| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೫. ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
೩೨೪. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕೋಕನದೋತಿ ಕೋಕನದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದುಮಂ। ಸೋ ಚ ಮಙ್ಗಲಪಾಸಾದೋ ಓಲೋಕನಕಪದುಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕತೋ, ತಸ್ಮಾ ಕೋಕನದೋತಿ ಸಙ್ಖಂ ಲಭಿ।
324.Evaṃme sutanti bodhirājakumārasuttaṃ. Tattha kokanadoti kokanadaṃ vuccati padumaṃ. So ca maṅgalapāsādo olokanakapadumaṃ dassetvā kato, tasmā kokanadoti saṅkhaṃ labhi.
೩೨೫. ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಸೋಪಾನಕಳೇವರಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಛಿಮಸೋಪಾನಕಳೇವರನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಸೋಪಾನಫಲಕಂ ವುತ್ತಂ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋತಿ ಓಲೋಕನತ್ಥಂಯೇವ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಿತೋ ಅದ್ದಸ। ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸೀತಿ ‘‘ಕಿಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅತ್ಥಾಯ ರಾಜಕುಮಾರೇನ ಅಯಂ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಪುತ್ತಪತ್ಥನಾಯ ಕತಭಾವಂ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಸೋ ಹಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಅಪುತ್ತಕೋ, ಸುತಞ್ಚಾನೇನ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಿರ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಮನಸಾ ಇಚ್ಛಿತಂ ಲಭನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಪುತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಮಮ ಚೇಲಪ್ಪಟಿಕಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ। ನೋ ಚೇ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಸನ್ಥರಾಪೇಸಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅದ್ದಸ।
325.Yāva pacchimasopānakaḷevarāti ettha pacchimasopānakaḷevaranti paṭhamaṃ sopānaphalakaṃ vuttaṃ. Addasākhoti olokanatthaṃyeva dvārakoṭṭhake ṭhito addasa. Bhagavā tuṇhī ahosīti ‘‘kissa nu kho atthāya rājakumārena ayaṃ mahāsakkāro kato’’ti āvajjanto puttapatthanāya katabhāvaṃ aññāsi. So hi rājakumāro aputtako, sutañcānena ahosi – ‘‘buddhānaṃ kira adhikāraṃ katvā manasā icchitaṃ labhantī’’ti. So – ‘‘sacāhaṃ puttaṃ labhissāmi, sammāsambuddho mama celappaṭikaṃ akkamissati. No ce labhissāmi, na akkamissatī’’ti patthanaṃ katvā santharāpesi. Atha bhagavā ‘‘nibbattissati nu kho etassa putto’’ti āvajjetvā ‘‘na nibbattissatī’’ti addasa.
ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಸೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇ ವಸಮಾನೋ ಸಮಚ್ಛನ್ದೇನ ಸಕುಣಪೋತಕೇ ಖಾದಿ। ಸಚಸ್ಸ ಮಾತುಗಾಮೋ ಅಞ್ಞೋವ ಭವೇಯ್ಯ, ಪುತ್ತಂ ಲಭೇಯ್ಯ। ಉಭೋಹಿ ಪನ ಸಮಾನಚ್ಛನ್ದೇಹಿ ಹುತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ತೇನಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ದುಸ್ಸೇ ಪನ ಅಕ್ಕನ್ತೇ – ‘‘ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಧಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥಿತಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಲೋಕೇ ಅನುಸ್ಸವೋ, ಮಯಾ ಚ ಮಹಾಅಭಿನೀಹಾರೋ ಕತೋ, ನ ಚ ಪುತ್ತಂ ಲಭಾಮಿ, ತುಚ್ಛಂ ಇದಂ ವಚನ’’ನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾಗಹಣಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ತಿತ್ಥಿಯಾಪಿ – ‘‘ನತ್ಥಿ ಸಮಣಾನಂ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ಚೇಲಪ್ಪಟಿಕಂ ಮದ್ದನ್ತಾ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತೀ’’ತಿ ಉಜ್ಝಾಯೇಯ್ಯುಂ । ಏತರಹಿ ಚ ಅಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪರಚಿತ್ತವಿದುನೋ, ತೇ ಭಬ್ಬಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಭಬ್ಬಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ನ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅನಾಗತೇ ಪನ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಮನ್ದೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತಂ ನ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತೇಸು ಅಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ಸಚೇ ಪತ್ಥಿತಂ ಇಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ । ನೋ ಚೇ ಇಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, – ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಲಭನ್ತಿ, ತಂ ಇದಾನಿ ನ ಲಭನ್ತಿ । ತೇಯೇವ ಮಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಕಾ ಅಹೇಸುಂ, ಇಮೇ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಇಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಭಗವಾ ಅಕ್ಕಮಿತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇಲಪ್ಪಟಿಕಾ ಅಕ್ಕಮಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೬೮)। ಮಙ್ಗಲತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಅನಕ್ಕಮನ್ತೇಸು ಪನ ಅಕ್ಕಮನತ್ಥಾಯ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಠಪೇಸಿ – ‘‘ಗಿಹೀ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಙ್ಗಲಿಕಾ, ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಿಹೀನಂ ಮಙ್ಗಲತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೬೮)।
Pubbe kira so ekasmiṃ dīpe vasamāno samacchandena sakuṇapotake khādi. Sacassa mātugāmo aññova bhaveyya, puttaṃ labheyya. Ubhohi pana samānacchandehi hutvā pāpakammaṃ kataṃ, tenassa putto na nibbattissatīti aññāsi. Dusse pana akkante – ‘‘buddhānaṃ adhikāraṃ katvā patthitapatthitaṃ labhantīti loke anussavo, mayā ca mahāabhinīhāro kato, na ca puttaṃ labhāmi, tucchaṃ idaṃ vacana’’nti micchāgahaṇaṃ gaṇheyya. Titthiyāpi – ‘‘natthi samaṇānaṃ akattabbaṃ nāma, celappaṭikaṃ maddantā āhiṇḍantī’’ti ujjhāyeyyuṃ . Etarahi ca akkamantesu bahū bhikkhū paracittaviduno, te bhabbaṃ jānitvā akkamissanti, abhabbaṃ jānitvā na akkamissanti. Anāgate pana upanissayo mando bhavissati, anāgataṃ na jānissanti. Tesu akkamantesu sace patthitaṃ ijjhissati, iccetaṃ kusalaṃ . No ce ijjhissati, – ‘‘pubbe bhikkhusaṅghassa abhinīhāraṃ katvā icchiticchitaṃ labhanti, taṃ idāni na labhanti . Teyeva maññe bhikkhū paṭipattipūrakā ahesuṃ, ime paṭipattiṃ pūretuṃ na sakkontī’’ti manussā vippaṭisārino bhavissantīti imehi kāraṇehi bhagavā akkamituṃ anicchanto tuṇhī ahosi. Sikkhāpadaṃ paññapesi ‘‘na, bhikkhave, celappaṭikā akkamitabbā’’ti (cūḷava. 268). Maṅgalatthāya paññattaṃ anakkamantesu pana akkamanatthāya anupaññattiṃ ṭhapesi – ‘‘gihī, bhikkhave, maṅgalikā, anujānāmi, bhikkhave, gihīnaṃ maṅgalatthāyā’’ti (cūḷava. 268).
೩೨೬. ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ತಥಾಗತೋ ಅನುಕಮ್ಪತೀತಿ ಇದಂ ಥೇರೋ ವುತ್ತೇಸು ಕಾರಣೇಸು ತತಿಯಂ ಕಾರಣಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ನ ಖೋ ಸುಖೇನ ಸುಖನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ನ ಅಕ್ಕಮಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾರಾ ಸಮಾನಚ್ಛನ್ದೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಏವಮಾಹ।
326.Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatīti idaṃ thero vuttesu kāraṇesu tatiyaṃ kāraṇaṃ sandhāyāha. Na kho sukhena sukhanti kasmā āha? Kāmasukhallikānuyogasaññī hutvā sammāsambuddho na akkami, tasmā ahampi satthārā samānacchando bhavissāmīti maññamāno evamāha.
೩೨೭. ಸೋ ಖೋ ಅಹನ್ತಿಆದಿ ‘‘ಯಾವ ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಯಾಮೇ’’ತಿ ತಾವ ಮಹಾಸಚ್ಚಕೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೬೪ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತೋ ಪರಂ ಯಾವ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಆಸವಕ್ಖಯಾ ಪಾಸರಾಸಿಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೨ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
327.So kho ahantiādi ‘‘yāva rattiyā pacchime yāme’’ti tāva mahāsaccake (ma. ni. 1.364 ādayo) vuttanayena veditabbaṃ. Tato paraṃ yāva pañcavaggiyānaṃ āsavakkhayā pāsarāsisutte (ma. ni. 1.272 ādayo) vuttanayena veditabbaṃ.
೩೪೩. ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹೇ ಸಿಪ್ಪೇತಿ ಅಙ್ಕುಸಗಹಣಸಿಪ್ಪೇ। ಕುಸಲೋ ಅಹನ್ತಿ ಛೇಕೋ ಅಹಂ। ಕಸ್ಸ ಪನಾಯಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹೀತಿ? ಪಿತು ಸನ್ತಿಕೇ, ಪಿತಾಪಿಸ್ಸ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕೇವ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಕಿರ ಪರನ್ತಪರಾಜಾ ನಾಮ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ। ರಾಜಮಹೇಸೀ ಗರುಭಾರಾ ಆಕಾಸತಲೇ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಬಾಲಾತಪಂ ತಪ್ಪಮಾನಾ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಹತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಸಕುಣೋ ‘‘ಮಂಸಪೇಸೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ಸಾ ‘‘ಛಡ್ಡೇಯ್ಯ ಮ’’ನ್ತಿ ಭಯೇನ ನಿಸ್ಸದ್ದಾ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ತಂ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ರುಕ್ಖವಿಟಪೇ ಠಪೇಸಿ। ಸಾ ಪಾಣಿಸ್ಸರಂ ಕರೋನ್ತೀ ಮಹಾಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ಸಕುಣೋ ಪಲಾಯಿ, ತಸ್ಸಾ ತತ್ಥೇವ ಗಬ್ಭವುಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಕಮ್ಬಲಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ತತೋ ಚ ಅವಿದೂರೇ ತಾಪಸೋ ವಸತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಸದ್ದೇನ ಅರುಣೇ ಉಗ್ಗತೇ ರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಆಗತೋ ಜಾತಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಪಾಯೇಸಿ। ದಾರಕಸ್ಸ ಮೇಘಉತುಞ್ಚ ಪಬ್ಬತಉತುಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಾತತ್ತಾ ಉದೇನೋತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ। ತಾಪಸೋ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಜನೇ ಪೋಸೇಸಿ।
343.Aṅkusagayhe sippeti aṅkusagahaṇasippe. Kusalo ahanti cheko ahaṃ. Kassa panāyaṃ santike sippaṃ uggaṇhīti? Pitu santike, pitāpissa pitu santikeva uggaṇhi. Kosambiyaṃ kira parantaparājā nāma rajjaṃ kāresi. Rājamahesī garubhārā ākāsatale raññā saddhiṃ bālātapaṃ tappamānā rattakambalaṃ pārupitvā nisinnā hoti, eko hatthiliṅgasakuṇo ‘‘maṃsapesī’’ti maññamāno gahetvā ākāsaṃ pakkhandi. Sā ‘‘chaḍḍeyya ma’’nti bhayena nissaddā ahosi, so taṃ pabbatapāde rukkhaviṭape ṭhapesi. Sā pāṇissaraṃ karontī mahāsaddamakāsi. Sakuṇo palāyi, tassā tattheva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Tiyāmarattiṃ deve vassante kambalaṃ pārupitvā nisīdi. Tato ca avidūre tāpaso vasati. So tassā saddena aruṇe uggate rukkhamūlaṃ āgato jātiṃ pucchitvā nisseṇiṃ bandhitvā otāretvā attano vasanaṭṭhānaṃ netvā yāguṃ pāyesi. Dārakassa meghautuñca pabbatautuñca gahetvā jātattā udenoti nāmaṃ akāsi. Tāpaso phalāphalāni āharitvā dvepi jane posesi.
ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ತಾಪಸಸ್ಸ ಆಗಮನವೇಲಾಯ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಾಪಸಂ ಸೀಲಭೇದಂ ಆಪಾದೇಸಿ। ತೇಸಂ ಏಕತೋ ವಸನ್ತಾನಂ ಕಾಲೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪರನ್ತಪರಾಜಾ ಕಾಲಂ ಅಕಾಸಿ। ತಾಪಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ – ‘‘ತುಯ್ಹಂ ರಾಜಾ ಮತೋ, ಪುತ್ತೋ ತೇ ಕಿಂ ಇಧ ವಸಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಉದಾಹು ಪೇತ್ತಿಕೇ ರಜ್ಜೇ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತು’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತುಕಾಮತಞ್ಚಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ತಾಪಸಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಾಪಸೋ ಚ ಹತ್ಥಿಗನ್ಥಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ, ಕುತೋನೇನ ಲದ್ಧಂ? ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ। ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೇನ ಕಿಲಮಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ‘‘ಹತ್ಥಿಪರಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಹತ್ಥಿಗನ್ಥಞ್ಚೇವ ವೀಣಕಞ್ಚ ದತ್ವಾ ‘‘ಪಲಾಪೇತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ವಾದೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಸಿಲೋಕಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ, ಪಕ್ಕೋಸಿತುಕಾಮತಾಯ ಸತಿ ಇಮಂ ಸಿಲೋಕಂ ವದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಾಪಸೋ ತಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಏಕಂ ವಟರುಕ್ಖಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಹತ್ಥೀಸು ಆಗತೇಸು ತನ್ತಿಂ ವಾದೇತ್ವಾ ಸಿಲೋಕಂ ವದತಿ, ಹತ್ಥೀ ಭೀತಾ ಪಲಾಯಿಂಸು।
Sā ekadivasaṃ tāpasassa āgamanavelāya paccuggamanaṃ katvā itthikuttaṃ dassetvā tāpasaṃ sīlabhedaṃ āpādesi. Tesaṃ ekato vasantānaṃ kāle gacchante parantaparājā kālaṃ akāsi. Tāpaso rattibhāge nakkhattaṃ oloketvā rañño matabhāvaṃ ñatvā – ‘‘tuyhaṃ rājā mato, putto te kiṃ idha vasituṃ icchati, udāhu pettike rajje chattaṃ ussāpetu’’nti pucchi. Sā puttassa ādito paṭṭhāya sabbaṃ pavattiṃ ācikkhitvā chattaṃ ussāpetukāmatañcassa ñatvā tāpasassa ārocesi. Tāpaso ca hatthiganthasippaṃ jānāti, kutonena laddhaṃ? Sakkassa santikā. Pubbe kirassa sakko upaṭṭhānaṃ āgantvā ‘‘kena kilamathā’’ti pucchi. So ‘‘hatthiparissayo atthī’’ti ārocesi. Tassa sakko hatthiganthañceva vīṇakañca datvā ‘‘palāpetukāmatāya sati imaṃ tantiṃ vādetvā imaṃ silokaṃ vadeyyātha, pakkositukāmatāya sati imaṃ silokaṃ vadeyyāthā’’ti āha. Tāpaso taṃ sippaṃ kumārassa adāsi. So ekaṃ vaṭarukkhaṃ abhiruhitvā hatthīsu āgatesu tantiṃ vādetvā silokaṃ vadati, hatthī bhītā palāyiṃsu.
ಸೋ ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಆನುಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಕ್ಕೋಸನಸಿಪ್ಪಂ ಪಯೋಜೇಸಿ। ಜೇಟ್ಠಕಹತ್ಥೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಖನ್ಧಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಖನ್ಧಗತೋ ಯುದ್ಧಸಮತ್ಥೇ ತರುಣಹತ್ಥೀ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಕಮ್ಬಲಞ್ಚ ಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ತಂ ತಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ – ‘‘ಅಹಂ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅತ್ಥಿಕಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಜನಸಙ್ಗಹಂ ಕತ್ವಾ ನಗರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ – ‘‘ಅಹಂ ರಞ್ಞೋ ಪುತ್ತೋ, ಮಯ್ಹಂ ಛತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಅಸದ್ದಹನ್ತಾನಂ ಕಮ್ಬಲಞ್ಚ ಮುದ್ದಿಕಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಹತ್ಥಿವಿತ್ತಕೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ಸುನ್ದರೋ ಹತ್ಥೀ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಚಣ್ಡಪಜ್ಜೋತೋ ‘‘ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಟ್ಠಹತ್ಥಿಂ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಯೋಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಹತ್ಥಿಂ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಆಗತಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಧೀತರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಸೋ ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ನಗರಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಯಂ ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರೋ ಅತ್ತನೋ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿ।
So sippassa ānubhāvaṃ ñatvā punadivase pakkosanasippaṃ payojesi. Jeṭṭhakahatthī āgantvā khandhaṃ upanāmesi. So tassa khandhagato yuddhasamatthe taruṇahatthī uccinitvā kambalañca muddikañca gahetvā mātāpitaro vanditvā nikkhanto anupubbena taṃ taṃ gāmaṃ pavisitvā – ‘‘ahaṃ rañño putto, sampattiṃ atthikā āgacchantū’’ti janasaṅgahaṃ katvā nagaraṃ parivāretvā – ‘‘ahaṃ rañño putto, mayhaṃ chattaṃ dethā’’ti asaddahantānaṃ kambalañca muddikañca dassetvā chattaṃ ussāpesi. So hatthivittako hutvā ‘‘asukaṭṭhāne sundaro hatthī atthī’’ti vutte gantvā gaṇhāti. Caṇḍapajjoto ‘‘tassa santike sippaṃ gaṇhissāmī’’ti kaṭṭhahatthiṃ payojetvā tassa anto yodhe nisīdāpetvā taṃ hatthiṃ gahaṇatthāya āgataṃ gaṇhitvā tassa santike sippaṃ gahaṇatthāya dhītaraṃ uyyojesi. So tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappetvā taṃ gahetvā attano nagaraṃyeva agamāsi. Tassā kucchiyaṃ uppanno ayaṃ bodhirājakumāro attano pitu santike sippaṃ uggaṇhi.
೩೪೪. ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನೀತಿ ಪಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದಹನಭಾವೋ, ಪಧಾನಮಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪಧಾನಿಯೋ। ಪಧಾನಿಯಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಸದ್ಧೋತಿ ಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಆಗಮನಸದ್ಧಾ ಅಧಿಗಮಸದ್ಧಾ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ಪಸಾದಸದ್ಧಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಸದ್ಧಾ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತತ್ತಾ ಆಗಮನಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಅರಿಯಸಾವಕಾನಂ ಪಟಿವೇಧೇನ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಅಧಿಗಮಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ವುತ್ತೇ ಅಚಲಭಾವೇನ ಓಕಪ್ಪನಂ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ನಾಮ। ಪಸಾದುಪ್ಪತ್ತಿ ಪಸಾದಸದ್ಧಾ ನಾಮ, ಇಧ ಪನ ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಬೋಧಿನ್ತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ತಂ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ತಥಾಗತೇನಾತಿ ಸದ್ದಹತಿ, ದೇಸನಾಸೀಸಮೇವ ಚೇತಂ, ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಙ್ಗೇನ ತೀಸುಪಿ ರತನೇಸು ಸದ್ಧಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಪಸಾದೋ ಬಲವಾ, ತಸ್ಸ ಪಧಾನಂ ವೀರಿಯಂ ಇಜ್ಝತಿ।
344.Padhāniyaṅgānīti padhānaṃ vuccati padahanabhāvo, padhānamassa atthīti padhāniyo. Padhāniyassa bhikkhuno aṅgānīti padhāniyaṅgāni. Saddhoti saddhāya samannāgato. Sā panesā āgamanasaddhā adhigamasaddhā okappanasaddhā pasādasaddhāti catubbidhā. Tattha sabbaññubodhisattānaṃ saddhā abhinīhārato paṭṭhāya āgatattā āgamanasaddhā nāma. Ariyasāvakānaṃ paṭivedhena adhigatattā adhigamasaddhā nāma. Buddho dhammo saṅghoti vutte acalabhāvena okappanaṃ okappanasaddhā nāma. Pasāduppatti pasādasaddhā nāma, idha pana okappanasaddhā adhippetā. Bodhinti catumaggañāṇaṃ. Taṃ suppaṭividdhaṃ tathāgatenāti saddahati, desanāsīsameva cetaṃ, iminā pana aṅgena tīsupi ratanesu saddhā adhippetā. Yassa hi buddhādīsu pasādo balavā, tassa padhānaṃ vīriyaṃ ijjhati.
ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋತಿ ಅರೋಗೋ। ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ। ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾತಿ ಸಮವಿಪಾಚನಿಯಾ। ಗಹಣಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋಧಾತುಯಾ। ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯಾತಿ ಅತಿಸೀತಗಹಣಿಕೋ ಹಿ ಸೀತಭೀರೂ ಹೋತಿ, ಅಚ್ಚುಣ್ಹಗಹಣಿಕೋ ಉಣ್ಹಭೀರೂ, ತೇಸಂ ಪಧಾನಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ। ಮಜ್ಝಿಮಗಹಣಿಕಸ್ಸ ಇಜ್ಝತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಧಾನಕ್ಖಮಾಯಾ’’ತಿ। ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ತಾತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಅಗುಣಂ ಪಕಾಸೇತಾ। ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ಉದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಗನ್ತುಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ, ಏತೇನ ಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಂ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ। ಅರಿಯಾಯಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾಯ। ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯಾತಿ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಪುಬ್ಬೇ ಲೋಭಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾಯ। ಸಮ್ಮಾದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾತಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಯಂ ದುಕ್ಖಂ ಖೀಯತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ। ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿ ಪಧಾನಂ ನ ಇಜ್ಝತಿ। ಇಮಾನಿ ಚ ಪಞ್ಚ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ ಲೋಕಿಯಾನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Appābādhoti arogo. Appātaṅkoti niddukkho. Samavepākiniyāti samavipācaniyā. Gahaṇiyāti kammajatejodhātuyā. Nātisītāya nāccuṇhāyāti atisītagahaṇiko hi sītabhīrū hoti, accuṇhagahaṇiko uṇhabhīrū, tesaṃ padhānaṃ na ijjhati. Majjhimagahaṇikassa ijjhati. Tenāha ‘‘majjhimāya padhānakkhamāyā’’ti. Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattāti yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā. Udayatthagāminiyāti udayañca atthañca gantuṃ paricchindituṃ samatthāya, etena paññāsalakkhaṇapariggāhikaṃ udayabbayañāṇaṃ vuttaṃ. Ariyāyāti parisuddhāya. Nibbedhikāyāti anibbiddhapubbe lobhakkhandhādayo nibbijjhituṃ samatthāya. Sammādukkhakkhayagāminiyāti tadaṅgavasena kilesānaṃ pahīnattā yaṃ dukkhaṃ khīyati, tassa dukkhassa khayagāminiyā. Iti sabbehipi imehi padehi vipassanāpaññāva kathitā. Duppaññassa hi padhānaṃ na ijjhati. Imāni ca pañca padhāniyaṅgāni lokiyāneva veditabbāni.
೩೪೫. ಸಾಯಮನುಸಿಟ್ಠೋ ಪಾತೋ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಸೂರಿಯೇ ಅನುಸಿಟ್ಠೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಪಾತಮನುಸಿಟ್ಠೋ ಸಾಯನ್ತಿ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಅನುಸಿಟ್ಠೋ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನವೇಲಾಯಂ। ಅಯಞ್ಚ ಪನ ದೇಸನಾ ನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ದನ್ಧಪಞ್ಞೋ ಹಿ ನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲೋ ಸತ್ತಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಏಕದಿವಸೇನ, ಸೇಸದಿವಸೇ ಮಜ್ಝಿಮಪಞ್ಞಾವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಹೋ ಬುದ್ಧೋ ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಹೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾನಂ ಉಳಾರತಾಯ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾಯ ಪಾತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಸಂಸನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ವಿಮ್ಹಯತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ।
345.Sāyamanusiṭṭhopāto visesaṃ adhigamissatīti atthaṅgate sūriye anusiṭṭho aruṇuggamane visesaṃ adhigamissati. Pātamanusiṭṭho sāyanti aruṇuggamane anusiṭṭho sūriyatthaṅgamanavelāyaṃ. Ayañca pana desanā neyyapuggalavasena vuttā. Dandhapañño hi neyyapuggalo sattahi divasehi arahattaṃ pāpuṇāti, tikkhapañño ekadivasena, sesadivase majjhimapaññāvasena veditabbaṃ. Aho buddho aho dhammo aho dhammassa svākkhātatāti yasmā buddhadhammānaṃ uḷāratāya dhammassa ca svākkhātatāya pāto kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā sāyaṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tasmā pasaṃsanto evamāha. Yatra hi nāmāti vimhayatthe nipāto.
೩೪೬. ಕುಚ್ಛಿಮತೀತಿ ಆಪನ್ನಸತ್ತಾ। ಯೋ ಮೇ ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಕುಚ್ಛಿಗತೋತಿ ಕಿಂ ಪನೇವಂ ಸರಣಂ ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ। ನ ಹೋತಿ। ಅಚಿತ್ತಕಸರಣಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಆರಕ್ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋವ ಹೋತಿ। ಅಥ ನಂ ಯದಾ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ, – ‘‘ತಾತ, ಕುಚ್ಛಿಗತಮೇವ ತಂ ಸರಣಂ ಗಣ್ಹಾಪಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಸಾರೇನ್ತಿ, ಸೋ ಚ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಉಪಾಸಕೋ’’ತಿ ಸತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ತದಾ ಸರಣಂ ಗಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
346.Kucchimatīti āpannasattā. Yo me ayaṃ, bhante, kucchigatoti kiṃ panevaṃ saraṇaṃ gahitaṃ hotīti. Na hoti. Acittakasaraṇagamanaṃ nāma natthi, ārakkho panassa paccupaṭṭhitova hoti. Atha naṃ yadā mahallakakāle mātāpitaro, – ‘‘tāta, kucchigatameva taṃ saraṇaṃ gaṇhāpayimhā’’ti sārenti, so ca sallakkhetvā ‘‘ahaṃ saraṇaṃ gato upāsako’’ti satiṃ uppādeti, tadā saraṇaṃ gahitaṃ nāma hoti. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೫. ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತಂ • 5. Bodhirājakumārasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೫. ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
