| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
၃၂၄. ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောကနဒောတိ ကောကနဒံ ဝုစ္စတိ ပဒုမံ။ သော စ မင္ဂလပာသာဒော ဩလောကနကပဒုမံ ဒသ္သေတ္ဝာ ကတော, တသ္မာ ကောကနဒောတိ သင္ခံ လဘိ။
324.Evaṃme sutanti bodhirājakumārasuttaṃ. Tattha kokanadoti kokanadaṃ vuccati padumaṃ. So ca maṅgalapāsādo olokanakapadumaṃ dassetvā kato, tasmā kokanadoti saṅkhaṃ labhi.
၃၂၅. ယာဝ ပစ္ဆိမသောပာနကဠေဝရာတိ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမသောပာနကဠေဝရန္တိ ပဌမံ သောပာနဖလကံ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဒသာ ခောတိ ဩလောကနတ္ထံယေဝ ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကေ ဌိတော အဒ္ဒသ။ ဘဂဝာ တုဏ္ဟီ အဟောသီတိ ‘‘ကိသ္သ နု ခော အတ္ထာယ ရာဇကုမာရေန အယံ မဟာသက္ကာရော ကတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ပုတ္တပတ္ထနာယ ကတဘာဝံ အညာသိ။ သော ဟိ ရာဇကုမာရော အပုတ္တကော, သုတဉ္စာနေန အဟောသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓာနံ ကိရ အဓိကာရံ ကတ္ဝာ မနသာ ဣစ္ဆိတံ လဘန္တီ’’တိ။ သော – ‘‘သစာဟံ ပုတ္တံ လဘိသ္သာမိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော မမ စေလပ္ပဋိကံ အက္ကမိသ္သတိ။ နော စေ လဘိသ္သာမိ, န အက္ကမိသ္သတီ’’တိ ပတ္ထနံ ကတ္ဝာ သန္ထရာပေသိ။ အထ ဘဂဝာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိသ္သတိ နု ခော ဧတသ္သ ပုတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ ‘‘န နိဗ္ဗတ္တိသ္သတီ’’တိ အဒ္ဒသ။
325.Yāva pacchimasopānakaḷevarāti ettha pacchimasopānakaḷevaranti paṭhamaṃ sopānaphalakaṃ vuttaṃ. Addasākhoti olokanatthaṃyeva dvārakoṭṭhake ṭhito addasa. Bhagavā tuṇhī ahosīti ‘‘kissa nu kho atthāya rājakumārena ayaṃ mahāsakkāro kato’’ti āvajjanto puttapatthanāya katabhāvaṃ aññāsi. So hi rājakumāro aputtako, sutañcānena ahosi – ‘‘buddhānaṃ kira adhikāraṃ katvā manasā icchitaṃ labhantī’’ti. So – ‘‘sacāhaṃ puttaṃ labhissāmi, sammāsambuddho mama celappaṭikaṃ akkamissati. No ce labhissāmi, na akkamissatī’’ti patthanaṃ katvā santharāpesi. Atha bhagavā ‘‘nibbattissati nu kho etassa putto’’ti āvajjetvā ‘‘na nibbattissatī’’ti addasa.
ပုဗ္ဗေ ကိရ သော ဧကသ္မိံ ဒီပေ ဝသမာနော သမစ္ဆန္ဒေန သကုဏပောတကေ ခာဒိ။ သစသ္သ မာတုဂာမော အညောဝ ဘဝေယ္ယ, ပုတ္တံ လဘေယ္ယ။ ဥဘောဟိ ပန သမာနစ္ဆန္ဒေဟိ ဟုတ္ဝာ ပာပကမ္မံ ကတံ, တေနသ္သ ပုတ္တော န နိဗ္ဗတ္တိသ္သတီတိ အညာသိ။ ဒုသ္သေ ပန အက္ကန္တေ – ‘‘ဗုဒ္ဓာနံ အဓိကာရံ ကတ္ဝာ ပတ္ထိတပတ္ထိတံ လဘန္တီတိ လောကေ အနုသ္သဝော, မယာ စ မဟာအဘိနီဟာရော ကတော, န စ ပုတ္တံ လဘာမိ, တုစ္ဆံ ဣဒံ ဝစန’’န္တိ မိစ္ဆာဂဟဏံ ဂဏ္ဟေယ္ယ။ တိတ္ထိယာပိ – ‘‘နတ္ထိ သမဏာနံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ, စေလပ္ပဋိကံ မဒ္ဒန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တီ’’တိ ဥဇ္ဈာယေယ္ယုံ ။ ဧတရဟိ စ အက္ကမန္တေသု ဗဟူ ဘိက္ခူ ပရစိတ္တဝိဒုနော, တေ ဘဗ္ဗံ ဇာနိတ္ဝာ အက္ကမိသ္သန္တိ, အဘဗ္ဗံ ဇာနိတ္ဝာ န အက္ကမိသ္သန္တိ။ အနာဂတေ ပန ဥပနိသ္သယော မန္ဒော ဘဝိသ္သတိ, အနာဂတံ န ဇာနိသ္သန္တိ။ တေသု အက္ကမန္တေသု သစေ ပတ္ထိတံ ဣဇ္ဈိသ္သတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ ။ နော စေ ဣဇ္ဈိသ္သတိ, – ‘‘ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ အဘိနီဟာရံ ကတ္ဝာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ လဘန္တိ, တံ ဣဒာနိ န လဘန္တိ ။ တေယေဝ မညေ ဘိက္ခူ ပဋိပတ္တိပူရကာ အဟေသုံ, ဣမေ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ မနုသ္သာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိသ္သန္တီတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝာ အက္ကမိတုံ အနိစ္ဆန္တော တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စေလပ္ပဋိကာ အက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ (စူဠဝ. ၂၆၈)။ မင္ဂလတ္ထာယ ပညတ္တံ အနက္ကမန္တေသု ပန အက္ကမနတ္ထာယ အနုပညတ္တိံ ဌပေသိ – ‘‘ဂိဟီ, ဘိက္ခဝေ, မင္ဂလိကာ, အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟီနံ မင္ဂလတ္ထာယာ’’တိ (စူဠဝ. ၂၆၈)။
Pubbe kira so ekasmiṃ dīpe vasamāno samacchandena sakuṇapotake khādi. Sacassa mātugāmo aññova bhaveyya, puttaṃ labheyya. Ubhohi pana samānacchandehi hutvā pāpakammaṃ kataṃ, tenassa putto na nibbattissatīti aññāsi. Dusse pana akkante – ‘‘buddhānaṃ adhikāraṃ katvā patthitapatthitaṃ labhantīti loke anussavo, mayā ca mahāabhinīhāro kato, na ca puttaṃ labhāmi, tucchaṃ idaṃ vacana’’nti micchāgahaṇaṃ gaṇheyya. Titthiyāpi – ‘‘natthi samaṇānaṃ akattabbaṃ nāma, celappaṭikaṃ maddantā āhiṇḍantī’’ti ujjhāyeyyuṃ . Etarahi ca akkamantesu bahū bhikkhū paracittaviduno, te bhabbaṃ jānitvā akkamissanti, abhabbaṃ jānitvā na akkamissanti. Anāgate pana upanissayo mando bhavissati, anāgataṃ na jānissanti. Tesu akkamantesu sace patthitaṃ ijjhissati, iccetaṃ kusalaṃ . No ce ijjhissati, – ‘‘pubbe bhikkhusaṅghassa abhinīhāraṃ katvā icchiticchitaṃ labhanti, taṃ idāni na labhanti . Teyeva maññe bhikkhū paṭipattipūrakā ahesuṃ, ime paṭipattiṃ pūretuṃ na sakkontī’’ti manussā vippaṭisārino bhavissantīti imehi kāraṇehi bhagavā akkamituṃ anicchanto tuṇhī ahosi. Sikkhāpadaṃ paññapesi ‘‘na, bhikkhave, celappaṭikā akkamitabbā’’ti (cūḷava. 268). Maṅgalatthāya paññattaṃ anakkamantesu pana akkamanatthāya anupaññattiṃ ṭhapesi – ‘‘gihī, bhikkhave, maṅgalikā, anujānāmi, bhikkhave, gihīnaṃ maṅgalatthāyā’’ti (cūḷava. 268).
၃၂၆. ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီတိ ဣဒံ ထေရော ဝုတ္တေသု ကာရဏေသု တတိယံ ကာရဏံ သန္ဓာယာဟ။ န ခော သုခေန သုခန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂသညီ ဟုတ္ဝာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော န အက္ကမိ, တသ္မာ အဟမ္ပိ သတ္ထာရာ သမာနစ္ဆန္ဒော ဘဝိသ္သာမီတိ မညမာနော ဧဝမာဟ။
326.Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatīti idaṃ thero vuttesu kāraṇesu tatiyaṃ kāraṇaṃ sandhāyāha. Na kho sukhena sukhanti kasmā āha? Kāmasukhallikānuyogasaññī hutvā sammāsambuddho na akkami, tasmā ahampi satthārā samānacchando bhavissāmīti maññamāno evamāha.
၃၂၇. သော ခော အဟန္တိအာဒိ ‘‘ယာဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ’’တိ တာဝ မဟာသစ္စကေ (မ. နိ. ၁.၃၆၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ယာဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ အာသဝက္ခယာ ပာသရာသိသုတ္တေ (မ. နိ. ၁.၂၇၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
327.So kho ahantiādi ‘‘yāva rattiyā pacchime yāme’’ti tāva mahāsaccake (ma. ni. 1.364 ādayo) vuttanayena veditabbaṃ. Tato paraṃ yāva pañcavaggiyānaṃ āsavakkhayā pāsarāsisutte (ma. ni. 1.272 ādayo) vuttanayena veditabbaṃ.
၃၄၃. အင္ကုသဂယ္ဟေ သိပ္ပေတိ အင္ကုသဂဟဏသိပ္ပေ။ ကုသလော အဟန္တိ ဆေကော အဟံ။ ကသ္သ ပနာယံ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟီတိ? ပိတု သန္တိကေ, ပိတာပိသ္သ ပိတု သန္တိကေဝ ဥဂ္ဂဏ္ဟိ။ ကောသမ္ဗိယံ ကိရ ပရန္တပရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ရာဇမဟေသီ ဂရုဘာရာ အာကာသတလေ ရညာ သဒ္ဓိံ ဗာလာတပံ တပ္ပမာနာ ရတ္တကမ္ဗလံ ပာရုပိတ္ဝာ နိသိန္နာ ဟောတိ, ဧကော ဟတ္ထိလိင္ဂသကုဏော ‘‘မံသပေသီ’’တိ မညမာနော ဂဟေတ္ဝာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ သာ ‘‘ဆဍ္ဍေယ္ယ မ’’န္တိ ဘယေန နိသ္သဒ္ဒာ အဟောသိ, သော တံ ပဗ္ဗတပာဒေ ရုက္ခဝိဋပေ ဌပေသိ။ သာ ပာဏိသ္သရံ ကရောန္တီ မဟာသဒ္ဒမကာသိ။ သကုဏော ပလာယိ, တသ္သာ တတ္ထေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တိယာမရတ္တိံ ဒေဝေ ဝသ္သန္တေ ကမ္ဗလံ ပာရုပိတ္ဝာ နိသီဒိ။ တတော စ အဝိဒူရေ တာပသော ဝသတိ။ သော တသ္သာ သဒ္ဒေန အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ရုက္ခမူလံ အာဂတော ဇာတိံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ နိသ္သေဏိံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဩတာရေတ္ဝာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတ္ဝာ ယာဂုံ ပာယေသိ။ ဒာရကသ္သ မေဃဥတုဉ္စ ပဗ္ဗတဥတုဉ္စ ဂဟေတ္ဝာ ဇာတတ္တာ ဥဒေနောတိ နာမံ အကာသိ။ တာပသော ဖလာဖလာနိ အာဟရိတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ ဇနေ ပောသေသိ။
343.Aṅkusagayhe sippeti aṅkusagahaṇasippe. Kusalo ahanti cheko ahaṃ. Kassa panāyaṃ santike sippaṃ uggaṇhīti? Pitu santike, pitāpissa pitu santikeva uggaṇhi. Kosambiyaṃ kira parantaparājā nāma rajjaṃ kāresi. Rājamahesī garubhārā ākāsatale raññā saddhiṃ bālātapaṃ tappamānā rattakambalaṃ pārupitvā nisinnā hoti, eko hatthiliṅgasakuṇo ‘‘maṃsapesī’’ti maññamāno gahetvā ākāsaṃ pakkhandi. Sā ‘‘chaḍḍeyya ma’’nti bhayena nissaddā ahosi, so taṃ pabbatapāde rukkhaviṭape ṭhapesi. Sā pāṇissaraṃ karontī mahāsaddamakāsi. Sakuṇo palāyi, tassā tattheva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Tiyāmarattiṃ deve vassante kambalaṃ pārupitvā nisīdi. Tato ca avidūre tāpaso vasati. So tassā saddena aruṇe uggate rukkhamūlaṃ āgato jātiṃ pucchitvā nisseṇiṃ bandhitvā otāretvā attano vasanaṭṭhānaṃ netvā yāguṃ pāyesi. Dārakassa meghautuñca pabbatautuñca gahetvā jātattā udenoti nāmaṃ akāsi. Tāpaso phalāphalāni āharitvā dvepi jane posesi.
သာ ဧကဒိဝသံ တာပသသ္သ အာဂမနဝေလာယ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတ္ဝာ ဣတ္ထိကုတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ တာပသံ သီလဘေဒံ အာပာဒေသိ။ တေသံ ဧကတော ဝသန္တာနံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပရန္တပရာဇာ ကာလံ အကာသိ။ တာပသော ရတ္တိဘာဂေ နက္ခတ္တံ ဩလောကေတ္ဝာ ရညော မတဘာဝံ ဉတ္ဝာ – ‘‘တုယ္ဟံ ရာဇာ မတော, ပုတ္တော တေ ကိံ ဣဓ ဝသိတုံ ဣစ္ဆတိ, ဥဒာဟု ပေတ္တိကေ ရဇ္ဇေ ဆတ္တံ ဥသ္သာပေတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သာ ပုတ္တသ္သ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတ္ဝာ ဆတ္တံ ဥသ္သာပေတုကာမတဉ္စသ္သ ဉတ္ဝာ တာပသသ္သ အာရောစေသိ။ တာပသော စ ဟတ္ထိဂန္ထသိပ္ပံ ဇာနာတိ, ကုတောနေန လဒ္ဓံ? သက္ကသ္သ သန္တိကာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရသ္သ သက္ကော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကေန ကိလမထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ဟတ္ထိပရိသ္သယော အတ္ထီ’’တိ အာရောစေသိ။ တသ္သ သက္ကော ဟတ္ထိဂန္ထဉ္စေဝ ဝီဏကဉ္စ ဒတ္ဝာ ‘‘ပလာပေတုကာမတာယ သတိ ဣမံ တန္တိံ ဝာဒေတ္ဝာ ဣမံ သိလောကံ ဝဒေယ္ယာထ, ပက္ကောသိတုကာမတာယ သတိ ဣမံ သိလောကံ ဝဒေယ္ယာထာ’’တိ အာဟ။ တာပသော တံ သိပ္ပံ ကုမာရသ္သ အဒာသိ။ သော ဧကံ ဝဋရုက္ခံ အဘိရုဟိတ္ဝာ ဟတ္ထီသု အာဂတေသု တန္တိံ ဝာဒေတ္ဝာ သိလောကံ ဝဒတိ, ဟတ္ထီ ဘီတာ ပလာယိံသု။
Sā ekadivasaṃ tāpasassa āgamanavelāya paccuggamanaṃ katvā itthikuttaṃ dassetvā tāpasaṃ sīlabhedaṃ āpādesi. Tesaṃ ekato vasantānaṃ kāle gacchante parantaparājā kālaṃ akāsi. Tāpaso rattibhāge nakkhattaṃ oloketvā rañño matabhāvaṃ ñatvā – ‘‘tuyhaṃ rājā mato, putto te kiṃ idha vasituṃ icchati, udāhu pettike rajje chattaṃ ussāpetu’’nti pucchi. Sā puttassa ādito paṭṭhāya sabbaṃ pavattiṃ ācikkhitvā chattaṃ ussāpetukāmatañcassa ñatvā tāpasassa ārocesi. Tāpaso ca hatthiganthasippaṃ jānāti, kutonena laddhaṃ? Sakkassa santikā. Pubbe kirassa sakko upaṭṭhānaṃ āgantvā ‘‘kena kilamathā’’ti pucchi. So ‘‘hatthiparissayo atthī’’ti ārocesi. Tassa sakko hatthiganthañceva vīṇakañca datvā ‘‘palāpetukāmatāya sati imaṃ tantiṃ vādetvā imaṃ silokaṃ vadeyyātha, pakkositukāmatāya sati imaṃ silokaṃ vadeyyāthā’’ti āha. Tāpaso taṃ sippaṃ kumārassa adāsi. So ekaṃ vaṭarukkhaṃ abhiruhitvā hatthīsu āgatesu tantiṃ vādetvā silokaṃ vadati, hatthī bhītā palāyiṃsu.
သော သိပ္ပသ္သ အာနုဘာဝံ ဉတ္ဝာ ပုနဒိဝသေ ပက္ကောသနသိပ္ပံ ပယောဇေသိ။ ဇေဋ္ဌကဟတ္ထီ အာဂန္တ္ဝာ ခန္ဓံ ဥပနာမေသိ။ သော တသ္သ ခန္ဓဂတော ယုဒ္ဓသမတ္ထေ တရုဏဟတ္ထီ ဥစ္စိနိတ္ဝာ ကမ္ဗလဉ္စ မုဒ္ဒိကဉ္စ ဂဟေတ္ဝာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတ္ဝာ နိက္ခန္တော အနုပုဗ္ဗေန တံ တံ ဂာမံ ပဝိသိတ္ဝာ – ‘‘အဟံ ရညော ပုတ္တော, သမ္ပတ္တိံ အတ္ထိကာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဇနသင္ဂဟံ ကတ္ဝာ နဂရံ ပရိဝာရေတ္ဝာ – ‘‘အဟံ ရညော ပုတ္တော, မယ္ဟံ ဆတ္တံ ဒေထာ’’တိ အသဒ္ဒဟန္တာနံ ကမ္ဗလဉ္စ မုဒ္ဒိကဉ္စ ဒသ္သေတ္ဝာ ဆတ္တံ ဥသ္သာပေသိ။ သော ဟတ္ထိဝိတ္တကော ဟုတ္ဝာ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ သုန္ဒရော ဟတ္ထီ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ဂန္တ္ဝာ ဂဏ္ဟာတိ။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော ‘‘တသ္သ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ကဋ္ဌဟတ္ထိံ ပယောဇေတ္ဝာ တသ္သ အန္တော ယောဓေ နိသီဒာပေတ္ဝာ တံ ဟတ္ထိံ ဂဟဏတ္ထာယ အာဂတံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ တသ္သ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဂဟဏတ္ထာယ ဓီတရံ ဥယ္ယောဇေသိ။ သော တာယ သဒ္ဓိံ သံဝာသံ ကပ္ပေတ္ဝာ တံ ဂဟေတ္ဝာ အတ္တနော နဂရံယေဝ အဂမာသိ။ တသ္သာ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပန္နော အယံ ဗောဓိရာဇကုမာရော အတ္တနော ပိတု သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိ။
So sippassa ānubhāvaṃ ñatvā punadivase pakkosanasippaṃ payojesi. Jeṭṭhakahatthī āgantvā khandhaṃ upanāmesi. So tassa khandhagato yuddhasamatthe taruṇahatthī uccinitvā kambalañca muddikañca gahetvā mātāpitaro vanditvā nikkhanto anupubbena taṃ taṃ gāmaṃ pavisitvā – ‘‘ahaṃ rañño putto, sampattiṃ atthikā āgacchantū’’ti janasaṅgahaṃ katvā nagaraṃ parivāretvā – ‘‘ahaṃ rañño putto, mayhaṃ chattaṃ dethā’’ti asaddahantānaṃ kambalañca muddikañca dassetvā chattaṃ ussāpesi. So hatthivittako hutvā ‘‘asukaṭṭhāne sundaro hatthī atthī’’ti vutte gantvā gaṇhāti. Caṇḍapajjoto ‘‘tassa santike sippaṃ gaṇhissāmī’’ti kaṭṭhahatthiṃ payojetvā tassa anto yodhe nisīdāpetvā taṃ hatthiṃ gahaṇatthāya āgataṃ gaṇhitvā tassa santike sippaṃ gahaṇatthāya dhītaraṃ uyyojesi. So tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappetvā taṃ gahetvā attano nagaraṃyeva agamāsi. Tassā kucchiyaṃ uppanno ayaṃ bodhirājakumāro attano pitu santike sippaṃ uggaṇhi.
၃၄၄. ပဓာနိယင္ဂာနီတိ ပဓာနံ ဝုစ္စတိ ပဒဟနဘာဝော, ပဓာနမသ္သ အတ္ထီတိ ပဓာနိယော။ ပဓာနိယသ္သ ဘိက္ခုနော အင္ဂာနီတိ ပဓာနိယင္ဂာနိ။ သဒ္ဓောတိ သဒ္ဓာယ သမန္နာဂတော။ သာ ပနေသာ အာဂမနသဒ္ဓာ အဓိဂမသဒ္ဓာ ဩကပ္ပနသဒ္ဓာ ပသာဒသဒ္ဓာတိ စတုဗ္ဗိဓာ။ တတ္ထ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ သဒ္ဓာ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတတ္တာ အာဂမနသဒ္ဓာ နာမ။ အရိယသာဝကာနံ ပဋိဝေဓေန အဓိဂတတ္တာ အဓိဂမသဒ္ဓာ နာမ။ ဗုဒ္ဓော ဓမ္မော သင္ဃောတိ ဝုတ္တေ အစလဘာဝေန ဩကပ္ပနံ ဩကပ္ပနသဒ္ဓာ နာမ။ ပသာဒုပ္ပတ္တိ ပသာဒသဒ္ဓာ နာမ, ဣဓ ပန ဩကပ္ပနသဒ္ဓာ အဓိပ္ပေတာ။ ဗောဓိန္တိ စတုမဂ္ဂဉာဏံ။ တံ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ တထာဂတေနာတိ သဒ္ဒဟတိ, ဒေသနာသီသမေဝ စေတံ, ဣမိနာ ပန အင္ဂေန တီသုပိ ရတနေသု သဒ္ဓာ အဓိပ္ပေတာ။ ယသ္သ ဟိ ဗုဒ္ဓာဒီသု ပသာဒော ဗလဝာ, တသ္သ ပဓာနံ ဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ။
344.Padhāniyaṅgānīti padhānaṃ vuccati padahanabhāvo, padhānamassa atthīti padhāniyo. Padhāniyassa bhikkhuno aṅgānīti padhāniyaṅgāni. Saddhoti saddhāya samannāgato. Sā panesā āgamanasaddhā adhigamasaddhā okappanasaddhā pasādasaddhāti catubbidhā. Tattha sabbaññubodhisattānaṃ saddhā abhinīhārato paṭṭhāya āgatattā āgamanasaddhā nāma. Ariyasāvakānaṃ paṭivedhena adhigatattā adhigamasaddhā nāma. Buddho dhammo saṅghoti vutte acalabhāvena okappanaṃ okappanasaddhā nāma. Pasāduppatti pasādasaddhā nāma, idha pana okappanasaddhā adhippetā. Bodhinti catumaggañāṇaṃ. Taṃ suppaṭividdhaṃ tathāgatenāti saddahati, desanāsīsameva cetaṃ, iminā pana aṅgena tīsupi ratanesu saddhā adhippetā. Yassa hi buddhādīsu pasādo balavā, tassa padhānaṃ vīriyaṃ ijjhati.
အပ္ပာဗာဓောတိ အရောဂော။ အပ္ပာတင္ကောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ သမဝေပာကိနိယာတိ သမဝိပာစနိယာ။ ဂဟဏိယာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ။ နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယာတိ အတိသီတဂဟဏိကော ဟိ သီတဘီရူ ဟောတိ, အစ္စုဏ္ဟဂဟဏိကော ဥဏ္ဟဘီရူ, တေသံ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ မဇ္ဈိမဂဟဏိကသ္သ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယာ’’တိ။ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာတိ ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ။ ဥဒယတ္ထဂာမိနိယာတိ ဥဒယဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဂန္တုံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သမတ္ထာယ, ဧတေန ပညာသလက္ခဏပရိဂ္ဂာဟိကံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဝုတ္တံ။ အရိယာယာတိ ပရိသုဒ္ဓာယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗေ လောဘက္ခန္ဓာဒယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယ။ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂာမိနိယာတိ တဒင္ဂဝသေန ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ယံ ဒုက္ခံ ခီယတိ, တသ္သ ဒုက္ခသ္သ ခယဂာမိနိယာ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဝိပသ္သနာပညာဝ ကထိတာ။ ဒုပ္ပညသ္သ ဟိ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ ဣမာနိ စ ပဉ္စ ပဓာနိယင္ဂာနိ လောကိယာနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
Appābādhoti arogo. Appātaṅkoti niddukkho. Samavepākiniyāti samavipācaniyā. Gahaṇiyāti kammajatejodhātuyā. Nātisītāya nāccuṇhāyāti atisītagahaṇiko hi sītabhīrū hoti, accuṇhagahaṇiko uṇhabhīrū, tesaṃ padhānaṃ na ijjhati. Majjhimagahaṇikassa ijjhati. Tenāha ‘‘majjhimāya padhānakkhamāyā’’ti. Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattāti yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā. Udayatthagāminiyāti udayañca atthañca gantuṃ paricchindituṃ samatthāya, etena paññāsalakkhaṇapariggāhikaṃ udayabbayañāṇaṃ vuttaṃ. Ariyāyāti parisuddhāya. Nibbedhikāyāti anibbiddhapubbe lobhakkhandhādayo nibbijjhituṃ samatthāya. Sammādukkhakkhayagāminiyāti tadaṅgavasena kilesānaṃ pahīnattā yaṃ dukkhaṃ khīyati, tassa dukkhassa khayagāminiyā. Iti sabbehipi imehi padehi vipassanāpaññāva kathitā. Duppaññassa hi padhānaṃ na ijjhati. Imāni ca pañca padhāniyaṅgāni lokiyāneva veditabbāni.
၃၄၅. သာယမနုသိဋ္ဌော ပာတော ဝိသေသံ အဓိဂမိသ္သတီတိ အတ္ထင္ဂတေ သူရိယေ အနုသိဋ္ဌော အရုဏုဂ္ဂမနေ ဝိသေသံ အဓိဂမိသ္သတိ။ ပာတမနုသိဋ္ဌော သာယန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနေ အနုသိဋ္ဌော သူရိယတ္ထင္ဂမနဝေလာယံ။ အယဉ္စ ပန ဒေသနာ နေယ္ယပုဂ္ဂလဝသေန ဝုတ္တာ။ ဒန္ဓပညော ဟိ နေယ္ယပုဂ္ဂလော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တံ ပာပုဏာတိ, တိက္ခပညော ဧကဒိဝသေန, သေသဒိဝသေ မဇ္ဈိမပညာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဟော ဗုဒ္ဓော အဟော ဓမ္မော အဟော ဓမ္မသ္သ သ္ဝာက္ခာတတာတိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနံ ဥဠာရတာယ ဓမ္မသ္သ စ သ္ဝာက္ခာတတာယ ပာတော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတ္ဝာ သာယံ အရဟတ္တံ ပာပုဏာတိ, တသ္မာ ပသံသန္တော ဧဝမာဟ။ ယတ္ရ ဟိ နာမာတိ ဝိမ္ဟယတ္ထေ နိပာတော။
345.Sāyamanusiṭṭhopāto visesaṃ adhigamissatīti atthaṅgate sūriye anusiṭṭho aruṇuggamane visesaṃ adhigamissati. Pātamanusiṭṭho sāyanti aruṇuggamane anusiṭṭho sūriyatthaṅgamanavelāyaṃ. Ayañca pana desanā neyyapuggalavasena vuttā. Dandhapañño hi neyyapuggalo sattahi divasehi arahattaṃ pāpuṇāti, tikkhapañño ekadivasena, sesadivase majjhimapaññāvasena veditabbaṃ. Aho buddho aho dhammo aho dhammassa svākkhātatāti yasmā buddhadhammānaṃ uḷāratāya dhammassa ca svākkhātatāya pāto kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā sāyaṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā pasaṃsanto evamāha. Yatra hi nāmāti vimhayatthe nipāto.
၃၄၆. ကုစ္ဆိမတီတိ အာပန္နသတ္တာ။ ယော မေ အယံ, ဘန္တေ, ကုစ္ဆိဂတောတိ ကိံ ပနေဝံ သရဏံ ဂဟိတံ ဟောတီတိ။ န ဟောတိ။ အစိတ္တကသရဏဂမနံ နာမ နတ္ထိ, အာရက္ခော ပနသ္သ ပစ္စုပဋ္ဌိတောဝ ဟောတိ။ အထ နံ ယဒာ မဟလ္လကကာလေ မာတာပိတရော, – ‘‘တာတ, ကုစ္ဆိဂတမေဝ တံ သရဏံ ဂဏ္ဟာပယိမ္ဟာ’’တိ သာရေန္တိ, သော စ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ‘‘အဟံ သရဏံ ဂတော ဥပာသကော’’တိ သတိံ ဥပ္ပာဒေတိ, တဒာ သရဏံ ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝာတိ။
346.Kucchimatīti āpannasattā. Yo me ayaṃ, bhante, kucchigatoti kiṃ panevaṃ saraṇaṃ gahitaṃ hotīti. Na hoti. Acittakasaraṇagamanaṃ nāma natthi, ārakkho panassa paccupaṭṭhitova hoti. Atha naṃ yadā mahallakakāle mātāpitaro, – ‘‘tāta, kucchigatameva taṃ saraṇaṃ gaṇhāpayimhā’’ti sārenti, so ca sallakkhetvā ‘‘ahaṃ saraṇaṃ gato upāsako’’ti satiṃ uppādeti, tadā saraṇaṃ gahitaṃ nāma hoti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ • 5. Bodhirājakumārasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
