| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
5. බොධිරාජකුමාරසුත්‌තං
5. Bodhirājakumārasuttaṃ
324. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා භග්‌ගෙසු විහරති සුසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස කොකනදො 1 නාම පාසාදො අචිරකාරිතො හොති අනජ්‌ඣාවුට්‌ඨො සමණෙන වා බ්‍රාහ්‌මණෙන වා කෙනචි වා මනුස්‌සභූතෙන. අථ ඛො බොධි රාජකුමාරො සඤ්‌ජිකාපුත්‌තං මාණවං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌ද, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡ – ‘බොධි, භන්‌තෙ, රාජකුමාරො භගවතො පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘අධිවාසෙතු කිර, භන්‌තෙ, භගවා බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස ස්‌වාතනාය භත්‌තං සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනා’’’ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො සඤ්‌ජිකාපුත්‌තො මාණවො බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සඤ්‌ජිකාපුත්‌තො මාණවො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘බොධි ඛො 2 රාජකුමාරො භොතො ගොතමස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡති. එවඤ්‌ච වදෙති – ‘අධිවාසෙතු කිර භවං ගොතමො බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස ස්‌වාතනාය භත්‌තං සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනා’’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්‌හීභාවෙන. අථ ඛො සඤ්‌ජිකාපුත්‌තො මාණවො භගවතො අධිවාසනං විදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා යෙන බොධි රාජකුමාරො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා බොධිං රාජකුමාරං එතදවොච – ‘‘අවොචුම්‌හ භොතො වචනෙන තං භවන්‌තං ගොතමං – ‘බොධි ඛො රාජකුමාරො භොතො ගොතමස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දති, අප්‌පාබාධං අප්‌පාතඞ්‌කං ලහුට්‌ඨානං බලං ඵාසුවිහාරං පුච්‌ඡති. එවඤ්‌ච වදෙති – අධිවාසෙතු කිර භවං ගොතමො බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස ස්‌වාතනාය භත්‌තං සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනා’ති. අධිවුට්‌ඨඤ්‌ච පන සමණෙන ගොතමෙනා’’ති.
324. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena bodhissa rājakumārassa kokanado 3 nāma pāsādo acirakārito hoti anajjhāvuṭṭho samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtena. Atha kho bodhi rājakumāro sañjikāputtaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, samma sañjikāputta, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vanda, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘bodhi, bhante, rājakumāro bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘adhivāsetu kira, bhante, bhagavā bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho sañjikāputto māṇavo bodhissa rājakumārassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sañjikāputto māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bodhi kho 4 rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Evañca vadeti – ‘adhivāsetu kira bhavaṃ gotamo bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho sañjikāputto māṇavo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena bodhi rājakumāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘avocumha bhoto vacanena taṃ bhavantaṃ gotamaṃ – ‘bodhi kho rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Evañca vadeti – adhivāsetu kira bhavaṃ gotamo bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’ti. Adhivuṭṭhañca pana samaṇena gotamenā’’ti.
325. අථ ඛො බොධි රාජකුමාරො තස්‌සා රත්‌තියා අච්‌චයෙන සකෙ නිවෙසනෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්‌වා, කොකනදඤ්‌ච පාසාදං ඔදාතෙහි දුස්‌සෙහි සන්‌ථරාපෙත්‌වා යාව පච්‌ඡිමසොපානකළෙවරා 5, සඤ්‌ජිකාපුත්‌තං මාණවං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතො කාලං ආරොචෙහි – ‘කාලො, භන්‌තෙ, නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’’න්‌ති. ‘‘එවං, භො’’ති ඛො සඤ්‌ජිකාපුත්‌තො මාණවො බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතො කාලං ආරොචෙසි – ‘‘කාලො, භො ගොතම, නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’න්‌ති. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන බොධිස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන බොධි රාජකුමාරො බහිද්‌වාරකොට්‌ඨකෙ ඨිතො හොති භගවන්‌තං ආගමයමානො. අද්‌දසා ඛො බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පුරක්‌ඛත්‌වා යෙන කොකනදො පාසාදො තෙනුපසඞ්‌කමි. අථ ඛො භගවා පච්‌ඡිමං සොපානකළෙවරං නිස්‌සාය අට්‌ඨාසි. අථ ඛො බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අභිරුහතු 6, භන්‌තෙ, භගවා දුස්‌සානි, අභිරුහතු සුගතො දුස්‌සානි; යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති. එවං වුත්‌තෙ, භගවා තුණ්‌හී අහොසි. දුතියම්‌පි ඛො…පෙ.… තතියම්‌පි ඛො බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අභිරුහතු, භන්‌තෙ, භගවා. දුස්‌සානි, අභිරුහතු සුගතො දුස්‌සානි; යං මම අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති.
325. Atha kho bodhi rājakumāro tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā, kokanadañca pāsādaṃ odātehi dussehi santharāpetvā yāva pacchimasopānakaḷevarā 7, sañjikāputtaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, samma sañjikāputta, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocehi – ‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’’nti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho sañjikāputto māṇavo bodhissa rājakumārassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena bodhissa rājakumārassa nivesanaṃ tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena bodhi rājakumāro bahidvārakoṭṭhake ṭhito hoti bhagavantaṃ āgamayamāno. Addasā kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna paccuggantvā bhagavantaṃ abhivādetvā purakkhatvā yena kokanado pāsādo tenupasaṅkami. Atha kho bhagavā pacchimaṃ sopānakaḷevaraṃ nissāya aṭṭhāsi. Atha kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhiruhatu 8, bhante, bhagavā dussāni, abhiruhatu sugato dussāni; yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Evaṃ vutte, bhagavā tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho…pe… tatiyampi kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhiruhatu, bhante, bhagavā. Dussāni, abhiruhatu sugato dussāni; yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
326. අථ ඛො භගවා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අපලොකෙසි. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො බොධිං රාජකුමාරං එතදවොච – ‘‘සංහරතු, රාජකුමාර, දුස්‌සානි; න භගවා චෙලපටිකං 9 අක්‌කමිස්‌සති. පච්‌ඡිමං ජනතං තථාගතො අනුකම්‌පතී’’ති 10. අථ ඛො බොධි රාජකුමාරො දුස්‌සානි සංහරාපෙත්‌වා උපරිකොකනදපාසාදෙ 11 ආසනානි පඤ්‌ඤපෙසි. අථ ඛො භගවා කොකනදං පාසාදං අභිරුහිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන. අථ ඛො බොධි රාජකුමාරො බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්‌ථා සන්‌තප්‌පෙසි සම්‌පවාරෙසි. අථ ඛො බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං භුත්‌තාවිං ඔනීතපත්‌තපාණිං අඤ්‌ඤතරං නීචං ආසනං ගහෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘මය්‌හං ඛො, භන්‌තෙ, එවං හොති – ‘න ඛො සුඛෙන සුඛං අධිගන්‌තබ්‌බං, දුක්‌ඛෙන ඛො සුඛං අධිගන්‌තබ්‌බ’’’න්‌ති.
326. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ apalokesi. Atha kho āyasmā ānando bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘saṃharatu, rājakumāra, dussāni; na bhagavā celapaṭikaṃ 12 akkamissati. Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatī’’ti 13. Atha kho bodhi rājakumāro dussāni saṃharāpetvā uparikokanadapāsāde 14 āsanāni paññapesi. Atha kho bhagavā kokanadaṃ pāsādaṃ abhiruhitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho bodhi rājakumāro buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bhante, evaṃ hoti – ‘na kho sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabba’’’nti.
327. ‘‘මය්‌හම්‌පි ඛො, රාජකුමාර, පුබ්‌බෙව සම්‌බොධා අනභිසම්‌බුද්‌ධස්‌ස බොධිසත්‌තස්‌සෙව සතො එතදහොසි – ‘න ඛො සුඛෙන සුඛං අධිගන්‌තබ්‌බං, දුක්‌ඛෙන ඛො සුඛං අධිගන්‌තබ්‌බ’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, අපරෙන සමයෙන දහරොව සමානො සුසුකාළකෙසො භද්‍රෙන යොබ්‌බනෙන සමන්‌නාගතො පඨමෙන වයසා අකාමකානං මාතාපිතූනං අස්‌සුමුඛානං රුදන්‌තානං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිං. සො එවං පබ්‌බජිතො සමානො කිංකුසලගවෙසී 15 අනුත්‌තරං සන්‌තිවරපදං පරියෙසමානො යෙන ආළාරො කාලාමො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආළාරං කාලාමං එතදවොචං – ‘ඉච්‌ඡාමහං, ආවුසො කාලාම, ඉමස්‌මිං ධම්‌මවිනයෙ බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතු’න්‌ති. එවං වුත්‌තෙ, රාජකුමාර, ආළාරො කාලාමො මං එතදවොච – ‘විහරතායස්‌මා, තාදිසො අයං ධම්‌මො යත්‌ථ විඤ්‌ඤූ පුරිසො නචිරස්‌සෙව සකං ආචරියකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍යා’ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, නචිරස්‌සෙව ඛිප්‌පමෙව තං ධම්‌මං පරියාපුණිං. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, තාවතකෙනෙව ඔට්‌ඨපහතමත්‌තෙන ලපිතලාපනමත්‌තෙන ඤාණවාදඤ්‌ච වදාමි, ථෙරවාදඤ්‌ච ජානාමි පස්‌සාමීති ච පටිජානාමි, අහඤ්‌චෙව අඤ්‌ඤෙ ච. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘න ඛො ආළාරො කාලාමො ඉමං ධම්‌මං කෙවලං සද්‌ධාමත්‌තකෙන සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමීති පවෙදෙති; අද්‌ධා ආළාරො කාලාමො ඉමං ධම්‌මං ජානං පස්‌සං විහරතී’ති.
327. ‘‘Mayhampi kho, rājakumāra, pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘na kho sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabba’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, aparena samayena daharova samāno susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajiṃ. So evaṃ pabbajito samāno kiṃkusalagavesī 16 anuttaraṃ santivarapadaṃ pariyesamāno yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ – ‘icchāmahaṃ, āvuso kālāma, imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritu’nti. Evaṃ vutte, rājakumāra, āḷāro kālāmo maṃ etadavoca – ‘viharatāyasmā, tādiso ayaṃ dhammo yattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ. So kho ahaṃ, rājakumāra, tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena ñāṇavādañca vadāmi, theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi, ahañceva aññe ca. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho āḷāro kālāmo imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti; addhā āḷāro kālāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ passaṃ viharatī’ti.
‘‘අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, යෙන ආළාරො කාලාමො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආළාරං කාලාමං එතදවොචං – ‘කිත්‌තාවතා නො, ආවුසො කාලාම, ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමීති පවෙදෙසී’ති 17? එවං වුත්‌තෙ, රාජකුමාර, ආළාරො කාලාමො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං පවෙදෙසි. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘න ඛො ආළාරස්‌සෙව කාලාමස්‌ස අත්‌ථි සද්‌ධා, මය්‌හංපත්‌ථි සද්‌ධා; න ඛො ආළාරස්‌සෙව කාලාමස්‌ස අත්‌ථි වීරියං…පෙ.… සති… සමාධි… පඤ්‌ඤා, මය්‌හංපත්‌ථි පඤ්‌ඤා. යංනූනාහං යං ධම්‌මං ආළාරො කාලාමො සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමීති පවෙදෙති තස්‌ස ධම්‌මස්‌ස සච්‌ඡිකිරියාය පදහෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, නචිරස්‌සෙව ඛිප්‌පමෙව තං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසිං. අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, යෙන ආළාරො කාලාමො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආළාරං කාලාමං එතදවොචං – ‘එත්‌තාවතා නො, ආවුසො කාලාම, ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙසී’ති? ‘එත්‌තාවතා ඛො අහං, ආවුසො, ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙමී’ති. ‘අහම්‌පි ඛො, ආවුසො, එත්‌තාවතා ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමී’ති. ‘ලාභා නො, ආවුසො, සුලද්‌ධං නො, ආවුසො, යෙ මයං ආයස්‌මන්‌තං තාදිසං සබ්‍රහ්‌මචාරිං පස්‌සාම . ඉති යාහං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙමි, තං ත්‌වං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරසි. යං ත්‌වං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරසි, තමහං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙමි. ඉති යාහං ධම්‌මං ජානාමි තං ත්‌වං ධම්‌මං ජානාසි; යං ත්‌වං ධම්‌මං ජානාසි තමහං ධම්‌මං ජානාමි. ඉති යාදිසො අහං, තාදිසො තුවං; යාදිසො තුවං තාදිසො අහං. එහි දානි, ආවුසො, උභොව සන්‌තා ඉමං ගණං පරිහරාමා’ති. ඉති ඛො, රාජකුමාර, ආළාරො කාලාමො ආචරියො මෙ සමානො (අත්‌තනො) 18 අන්‌තෙවාසිං මං සමානං අත්‌තනා 19 සමසමං ඨපෙසි, උළාරාය ච මං පූජාය පූජෙසි. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘නායං ධම්‌මො නිබ්‌බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්‌ඤාය න සම්‌බොධාය න නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති, යාවදෙව ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනූපපත්‌තියා’ති . සො ඛො අහං, රාජකුමාර, තං ධම්‌මං අනලඞ්‌කරිත්‌වා තස්‌මා ධම්‌මා නිබ්‌බිජ්‌ජ අපක්‌කමිං.
‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ – ‘kittāvatā no, āvuso kālāma, imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedesī’ti 20? Evaṃ vutte, rājakumāra, āḷāro kālāmo ākiñcaññāyatanaṃ pavedesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho āḷārasseva kālāmassa atthi saddhā, mayhaṃpatthi saddhā; na kho āḷārasseva kālāmassa atthi vīriyaṃ…pe… sati… samādhi… paññā, mayhaṃpatthi paññā. Yaṃnūnāhaṃ yaṃ dhammaṃ āḷāro kālāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti tassa dhammassa sacchikiriyāya padaheyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ – ‘ettāvatā no, āvuso kālāma, imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesī’ti? ‘Ettāvatā kho ahaṃ, āvuso, imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemī’ti. ‘Ahampi kho, āvuso, ettāvatā imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmī’ti. ‘Lābhā no, āvuso, suladdhaṃ no, āvuso, ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ sabrahmacāriṃ passāma . Iti yāhaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemi, taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi. Yaṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi, tamahaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemi. Iti yāhaṃ dhammaṃ jānāmi taṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi tamahaṃ dhammaṃ jānāmi. Iti yādiso ahaṃ, tādiso tuvaṃ; yādiso tuvaṃ tādiso ahaṃ. Ehi dāni, āvuso, ubhova santā imaṃ gaṇaṃ pariharāmā’ti. Iti kho, rājakumāra, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno (attano) 21 antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā 22 samasamaṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘nāyaṃ dhammo nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva ākiñcaññāyatanūpapattiyā’ti . So kho ahaṃ, rājakumāra, taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja apakkamiṃ.
328. ‘‘සො ඛො අහං, රාජකුමාර, කිංකුසලගවෙසී අනුත්‌තරං සන්‌තිවරපදං පරියෙසමානො යෙන උදකො 23 රාමපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා උදකං රාමපුත්‌තං එතදවොචං – ‘ඉච්‌ඡාමහං, ආවුසො 24, ඉමස්‌මිං ධම්‌මවිනයෙ බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතු’න්‌ති. එවං වුත්‌තෙ, රාජකුමාර, උදකො රාමපුත්‌තො මං එතදවොච – ‘විහරතායස්‌මා, තාදිසො අයං ධම්‌මො යත්‌ථ විඤ්‌ඤූ පුරිසො නචිරස්‌සෙව සකං ආචරියකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍යා’ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, නචිරස්‌සෙව ඛිප්‌පමෙව තං ධම්‌මං පරියාපුණිං. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, තාවතකෙනෙව ඔට්‌ඨපහතමත්‌තෙන ලපිතලාපනමත්‌තෙන ඤාණවාදඤ්‌ච වදාමි, ථෙරවාදඤ්‌ච ජානාමි පස්‌සාමීති ච පටිජානාමි, අහඤ්‌චෙව අඤ්‌ඤෙ ච. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘න ඛො රාමො ඉමං ධම්‌මං කෙවලං සද්‌ධාමත්‌තකෙන සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමීති පවෙදෙසි; අද්‌ධා රාමො ඉමං ධම්‌මං ජානං පස්‌සං විහාසී’ති. අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, යෙන උදකො රාමපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා උදකං රාමපුත්‌තං එතදවොචං – ‘කිත්‌තාවතා නො, ආවුසො, රාමො ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමීති පවෙදෙසී’ති? එවං වුත්‌තෙ, රාජකුමාර, උදකො රාමපුත්‌තො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං පවෙදෙසි. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘න ඛො රාමස්‌සෙව අහොසි සද්‌ධා, මය්‌හංපත්‌ථි සද්‌ධා; න ඛො රාමස්‌සෙව අහොසි වීරියං…පෙ.… සති… සමාධි… පඤ්‌ඤා, මය්‌හංපත්‌ථි පඤ්‌ඤා. යංනූනාහං යං ධම්‌මං රාමො සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමීති පවෙදෙති තස්‌ස ධම්‌මස්‌ස සච්‌ඡිකිරියාය පදහෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, නචිරස්‌සෙව ඛිප්‌පමෙව තං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසිං.
328. ‘‘So kho ahaṃ, rājakumāra, kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ pariyesamāno yena udako 25 rāmaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā udakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ – ‘icchāmahaṃ, āvuso 26, imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritu’nti. Evaṃ vutte, rājakumāra, udako rāmaputto maṃ etadavoca – ‘viharatāyasmā, tādiso ayaṃ dhammo yattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ. So kho ahaṃ, rājakumāra, tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena ñāṇavādañca vadāmi, theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi, ahañceva aññe ca. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho rāmo imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedesi; addhā rāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ passaṃ vihāsī’ti. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena udako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā udakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ – ‘kittāvatā no, āvuso, rāmo imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedesī’ti? Evaṃ vutte, rājakumāra, udako rāmaputto nevasaññānāsaññāyatanaṃ pavedesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho rāmasseva ahosi saddhā, mayhaṃpatthi saddhā; na kho rāmasseva ahosi vīriyaṃ…pe… sati… samādhi… paññā, mayhaṃpatthi paññā. Yaṃnūnāhaṃ yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti tassa dhammassa sacchikiriyāya padaheyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ.
‘‘අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, යෙන උදකො රාමපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා උදකං රාමපුත්‌තං එතදවොචං – ‘එත්‌තාවතා නො, ආවුසො, රාමො ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙසී’ති? ‘එත්‌තාවතා ඛො, ආවුසො, රාමො ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙසී’ති. ‘අහම්‌පි ඛො, ආවුසො, එත්‌තාවතා ඉමං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරාමී’ති. ‘ලාභා නො, ආවුසො, සුලද්‌ධං නො, ආවුසො, යෙ මයං ආයස්‌මන්‌තං තාදිසං සබ්‍රහ්‌මචාරිං පස්‌සාම. ඉති යං ධම්‌මං රාමො සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙසි තං ත්‌වං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරසි. යං ත්‌වං ධම්‌මං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරසි තං ධම්‌මං රාමො සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ පවෙදෙසි. ඉති යං ධම්‌මං රාමො අභිඤ්‌ඤාසි තං ත්‌වං ධම්‌මං ජානාසි; යං ත්‌වං ධම්‌මං ජානාසි තං ධම්‌මං රාමො අභිඤ්‌ඤාසි. ඉති යාදිසො රාමො අහොසි තාදිසො තුවං, යාදිසො තුවං තාදිසො රාමො අහොසි. එහි දානි, ආවුසො, තුවං ඉමං ගණං පරිහරා’ති. ඉති ඛො, රාජකුමාර, උදකො රාමපුත්‌තො සබ්‍රහ්‌මචාරී මෙ සමානො ආචරියට්‌ඨානෙ මං ඨපෙසි, උළාරාය ච මං පූජාය පූජෙසි. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘නායං ධම්‌මො නිබ්‌බිදාය න විරාගාය න නිරොධාය න උපසමාය න අභිඤ්‌ඤාය න සම්‌බොධාය න නිබ්‌බානාය සංවත්‌තති, යාවදෙව නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනූපපත්‌තියා’ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, තං ධම්‌මං අනලඞ්‌කරිත්‌වා තස්‌මා ධම්‌මා නිබ්‌බිජ්‌ජ අපක්‌කමිං.
‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena udako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā udakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ – ‘ettāvatā no, āvuso, rāmo imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesī’ti? ‘Ettāvatā kho, āvuso, rāmo imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesī’ti. ‘Ahampi kho, āvuso, ettāvatā imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmī’ti. ‘Lābhā no, āvuso, suladdhaṃ no, āvuso, ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ sabrahmacāriṃ passāma. Iti yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesi taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi. Yaṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi taṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesi. Iti yaṃ dhammaṃ rāmo abhiññāsi taṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi taṃ dhammaṃ rāmo abhiññāsi. Iti yādiso rāmo ahosi tādiso tuvaṃ, yādiso tuvaṃ tādiso rāmo ahosi. Ehi dāni, āvuso, tuvaṃ imaṃ gaṇaṃ pariharā’ti. Iti kho, rājakumāra, udako rāmaputto sabrahmacārī me samāno ācariyaṭṭhāne maṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘nāyaṃ dhammo nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva nevasaññānāsaññāyatanūpapattiyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja apakkamiṃ.
329. ‘‘සො ඛො අහං, රාජකුමාර, කිංකුසලගවෙසී අනුත්‌තරං සන්‌තිවරපදං පරියෙසමානො, මගධෙසු අනුපුබ්‌බෙන චාරිකං චරමානො, යෙන උරුවෙලා සෙනානිගමො තදවසරිං. තත්‌ථද්‌දසං රමණීයං භූමිභාගං, පාසාදිකඤ්‌ච වනසණ්‌ඩං, නදීඤ්‌ච සන්‌දන්‌තිං සෙතකං සුපතිත්‌ථං, රමණීයං සමන්‌තා ච ගොචරගාමං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘රමණීයො වත, භො, භූමිභාගො, පාසාදිකො ච වනසණ්‌ඩො, නදිඤ්‌ච සන්‌දන්‌තිං සෙතකා සුපතිත්‌ථා , රමණීයා සමන්‌තා 27 ච ගොචරගාමො. අලං වතිදං කුලපුත්‌තස්‌ස පධානත්‌ථිකස්‌ස පධානායා’ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, තත්‌ථෙව නිසීදිං – ‘අලමිදං පධානායා’ති. අපිස්‌සු මං, රාජකුමාර, තිස්‌සො උපමා පටිභංසු අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා.
329. ‘‘So kho ahaṃ, rājakumāra, kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ pariyesamāno, magadhesu anupubbena cārikaṃ caramāno, yena uruvelā senānigamo tadavasariṃ. Tatthaddasaṃ ramaṇīyaṃ bhūmibhāgaṃ, pāsādikañca vanasaṇḍaṃ, nadīñca sandantiṃ setakaṃ supatitthaṃ, ramaṇīyaṃ samantā ca gocaragāmaṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ramaṇīyo vata, bho, bhūmibhāgo, pāsādiko ca vanasaṇḍo, nadiñca sandantiṃ setakā supatitthā , ramaṇīyā samantā 28 ca gocaragāmo. Alaṃ vatidaṃ kulaputtassa padhānatthikassa padhānāyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, tattheva nisīdiṃ – ‘alamidaṃ padhānāyā’ti. Apissu maṃ, rājakumāra, tisso upamā paṭibhaṃsu anacchariyā pubbe assutapubbā.
‘‘සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, අල්‌ලං කට්‌ඨං සස්‌නෙහං උදකෙ නික්‌ඛිත්‌තං. අථ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය උත්‌තරාරණිං ආදාය – ‘අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමි, තෙජො පාතුකරිස්‌සාමී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, අපි නු සො පුරිසො අමුං අල්‌ලං කට්‌ඨං සස්‌නෙහං උදකෙ නික්‌ඛිත්‌තං උත්‌තරාරණිං ආදාය අභිමන්‌ථෙන්‌තො 29 අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, තෙජො පාතුකරෙය්‍යා’’ති? ‘‘නො හිදං, භන්‌තෙ. තං කිස්‌ස හෙතු? අදුඤ්‌හි, භන්‌තෙ, අල්‌ලං කට්‌ඨං සස්‌නෙහං තඤ්‌ච පන උදකෙ නික්‌ඛිත්‌තං, යාවදෙව ච පන සො පුරිසො කිලමථස්‌ස විඝාතස්‌ස භාගී අස්‌සා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, රාජකුමාර, යෙ හි කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා කායෙන චෙව චිත්‌තෙන ච කාමෙහි අවූපකට්‌ඨා විහරන්‌ති, යො ච නෙසං කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමස්‌නෙහො කාමමුච්‌ඡා කාමපිපාසා කාමපරිළාහො සො ච අජ්‌ඣත්‌තං න සුප්‌පහීනො හොති, න සුප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො. ඔපක්‌කමිකා චෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, අභබ්‌බාව තෙ ඤාණාය දස්‌සනාය අනුත්‌තරාය සම්‌බොධාය. නො චෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා ඔපක්‌කමිකා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, අභබ්‌බාව තෙ ඤාණාය දස්‌සනාය අනුත්‌තරාය සම්‌බොධාය. අයං ඛො මං, රාජකුමාර, පඨමා උපමා පටිභාසි අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා.
‘‘Seyyathāpi, rājakumāra, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ udake nikkhittaṃ. Atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya – ‘aggiṃ abhinibbattessāmi, tejo pātukarissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso amuṃ allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ udake nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimanthento 30 aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bhante. Taṃ kissa hetu? Aduñhi, bhante, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ tañca pana udake nikkhittaṃ, yāvadeva ca pana so puriso kilamathassa vighātassa bhāgī assā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva cittena ca kāmehi avūpakaṭṭhā viharanti, yo ca nesaṃ kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ na suppahīno hoti, na suppaṭippassaddho. Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. No cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. Ayaṃ kho maṃ, rājakumāra, paṭhamā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā.
330. ‘‘අපරාපි ඛො මං, රාජකුමාර, දුතියා උපමා පටිභාසි අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, අල්‌ලං කට්‌ඨං සස්‌නෙහං ආරකා උදකා ථලෙ නික්‌ඛිත්‌තං. අථ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය උත්‌තරාරණිං ආදාය – ‘අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමි, තෙජො පාතුකරිස්‌සාමී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, අපි නු සො පුරිසො අමුං අල්‌ලං කට්‌ඨං සස්‌නෙහං ආරකා උදකා ථලෙ නික්‌ඛිත්‌තං උත්‌තරාරණිං ආදාය අභිමන්‌ථෙන්‌තො අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය , තෙජො පාතුකරෙය්‍යා’’ති? ‘‘නො හිදං, භන්‌තෙ. තං කිස්‌ස හෙතු? අදුඤ්‌හි, භන්‌තෙ, අල්‌ලං කට්‌ඨං සස්‌නෙහං කිඤ්‌චාපි ආරකා උදකා ථලෙ නික්‌ඛිත්‌තං, යාවදෙව ච පන සො පුරිසො කිලමථස්‌ස විඝාතස්‌ස භාගී අස්‌සා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, රාජකුමාර, යෙ හි කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා කායෙන චෙව චිත්‌තෙන ච කාමෙහි වූපකට්‌ඨා විහරන්‌ති, යො ච නෙසං කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමස්‌නෙහො කාමමුච්‌ඡා කාමපිපාසා කාමපරිළාහො සො ච අජ්‌ඣත්‌තං න සුප්‌පහීනො හොති, න සුප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො. ඔපක්‌කමිකා චෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, අභබ්‌බාව තෙ ඤාණාය දස්‌සනාය අනුත්‌තරාය සම්‌බොධාය. නො චෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා ඔපක්‌කමිකා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, අභබ්‌බාව තෙ ඤාණාය දස්‌සනාය අනුත්‌තරාය සම්‌බොධාය. අයං ඛො මං, රාජකුමාර, දුතියා උපමා පටිභාසි අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා.
330. ‘‘Aparāpi kho maṃ, rājakumāra, dutiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā. Seyyathāpi, rājakumāra, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ. Atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya – ‘aggiṃ abhinibbattessāmi, tejo pātukarissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso amuṃ allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimanthento aggiṃ abhinibbatteyya , tejo pātukareyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bhante. Taṃ kissa hetu? Aduñhi, bhante, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ kiñcāpi ārakā udakā thale nikkhittaṃ, yāvadeva ca pana so puriso kilamathassa vighātassa bhāgī assā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva cittena ca kāmehi vūpakaṭṭhā viharanti, yo ca nesaṃ kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ na suppahīno hoti, na suppaṭippassaddho. Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. No cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. Ayaṃ kho maṃ, rājakumāra, dutiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā.
331. ‘‘අපරාපි ඛො මං, රාජකුමාර, තතියා උපමා පටිභාසි අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, සුක්‌ඛං කට්‌ඨං කොළාපං ආරකා උදකා ථලෙ නික්‌ඛිත්‌තං. අථ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය උත්‌තරාරණිං ආදාය – ‘අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමි, තෙජො පාතුකරිස්‌සාමී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, අපි නු සො පුරිසො අමුං සුක්‌ඛං කට්‌ඨං කොළාපං ආරකා උදකා ථලෙ නික්‌ඛිත්‌තං උත්‌තරාරණිං ආදාය අභිමන්‌ථෙන්‌තො අග්‌ගිං අභිනිබ්‌බත්‌තෙය්‍ය, තෙජො පාතුකරෙය්‍යා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. තං කිස්‌ස හෙතු? අදුඤ්‌හි, භන්‌තෙ, සුක්‌ඛං කට්‌ඨං කොළාපං, තඤ්‌ච පන ආරකා උදකා ථලෙ නික්‌ඛිත්‌ත’’න්‌ති. ‘‘එවමෙව ඛො, රාජකුමාර, යෙ හි කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා කායෙන චෙව චිත්‌තෙන ච කාමෙහි වූපකට්‌ඨා විහරන්‌ති, යො ච නෙසං කාමෙසු කාමච්‌ඡන්‌දො කාමස්‌නෙහො කාමමුච්‌ඡා කාමපිපාසා කාමපරිළාහො සො ච අජ්‌ඣත්‌තං සුප්‌පහීනො හොති සුප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො. ඔපක්‌කමිකා චෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, භබ්‌බාව තෙ ඤාණාය දස්‌සනාය අනුත්‌තරාය සම්‌බොධාය. නො චෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා ඔපක්‌කමිකා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, භබ්‌බාව තෙ ඤාණාය දස්‌සනාය අනුත්‌තරාය සම්‌බොධාය. අයං ඛො මං, රාජකුමාර, තතියා උපමා පටිභාසි අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා. ඉමා ඛො මං, රාජකුමාර, තිස්‌සො උපමා පටිභංසු අනච්‌ඡරියා පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා.
331. ‘‘Aparāpi kho maṃ, rājakumāra, tatiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā. Seyyathāpi, rājakumāra, sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ. Atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya – ‘aggiṃ abhinibbattessāmi, tejo pātukarissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso amuṃ sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimanthento aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyyā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. Taṃ kissa hetu? Aduñhi, bhante, sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ, tañca pana ārakā udakā thale nikkhitta’’nti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva cittena ca kāmehi vūpakaṭṭhā viharanti, yo ca nesaṃ kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ suppahīno hoti suppaṭippassaddho. Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, bhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. No cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, bhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. Ayaṃ kho maṃ, rājakumāra, tatiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā. Imā kho maṃ, rājakumāra, tisso upamā paṭibhaṃsu anacchariyā pubbe assutapubbā.
332. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං දන්‌තෙභිදන්‌තමාධාය 31, ජිව්‌හාය තාලුං ආහච්‌ච, චෙතසා චිත්‌තං අභිනිග්‌ගණ්‌හෙය්‍යං අභිනිප්‌පීළෙය්‍යං අභිසන්‌තාපෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, දන්‌තෙභිදන්‌තමාධාය, ජිව්‌හාය තාලුං ආහච්‌ච, චෙතසා චිත්‌තං අභිනිග්‌ගණ්‌හාමි අභිනිප්‌පීළෙමි අභිසන්‌තාපෙමි. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, දන්‌තෙභිදන්‌තමාධාය, ජිව්‌හාය තාලුං ආහච්‌ච, චෙතසා චිත්‌තං අභිනිග්‌ගණ්‌හතො අභිනිප්‌පීළයතො අභිසන්‌තාපයතො කච්‌ඡෙහි සෙදා මුච්‌චන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, බලවා පුරිසො දුබ්‌බලතරං පුරිසං සීසෙ වා ගහෙත්‌වා ඛන්‌ධෙ වා ගහෙත්‌වා අභිනිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය අභිනිප්‌පීළෙය්‍ය අභිසන්‌තාපෙය්‍ය; එවමෙව ඛො මෙ, රාජකුමාර, දන්‌තෙභිදන්‌තමාධාය, ජිව්‌හාය තාලුං ආහච්‌ච, චෙතසා චිත්‌තං අභිනිග්‌ගණ්‌හතො අභිනිප්‌පීළයතො අභිසන්‌තාපයතො කච්‌ඡෙහි සෙදා මුච්‌චන්‌ති. ආරද්‌ධං ඛො පන මෙ, රාජකුමාර, වීරියං හොති අසල්‌ලීනං, උපට්‌ඨිතා සති අසම්‌මුට්‌ඨා, සාරද්‌ධො ච පන මෙ කායො හොති අප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො, තෙනෙව දුක්‌ඛප්‌පධානෙන පධානාභිතුන්‌නස්‌ස සතො.
332. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ dantebhidantamādhāya 32, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇheyyaṃ abhinippīḷeyyaṃ abhisantāpeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, dantebhidantamādhāya, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇhāmi abhinippīḷemi abhisantāpemi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, dantebhidantamādhāya, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇhato abhinippīḷayato abhisantāpayato kacchehi sedā muccanti. Seyyathāpi, rājakumāra, balavā puriso dubbalataraṃ purisaṃ sīse vā gahetvā khandhe vā gahetvā abhiniggaṇheyya abhinippīḷeyya abhisantāpeyya; evameva kho me, rājakumāra, dantebhidantamādhāya, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇhato abhinippīḷayato abhisantāpayato kacchehi sedā muccanti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
333. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං අප්‌පාණකංයෙව ඣානං ඣායෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙ උපරුන්‌ධිං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු කණ්‌ණසොතෙහි වාතානං නික්‌ඛමන්‌තානං අධිමත්‌තො සද්‌දො හොති. සෙය්‍යථාපි නාම කම්‌මාරගග්‌ගරියා ධමමානාය අධිමත්‌තො සද්‌දො හොති, එවමෙව ඛො මෙ, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු කණ්‌ණසොතෙහි වාතානං නික්‌ඛමන්‌තානං අධිමත්‌තො සද්‌දො හොති. ආරද්‌ධං ඛො පන මෙ, රාජකුමාර, වීරියං හොති අසල්‌ලීනං, උපට්‌ඨිතා සති අසම්‌මුට්‌ඨා, සාරද්‌ධො ච පන මෙ කායො හොති අප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො, තෙනෙව දුක්‌ඛප්‌පධානෙන පධානාභිතුන්‌නස්‌ස සතො.
333. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca assāsapassāsesu uparuddhesu kaṇṇasotehi vātānaṃ nikkhamantānaṃ adhimatto saddo hoti. Seyyathāpi nāma kammāragaggariyā dhamamānāya adhimatto saddo hoti, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca assāsapassāsesu uparuddhesu kaṇṇasotehi vātānaṃ nikkhamantānaṃ adhimatto saddo hoti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං අප්‌පාණකංයෙව ඣානං ඣායෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙ උපරුන්‌ධිං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තා වාතා මුද්‌ධනි ඌහනන්‌ති 33. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, බලවා පුරිසො තිණ්‌හෙන සිඛරෙන මුද්‌ධනි අභිමත්‌ථෙය්‍ය 34, එවමෙව ඛො මෙ, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තා වාතා මුද්‌ධනි ඌහනන්‌ති. ආරද්‌ධං ඛො පන මෙ, රාජකුමාර, වීරියං හොති අසල්‌ලීනං, උපට්‌ඨිතා සති අසම්‌මුට්‌ඨා, සාරද්‌ධො ච පන මෙ කායො හොති අප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො, තෙනෙව දුක්‌ඛප්‌පධානෙන පධානාභිතුන්‌නස්‌ස සතො.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā muddhani ūhananti 35. Seyyathāpi, rājakumāra, balavā puriso tiṇhena sikharena muddhani abhimattheyya 36, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā muddhani ūhananti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං අප්‌පාණකංයෙව ඣානං ඣායෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙ උපරුන්‌ධිං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තා සීසෙ සීසවෙදනා හොන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, බලවා පුරිසො දළ්‌හෙන වරත්‌තක්‌ඛණ්‌ඩෙන 37 සීසෙ සීසවෙඨං දදෙය්‍ය; එවමෙව ඛො මෙ, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තා සීසෙ සීසවෙදනා හොන්‌ති. ආරද්‌ධං ඛො පන මෙ, රාජකුමාර, වීරියං හොති අසල්‌ලීනං, උපට්‌ඨිතා සති අසම්‌මුට්‌ඨා, සාරද්‌ධො ච පන මෙ කායො හොති අප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො, තෙනෙව දුක්‌ඛප්‌පධානෙන පධානාභිතුන්‌නස්‌ස සතො.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā sīse sīsavedanā honti. Seyyathāpi, rājakumāra, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena 38 sīse sīsaveṭhaṃ dadeyya; evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā sīse sīsavedanā honti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං අප්‌පාණකංයෙව ඣානං ඣායෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙ උපරුන්‌ධිං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තා වාතා කුච්‌ඡිං පරිකන්‌තන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, දක්‌ඛො ගොඝාතකො වා ගොඝාතකන්‌තෙවාසී වා තිණ්‌හෙන ගොවිකන්‌තනෙන කුච්‌ඡිං පරිකන්‌තෙය්‍ය, එවමෙව ඛො මෙ, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තා , වාතා කුච්‌ඡිං පරිකන්‌තන්‌ති. ආරද්‌ධං ඛො පන මෙ, රාජකුමාර, වීරියං හොති අසල්‌ලීනං, උපට්‌ඨිතා සති අසම්‌මුට්‌ඨා, සාරද්‌ධො ච පන මෙ කායො හොති අප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො, තෙනෙව දුක්‌ඛප්‌පධානෙන පධානාභිතුන්‌නස්‌ස සතො.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Seyyathāpi, rājakumāra, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā , vātā kucchiṃ parikantanti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං අප්‌පාණකංයෙව ඣානං ඣායෙය්‍ය’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙ උපරුන්‌ධිං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තො කායස්‌මිං ඩාහො හොති. සෙය්‍යථාපි, රාජකුමාර, ද්‌වෙ බලවන්‌තො පුරිසා දුබ්‌බලතරං පුරිසං නානාබාහාසු ගහෙත්‌වා අඞ්‌ගාරකාසුයා සන්‌තාපෙය්‍යුං සම්‌පරිතාපෙය්‍යුං, එවමෙව ඛො මෙ, රාජකුමාර, මුඛතො ච නාසතො ච කණ්‌ණතො ච අස්‌සාසපස්‌සාසෙසු උපරුද්‌ධෙසු අධිමත්‌තො කායස්‌මිං ඩාහො හොති. ආරද්‌ධං ඛො පන මෙ, රාජකුමාර, වීරියං හොති අසල්‌ලීනං, උපට්‌ඨිතා සති අසම්‌මුට්‌ඨා, සාරද්‌ධො ච පන මෙ කායො හොති අප්‌පටිප්‌පස්‌සද්‌ධො, තෙනෙව දුක්‌ඛප්‌පධානෙන පධානාභිතුන්‌නස්‌ස සතො.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimatto kāyasmiṃ ḍāho hoti. Seyyathāpi, rājakumāra, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimatto kāyasmiṃ ḍāho hoti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘අපිස්‌සු මං, රාජකුමාර, දෙවතා දිස්‌වා එවමාහංසු – ‘කාලඞ්‌කතො සමණො ගොතමො’ති. එකච්‌චා දෙවතා එවමාහංසු – ‘න කාලඞ්‌කතො සමණො ගොතමො, අපි ච කාලඞ්‌කරොතී’ති. එකච්‌චා දෙවතා එවමාහංසු – ‘න කාලඞ්‌කතො සමණො ගොතමො, නාපි කාලඞ්‌කරොති . අරහං සමණො ගොතමො. විහාරොත්‌වෙව සො 39 අරහතො එවරූපො හොතී’ති 40.
‘‘Apissu maṃ, rājakumāra, devatā disvā evamāhaṃsu – ‘kālaṅkato samaṇo gotamo’ti. Ekaccā devatā evamāhaṃsu – ‘na kālaṅkato samaṇo gotamo, api ca kālaṅkarotī’ti. Ekaccā devatā evamāhaṃsu – ‘na kālaṅkato samaṇo gotamo, nāpi kālaṅkaroti . Arahaṃ samaṇo gotamo. Vihārotveva so 41 arahato evarūpo hotī’ti 42.
334. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං සබ්‌බසො ආහාරුපච්‌ඡෙදාය පටිපජ්‌ජෙය්‍ය’න්‌ති. අථ ඛො මං, රාජකුමාර, දෙවතා උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොචුං – ‘මා ඛො ත්‌වං, මාරිස, සබ්‌බසො ආහාරුපච්‌ඡෙදාය පටිපජ්‌ජි. සචෙ ඛො ත්‌වං, මාරිස, සබ්‌බසො ආහාරුපච්‌ඡෙදාය පටිපජ්‌ජිස්‌සසි, තස්‌ස තෙ මයං දිබ්‌බං ඔජං ලොමකූපෙහි අජ්‌ඣොහාරෙස්‌සාම 43, තාය ත්‌වං යාපෙස්‌සසී’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘අහඤ්‌චෙව ඛො පන සබ්‌බසො අජජ්‌ජිතං 44 පටිජානෙය්‍යං. ඉමා ච මෙ දෙවතා දිබ්‌බං ඔජං ලොමකූපෙහි අජ්‌ඣොහාරෙය්‍යුං 45, තාය චාහං යාපෙය්‍යං, තං මමස්‌ස මුසා’ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, තා දෙවතා පච්‌චාචික්‌ඛාමි. ‘හල’න්‌ති වදාමි.
334. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ sabbaso āhārupacchedāya paṭipajjeyya’nti. Atha kho maṃ, rājakumāra, devatā upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘mā kho tvaṃ, mārisa, sabbaso āhārupacchedāya paṭipajji. Sace kho tvaṃ, mārisa, sabbaso āhārupacchedāya paṭipajjissasi, tassa te mayaṃ dibbaṃ ojaṃ lomakūpehi ajjhohāressāma 46, tāya tvaṃ yāpessasī’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ahañceva kho pana sabbaso ajajjitaṃ 47 paṭijāneyyaṃ. Imā ca me devatā dibbaṃ ojaṃ lomakūpehi ajjhohāreyyuṃ 48, tāya cāhaṃ yāpeyyaṃ, taṃ mamassa musā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, tā devatā paccācikkhāmi. ‘Hala’nti vadāmi.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යංනූනාහං ථොකං ථොකං ආහාරං ආහාරෙය්‍යං පසතං පසතං, යදි වා මුග්‌ගයූසං යදි වා කුලත්‌ථයූසං යදි වා කළායයූසං යදි වා හරෙණුකයූස’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, ථොකං ථොකං ආහාරං ආහාරෙසිං පසතං පසතං, යදි වා මුග්‌ගයූසං යදි වා කුලත්‌ථයූසං යදි වා කළායයූසං යදි වා හරෙණුකයූසං. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, ථොකං ථොකං ආහාරං ආහාරයතො පසතං පසතං, යදි වා මුග්‌ගයූසං යදි වා කුලත්‌ථයූසං යදි වා කළායයූසං යදි වා හරෙණුකයූසං, අධිමත්‌තකසිමානං පත්‌තො කායො හොති. සෙය්‍යථාපි නාම ආසීතිකපබ්‌බානි වා කාළපබ්‌බානි වා, එවමෙවස්‌සු මෙ අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගානි භවන්‌ති තායෙවප්‌පාහාරතාය. සෙය්‍යථාපි නාම ඔට්‌ඨපදං, එවමෙවස්‌සු මෙ ආනිසදං හොති තායෙවප්‌පාහාරතාය. සෙය්‍යථාපි නාම වට්‌ටනාවළී, එවමෙවස්‌සු මෙ පිට්‌ඨිකණ්‌ටකො උණ්‌ණතාවනතො හොති තායෙවප්‌පාහාරතාය. සෙය්‍යථාපි නාම ජරසාලාය ගොපානසියො ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගා භවන්‌ති, එවමෙවස්‌සු මෙ ඵාසුළියො ඔලුග්‌ගවිලුග්‌ගා භවන්‌ති තායෙවප්‌පාහාරතාය. සෙය්‍යථාපි නාම ගම්‌භීරෙ උදපානෙ උදකතාරකා ගම්‌භීරගතා ඔක්‌ඛායිකා දිස්‌සන්‌ති, එවමෙවස්‌සු මෙ අක්‌ඛිකූපෙසු අක්‌ඛිතාරකා ගම්‌භීරගතා ඔක්‌ඛායිකා දිස්‌සන්‌ති තායෙවප්‌පාහාරතාය. සෙය්‍යථාපි නාම තිත්‌තකාලාබු ආමකච්‌ඡින්‌නො වාතාතපෙන සංඵුටිතො 49 හොති සම්‌මිලාතො, එවමෙවස්‌සු මෙ සීසච්‌ඡවි සංඵුටිතා හොති සම්‌මිලාතා තායෙවප්‌පාහාරතාය. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, ‘උදරච්‌ඡවිං පරිමසිස්‌සාමී’ති පිට්‌ඨිකණ්‌ටකංයෙව පරිග්‌ගණ්‌හාමි, ‘පිට්‌ඨිකණ්‌ටකං පරිමසිස්‌සාමී’ති උදරච්‌ඡවිංයෙව පරිග්‌ගණ්‌හාමි. යාවස්‌සු මෙ, රාජකුමාර, උදරච්‌ඡවි පිට්‌ඨිකණ්‌ටකං අල්‌ලීනා හොති තායෙවප්‌පාහාරතාය. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, ‘වච්‌චං වා මුත්‌තං වා කරිස්‌සාමී’ති තත්‌ථෙව අවකුජ්‌ජො පපතාමි තායෙවප්‌පාහාරතාය. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, ඉමමෙව කායං අස්‌සාසෙන්‌තො පාණිනා ගත්‌තානි අනුමජ්‌ජාමි. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, පාණිනා ගත්‌තානි අනුමජ්‌ජතො පූතිමූලානි ලොමානි කායස්‌මා පපතන්‌ති තායෙවප්‌පාහාරතාය. අපිස්‌සු මං, රාජකුමාර, මනුස්‌සා දිස්‌වා එවමාහංසු – ‘කාළො සමණො ගොතමො’ති, එකච්‌චෙ මනුස්‌සා එවමාහංසු – ‘න කාළො සමණො ගොතමො, සාමො සමණො ගොතමො’ති. එකච්‌චෙ මනුස්‌සා එවමාහංසු – ‘න කාළො සමණො ගොතමො, නපි සාමො, මඞ්‌ගුරච්‌ඡවි සමණො ගොතමො’ති. යාවස්‌සු මෙ, රාජකුමාර, තාව පරිසුද්‌ධො ඡවිවණ්‌ණො පරියොදාතො උපහතො හොති තායෙවප්‌පාහාරතාය.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhāreyyaṃ pasataṃ pasataṃ, yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsa’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhāresiṃ pasataṃ pasataṃ, yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsaṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhārayato pasataṃ pasataṃ, yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsaṃ, adhimattakasimānaṃ patto kāyo hoti. Seyyathāpi nāma āsītikapabbāni vā kāḷapabbāni vā, evamevassu me aṅgapaccaṅgāni bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma oṭṭhapadaṃ, evamevassu me ānisadaṃ hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma vaṭṭanāvaḷī, evamevassu me piṭṭhikaṇṭako uṇṇatāvanato hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma jarasālāya gopānasiyo oluggaviluggā bhavanti, evamevassu me phāsuḷiyo oluggaviluggā bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma gambhīre udapāne udakatārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti, evamevassu me akkhikūpesu akkhitārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma tittakālābu āmakacchinno vātātapena saṃphuṭito 50 hoti sammilāto, evamevassu me sīsacchavi saṃphuṭitā hoti sammilātā tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, rājakumāra, ‘udaracchaviṃ parimasissāmī’ti piṭṭhikaṇṭakaṃyeva pariggaṇhāmi, ‘piṭṭhikaṇṭakaṃ parimasissāmī’ti udaracchaviṃyeva pariggaṇhāmi. Yāvassu me, rājakumāra, udaracchavi piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā hoti tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, rājakumāra, ‘vaccaṃ vā muttaṃ vā karissāmī’ti tattheva avakujjo papatāmi tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, rājakumāra, imameva kāyaṃ assāsento pāṇinā gattāni anumajjāmi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, pāṇinā gattāni anumajjato pūtimūlāni lomāni kāyasmā papatanti tāyevappāhāratāya. Apissu maṃ, rājakumāra, manussā disvā evamāhaṃsu – ‘kāḷo samaṇo gotamo’ti, ekacce manussā evamāhaṃsu – ‘na kāḷo samaṇo gotamo, sāmo samaṇo gotamo’ti. Ekacce manussā evamāhaṃsu – ‘na kāḷo samaṇo gotamo, napi sāmo, maṅguracchavi samaṇo gotamo’ti. Yāvassu me, rājakumāra, tāva parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto upahato hoti tāyevappāhāratāya.
335. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘යෙ ඛො කෙචි අතීතමද්‌ධානං සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා ඔපක්‌කමිකා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා 51 ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයිංසු, එතාවපරමං නයිතො භිය්‍යො. යෙපි හි කෙචි අනාගතමද්‌ධානං සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා ඔපක්‌කමිකා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයිස්‌සන්‌ති, එතාවපරමං නයිතො භිය්‍යො. යෙපි හි කෙචි එතරහි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා ඔපක්‌කමිකා දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදයන්‌ති, එතාවපරමං නයිතො භිය්‍යො. න ඛො පනාහං ඉමාය කටුකාය දුක්‌කරකාරිකාය අධිගච්‌ඡාමි උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙසං; සියා නු ඛො අඤ්‌ඤො මග්‌ගො බොධායා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘අභිජානාමි ඛො පනාහං පිතු සක්‌කස්‌ස කම්‌මන්‌තෙ සීතාය ජම්‌බුච්‌ඡායාය නිසින්‌නො විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිතා; සියා නු ඛො එසො මග්‌ගො බොධායා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, සතානුසාරි විඤ්‌ඤාණං අහොසි – ‘එසෙව මග්‌ගො බොධායා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘කිං නු ඛො අහං තස්‌ස සුඛස්‌ස භායාමි යං තං සුඛං අඤ්‌ඤත්‍රෙව කාමෙහි අඤ්‌ඤත්‍ර අකුසලෙහි ධම්‌මෙහී’ති? තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘න ඛො අහං තස්‌ස සුඛස්‌ස භායාමි යං තං සුඛං අඤ්‌ඤත්‍රෙව කාමෙහි අඤ්‌ඤත්‍ර අකුසලෙහි ධම්‌මෙහී’ති.
335. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā tibbā 52 kharā kaṭukā vedanā vedayiṃsu, etāvaparamaṃ nayito bhiyyo. Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayissanti, etāvaparamaṃ nayito bhiyyo. Yepi hi keci etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, etāvaparamaṃ nayito bhiyyo. Na kho panāhaṃ imāya kaṭukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; siyā nu kho añño maggo bodhāyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘abhijānāmi kho panāhaṃ pitu sakkassa kammante sītāya jambucchāyāya nisinno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharitā; siyā nu kho eso maggo bodhāyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, satānusāri viññāṇaṃ ahosi – ‘eseva maggo bodhāyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kiṃ nu kho ahaṃ tassa sukhassa bhāyāmi yaṃ taṃ sukhaṃ aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho ahaṃ tassa sukhassa bhāyāmi yaṃ taṃ sukhaṃ aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehī’ti.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘න ඛො තං සුකරං සුඛං අධිගන්‌තුං එවං අධිමත්‌තකසිමානං පත්‌තකායෙන. යංනූනාහං ඔළාරිකං ආහාරං ආහාරෙය්‍යං ඔදනකුම්‌මාස’න්‌ති. සො ඛො අහං, රාජකුමාර, ඔළාරිකං ආහාරං ආහාරෙසිං ඔදනකුම්‌මාසං. තෙන ඛො පන මං, රාජකුමාර, සමයෙන පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ පච්‌චුපට්‌ඨිතා හොන්‌ති – ‘යං ඛො සමණො ගොතමො ධම්‌මං අධිගමිස්‌සති තං නො ආරොචෙස්‌සතී’ති. යතො ඛො අහං, රාජකුමාර, ඔළාරිකං ආහාරං ආහාරෙසිං ඔදනකුම්‌මාසං, අථ මෙ තෙ පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ නිබ්‌බිජ්‌ජ පක්‌කමිංසු – ‘බාහුල්‌ලිකො 53 සමණො ගොතමො පධානවිබ්‌භන්‌තො, ආවත්‌තො බාහුල්‌ලායා’ති.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho taṃ sukaraṃ sukhaṃ adhigantuṃ evaṃ adhimattakasimānaṃ pattakāyena. Yaṃnūnāhaṃ oḷārikaṃ āhāraṃ āhāreyyaṃ odanakummāsa’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, oḷārikaṃ āhāraṃ āhāresiṃ odanakummāsaṃ. Tena kho pana maṃ, rājakumāra, samayena pañcavaggiyā bhikkhū paccupaṭṭhitā honti – ‘yaṃ kho samaṇo gotamo dhammaṃ adhigamissati taṃ no ārocessatī’ti. Yato kho ahaṃ, rājakumāra, oḷārikaṃ āhāraṃ āhāresiṃ odanakummāsaṃ, atha me te pañcavaggiyā bhikkhū nibbijja pakkamiṃsu – ‘bāhulliko 54 samaṇo gotamo padhānavibbhanto, āvatto bāhullāyā’ti.
336. ‘‘සො ඛො අහං, රාජකුමාර, ඔළාරිකං ආහාරං ආහාරෙත්‌වා බලං ගහෙත්‌වා විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසිං. විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා… දුතියං ඣානං… තතියං ඣානං… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසිං. සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙසිං. සො අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරාමි, සෙය්‍යථිදං – එකම්‌පි ජාතිං ද්‌වෙපි ජාතියො…පෙ.… ඉති සාකාරං සඋද්‌දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරාමි. අයං ඛො මෙ, රාජකුමාර, රත්‌තියා පඨමෙ යාමෙ පඨමා විජ්‌ජා අධිගතා, අවිජ්‌ජා විහතා, විජ්‌ජා උප්‌පන්‌නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්‌පන්‌නො – යථා තං අප්‌පමත්‌තස්‌ස ආතාපිනො පහිතත්‌තස්‌ස විහරතො.
336. ‘‘So kho ahaṃ, rājakumāra, oḷārikaṃ āhāraṃ āhāretvā balaṃ gahetvā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi. Ayaṃ kho me, rājakumāra, rattiyā paṭhame yāme paṭhamā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ සත්‌තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙසිං. සො දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සාමි චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සුගතෙ දුග්‌ගතෙ යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාමි …පෙ.… අයං ඛො මෙ, රාජකුමාර, රත්‌තියා මජ්‌ඣිමෙ යාමෙ දුතියා විජ්‌ජා අධිගතා, අවිජ්‌ජා විහතා, විජ්‌ජා උප්‌පන්‌නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්‌පන්‌නො – යථා තං අප්‌පමත්‌තස්‌ස ආතාපිනො පහිතත්‌තස්‌ස විහරතො.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi …pe… ayaṃ kho me, rājakumāra, rattiyā majjhime yāme dutiyā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙසිං. සො ‘ඉදං දුක්‌ඛ’න්‌ති යථාභූතං අබ්‌භඤ්‌ඤාසිං…පෙ.… ‘අයං දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං අබ්‌භඤ්‌ඤාසිං; ‘ඉමෙ ආසවා’ති යථාභූතං අබ්‌භඤ්‌ඤාසිං…පෙ.… ‘අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං අබ්‌භඤ්‌ඤාසිං. තස්‌ස මෙ එවං ජානතො එවං පස්‌සතො කාමාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චිත්‌ථ, භවාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චිත්‌ථ, අවිජ්‌ජාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චිත්‌ථ. විමුත්‌තස්‌මිං විමුත්‌තමිති ඤාණං අහොසි. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති අබ්‌භඤ්‌ඤාසිං. අයං ඛො මෙ, රාජකුමාර, රත්‌තියා පච්‌ඡිමෙ යාමෙ තතියා විජ්‌ජා අධිගතා, අවිජ්‌ජා විහතා, විජ්‌ජා උප්‌පන්‌නා; තමො විහතො, ආලොකො උප්‌පන්‌නො – යථා තං අප්‌පමත්‌තස්‌ස ආතාපිනො පහිතත්‌තස්‌ස විහරතො.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ…pe… ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ. Tassa me evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccittha, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccittha. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ ahosi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsiṃ. Ayaṃ kho me, rājakumāra, rattiyā pacchime yāme tatiyā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
337. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘අධිගතො ඛො ම්‍යායං ධම්‌මො ගම්‌භීරො දුද්‌දසො දුරනුබොධො සන්‌තො පණීතො අතක්‌කාවචරො නිපුණො පණ්‌ඩිතවෙදනීයො. ආලයරාමා ඛො පනායං පජා ආලයරතා ආලයසම්‌මුදිතා. ආලයරාමාය ඛො පන පජාය ආලයරතාය ආලයසම්‌මුදිතාය දුද්‌දසං ඉදං ඨානං යදිදං – ඉදප්‌පච්‌චයතාපටිච්‌චසමුප්‌පාදො. ඉදම්‌පි ඛො ඨානං දුද්‌දසං – යදිදං සබ්‌බසඞ්‌ඛාරසමථො සබ්‌බූපධිපටිනිස්‌සග්‌ගො තණ්‌හාක්‌ඛයො විරාගො නිරොධො නිබ්‌බානං . අහඤ්‌චෙව ඛො පන ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං, පරෙ ච මෙ න ආජානෙය්‍යුං, සො මමස්‌ස කිලමථො, සා මමස්‌ස විහෙසා’ති. අපිස්‌සු මං, රාජකුමාර, ඉමා අනච්‌ඡරියා ගාථායො පටිභංසු පුබ්‌බෙ අස්‌සුතපුබ්‌බා –
337. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ – idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ – yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ, so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti. Apissu maṃ, rājakumāra, imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –
‘කිච්‌ඡෙන මෙ අධිගතං, හලං දානි පකාසිතුං;
‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;
රාගදොසපරෙතෙහි, නායං ධම්‌මො සුසම්‌බුධො.
Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘පටිසොතගාමිං නිපුණං, ගම්‌භීරං දුද්‌දසං අණුං;
‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
රාගරත්‌තා න දක්‌ඛන්‌ති, තමොඛන්‌ධෙන ආවුටා’ 55 ති.
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvuṭā’ 56 ti.
‘‘ඉතිහ මෙ, රාජකුමාර, පටිසඤ්‌චික්‌ඛතො අප්‌පොස්‌සුක්‌කතාය චිත්‌තං නමති නො ධම්‌මදෙසනාය.
‘‘Itiha me, rājakumāra, paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ namati no dhammadesanāya.
338. ‘‘අථ ඛො, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මුනො සහම්‌පතිස්‌ස මම චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය එතදහොසි – ‘නස්‌සති වත, භො, ලොකො; විනස්‌සති වත, භො, ලොකො. යත්‍ර හි නාම තථාගතස්‌ස අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අප්‌පොස්‌සුක්‌කතාය චිත්‌තං නමති 57 නො ධම්‌මදෙසනායා’ති. අථ ඛො, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මා සහම්‌පති – සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො සමිඤ්‌ජිතං වා බාහං පසාරෙය්‍ය පසාරිතං වා බාහං සමිඤ්‌ජෙය්‍ය, එවමෙව – බ්‍රහ්‌මලොකෙ අන්‌තරහිතො මම පුරතො පාතුරහොසි. අථ ඛො, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මා සහම්‌පති එකංසං උත්‌තරාසඞ්‌ගං කරිත්‌වා යෙනාහං තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා මං එතදවොච – ‘දෙසෙතු, භන්‌තෙ, භගවා ධම්‌මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්‌මං. සන්‌ති සත්‌තා අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකා අස්‌සවනතාය ධම්‌මස්‌ස පරිහායන්‌ති; භවිස්‌සන්‌ති ධම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤාතාරො’ති . ඉදමවොච, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මා සහම්‌පති; ඉදං වත්‌වා අථාපරං එතදවොච –
338. ‘‘Atha kho, rājakumāra, brahmuno sahampatissa mama cetasā cetoparivitakkamaññāya etadahosi – ‘nassati vata, bho, loko; vinassati vata, bho, loko. Yatra hi nāma tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ namati 58 no dhammadesanāyā’ti. Atha kho, rājakumāra, brahmā sahampati – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva – brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi. Atha kho, rājakumāra, brahmā sahampati ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjaliṃ paṇāmetvā maṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ. Santi sattā apparajakkhajātikā assavanatāya dhammassa parihāyanti; bhavissanti dhammassa aññātāro’ti . Idamavoca, rājakumāra, brahmā sahampati; idaṃ vatvā athāparaṃ etadavoca –
‘පාතුරහොසි මගධෙසු පුබ්‌බෙ,
‘Pāturahosi magadhesu pubbe,
ධම්‌මො අසුද්‌ධො සමලෙහි චින්‌තිතො;
Dhammo asuddho samalehi cintito;
සුණන්‌තු ධම්‌මං විමලෙනානුබුද්‌ධං.
Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhaṃ.
‘සෙලෙ යථා පබ්‌බතමුද්‌ධනිට්‌ඨිතො,
‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito,
යථාපි පස්‌සෙ ජනතං සමන්‌තතො;
Yathāpi passe janataṃ samantato;
තථූපමං ධම්‌මමයං සුමෙධ,
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha,
පාසාදමාරුය්‌හ සමන්‌තචක්‌ඛු.
Pāsādamāruyha samantacakkhu.
අවෙක්‌ඛස්‌සු ජාතිජරාභිභූතං;
Avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ;
උට්‌ඨෙහි වීර, විජිතසඞ්‌ගාම,
Uṭṭhehi vīra, vijitasaṅgāma,
අඤ්‌ඤාතාරො භවිස්‌සන්‌තී’ති.
Aññātāro bhavissantī’ti.
339. ‘‘අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මුනො ච අජ්‌ඣෙසනං විදිත්‌වා සත්‌තෙසු ච කාරුඤ්‌ඤතං පටිච්‌ච බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙසිං. අද්‌දසං ඛො අහං, රාජකුමාර, බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො සත්‌තෙ අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ අප්‌පෙකච්‌චෙ පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ 67 විහරන්‌තෙ, අප්‌පෙකච්‌චෙ න පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ විහරන්‌තෙ. සෙය්‍යථාපි නාම උප්‌පලිනියං වා පදුමිනියං වා පුණ්‌ඩරීකිනියං වා අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකානුග්‌ගතානි අන්‌තොනිමුග්‌ගපොසීනි, අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකානුග්‌ගතානි සමොදකං ඨිතානි, අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකා අච්‌චුග්‌ගම්‌ම ඨිතානි 68 අනුපලිත්‌තානි උදකෙන, එවමෙව ඛො අහං, රාජකුමාර, බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො අද්‌දසං සත්‌තෙ අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ, අප්‌පෙකච්‌චෙ පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ විහරන්‌තෙ, අප්‌පෙකච්‌චෙ න පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනෙ විහරන්‌තෙ. අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මානං සහම්‌පතිං ගාථාය පච්‌චභාසිං –
339. ‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, brahmuno ca ajjhesanaṃ viditvā sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesiṃ. Addasaṃ kho ahaṃ, rājakumāra, buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvine 69 viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine viharante. Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma ṭhitāni 70 anupalittāni udakena, evameva kho ahaṃ, rājakumāra, buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasaṃ satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye, appekacce paralokavajjabhayadassāvine viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine viharante. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, brahmānaṃ sahampatiṃ gāthāya paccabhāsiṃ –
‘අපාරුතා තෙසං අමතස්‌ස ද්‌වාරා,
‘Apārutā tesaṃ amatassa dvārā,
යෙ සොතවන්‌තො පමුඤ්‌චන්‌තු සද්‌ධං;
Ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ;
විහිංසසඤ්‌ඤී පගුණං න භාසිං,
Vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ,
ධම්‌මං පණීතං මනුජෙසු බ්‍රහ්‌මෙ’ති.
Dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’ti.
340. ‘‘අථ ඛො, රාජකුමාර, බ්‍රහ්‌මා සහම්‌පති ‘කතාවකාසො ඛොම්‌හි භගවතා ධම්‌මදෙසනායා’ති මං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා තත්‌ථෙවන්‌තරධායි.
340. ‘‘Atha kho, rājakumāra, brahmā sahampati ‘katāvakāso khomhi bhagavatā dhammadesanāyā’ti maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.
‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘කස්‌ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං? කො ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සතී’ති? තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආළාරො කාලාමො පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී දීඝරත්‌තං අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකො. යංනූනාහං ආළාරස්‌ස කාලාමස්‌ස පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං; සො ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සතී’ති. අථ ඛො මං, රාජකුමාර, දෙවතා උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොච – ‘සත්‌තාහකාලඞ්‌කතො, භන්‌තෙ, ආළාරො කාලාමො’ති. ඤාණඤ්‌ච පන මෙ දස්‌සනං උදපාදි – ‘සත්‌තාහකාලඞ්‌කතො ආළාරො කාලාමො’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘මහාජානියො ඛො ආළාරො කාලාමො. සචෙ හි සො ඉමං ධම්‌මං සුණෙය්‍ය, ඛිප්‌පමෙව ආජානෙය්‍යා’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘කස්‌ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං? කො ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සතී’ති? තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘අයං ඛො උදකො රාමපුත්‌තො පණ්‌ඩිතො වියත්‌තො මෙධාවී දීඝරත්‌තං අප්‌පරජක්‌ඛජාතිකො. යංනූනාහං උදකස්‌ස රාමපුත්‌තස්‌ස පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං; සො ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සතී’ති. අථ ඛො මං, රාජකුමාර, දෙවතා උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොච – ‘අභිදොසකාලඞ්‌කතො, භන්‌තෙ, උදකො රාමපුත්‌තො’ති. ඤාණඤ්‌ච පන මෙ දස්‌සනං උදපාදි – ‘අභිදොසකාලඞ්‌කතො උදකො රාමපුත්‌තො’ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘මහාජානියො ඛො උදකො රාමපුත්‌තො. සචෙ හි සො ඉමං ධම්‌මං සුණෙය්‍ය, ඛිප්‌පමෙව ආජානෙය්‍යා’ති.
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ? Ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ayaṃ kho āḷāro kālāmo paṇḍito viyatto medhāvī dīgharattaṃ apparajakkhajātiko. Yaṃnūnāhaṃ āḷārassa kālāmassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ; so imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti. Atha kho maṃ, rājakumāra, devatā upasaṅkamitvā etadavoca – ‘sattāhakālaṅkato, bhante, āḷāro kālāmo’ti. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi – ‘sattāhakālaṅkato āḷāro kālāmo’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘mahājāniyo kho āḷāro kālāmo. Sace hi so imaṃ dhammaṃ suṇeyya, khippameva ājāneyyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ? Ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ayaṃ kho udako rāmaputto paṇḍito viyatto medhāvī dīgharattaṃ apparajakkhajātiko. Yaṃnūnāhaṃ udakassa rāmaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ; so imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti. Atha kho maṃ, rājakumāra, devatā upasaṅkamitvā etadavoca – ‘abhidosakālaṅkato, bhante, udako rāmaputto’ti. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi – ‘abhidosakālaṅkato udako rāmaputto’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘mahājāniyo kho udako rāmaputto. Sace hi so imaṃ dhammaṃ suṇeyya, khippameva ājāneyyā’ti.
341. ‘‘තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘කස්‌ස නු ඛො අහං පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍යං? කො ඉමං ධම්‌මං ඛිප්‌පමෙව ආජානිස්‌සතී’ති? තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘බහුකාරා ඛො මෙ පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ යෙ මං පධානපහිතත්‌තං උපට්‌ඨහිංසු. යංනූනාහං පඤ්‌චවග්‌ගියානං භික්‌ඛූනං පඨමං ධම්‌මං දෙසෙය්‍ය’න්‌ති. තස්‌ස මය්‌හං, රාජකුමාර, එතදහොසි – ‘කහං නු ඛො එතරහි පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ විහරන්‌තී’ති. අද්‌දසං ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ බාරාණසියං විහරන්‌තෙ ඉසිපතනෙ මිගදායෙ. අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, උරුවෙලායං යථාභිරන්‌තං විහරිත්‌වා යෙන බාරාණසී තෙන චාරිකං පක්‌කමිං.
341. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ? Ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘bahukārā kho me pañcavaggiyā bhikkhū ye maṃ padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsu. Yaṃnūnāhaṃ pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’nti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kahaṃ nu kho etarahi pañcavaggiyā bhikkhū viharantī’ti. Addasaṃ khvāhaṃ, rājakumāra, dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena pañcavaggiye bhikkhū bārāṇasiyaṃ viharante isipatane migadāye. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, uruvelāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena bārāṇasī tena cārikaṃ pakkamiṃ.
‘‘අද්‌දසා ඛො මං, රාජකුමාර, උපකො ආජීවකො අන්‌තරා ච ගයං අන්‌තරා ච බොධිං අද්‌ධානමග්‌ගප්‌පටිපන්‌නං . දිස්‌වාන මං එතදවොච – ‘විප්‌පසන්‌නානි ඛො තෙ, ආවුසො, ඉන්‌ද්‍රියානි, පරිසුද්‌ධො ඡවිවණ්‌ණො පරියොදාතො. කංසි ත්‌වං, ආවුසො, උද්‌දිස්‌ස පබ්‌බජිතො? කො වා තෙ සත්‌ථා? කස්‌ස වා ත්‌වං ධම්‌මං රොචෙසී’ති? එවං වුත්‌තෙ, අහං, රාජකුමාර, උපකං ආජීවකං ගාථාහි අජ්‌ඣභාසිං –
‘‘Addasā kho maṃ, rājakumāra, upako ājīvako antarā ca gayaṃ antarā ca bodhiṃ addhānamaggappaṭipannaṃ . Disvāna maṃ etadavoca – ‘vippasannāni kho te, āvuso, indriyāni, parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto. Kaṃsi tvaṃ, āvuso, uddissa pabbajito? Ko vā te satthā? Kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’ti? Evaṃ vutte, ahaṃ, rājakumāra, upakaṃ ājīvakaṃ gāthāhi ajjhabhāsiṃ –
‘සබ්‌බාභිභූ සබ්‌බවිදූහමස්‌මි,
‘Sabbābhibhū sabbavidūhamasmi,
සබ්‌බෙසු ධම්‌මෙසු අනූපලිත්‌තො;
Sabbesu dhammesu anūpalitto;
සබ්‌බඤ්‌ජහො තණ්‌හාක්‌ඛයෙ විමුත්‌තො,
Sabbañjaho taṇhākkhaye vimutto,
සයං අභිඤ්‌ඤාය කමුද්‌දිසෙය්‍යං.
Sayaṃ abhiññāya kamuddiseyyaṃ.
‘න මෙ ආචරියො අත්‌ථි, සදිසො මෙ න විජ්‌ජති;
‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;
සදෙවකස්‌මිං ලොකස්‌මිං, නත්‌ථි මෙ පටිපුග්‌ගලො.
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo.
‘අහඤ්‌හි අරහා ලොකෙ, අහං සත්‌ථා අනුත්‌තරො;
‘Ahañhi arahā loke, ahaṃ satthā anuttaro;
එකොම්‌හි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො, සීතිභූතොස්‌මි නිබ්‌බුතො.
Ekomhi sammāsambuddho, sītibhūtosmi nibbuto.
‘ධම්‌මචක්‌කං පවත්‌තෙතුං, ගච්‌ඡාමි කාසිනං පුරං;
‘Dhammacakkaṃ pavattetuṃ, gacchāmi kāsinaṃ puraṃ;
‘යථා ඛො ත්‌වං, ආවුසො, පටිජානාසි අරහසි අනන්‌තජිනො’ති.
‘Yathā kho tvaṃ, āvuso, paṭijānāsi arahasi anantajino’ti.
‘මාදිසා වෙ ජිනා හොන්‌ති, යෙ පත්‌තා ආසවක්‌ඛයං;
‘Mādisā ve jinā honti, ye pattā āsavakkhayaṃ;
‘‘එවං වුත්‌තෙ, රාජකුමාර, උපකො ආජීවකො ‘හුපෙය්‍යපාවුසො’ති 77 වත්‌වා සීසං ඔකම්‌පෙත්‌වා උම්‌මග්‌ගං ගහෙත්‌වා පක්‌කාමි.
‘‘Evaṃ vutte, rājakumāra, upako ājīvako ‘hupeyyapāvuso’ti 78 vatvā sīsaṃ okampetvā ummaggaṃ gahetvā pakkāmi.
342. ‘‘අථ ඛ්‌වාහං, රාජකුමාර, අනුපුබ්‌බෙන චාරිකං චරමානො යෙන බාරාණසී ඉසිපතනං මිගදායො යෙන පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ තෙනුපසඞ්‌කමිං. අද්‌දසංසු ඛො මං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සණ්‌ඨපෙසුං – ‘අයං ඛො, ආවුසො, සමණො ගොතමො ආගච්‌ඡති බාහුල්‌ලිකො පධානවිබ්‌භන්‌තො ආවත්‌තො බාහුල්‌ලාය. සො නෙව අභිවාදෙතබ්‌බො, න පච්‌චුට්‌ඨාතබ්‌බො, නාස්‌ස පත්‌තචීවරං පටිග්‌ගහෙතබ්‌බං; අපි ච ඛො ආසනං ඨපෙතබ්‌බං – සචෙ සො ආකඞ්‌ඛිස්‌සති නිසීදිස්‌සතී’ති. යථා යථා ඛො අහං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ උපසඞ්‌කමිං 79, තථා තථා පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ නාසක්‌ඛිංසු සකාය කතිකාය සණ්‌ඨාතුං. අප්‌පෙකච්‌චෙ මං පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා පත්‌තචීවරං පටිග්‌ගහෙසුං. අප්‌පෙකච්‌චෙ ආසනං පඤ්‌ඤපෙසුං. අප්‌පෙකච්‌චෙ පාදොදකං උපට්‌ඨපෙසුං. අපි ච ඛො මං නාමෙන ච ආවුසොවාදෙන ච සමුදාචරන්‌ති. එවං වුත්‌තෙ, අහං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ එතදවොචං – ‘මා, භික්‌ඛවෙ, තථාගතං නාමෙන ච ආවුසොවාදෙන ච සමුදාචරථ 80; අරහං, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. ඔදහථ, භික්‌ඛවෙ, සොතං. අමතමධිගතං. අහමනුසාසාමි, අහං ධම්‌මං දෙසෙමි. යථානුසිට්‌ඨං තථා පටිපජ්‌ජමානා නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සථා’ති. එවං වුත්‌තෙ, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ මං එතදවොචුං – ‘තායපි ඛො ත්‌වං, ආවුසො ගොතම, ඉරියාය 81 තාය පටිපදාය තාය දුක්‌කරකාරිකාය නාජ්‌ඣගමා උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙසං; කිං පන ත්‌වං එතරහි බාහුල්‌ලිකො පධානවිබ්‌භන්‌තො ආවත්‌තො බාහුල්‌ලාය අධිගමිස්‌සසි උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙස’න්‌ති? එවං වුත්‌තෙ, අහං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ එතදවොචං – ‘න, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො බාහුල්‌ලිකො න පධානවිබ්‌භන්‌තො න ආවත්‌තො බාහුල්‌ලාය. අරහං, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. ඔදහථ, භික්‌ඛවෙ, සොතං. අමතමධිගතං. අහමනුසාසාමි, අහං ධම්‌මං දෙසෙමි. යථානුසිට්‌ඨං තථා පටිපජ්‌ජමානා නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සථා’ති. දුතියම්‌පි ඛො, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ මං එතදවොචුං – ‘තායපි ඛො ත්‌වං, ආවුසො ගොතම, ඉරියාය තාය පටිපදාය තාය දුක්‌කරකාරිකාය නාජ්‌ඣගමා උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙසං; කිං පන ත්‌වං එතරහි බාහුල්‌ලිකො පධානවිබ්‌භන්‌තො ආවත්‌තො බාහුල්‌ලාය අධිගමිස්‌සසි උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙස’න්‌ති? දුතියම්‌පි ඛො අහං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ එතදවොචං – ‘න, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො බාහුල්‌ලිකො න පධානවිබ්‌භන්‌තො න ආවත්‌තො බාහුල්‌ලාය. අරහං, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. ඔදහථ, භික්‌ඛවෙ, සොතං. අමතමධිගතං. අහමනුසාසාමි, අහං ධම්‌මං දෙසෙමි. යථානුසිට්‌ඨං තථා පටිපජ්‌ජමානා නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සථා’ති . තතියම්‌පි ඛො, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ මං එතදවොචුං – ‘තායපි ඛො ත්‌වං, ආවුසො ගොතම, ඉරියාය තාය පටිපදාය තාය දුක්‌කරකාරිකාය නාජ්‌ඣගමා උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙසං; කිං පන ත්‌වං එතරහි බාහුල්‌ලිකො පධානවිබ්‌භන්‌තො ආවත්‌තො බාහුල්‌ලාය අධිගමිස්‌සසි උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මා අලමරියඤාණදස්‌සනවිසෙස’න්‌ති? එවං වුත්‌තෙ , අහං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ එතදවොචං – ‘අභිජානාථ මෙ නො තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, ඉතො පුබ්‌බෙ එවරූපං පභාවිතමෙත’න්‌ති 82? ‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’. ‘අරහං, භික්‌ඛවෙ, තථාගතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. ඔදහථ, භික්‌ඛවෙ, සොතං. අමතමධිගතං. අහමනුසාසාමි, අහං ධම්‌මං දෙසෙමි. යථානුසිට්‌ඨං තථා පටිපජ්‌ජමානා නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිස්‌සථා’ති.
342. ‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, anupubbena cārikaṃ caramāno yena bārāṇasī isipatanaṃ migadāyo yena pañcavaggiyā bhikkhū tenupasaṅkamiṃ. Addasaṃsu kho maṃ, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū dūratova āgacchantaṃ. Disvāna aññamaññaṃ saṇṭhapesuṃ – ‘ayaṃ kho, āvuso, samaṇo gotamo āgacchati bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya. So neva abhivādetabbo, na paccuṭṭhātabbo, nāssa pattacīvaraṃ paṭiggahetabbaṃ; api ca kho āsanaṃ ṭhapetabbaṃ – sace so ākaṅkhissati nisīdissatī’ti. Yathā yathā kho ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū upasaṅkamiṃ 83, tathā tathā pañcavaggiyā bhikkhū nāsakkhiṃsu sakāya katikāya saṇṭhātuṃ. Appekacce maṃ paccuggantvā pattacīvaraṃ paṭiggahesuṃ. Appekacce āsanaṃ paññapesuṃ. Appekacce pādodakaṃ upaṭṭhapesuṃ. Api ca kho maṃ nāmena ca āvusovādena ca samudācaranti. Evaṃ vutte, ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘mā, bhikkhave, tathāgataṃ nāmena ca āvusovādena ca samudācaratha 84; arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti. Evaṃ vutte, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ – ‘tāyapi kho tvaṃ, āvuso gotama, iriyāya 85 tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesa’nti? Evaṃ vutte, ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘na, bhikkhave, tathāgato bāhulliko na padhānavibbhanto na āvatto bāhullāya. Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti. Dutiyampi kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ – ‘tāyapi kho tvaṃ, āvuso gotama, iriyāya tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesa’nti? Dutiyampi kho ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘na, bhikkhave, tathāgato bāhulliko na padhānavibbhanto na āvatto bāhullāya. Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti . Tatiyampi kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ – ‘tāyapi kho tvaṃ, āvuso gotama, iriyāya tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesa’nti? Evaṃ vutte , ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘abhijānātha me no tumhe, bhikkhave, ito pubbe evarūpaṃ pabhāvitameta’nti 86? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
‘‘අසක්‌ඛිං ඛො අහං, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ සඤ්‌ඤාපෙතුං. ද්‌වෙපි සුදං, රාජකුමාර, භික්‌ඛූ ඔවදාමි. තයො භික්‌ඛූ පිණ්‌ඩාය චරන්‌ති. යං තයො භික්‌ඛූ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා ආහරන්‌ති, තෙන ඡබ්‌බග්‌ගියා 87 යාපෙම. තයොපි සුදං, රාජකුමාර, භික්‌ඛූ ඔවදාමි, ද්‌වෙ භික්‌ඛූ පිණ්‌ඩාය චරන්‌ති. යං ද්‌වෙ භික්‌ඛූ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා ආහරන්‌ති තෙන ඡබ්‌බග්‌ගියා යාපෙම.
‘‘Asakkhiṃ kho ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū saññāpetuṃ. Dvepi sudaṃ, rājakumāra, bhikkhū ovadāmi. Tayo bhikkhū piṇḍāya caranti. Yaṃ tayo bhikkhū piṇḍāya caritvā āharanti, tena chabbaggiyā 88 yāpema. Tayopi sudaṃ, rājakumāra, bhikkhū ovadāmi, dve bhikkhū piṇḍāya caranti. Yaṃ dve bhikkhū piṇḍāya caritvā āharanti tena chabbaggiyā yāpema.
343. ‘‘අථ ඛො, රාජකුමාර, පඤ්‌චවග්‌ගියා භික්‌ඛූ මයා එවං ඔවදියමානා එවං අනුසාසියමානා නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරිංසූ’’ති. එවං වුත්‌තෙ, බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘කීව චිරෙන නු ඛො, භන්‌තෙ, භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං 89 ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍යා’’ති? ‘‘තෙන හි, රාජකුමාර, තංයෙවෙත්‌ථ පටිපුච්‌ඡිස්‌සාමි. යථා තෙ ඛමෙය්‍ය, තථා නං බ්‍යාකරෙය්‍යාසි. තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, කුසලො ත්‌වං හත්‌ථාරූළ්‌හෙ 90 අඞ්‌කුසගය්‌හෙ 91 සිප්‌පෙ’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ, කුසලො අහං හත්‌ථාරූළ්‌හෙ අඞ්‌කුසගය්‌හෙ සිප්‌පෙ’’ති . ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, ඉධ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය – ‘බොධි රාජකුමාරො හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං ජානාති; තස්‌සාහං සන්‌තිකෙ හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං සික්‌ඛිස්‌සාමී’ති. සො චස්‌ස අස්‌සද්‌ධො; යාවතකං සද්‌ධෙන පත්‌තබ්‌බං තං න සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස බහ්‌වාබාධො; යාවතකං අප්‌පාබාධෙන පත්‌තබ්‌බං තං න සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස සඨො මායාවී; යාවතකං අසඨෙන අමායාවිනා පත්‌තබ්‌බං තං න සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස කුසීතො; යාවතකං ආරද්‌ධවීරියෙන පත්‌තබ්‌බං තං න සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස දුප්‌පඤ්‌ඤො; යාවතකං පඤ්‌ඤවතා පත්‌තබ්‌බං තං න සම්‌පාපුණෙය්‍ය. තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, අපි නු සො පුරිසො තව සන්‌තිකෙ හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං සික්‌ඛෙය්‍යා’’ති? ‘‘එකමෙකෙනාපි, භන්‌තෙ, අඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතො සො පුරිසො න මම සන්‌තිකෙ හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං සික්‌ඛෙය්‍ය, කො පන වාදො පඤ්‌චහඞ්‌ගෙහී’’ති!
343. ‘‘Atha kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū mayā evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihariṃsū’’ti. Evaṃ vutte, bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kīva cirena nu kho, bhante, bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ 92 labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyā’’ti? ‘‘Tena hi, rājakumāra, taṃyevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, kusalo tvaṃ hatthārūḷhe 93 aṅkusagayhe 94 sippe’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante, kusalo ahaṃ hatthārūḷhe aṅkusagayhe sippe’’ti . ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, idha puriso āgaccheyya – ‘bodhi rājakumāro hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ jānāti; tassāhaṃ santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkhissāmī’ti. So cassa assaddho; yāvatakaṃ saddhena pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa bahvābādho; yāvatakaṃ appābādhena pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa saṭho māyāvī; yāvatakaṃ asaṭhena amāyāvinā pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa kusīto; yāvatakaṃ āraddhavīriyena pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa duppañño; yāvatakaṃ paññavatā pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso tava santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyyā’’ti? ‘‘Ekamekenāpi, bhante, aṅgena samannāgato so puriso na mama santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyya, ko pana vādo pañcahaṅgehī’’ti!
344. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, ඉධ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය – ‘බොධි රාජකුමාරො හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං ජානාති; තස්‌සාහං සන්‌තිකෙ හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං සික්‌ඛිස්‌සාමී’ති. සො චස්‌ස සද්‌ධො; යාවතකං සද්‌ධෙන පත්‌තබ්‌බං තං සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස අප්‌පාබාධො; යාවතකං අප්‌පාබාධෙන පත්‌තබ්‌බං තං සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස අසඨො අමායාවී; යාවතකං අසඨෙන අමායාවිනා පත්‌තබ්‌බං තං සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස ආරද්‌ධවීරියො; යාවතකං ආරද්‌ධවීරියෙන පත්‌තබ්‌බං තං සම්‌පාපුණෙය්‍ය. සො චස්‌ස පඤ්‌ඤවා; යාවතකං පඤ්‌ඤවතා පත්‌තබ්‌බං තං සම්‌පාපුණෙය්‍ය. තං කිං මඤ්‌ඤසි, රාජකුමාර, අපි නු සො පුරිසො තව සන්‌තිකෙ හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං සික්‌ඛෙය්‍යා’’ති? ‘‘එකමෙකෙනාපි, භන්‌තෙ, අඞ්‌ගෙන සමන්‌නාගතො සො පුරිසො මම සන්‌තිකෙ හත්‌ථාරූළ්‌හං අඞ්‌කුසගය්‌හං සිප්‌පං සික්‌ඛෙය්‍ය, කො පන වාදො පඤ්‌චහඞ්‌ගෙහී’’ති! ‘‘එවමෙව ඛො, රාජකුමාර, පඤ්‌චිමානි පධානියඞ්‌ගානි. කතමානි පඤ්‌ච? ඉධ, රාජකුමාර, භික්‌ඛු සද්‌ධො හොති; සද්‌දහති තථාගතස්‌ස බොධිං – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති; අප්‌පාබාධො හොති අප්‌පාතඞ්‌කො සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්‌නාගතො නාතිසීතාය නාච්‌චුණ්‌හාය මජ්‌ඣිමාය පධානක්‌ඛමාය; අසඨො හොති අමායාවී යථාභූතං අත්‌තානං ආවිකත්‌තා සත්‌ථරි වා විඤ්‌ඤූසු වා සබ්‍රහ්‌මචාරීසු ; ආරද්‌ධවීරියො විහරති අකුසලානං ධම්‌මානං පහානාය කුසලානං ධම්‌මානං උපසම්‌පදාය, ථාමවා දළ්‌හපරක්‌කමො අනික්‌ඛිත්‌තධුරො කුසලෙසු ධම්‌මෙසු; පඤ්‌ඤවා හොති උදයත්‌ථගාමිනියා පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතො අරියාය නිබ්‌බෙධිකාය සම්‌මාදුක්‌ඛක්‌ඛයගාමිනියා. ඉමානි ඛො, රාජකුමාර, පඤ්‌ච පධානියඞ්‌ගානි.
344. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, idha puriso āgaccheyya – ‘bodhi rājakumāro hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ jānāti; tassāhaṃ santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkhissāmī’ti. So cassa saddho; yāvatakaṃ saddhena pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa appābādho; yāvatakaṃ appābādhena pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa asaṭho amāyāvī; yāvatakaṃ asaṭhena amāyāvinā pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa āraddhavīriyo; yāvatakaṃ āraddhavīriyena pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa paññavā; yāvatakaṃ paññavatā pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso tava santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyyā’’ti? ‘‘Ekamekenāpi, bhante, aṅgena samannāgato so puriso mama santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyya, ko pana vādo pañcahaṅgehī’’ti! ‘‘Evameva kho, rājakumāra, pañcimāni padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca? Idha, rājakumāra, bhikkhu saddho hoti; saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti; appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya; asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu ; āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu; paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, rājakumāra, pañca padhāniyaṅgāni.
345. ‘‘ඉමෙහි , රාජකුමාර, පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය සත්‌ත වස්‌සානි. තිට්‌ඨන්‌තු, රාජකුමාර, සත්‌ත වස්‌සානි. ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය ඡබ්‌බස්‌සානි… පඤ්‌ච වස්‌සානි… චත්‌තාරි වස්‌සානි… තීණි වස්‌සානි… ද්‌වෙ වස්‌සානි… එකං වස්‌සං. තිට්‌ඨතු, රාජකුමාර, එකං වස්‌සං. ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය සත්‌ත මාසානි. තිට්‌ඨන්‌තු, රාජකුමාර, සත්‌ත මාසානි. ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය ඡ මාසානි… පඤ්‌ච මාසානි… චත්‌තාරි මාසානි… තීණි මාසානි… ද්‌වෙ මාසානි… එකං මාසං… අඩ්‌ඪමාසං. තිට්‌ඨතු, රාජකුමාර, අඩ්‌ඪමාසො. ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය සත්‌ත රත්‌තින්‌දිවානි. තිට්‌ඨන්‌තු, රාජකුමාර, සත්‌ත රත්‌තින්‌දිවානි. ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය ඡ රත්‌තින්‌දිවානි… පඤ්‌ච රත්‌තින්‌දිවානි… චත්‌තාරි රත්‌තින්‌දිවානි… තීණි රත්‌තින්‌දිවානි… ද්‌වෙ රත්‌තින්‌දිවානි… එකං රත්‌තින්‌දිවං. තිට්‌ඨතු, රාජකුමාර, එකො රත්‌තින්‌දිවො. ඉමෙහි පඤ්‌චහි පධානියඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු තථාගතං විනායකං ලභමානො සායමනුසිට්‌ඨො පාතො විසෙසං අධිගමිස්‌සති, පාතමනුසිට්‌ඨො සායං විසෙසං අධිගමිස්‌සතී’’ති. එවං වුත්‌තෙ, බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අහො බුද්‌ධො, අහො ධම්‌මො, අහො ධම්‌මස්‌ස ස්‌වාක්‌ඛාතතා! යත්‍ර හි නාම සායමනුසිට්‌ඨො පාතො විසෙසං අධිගමිස්‌සති, පාතමනුසිට්‌ඨො සායං විසෙසං අධිගමිස්‌සතී’’ති!
345. ‘‘Imehi , rājakumāra, pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta vassāni. Tiṭṭhantu, rājakumāra, satta vassāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya chabbassāni… pañca vassāni… cattāri vassāni… tīṇi vassāni… dve vassāni… ekaṃ vassaṃ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, ekaṃ vassaṃ. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta māsāni. Tiṭṭhantu, rājakumāra, satta māsāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya cha māsāni… pañca māsāni… cattāri māsāni… tīṇi māsāni… dve māsāni… ekaṃ māsaṃ… aḍḍhamāsaṃ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, aḍḍhamāso. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta rattindivāni. Tiṭṭhantu, rājakumāra, satta rattindivāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya cha rattindivāni… pañca rattindivāni… cattāri rattindivāni… tīṇi rattindivāni… dve rattindivāni… ekaṃ rattindivaṃ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, eko rattindivo. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno sāyamanusiṭṭho pāto visesaṃ adhigamissati, pātamanusiṭṭho sāyaṃ visesaṃ adhigamissatī’’ti. Evaṃ vutte, bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘aho buddho, aho dhammo, aho dhammassa svākkhātatā! Yatra hi nāma sāyamanusiṭṭho pāto visesaṃ adhigamissati, pātamanusiṭṭho sāyaṃ visesaṃ adhigamissatī’’ti!
346. එවං වුත්‌තෙ, සඤ්‌ජිකාපුත්‌තො මාණවො බොධිං රාජකුමාරං එතදවොච – ‘‘එවමෙව පනායං භවං බොධි – ‘අහො බුද්‌ධො, අහො ධම්‌මො, අහො ධම්‌මස්‌ස ස්‌වාක්‌ඛාතතා’ති ච වදෙති 95; අථ ච පන න තං භවන්‌තං ගොතමං සරණං ගච්‌ඡති ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌චා’’ති. ‘‘මා හෙවං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, අවච; මා හෙවං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, අවච. සම්‌මුඛා මෙතං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, අය්‍යාය සුතං, සම්‌මුඛා පටිග්‌ගහිතං’’. ‘‘එකමිදං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, සමයං භගවා කොසම්‌බියං විහරති ඝොසිතාරාමෙ. අථ ඛො මෙ අය්‍යා කුච්‌ඡිමතී යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො මෙ අය්‍යා භගවන්‌තං එතදවොච – ‘යො මෙ අයං, භන්‌තෙ, කුච්‌ඡිගතො කුමාරකො වා කුමාරිකා වා සො භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡති ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං තං භගවා ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’න්‌ති. එකමිදං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, සමයං භගවා ඉධෙව භග්‌ගෙසු විහරති සුසුමාරගිරෙ භෙසකළාවනෙ මිගදායෙ. අථ ඛො මං ධාති අඞ්‌කෙන හරිත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතා ඛො මං ධාති භගවන්‌තං එතදවොච – ‘අයං , භන්‌තෙ, බොධි රාජකුමාරො භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡති ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං තං භගවා ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’න්‌ති. එසාහං, සම්‌ම සඤ්‌ජිකාපුත්‌ත, තතියකම්‌පි භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාමි ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්‌ති.
346. Evaṃ vutte, sañjikāputto māṇavo bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘evameva panāyaṃ bhavaṃ bodhi – ‘aho buddho, aho dhammo, aho dhammassa svākkhātatā’ti ca vadeti 96; atha ca pana na taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchati dhammañca bhikkhusaṅghañcā’’ti. ‘‘Mā hevaṃ, samma sañjikāputta, avaca; mā hevaṃ, samma sañjikāputta, avaca. Sammukhā metaṃ, samma sañjikāputta, ayyāya sutaṃ, sammukhā paṭiggahitaṃ’’. ‘‘Ekamidaṃ, samma sañjikāputta, samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Atha kho me ayyā kucchimatī yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho me ayyā bhagavantaṃ etadavoca – ‘yo me ayaṃ, bhante, kucchigato kumārako vā kumārikā vā so bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchati dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ taṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’nti. Ekamidaṃ, samma sañjikāputta, samayaṃ bhagavā idheva bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Atha kho maṃ dhāti aṅkena haritvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho maṃ dhāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘ayaṃ , bhante, bodhi rājakumāro bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchati dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ taṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’nti. Esāhaṃ, samma sañjikāputta, tatiyakampi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
බොධිරාජකුමාරසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං පඤ්‌චමං.
Bodhirājakumārasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 5. බොධිරාජකුමාරසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 5. බොධිරාජකුමාරසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
