിആദിവചനേഹിപി തം വചനം സമ്ഭവതീതി ചേ? ന, അത്ഥഗ്ഗഹണേന ചേത്ഥ പദവിസേസാനം ഗഹിതത്താ. തേ ഹി അത്ഥതോ അനപേതത്ഥേന, അഭിധാനത്ഥേന വാ അത്ഥോപചാരേന വാ അത്ഥാതി വേദിതബ്ബാ. സംവണ്ണനാനയോതി സംവണ്ണനാ നാമ അവുത്തേസു ഉഹാപോഹക്കമനിദസ്സനതോ ‘‘നയോ’’തി വുത്തോ.

    Khandhakovidāti paññattibhāgarāsaṭṭhena nesaṃ khandhatthakovidā, niruttipaṭisambhidāpārappattāti attho. Tesaṃ anuttānatthānaṃ padānaṃ saṃvaṇṇanā. Kasmā panevaṃ visesitanti? Tato sesabhāgā yuttā. Mātikāṭṭhuppattiggahaṇampettha padabhājaniyaggahaṇeneva veditabbaṃ. Yehi atthā yesaṃ padavisesānaṃ aṭṭhakathāyaṃ pakāsitā, tesaṃ te padavisese puna idha vadeyyāma, vaṇṇanāya pariyosānaṃ kadā bhave te te attheti vuttaṃ, taṃ tassa niddesena yujjati. Uttānā ceva yā pāḷi, tassā saṃvaṇṇanāya kinti vattabbaṃ? Na hi atthā uttānāti sambhavati. Adhippāyānusandhīhītiādivacanehipi taṃ vacanaṃ sambhavatīti ce? Na, atthaggahaṇena cettha padavisesānaṃ gahitattā. Te hi atthato anapetatthena, abhidhānatthena vā atthopacārena vā atthāti veditabbā. Saṃvaṇṇanānayoti saṃvaṇṇanā nāma avuttesu uhāpohakkamanidassanato ‘‘nayo’’ti vutto.

    . ഉരുവേലാതി യഥാവുത്തവാലികരാസിവസേന ലദ്ധനാമകോ ഗാമോ, തസ്മാ സമീപത്ഥേ ഏതം ഭുമ്മം. തഥാഭാവദസ്സനത്ഥം ‘‘നജ്ജാ നേരഞ്ജരായ തീരേ’’തിആദി വുത്തം. അഞ്ഞഥാ തസ്മിം വാലികരാസിമ്ഹി വിഹരതീതി ആപജ്ജതി, ‘‘ഉരുവേലം പിണ്ഡായ പാവിസീതി യേന ഉരുവേലസേനാനിഗമോ’’തിആദിവചനവിരോധോ ച. അട്ഠകഥായം പന മൂലകാരണമേവ ദസ്സിതം. തത്ഥ തം സന്ധായ വുത്തം…പേ॰… ദട്ഠബ്ബോതി നിഗമനവചനം. തം കിമത്ഥന്തി ചേ? ഗാമം സന്ധായ യഥാവുത്തപദത്ഥസമ്ഭവദസ്സനത്ഥം. ‘‘സോ പന ഗാമോ തദുപചാരേന ഏവം നാമം ലഭതീ’’തി വചനം പന അവുത്തസിദ്ധന്തി കത്വാ ന വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം, അഥ വാ യസ്സ ‘‘ഉരുവേലാ’’തി യഥാവുത്തവാലികരാസിസ്സ, തസ്സ സമീപഗാമസ്സപി നാമം. തത്ഥ ആയസ്മാ ഉപാലിത്ഥേരോ ന ഇധ ഗാമം സന്ധായ ‘‘ഉരുവേലായം വിഹരതീ’’തി ആഹ ഗോചരഗാമപയോജനാഭാവതോ. ന ഹി ഭഗവാ തം ഗാമം ഗോചരം കത്വാ തദാ തത്ഥ വിഹാസി, തസ്മാ ഏത്ഥ വാലികരാസിസ്സ സമീപേ ബോധിരുക്ഖമൂലേ വിഹാരം സന്ധായ സോ ഏവമാഹാതി ദസ്സേതുകാമോ അട്ഠകഥാചരിയോ ഏവമാഹാതി വേദിതബ്ബം, തസ്മാ ഭഗവതോ ഗാമതോ ദൂരതരേ അരഞ്ഞേ അഭിസമ്ബോധിദീപനേന ദുതിയുപ്പത്തിട്ഠാനനിയമം തീഹി പദേഹി അകാസി ഥേരോതി വേദിതബ്ബം, അഞ്ഞഥാ പദത്തയവചനപയോജനാഭാവതോ. തത്ഥ നദന്താ ഗച്ഛതീതി നദീ. നേലഞ്ജലായാതി വത്തബ്ബേ -കാരസ്സ -കാരം കത്വാ ‘‘നേരഞ്ജരായാ’’തി വുത്തം, കദ്ദമസേവാലവിരഹിതത്താ നിദ്ദോസജലായാതി അത്ഥോ, നീലജലായാതി തസ്സാ നാമമേവ വാ ഏതം.

    1.Uruvelāti yathāvuttavālikarāsivasena laddhanāmako gāmo, tasmā samīpatthe etaṃ bhummaṃ. Tathābhāvadassanatthaṃ ‘‘najjā nerañjarāya tīre’’tiādi vuttaṃ. Aññathā tasmiṃ vālikarāsimhi viharatīti āpajjati, ‘‘uruvelaṃ piṇḍāya pāvisīti yena uruvelasenānigamo’’tiādivacanavirodho ca. Aṭṭhakathāyaṃ pana mūlakāraṇameva dassitaṃ. Tattha taṃ sandhāya vuttaṃ…pe… daṭṭhabboti nigamanavacanaṃ. Taṃ kimatthanti ce? Gāmaṃ sandhāya yathāvuttapadatthasambhavadassanatthaṃ. ‘‘So pana gāmo tadupacārena evaṃ nāmaṃ labhatī’’ti vacanaṃ pana avuttasiddhanti katvā na vuttanti veditabbaṃ, atha vā yassa ‘‘uruvelā’’ti yathāvuttavālikarāsissa, tassa samīpagāmassapi nāmaṃ. Tattha āyasmā upālitthero na idha gāmaṃ sandhāya ‘‘uruvelāyaṃ viharatī’’ti āha gocaragāmapayojanābhāvato. Na hi bhagavā taṃ gāmaṃ gocaraṃ katvā tadā tattha vihāsi, tasmā ettha vālikarāsissa samīpe bodhirukkhamūle vihāraṃ sandhāya so evamāhāti dassetukāmo aṭṭhakathācariyo evamāhāti veditabbaṃ, tasmā bhagavato gāmato dūratare araññe abhisambodhidīpanena dutiyuppattiṭṭhānaniyamaṃ tīhi padehi akāsi theroti veditabbaṃ, aññathā padattayavacanapayojanābhāvato. Tattha nadantā gacchatīti nadī. Nelañjalāyāti vattabbe la-kārassa ra-kāraṃ katvā ‘‘nerañjarāyā’’ti vuttaṃ, kaddamasevālavirahitattā niddosajalāyāti attho, nīlajalāyāti tassā nāmameva vā etaṃ.

    ബോധിരുക്ഖമൂലേതി ഏത്ഥ ച ബോധി വുച്ചതി അഭിസമ്ബോധോ. സോ ച അത്ഥതോ ഭഗവതോ ചതുത്ഥമഗ്ഗഞാണം ഹോതി ‘‘വിമോക്ഖന്തികമേതം നാമ’’ന്തി (പടി॰ മ॰ ൧.൧൬൨) പടിസമ്ഭിദാവചനതോ. കിഞ്ചാപി തം നാമകരണഭൂതം ചതുത്ഥഫലഞാണമ്പി വത്തും സമ്ഭവതി, കത്തബ്ബകിച്ചാനം പന കരണതോ തം ചതുത്ഥമഗ്ഗഞാണമേവ ഏത്ഥ ബോധീതി വേദിതബ്ബം. തേനേവ പാളിയം ‘‘തതിയവിജ്ജായ ആസവാനം ഖയഞാണായാ’’തി തദേവ ദസ്സിതം. അട്ഠകഥായം പന ‘‘ബോജ്ഝങ്ഗാ’’തി, ‘‘ബോധിപക്ഖിയാ ധമ്മാ’’തി ച. തത്ഥ യസ്മാ ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണം ‘‘ബോധീ’’തി വുച്ചതി, തസ്മാ സാമഞ്ഞതോ വത്തുകാമതാധിപ്പായവസേന ‘‘ബോധി വുച്ചതി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണ’’ന്തി (ചൂളനി॰ ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തനിദ്ദേസ ൧൨൧) വുത്തം ഇധാധിപ്പേതഞാണസ്സപി തദന്തോഗധത്താ. അഥ വാ പാളിയം ഭഗവതോ ആദിമഗ്ഗത്തയവചനസ്സ വുത്തട്ഠാനാഭാവാ ചതുത്ഥമഗ്ഗഞാണമേവ ഭഗവതോ ഉപ്പന്നം, ന ഭഗവാ സോതാപന്നാദിഭാവം പത്വാ ബുദ്ധോ ജാതോതി സമയന്തരപ്പസങ്ഗനിവാരണത്ഥം ‘‘ചതൂസൂ’’തി വുത്തം ആദിത്തയസ്സ ചതുത്ഥഉപനിസ്സയസമ്ഭവേന ബോധിപരിയായസിദ്ധിതോ. ‘‘പുഗ്ഗലോപി സേനാസനമ്പി ഉപനിസ്സയപച്ചയേന പച്ചയോ’’തി (പട്ഠാ॰ ൧.൧.൯ പച്ചയനിദ്ദേസ) വചനതോ ഫലഹേതുകോ ഫലജനകോ രുക്ഖോ ഫലരുക്ഖോതി വിയ ബോധിഹേതുരുക്ഖോ ബോധിരുക്ഖോതി വേദിതബ്ബോ. ഏത്ഥ ‘‘യസ്മാ കേവലം ബോധീതി രുക്ഖസ്സപി നാമം, തസ്മാ ബോധീ’’തി പരതോ വുത്തം. നിഗ്രോധാദിരുക്ഖതോ അസ്സ വിസേസനവചനം പന തദഞ്ഞബോധിമൂലപ്പസങ്ഗനിവാരണത്ഥം. മഗ്ഗഞാണഞ്ഹി കുസലമൂലത്താ ബോധി ച തം മൂലഞ്ചാതി സങ്ഖ്യം ലഭേയ്യ. പഠമാഭിസമ്ബുദ്ധോ നിസീദതീതി സമ്ബന്ധോ. തേന അഭിസമ്ബുദ്ധദിവസേന സദ്ധിം അട്ഠാഹം ഏകപല്ലങ്കേന നിസിന്നഭാവം ദസ്സേതി. ഏത്ഥ ഏക-സദ്ദോ തസ്സ നിസജ്ജാസങ്ഖാതസ്സ പബ്ബജ്ജാനുയോഗാനുരൂപസ്സ പല്ലങ്കസ്സ അഞ്ഞേന ഇരിയാപഥേന അനന്തരിയഭാവം അഥസ്സ അകോപിതഭാവം ദസ്സേതി. വിമുത്തിസുഖന്തി ഏത്ഥ വിമുത്തിയം വാ സുഖന്തി ന സമ്ഭവതി. പഞ്ചമജ്ഝാനികത്താ ഭഗവതോ ഫലസമാപത്തിസങ്ഖാതാ വിമുത്തി ഏവ അനുജങ്ഘനട്ഠേന നിബ്ബാനസുഖന്തി വിമുത്തിസുഖം, തം സമാപജ്ജനേന പടിസംവേദീ അനുഭവന്തോ നിസീദി. വേനേയ്യകാലാനതിക്കമനതോ തം അപേക്ഖമാനോ നിസീദി, ന വിമുത്തിസുഖസങ്ഗേന.

    Bodhirukkhamūleti ettha ca bodhi vuccati abhisambodho. So ca atthato bhagavato catutthamaggañāṇaṃ hoti ‘‘vimokkhantikametaṃ nāma’’nti (paṭi. ma. 1.162) paṭisambhidāvacanato. Kiñcāpi taṃ nāmakaraṇabhūtaṃ catutthaphalañāṇampi vattuṃ sambhavati, kattabbakiccānaṃ pana karaṇato taṃ catutthamaggañāṇameva ettha bodhīti veditabbaṃ. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘tatiyavijjāya āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti tadeva dassitaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘bojjhaṅgā’’ti, ‘‘bodhipakkhiyā dhammā’’ti ca. Tattha yasmā catūsu maggesu ñāṇaṃ ‘‘bodhī’’ti vuccati, tasmā sāmaññato vattukāmatādhippāyavasena ‘‘bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 121) vuttaṃ idhādhippetañāṇassapi tadantogadhattā. Atha vā pāḷiyaṃ bhagavato ādimaggattayavacanassa vuttaṭṭhānābhāvā catutthamaggañāṇameva bhagavato uppannaṃ, na bhagavā sotāpannādibhāvaṃ patvā buddho jātoti samayantarappasaṅganivāraṇatthaṃ ‘‘catūsū’’ti vuttaṃ ādittayassa catutthaupanissayasambhavena bodhipariyāyasiddhito. ‘‘Puggalopi senāsanampi upanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.9 paccayaniddesa) vacanato phalahetuko phalajanako rukkho phalarukkhoti viya bodhiheturukkho bodhirukkhoti veditabbo. Ettha ‘‘yasmā kevalaṃ bodhīti rukkhassapi nāmaṃ, tasmā bodhī’’ti parato vuttaṃ. Nigrodhādirukkhato assa visesanavacanaṃ pana tadaññabodhimūlappasaṅganivāraṇatthaṃ. Maggañāṇañhi kusalamūlattā bodhi ca taṃ mūlañcāti saṅkhyaṃ labheyya. Paṭhamābhisambuddho nisīdatīti sambandho. Tena abhisambuddhadivasena saddhiṃ aṭṭhāhaṃ ekapallaṅkena nisinnabhāvaṃ dasseti. Ettha eka-saddo tassa nisajjāsaṅkhātassa pabbajjānuyogānurūpassa pallaṅkassa aññena iriyāpathena anantariyabhāvaṃ athassa akopitabhāvaṃ dasseti. Vimuttisukhanti ettha vimuttiyaṃ vā sukhanti na sambhavati. Pañcamajjhānikattā bhagavato phalasamāpattisaṅkhātā vimutti eva anujaṅghanaṭṭhena nibbānasukhanti vimuttisukhaṃ, taṃ samāpajjanena paṭisaṃvedī anubhavanto nisīdi. Veneyyakālānatikkamanato taṃ apekkhamāno nisīdi, na vimuttisukhasaṅgena.

    അഥ ഖോതി അധികാരന്തരാരമ്ഭേ നിപാതദ്വയം. തേന വിമുത്തിസുഖം പടിസംവേദയമാനോ ന പടിച്ചസമുപ്പാദം മനസാകാസി, കിന്തു തതോ വുട്ഠായാതി ദസ്സേതി . പടിവേധവസേനേവ സുമനസികതസ്സ പടിച്ചസമുപ്പാദസ്സ പുനപ്പുനം മനസികരണം ഗമ്ഭീരത്താ അസ്സാദജനനതോ, ന അപുബ്ബനയദസ്സനാധിപ്പായതോ. പച്ചക്ഖഭൂതസബ്ബധമ്മത്താ ഭഗവതോ അസമ്മോഹതോ, പടിവിദ്ധസ്സ വിസയതോ വാ മനസികരണം പന വിജിതദേസപച്ചവേക്ഖണം വിയ രഞ്ഞോ അപുബ്ബം പീതിം ജനേതി. വുത്തഞ്ഹി ‘‘അമാനുസീ രതീ ഹോതി, സമ്മാ ധമ്മം വിപസ്സതോ’’തി (ധ॰ പ॰ ൩൭൩). രത്തിയാ പഠമം യാമന്തി അച്ചന്തസംയോഗവസേന ഉപയോഗവചനം, തേന തസ്സ വികപ്പനാനത്തതം ദസ്സേതി. കിഞ്ചാപി ‘‘അനുലോമപടിലോമം മനസാകാസീ’’തി ഏകതോവ വുത്തം, തഥാപി ഇമിനാ അനുക്കമേനാതി ദസ്സനത്ഥം ‘‘അവിജ്ജാപച്ചയാ’’തിആദി. തത്ഥ ച കിഞ്ചാപി പവത്തിമത്തപച്ചവേക്ഖണാ അധിപ്പേതാ കഥം പഞ്ഞായതീതി? പഠമഭാവായ, പടിലോമമനസികരണം പന അനുലോമേ പച്ചയാനം, പച്ചയുപ്പന്നാനഞ്ച തഥാഭാവസാധനത്ഥം. യസ്മാ അവിജ്ജായ ഏവ നിരോധാ സങ്ഖാരനിരോധോ, ന അഞ്ഞഥാ, തസ്മാ സങ്ഖാരാനം അവിജ്ജാ പച്ചയോ, തസ്സാ ച സങ്ഖാരാ ഫലന്തി ദീപനതോ. തഥാ നിബ്ബാനപച്ചവേക്ഖണായ അനുലോമമനസികരണം കാരണനിരോധാ ഫലനിരോധസാധനത്ഥം. ഏത്ഥ ച അനുഭാവതോ നിബ്ബാനം ദസ്സിതം. ന ഹി തം അവിജ്ജാദിനിരോധമത്തന്തി. തത്ഥ ‘‘യതോ ഖയം പച്ചയാനം അവേദീ’’തി വചനേന അനുലോമോ നാധിപ്പേതോതി സിദ്ധം. മഗ്ഗപച്ചവേക്ഖണായ വത്തബ്ബം നത്ഥി, ഉഭയത്ഥപി കിച്ചതോ, ആരമ്മണതോ ച തസ്സ മഗ്ഗസ്സ വിസയതോ ച തത്ഥ മഗ്ഗോ ദസ്സിതോ.

    Atha khoti adhikārantarārambhe nipātadvayaṃ. Tena vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedayamāno na paṭiccasamuppādaṃ manasākāsi, kintu tato vuṭṭhāyāti dasseti . Paṭivedhavaseneva sumanasikatassa paṭiccasamuppādassa punappunaṃ manasikaraṇaṃ gambhīrattā assādajananato, na apubbanayadassanādhippāyato. Paccakkhabhūtasabbadhammattā bhagavato asammohato, paṭividdhassa visayato vā manasikaraṇaṃ pana vijitadesapaccavekkhaṇaṃ viya rañño apubbaṃ pītiṃ janeti. Vuttañhi ‘‘amānusī ratī hoti, sammā dhammaṃ vipassato’’ti (dha. pa. 373). Rattiyā paṭhamaṃ yāmanti accantasaṃyogavasena upayogavacanaṃ, tena tassa vikappanānattataṃ dasseti. Kiñcāpi ‘‘anulomapaṭilomaṃ manasākāsī’’ti ekatova vuttaṃ, tathāpi iminā anukkamenāti dassanatthaṃ ‘‘avijjāpaccayā’’tiādi. Tattha ca kiñcāpi pavattimattapaccavekkhaṇā adhippetā kathaṃ paññāyatīti? Paṭhamabhāvāya, paṭilomamanasikaraṇaṃ pana anulome paccayānaṃ, paccayuppannānañca tathābhāvasādhanatthaṃ. Yasmā avijjāya eva nirodhā saṅkhāranirodho, na aññathā, tasmā saṅkhārānaṃ avijjā paccayo, tassā ca saṅkhārā phalanti dīpanato. Tathā nibbānapaccavekkhaṇāya anulomamanasikaraṇaṃ kāraṇanirodhā phalanirodhasādhanatthaṃ. Ettha ca anubhāvato nibbānaṃ dassitaṃ. Na hi taṃ avijjādinirodhamattanti. Tattha ‘‘yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti vacanena anulomo nādhippetoti siddhaṃ. Maggapaccavekkhaṇāya vattabbaṃ natthi, ubhayatthapi kiccato, ārammaṇato ca tassa maggassa visayato ca tattha maggo dassito.

    തത്ഥാഹ – ‘‘പടിച്ചസമുപ്പാദം പടിലോമം മനസാകാസീ’’തി ന യുജ്ജതി, ന ഹി പടിലോമാപദേസേന നിദ്ദിട്ഠം നിബ്ബാനം പടിച്ചസമുപ്പാദോ ഭവിതുമരഹതീതി? വുച്ചതേ – ന, തദത്ഥജാനനതോ. അനുലോമപടിലോമന്തി ഹി ഭാവനപുംസകം. അനുലോമതോ, പടിലോമതോ ച തം പടിച്ചസമുപ്പാദം മനസാകാസീതി ഹി തത്ഥ അത്ഥോ. അഞ്ഞഥാ നിരോധസ്സ പടിലോമപ്പസങ്ഗാപത്തിയേവാപജ്ജതി. പടിലോമേ ച പനേതസ്മിം അനുക്കമനിയമോ അനുലോമേ അനുക്കമനിയമതോ സിദ്ധോതി വേദിതബ്ബം. ഏവം സതി പടിച്ചസമുപ്പാദസ്സ പടിലോമോ നാമ അപടിച്ചസമുപ്പാദോതി സിദ്ധം ഹോതി. തേന വുത്തം അട്ഠകഥായം ‘‘നിരോധോ ഹോതീതി അനുപ്പാദോ ഹോതീ’’തിആദി. ഏവം സന്തേ പുബ്ബാപരവിരോധോ ഹോതി. കഥം? പടിച്ചാതി ഹി ഇമിനാ ഫലസ്സ പച്ചയപരിഗ്ഗഹേന, പച്ചയാനഞ്ച പച്ചയായത്തുപഗമനേന തസ്സ ഉപ്പാദാഭിമുഖഭാവദീപനതോ അസമുപ്പാദോ ന സമ്ഭവതി, തസ്മാ അപടിച്ചസമുപ്പാദോതി ഏവം ഉഭയപടിക്ഖേപേന പനസ്സ പടിലോമതാ വേദിതബ്ബാതി ഏകേ. തം അയുത്തം തസ്സ അനുലോമഭാവനിയമനതോ, അത്ഥാതിസയാഭാവതോ, തസ്മാ അപ്പടിച്ചസമുപ്പാദോ തസ്സ പടിലോമോതി വേദിതബ്ബം. തേനേവ ഭഗവതാ പാളിയം പച്ചയപച്ചയുപ്പന്നനിരോധോ വുത്തോ. തത്ഥ ഹി ‘‘അവിജ്ജായ ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ’’തി ഏവം പച്ചയസ്സ സമുച്ഛിന്നപച്ചയഭാവവസേന പച്ചയനിരോധം, ഫലസ്സ പച്ചയപടിഗ്ഗഹാഭാവവസേന പച്ചയുപ്പന്നനിരോധഞ്ച ദീപേതി. ദുവിധോ പാളിയം നിരോധോ അത്ഥതോ അനുപ്പാദോ നാമ ഹോതീതി കത്വാ അട്ഠകഥായം ‘‘നിരോധോ ഹോതീതി അനുപ്പാദോ ഹോതീ’’തി വുത്തം. ഏവം സന്തേ നിബ്ബാനം പച്ചയപച്ചയുപ്പന്നാനം നിരോധമത്തന്തി ആപജ്ജതീതി ചേ? ന, തസ്സാനുഭാവദീപനാധിപ്പായതോ. വിദിതവേലായന്തി മനസികതവേലായന്തി അത്ഥോ, അഞ്ഞഥാ തതോ പുബ്ബേ അവിദിതപ്പസങ്ഗതോ.

    Tatthāha – ‘‘paṭiccasamuppādaṃ paṭilomaṃ manasākāsī’’ti na yujjati, na hi paṭilomāpadesena niddiṭṭhaṃ nibbānaṃ paṭiccasamuppādo bhavitumarahatīti? Vuccate – na, tadatthajānanato. Anulomapaṭilomanti hi bhāvanapuṃsakaṃ. Anulomato, paṭilomato ca taṃ paṭiccasamuppādaṃ manasākāsīti hi tattha attho. Aññathā nirodhassa paṭilomappasaṅgāpattiyevāpajjati. Paṭilome ca panetasmiṃ anukkamaniyamo anulome anukkamaniyamato siddhoti veditabbaṃ. Evaṃ sati paṭiccasamuppādassa paṭilomo nāma apaṭiccasamuppādoti siddhaṃ hoti. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘nirodho hotīti anuppādo hotī’’tiādi. Evaṃ sante pubbāparavirodho hoti. Kathaṃ? Paṭiccāti hi iminā phalassa paccayapariggahena, paccayānañca paccayāyattupagamanena tassa uppādābhimukhabhāvadīpanato asamuppādo na sambhavati, tasmā apaṭiccasamuppādoti evaṃ ubhayapaṭikkhepena panassa paṭilomatā veditabbāti eke. Taṃ ayuttaṃ tassa anulomabhāvaniyamanato, atthātisayābhāvato, tasmā appaṭiccasamuppādo tassa paṭilomoti veditabbaṃ. Teneva bhagavatā pāḷiyaṃ paccayapaccayuppannanirodho vutto. Tattha hi ‘‘avijjāya tveva asesavirāganirodhā’’ti evaṃ paccayassa samucchinnapaccayabhāvavasena paccayanirodhaṃ, phalassa paccayapaṭiggahābhāvavasena paccayuppannanirodhañca dīpeti. Duvidho pāḷiyaṃ nirodho atthato anuppādo nāma hotīti katvā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘nirodho hotīti anuppādo hotī’’ti vuttaṃ. Evaṃ sante nibbānaṃ paccayapaccayuppannānaṃ nirodhamattanti āpajjatīti ce? Na, tassānubhāvadīpanādhippāyato. Viditavelāyanti manasikatavelāyanti attho, aññathā tato pubbe aviditappasaṅgato.

    ഝായതോതി ഏത്ഥ കാമം ലക്ഖണൂപനിജ്ഝാനേന ഝായതോ ബോധിപക്ഖിയധമ്മാ പാതുഭവന്തി, ചതുഅരിയസച്ചധമ്മാ വാ പകാസന്തി, തഥാപി പുബ്ബഭാഗേ സമഥാദിയാനികവിഭാഗദസ്സനത്ഥം ആരമ്മണൂപനിജ്ഝാനഗ്ഗഹണം. ചതുസച്ചധമ്മഗ്ഗഹണം കാമം അനുലോമപടിച്ചസമുപ്പാദദസ്സനാധികാരേന വിരുജ്ഝതി, തഥാപി ‘‘യോ ദുക്ഖം പരിജാനാതി, സോ സമുദയം പജഹതീ’’തി ലദ്ധിവസേന കതന്തി വേദിതബ്ബം.

    Jhāyatoti ettha kāmaṃ lakkhaṇūpanijjhānena jhāyato bodhipakkhiyadhammā pātubhavanti, catuariyasaccadhammā vā pakāsanti, tathāpi pubbabhāge samathādiyānikavibhāgadassanatthaṃ ārammaṇūpanijjhānaggahaṇaṃ. Catusaccadhammaggahaṇaṃ kāmaṃ anulomapaṭiccasamuppādadassanādhikārena virujjhati, tathāpi ‘‘yo dukkhaṃ parijānāti, so samudayaṃ pajahatī’’ti laddhivasena katanti veditabbaṃ.

    . ‘‘പച്ചയക്ഖയസ്സാ’’തി കിച്ചപരിയായവസേന വുത്തം. തേന പച്ചയനിബ്ബാനം, തദുപനിസ്സയനിബ്ബാനഞ്ചാതി ദുവിധം നിബ്ബാനം ദസ്സിതം ഹോതീതി. കാമഞ്ച തം ന കേവലം പച്ചയക്ഖയമത്തം കരോതി, അഥ ഖോ പച്ചയുപ്പന്നക്ഖയമ്പി കരോതി. യതോ ഉഭിന്നമ്പി നിരോധോ ദസ്സിതോ, തഥാപി ഹേതുനിരോധാ ഫലനിരോധോതി കത്വാ ‘‘പച്ചയക്ഖയസ്സാ’’തി വുത്തം. വുത്തപ്പകാരാ ധമ്മാതി ഏത്ഥ ചതുസച്ചഗ്ഗഹണം പഠമഗാഥായം വുത്തനയവിപല്ലാസേന കതന്തി വേദിതബ്ബം.

    2.‘‘Paccayakkhayassā’’ti kiccapariyāyavasena vuttaṃ. Tena paccayanibbānaṃ, tadupanissayanibbānañcāti duvidhaṃ nibbānaṃ dassitaṃ hotīti. Kāmañca taṃ na kevalaṃ paccayakkhayamattaṃ karoti, atha kho paccayuppannakkhayampi karoti. Yato ubhinnampi nirodho dassito, tathāpi hetunirodhā phalanirodhoti katvā ‘‘paccayakkhayassā’’ti vuttaṃ. Vuttappakārā dhammāti ettha catusaccaggahaṇaṃ paṭhamagāthāyaṃ vuttanayavipallāsena katanti veditabbaṃ.

    . സമുദയനിരോധസങ്ഖാതോ അത്ഥോതി ഏത്ഥ സമുദയോ കിച്ചവസേന, നിരോധോ ആരമ്മണകിരിയായ. ഏതേന ദ്വിപ്പകാരാ നിരോധാ ദസ്സിതാ ഹോന്തി തസ്സ അനുഭാവസ്സ വസേനാതി അത്ഥോ. യസ്മാ പല്ലങ്കാഭുജിതട്ഠാനഞ്ച ‘‘പല്ലങ്കോ’’തി വുച്ചതി, തസ്മാ ഫലാധിഗമട്ഠാനം ‘‘പല്ലങ്ക’’ന്തി വുത്തം.

    3.Samudayanirodhasaṅkhāto atthoti ettha samudayo kiccavasena, nirodho ārammaṇakiriyāya. Etena dvippakārā nirodhā dassitā honti tassa anubhāvassa vasenāti attho. Yasmā pallaṅkābhujitaṭṭhānañca ‘‘pallaṅko’’ti vuccati, tasmā phalādhigamaṭṭhānaṃ ‘‘pallaṅka’’nti vuttaṃ.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൧. ബോധികഥാ • 1. Bodhikathā

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ബോധികഥാ • Bodhikathā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ബോധികഥാവണ്ണനാ • Bodhikathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ബോധികഥാവണ്ണനാ • Bodhikathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൧. ബോധികഥാ • 1. Bodhikathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact