Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
၃၂၄. ဩလောကနကပဒုမန္တိ လီလာအရဝိန္ဒံ။ တသ္မာတိ ကောကနဒသဏ္ဌာနတ္တာ ကောကနဒောတိ သင္ခံ လဘိ။
324.Olokanakapadumanti līlāaravindaṃ. Tasmāti kokanadasaṇṭhānattā kokanadoti saṅkhaṃ labhi.
၃၂၅. ယာဝ ပစ္ဆိမ။ပေ.။ ဖလကံ ဝုတ္တံ တသ္သ သဗ္ဗပစ္ဆာ သန္ထတတ္တာ။ ဥပရိမဖလဂတဉ္ဟိ သောပာနမတ္ထကံ။ ဩလောကနတ္ထံယေဝာတိ န ကေဝလံ ဘဂဝတော အာဂမနညေဝ ဩလောကနတ္ထံ, အထ ခော အတ္တနော ပတ္ထနာယ သန္ထရာပိတာယ စေလပဋိကာယ အက္ကမနသ္သပိ။
325.Yāva pacchima…pe… phalakaṃ vuttaṃ tassa sabbapacchā santhatattā. Uparimaphalagatañhi sopānamatthakaṃ. Olokanatthaṃyevāti na kevalaṃ bhagavato āgamanaññeva olokanatthaṃ, atha kho attano patthanāya santharāpitāya celapaṭikāya akkamanassapi.
သကုဏပောတကေတိ ကာဒမ္ဗဋိဋ္ဋိဘပုတ္တကေ။ အညောဝ ဘဝေယ္ယာတိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မာတုဂာမတော အညော ဣဒာနိ ဘရိယာဘူတော မာတုဂာမော ဘဝေယ္ယ။ ပုတ္တံ လဘေယ္ယာတိ အတ္တနော ကမ္မဝသေန ပုတ္တံ, နော တသ္သ။ ဥဘောဟီတိ ဣမေဟိ ဧဝ ဥဘောဟိ။ ဣမေဟိ ကာရဏေဟီတိ တသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ဗုဒ္ဓံ ပဋိစ္စ မိစ္ဆာဂဟဏံ, တိတ္ထိယာနံ ဥဇ္ဈာယနံ, အနာဂတေ မနုသ္သာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ။ ပညတ္တန္တိ သန္ထတံ စေလပဋိကံ။ မင္ဂလံ ဣစ္ဆန္တီတိ မင္ဂလိကာ။
Sakuṇapotaketi kādambaṭiṭṭibhaputtake. Aññova bhaveyyāti tasmiṃ attabhāve mātugāmato añño idāni bhariyābhūto mātugāmo bhaveyya. Puttaṃ labheyyāti attano kammavasena puttaṃ, no tassa. Ubhohīti imehi eva ubhohi. Imehi kāraṇehīti tassa rājakumārassa buddhaṃ paṭicca micchāgahaṇaṃ, titthiyānaṃ ujjhāyanaṃ, anāgate manussānaṃ bhikkhūnaṃ uddissa vippaṭisāroti imehi tīhi kāraṇehi. Paññattanti santhataṃ celapaṭikaṃ. Maṅgalaṃ icchantīti maṅgalikā.
၃၂၆. တတိယံ ကာရဏန္တိ ဣမိနာ ဘိက္ခူသု ဝိပ္ပဋိသာရာနုပ္ပာဒနမာဟ။ ယံ ကိဉ္စိ ပရိဘုဉ္ဇန-သုခံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂောတိ အဓိပ္ပာယေန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂသညီ ဟုတ္ဝာ။ပေ.။ မညမာနော ဧဝမာဟ။
326.Tatiyaṃkāraṇanti iminā bhikkhūsu vippaṭisārānuppādanamāha. Yaṃ kiñci paribhuñjana-sukhaṃ kāmasukhallikānuyogoti adhippāyena kāmasukhallikānuyogasaññī hutvā…pe… maññamāno evamāha.
၃၂၇. အထ နံ ဘဂဝာ တတော မိစ္ဆာဘိနိဝေသတော ဝိဝေစေတုကာမော ‘‘သော ခော အဟ’’န္တိအာဒိနာ အတ္တနော ဒုက္ကရစရိယံ ဒသ္သေတုံ အာရဘိ။ မဟာသစ္စကေ(မ. နိ. ၁.၃၆၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ ‘‘သော ခော အဟ’’န္တိအာဒိပာဌသ္သ တတ္ထ အာဂတနိယာမေနေဝ အာဂတတ္တာ။ ပာသရာသိသုတ္တေ (မ. နိ. ၁.၂၇၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။
327. Atha naṃ bhagavā tato micchābhinivesato vivecetukāmo ‘‘so kho aha’’ntiādinā attano dukkaracariyaṃ dassetuṃ ārabhi. Mahāsaccake(ma. ni. 1.364 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ ‘‘so kho aha’’ntiādipāṭhassa tattha āgataniyāmeneva āgatattā. Pāsarāsisutte (ma. ni. 1.272 ādayo) vuttanayenāti etthāpi eseva nayo.
၃၄၃. အင္ကုသံ ဂဏ္ဟန္တိ ဧတေန တသ္သ ဂဟဏေ ဆေကော ဟောတီတိ အင္ကုသဂဟဏသိပ္ပံ။ မေဃဥတုန္တိ မေဃံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နသီတဥတုံ။ ပဗ္ဗတဥတုန္တိ ပဗ္ဗတံ ပဋိစ္စ ဥဏ္ဟဥတုံ။ ဥဘယဝသေန စ တသ္သ တထာ သီတုဏ္ဟဥတုတော ဧနော အာဂတောတိ တ-ကာရသ္သ ဒ-ကာရံ ကတ္ဝာ ဥဒေနောတိ နာမံ အကာသိ။
343. Aṅkusaṃ gaṇhanti etena tassa gahaṇe cheko hotīti aṅkusagahaṇasippaṃ. Meghautunti meghaṃ paṭicca uppannasītautuṃ. Pabbatautunti pabbataṃ paṭicca uṇhautuṃ. Ubhayavasena ca tassa tathā sītuṇhaututo eno āgatoti ta-kārassa da-kāraṃ katvā udenoti nāmaṃ akāsi.
တာပသော ဩဂာဠ္ဟဉာဏဝသေန ရညော မတဘာဝံ ဉတ္ဝာ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယာတိ ကောသမ္ဗိနဂရေ ပရန္တပရညော အဂ္ဂမဟေသိဘာဝတော ပဋ္ဌာယ။ ပုဗ္ဗေတိ သီလဝန္တကာလေ။ ဟတ္ထိဂန္ထန္တိ ဟတ္ထီနံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနသတ္ထံ။ တေနေဝသ္သ တံ သိက္ခာပေတိ, ကိစ္စဉ္စ ဣဇ္ဈတိ။
Tāpaso ogāḷhañāṇavasena rañño matabhāvaṃ ñatvā. Ādito paṭṭhāyāti kosambinagare parantaparañño aggamahesibhāvato paṭṭhāya. Pubbeti sīlavantakāle. Hatthiganthanti hatthīnaṃ attano vase vattāpanasatthaṃ. Tenevassa taṃ sikkhāpeti, kiccañca ijjhati.
၃၄၄. ပဒဟနဘာဝောတိ ဘာဝနာနုယောဂော။ ပဓာနေ ဝာ နိယုတ္တော ပဓာနိယော, ပဓာနိယသ္သ ဘိက္ခုနော, တသ္သေဝ ပဓာနိယဘာဝသ္သ အင္ဂာနိ ကာရဏာနိ ပဓာနိယင္ဂာနိ။ သဒ္ဓာ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ သဒ္ဓော။ ကိဉ္စာပိ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာနမ္ပိ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတာ အာဂမနသဒ္ဓာ ဧဝ, မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပန သဒ္ဓာ ဂရုတရာတိ သာ ဧဝ ဂဟိတာ။ အစလဘာဝေန ဩကပ္ပနံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ, သ္ဝာခ္ယာတော ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော သင္ဃော’’တိ ကေနစိ အကမ္ပိယဘာဝေန ရတနတ္တယဂုဏေ ဩဂာဟိတ္ဝာ ကပ္ပနံ။ ပသာဒုပ္ပတ္တိ ရတနတ္တယေ ပသီဒနမေဝ။ ဗောဓိန္တိ စတုမဂ္ဂဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ တံနိမိတ္တတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ, ဗောဓီတိ ဝာ သမ္မာသမ္ဗောဓိ။ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဉ္ဟိ မဂ္ဂဉာဏံ, မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိစ္ဆိတသုဗုဒ္ဓတာယ ဓမ္မသ္သ သုဓမ္မတာ သင္ဃသ္သ သုပ္ပဋိပတ္တိ ဝိနိစ္ဆိတာ ဧဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒေသနာသီသမေဝ စေတ’’န္တိအာဒိ။ တသ္သ ပဓာနံ ဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ ရတနတ္တယသဒ္ဓာယ ‘‘ဣမာယ ပဋိပဒာယ ဇရာမရဏတော မုစ္စိသ္သာမီ’’တိ ပဓာနာနုယောဂေ အဝံမုခသမ္ဘဝတော။
344.Padahanabhāvoti bhāvanānuyogo. Padhāne vā niyutto padhāniyo, padhāniyassa bhikkhuno, tasseva padhāniyabhāvassa aṅgāni kāraṇāni padhāniyaṅgāni. Saddhā etassa atthīti saddho. Kiñcāpi paccekabodhisattānampi abhinīhārato paṭṭhāya āgatā āgamanasaddhā eva, mahābodhisattānaṃ pana saddhā garutarāti sā eva gahitā. Acalabhāvena okappanaṃ ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhyāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti kenaci akampiyabhāvena ratanattayaguṇe ogāhitvā kappanaṃ. Pasāduppatti ratanattaye pasīdanameva. Bodhinti catumaggañāṇanti vuttaṃ taṃnimittattā sabbaññutaññāṇassa, bodhīti vā sammāsambodhi. Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati. Nicchitasubuddhatāya dhammassa sudhammatā saṅghassa suppaṭipatti vinicchitā eva hotīti āha ‘‘desanāsīsameva ceta’’ntiādi. Tassa padhānaṃ vīriyaṃ ijjhati ratanattayasaddhāya ‘‘imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmī’’ti padhānānuyoge avaṃmukhasambhavato.
အပ္ပာဗာဓောတိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အဂုဏံ ပကာသေတာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇိတာ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဝိသောဓနတ္ထံ။ ဥဒယဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဂန္တုန္တိ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ’’တိအာဒိနာ ပဉ္စန္နံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ဇာနိတုံ။ တေနာဟ ‘‘ဧတေနာ’’တိအာဒိ။ ပရိသုဒ္ဓာယ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တာယ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုန္တိ တဒင္ဂဝသေန ပဇဟိတုံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနသ္သ ပစ္စယော ဘဝိတုံ။ ယံ ဒုက္ခံ ခီယတီတိ ကိလေသေသု အပ္ပဟီနေသု တေန တဒုပနိသ္သယကမ္မံ ပဋိစ္စ ယံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
Appābādhotiādi heṭṭhā vuttameva. Aguṇaṃ pakāsetā āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjitā sammāpaṭipattiyā visodhanatthaṃ. Udayañca atthañca gantunti ‘‘avijjāsamudayā’’tiādinā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayañca vayañca jānituṃ. Tenāha ‘‘etenā’’tiādi. Parisuddhāya upakkilesavinimuttāya. Nibbijjhitunti tadaṅgavasena pajahituṃ samucchedappahānassa paccayo bhavituṃ. Yaṃ dukkhaṃ khīyatīti kilesesu appahīnesu tena tadupanissayakammaṃ paṭicca yaṃ dukkhaṃ uppajjeyya, taṃ sandhāya vuttaṃ.
၃၄၅. သေသဒိဝသေတိ သတ္တဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒ္ဝေ ရတ္တိန္ဒိဝာ။
345.Sesadivaseti sattadivasato paṭṭhāya yāva dve rattindivā.
၃၄၆. ကုစ္ဆိသန္နိသ္သိတော ဂဗ္ဘော နိသ္သယဝောဟာရေန ‘‘ကုစ္ဆီ’’တိ ဝုစ္စတိ, သော ဧတိသ္သာ အတ္ထီတိ ကုစ္ဆိမတီ။ တေနာဟ ‘‘အာပန္နသတ္တာ’’တိ။ အာရက္ခော ပနသ္သ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတီတိ မာတရာ ဂဟိတသရဏံ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌိတသ္သ တသ္သ သရဏဂမနံ ပဝေဒယိတသ္သ ကုသလံ သရဏံ နာမ, မာတု ကတရက္ခော ပုတ္တသ္သပိ ပစ္စုပဋ္ဌိတောတိ။ မဟလ္လကကာလေတိ ဝစနတ္ထံ ဇာနနကာလေ။ သာရေန္တီတိ ယထာဒိဋ္ဌံ ယထာဗလံ ရတနတ္တယဂုဏပတိဋ္ဌာပနဝသေန အသ္သ သာရေန္တိ။ သလ္လက္ခေတ္ဝာတိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဥပဓာရေတ္ဝာ။ သရဏံ ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ ရတနတ္တယသ္သ သရဏဘာဝသလ္လက္ခဏပုဗ္ဗကတန္နိန္နစိတ္တဘာဝတောဝ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
346. Kucchisannissito gabbho nissayavohārena ‘‘kucchī’’ti vuccati, so etissā atthīti kucchimatī. Tenāha ‘‘āpannasattā’’ti. Ārakkho panassa paccupaṭṭhito hotīti mātarā gahitasaraṇaṃ gabbhavuṭṭhitassa tassa saraṇagamanaṃ pavedayitassa kusalaṃ saraṇaṃ nāma, mātu katarakkho puttassapi paccupaṭṭhitoti. Mahallakakāleti vacanatthaṃ jānanakāle. Sārentīti yathādiṭṭhaṃ yathābalaṃ ratanattayaguṇapatiṭṭhāpanavasena assa sārenti. Sallakkhetvāti vuttamatthaṃ upadhāretvā. Saraṇaṃ gahitaṃ nāma hoti ratanattayassa saraṇabhāvasallakkhaṇapubbakatanninnacittabhāvatova. Sesaṃ suviññeyyameva.
ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Bodhirājakumārasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ • 5. Bodhirājakumārasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā