| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
5. බොධිරාජකුමාරසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
324. ඔලොකනකපදුමන්‌ති ලීලාඅරවින්‌දං. තස්‌මාති කොකනදසණ්‌ඨානත්‌තා කොකනදොති සඞ්‌ඛං ලභි.
324.Olokanakapadumanti līlāaravindaṃ. Tasmāti kokanadasaṇṭhānattā kokanadoti saṅkhaṃ labhi.
325. යාව පච්‌ඡිම…පෙ.… ඵලකං වුත්‌තං තස්‌ස සබ්‌බපච්‌ඡා සන්‌ථතත්‌තා. උපරිමඵලගතඤ්‌හි සොපානමත්‌ථකං. ඔලොකනත්‌ථංයෙවාති න කෙවලං භගවතො ආගමනඤ්‌ඤෙව ඔලොකනත්‌ථං, අථ ඛො අත්‌තනො පත්‌ථනාය සන්‌ථරාපිතාය චෙලපටිකාය අක්‌කමනස්‌සපි.
325.Yāva pacchima…pe… phalakaṃ vuttaṃ tassa sabbapacchā santhatattā. Uparimaphalagatañhi sopānamatthakaṃ. Olokanatthaṃyevāti na kevalaṃ bhagavato āgamanaññeva olokanatthaṃ, atha kho attano patthanāya santharāpitāya celapaṭikāya akkamanassapi.
සකුණපොතකෙති කාදම්‌බටිට්‌ටිභපුත්‌තකෙ. අඤ්‌ඤොව භවෙය්‍යාති තස්‌මිං අත්‌තභාවෙ මාතුගාමතො අඤ්‌ඤො ඉදානි භරියාභූතො මාතුගාමො භවෙය්‍ය. පුත්‌තං ලභෙය්‍යාති අත්‌තනො කම්‌මවසෙන පුත්‌තං, නො තස්‌ස. උභොහීති ඉමෙහි එව උභොහි. ඉමෙහි කාරණෙහීති තස්‌ස රාජකුමාරස්‌ස බුද්‌ධං පටිච්‌ච මිච්‌ඡාගහණං, තිත්‌ථියානං උජ්‌ඣායනං, අනාගතෙ මනුස්‌සානං භික්‌ඛූනං උද්‌දිස්‌ස විප්‌පටිසාරොති ඉමෙහි තීහි කාරණෙහි. පඤ්‌ඤත්‌තන්‌ති සන්‌ථතං චෙලපටිකං. මඞ්‌ගලං ඉච්‌ඡන්‌තීති මඞ්‌ගලිකා.
Sakuṇapotaketi kādambaṭiṭṭibhaputtake. Aññova bhaveyyāti tasmiṃ attabhāve mātugāmato añño idāni bhariyābhūto mātugāmo bhaveyya. Puttaṃ labheyyāti attano kammavasena puttaṃ, no tassa. Ubhohīti imehi eva ubhohi. Imehi kāraṇehīti tassa rājakumārassa buddhaṃ paṭicca micchāgahaṇaṃ, titthiyānaṃ ujjhāyanaṃ, anāgate manussānaṃ bhikkhūnaṃ uddissa vippaṭisāroti imehi tīhi kāraṇehi. Paññattanti santhataṃ celapaṭikaṃ. Maṅgalaṃ icchantīti maṅgalikā.
326. තතියං කාරණන්‌ති ඉමිනා භික්‌ඛූසු විප්‌පටිසාරානුප්‌පාදනමාහ. යං කිඤ්‌චි පරිභුඤ්‌ජන-සුඛං කාමසුඛල්‌ලිකානුයොගොති අධිප්‌පායෙන කාමසුඛල්‌ලිකානුයොගසඤ්‌ඤී හුත්‌වා…පෙ.… මඤ්‌ඤමානො එවමාහ.
326.Tatiyaṃkāraṇanti iminā bhikkhūsu vippaṭisārānuppādanamāha. Yaṃ kiñci paribhuñjana-sukhaṃ kāmasukhallikānuyogoti adhippāyena kāmasukhallikānuyogasaññī hutvā…pe… maññamāno evamāha.
327. අථ නං භගවා තතො මිච්‌ඡාභිනිවෙසතො විවෙචෙතුකාමො ‘‘සො ඛො අහ’’න්‌තිආදිනා අත්‌තනො දුක්‌කරචරියං දස්‌සෙතුං ආරභි. මහාසච්‌චකෙ(ම. නි. 1.364 ආදයො) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං ‘‘සො ඛො අහ’’න්‌තිආදිපාඨස්‌ස තත්‌ථ ආගතනියාමෙනෙව ආගතත්‌තා. පාසරාසිසුත්‌තෙ (ම. නි. 1.272 ආදයො) වුත්‌තනයෙනාති එත්‌ථාපි එසෙව නයො.
327. Atha naṃ bhagavā tato micchābhinivesato vivecetukāmo ‘‘so kho aha’’ntiādinā attano dukkaracariyaṃ dassetuṃ ārabhi. Mahāsaccake(ma. ni. 1.364 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ ‘‘so kho aha’’ntiādipāṭhassa tattha āgataniyāmeneva āgatattā. Pāsarāsisutte (ma. ni. 1.272 ādayo) vuttanayenāti etthāpi eseva nayo.
343. අඞ්‌කුසං ගණ්‌හන්‌ති එතෙන තස්‌ස ගහණෙ ඡෙකො හොතීති අඞ්‌කුසගහණසිප්‌පං. මෙඝඋතුන්‌ති මෙඝං පටිච්‌ච උප්‌පන්‌නසීතඋතුං. පබ්‌බතඋතුන්‌ති පබ්‌බතං පටිච්‌ච උණ්‌හඋතුං. උභයවසෙන ච තස්‌ස තථා සීතුණ්‌හඋතුතො එනො ආගතොති ත-කාරස්‌ස ද-කාරං කත්‌වා උදෙනොති නාමං අකාසි.
343. Aṅkusaṃ gaṇhanti etena tassa gahaṇe cheko hotīti aṅkusagahaṇasippaṃ. Meghautunti meghaṃ paṭicca uppannasītautuṃ. Pabbatautunti pabbataṃ paṭicca uṇhautuṃ. Ubhayavasena ca tassa tathā sītuṇhaututo eno āgatoti ta-kārassa da-kāraṃ katvā udenoti nāmaṃ akāsi.
තාපසො ඔගාළ්‌හඤාණවසෙන රඤ්‌ඤො මතභාවං ඤත්‌වා. ආදිතො පට්‌ඨායාති කොසම්‌බිනගරෙ පරන්‌තපරඤ්‌ඤො අග්‌ගමහෙසිභාවතො පට්‌ඨාය. පුබ්‌බෙති සීලවන්‌තකාලෙ. හත්‌ථිගන්‌ථන්‌ති හත්‌ථීනං අත්‌තනො වසෙ වත්‌තාපනසත්‌ථං. තෙනෙවස්‌ස තං සික්‌ඛාපෙති, කිච්‌චඤ්‌ච ඉජ්‌ඣති.
Tāpaso ogāḷhañāṇavasena rañño matabhāvaṃ ñatvā. Ādito paṭṭhāyāti kosambinagare parantaparañño aggamahesibhāvato paṭṭhāya. Pubbeti sīlavantakāle. Hatthiganthanti hatthīnaṃ attano vase vattāpanasatthaṃ. Tenevassa taṃ sikkhāpeti, kiccañca ijjhati.
344. පදහනභාවොති භාවනානුයොගො. පධානෙ වා නියුත්‌තො පධානියො, පධානියස්‌ස භික්‌ඛුනො, තස්‌සෙව පධානියභාවස්‌ස අඞ්‌ගානි කාරණානි පධානියඞ්‌ගානි. සද්‌ධා එතස්‌ස අත්‌ථීති සද්‌ධො. කිඤ්‌චාපි පච්‌චෙකබොධිසත්‌තානම්‌පි අභිනීහාරතො පට්‌ඨාය ආගතා ආගමනසද්‌ධා එව, මහාබොධිසත්‌තානං පන සද්‌ධා ගරුතරාති සා එව ගහිතා. අචලභාවෙන ඔකප්‌පනං ‘‘සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො භගවා, ස්‌වාඛ්‍යාතො ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො සඞ්‌ඝො’’ති කෙනචි අකම්‌පියභාවෙන රතනත්‌තයගුණෙ ඔගාහිත්‌වා කප්‌පනං. පසාදුප්‌පත්‌ති රතනත්‌තයෙ පසීදනමෙව. බොධින්‌ති චතුමග්‌ගඤාණන්‌ති වුත්‌තං තංනිමිත්‌තත්‌තා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණස්‌ස, බොධීති වා සම්‌මාසම්‌බොධි. සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණපදට්‌ඨානඤ්‌හි මග්‌ගඤාණං, මග්‌ගඤාණපදට්‌ඨානඤ්‌ච සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං ‘‘සම්‌මාසම්‌බොධී’’ති වුච්‌චති. නිච්‌ඡිතසුබුද්‌ධතාය ධම්‌මස්‌ස සුධම්‌මතා සඞ්‌ඝස්‌ස සුප්‌පටිපත්‌ති විනිච්‌ඡිතා එව හොතීති ආහ ‘‘දෙසනාසීසමෙව චෙත’’න්‌තිආදි. තස්‌ස පධානං වීරියං ඉජ්‌ඣති රතනත්‌තයසද්‌ධාය ‘‘ඉමාය පටිපදාය ජරාමරණතො මුච්‌චිස්‌සාමී’’ති පධානානුයොගෙ අවංමුඛසම්‌භවතො.
344.Padahanabhāvoti bhāvanānuyogo. Padhāne vā niyutto padhāniyo, padhāniyassa bhikkhuno, tasseva padhāniyabhāvassa aṅgāni kāraṇāni padhāniyaṅgāni. Saddhā etassa atthīti saddho. Kiñcāpi paccekabodhisattānampi abhinīhārato paṭṭhāya āgatā āgamanasaddhā eva, mahābodhisattānaṃ pana saddhā garutarāti sā eva gahitā. Acalabhāvena okappanaṃ ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhyāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti kenaci akampiyabhāvena ratanattayaguṇe ogāhitvā kappanaṃ. Pasāduppatti ratanattaye pasīdanameva. Bodhinti catumaggañāṇanti vuttaṃ taṃnimittattā sabbaññutaññāṇassa, bodhīti vā sammāsambodhi. Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati. Nicchitasubuddhatāya dhammassa sudhammatā saṅghassa suppaṭipatti vinicchitā eva hotīti āha ‘‘desanāsīsameva ceta’’ntiādi. Tassa padhānaṃ vīriyaṃ ijjhati ratanattayasaddhāya ‘‘imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmī’’ti padhānānuyoge avaṃmukhasambhavato.
අප්‌පාබාධොතිආදි හෙට්‌ඨා වුත්‌තමෙව. අගුණං පකාසෙතා ආයතිං සංවරං ආපජ්‌ජිතා සම්‌මාපටිපත්‌තියා විසොධනත්‌ථං. උදයඤ්‌ච අත්‌ථඤ්‌ච ගන්‌තුන්‌ති ‘‘අවිජ්‌ජාසමුදයා’’තිආදිනා පඤ්‌චන්‌නං උපාදානක්‌ඛන්‌ධානං උදයඤ්‌ච වයඤ්‌ච ජානිතුං. තෙනාහ ‘‘එතෙනා’’තිආදි. පරිසුද්‌ධාය උපක්‌කිලෙසවිනිමුත්‌තාය. නිබ්‌බිජ්‌ඣිතුන්‌ති තදඞ්‌ගවසෙන පජහිතුං සමුච්‌ඡෙදප්‌පහානස්‌ස පච්‌චයො භවිතුං. යං දුක්‌ඛං ඛීයතීති කිලෙසෙසු අප්‌පහීනෙසු තෙන තදුපනිස්‌සයකම්‌මං පටිච්‌ච යං දුක්‌ඛං උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, තං සන්‌ධාය වුත්‌තං.
Appābādhotiādi heṭṭhā vuttameva. Aguṇaṃ pakāsetā āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjitā sammāpaṭipattiyā visodhanatthaṃ. Udayañca atthañca gantunti ‘‘avijjāsamudayā’’tiādinā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayañca vayañca jānituṃ. Tenāha ‘‘etenā’’tiādi. Parisuddhāya upakkilesavinimuttāya. Nibbijjhitunti tadaṅgavasena pajahituṃ samucchedappahānassa paccayo bhavituṃ. Yaṃ dukkhaṃ khīyatīti kilesesu appahīnesu tena tadupanissayakammaṃ paṭicca yaṃ dukkhaṃ uppajjeyya, taṃ sandhāya vuttaṃ.
345. සෙසදිවසෙති සත්‌තදිවසතො පට්‌ඨාය යාව ද්‌වෙ රත්‌තින්‌දිවා.
345.Sesadivaseti sattadivasato paṭṭhāya yāva dve rattindivā.
346. කුච්‌ඡිසන්‌නිස්‌සිතො ගබ්‌භො නිස්‌සයවොහාරෙන ‘‘කුච්‌ඡී’’ති වුච්‌චති, සො එතිස්‌සා අත්‌ථීති කුච්‌ඡිමතී. තෙනාහ ‘‘ආපන්‌නසත්‌තා’’ති. ආරක්‌ඛො පනස්‌ස පච්‌චුපට්‌ඨිතො හොතීති මාතරා ගහිතසරණං ගබ්‌භවුට්‌ඨිතස්‌ස තස්‌ස සරණගමනං පවෙදයිතස්‌ස කුසලං සරණං නාම, මාතු කතරක්‌ඛො පුත්‌තස්‌සපි පච්‌චුපට්‌ඨිතොති. මහල්‌ලකකාලෙති වචනත්‌ථං ජානනකාලෙ. සාරෙන්‌තීති යථාදිට්‌ඨං යථාබලං රතනත්‌තයගුණපතිට්‌ඨාපනවසෙන අස්‌ස සාරෙන්‌ති. සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වාති වුත්‌තමත්‌ථං උපධාරෙත්‌වා. සරණං ගහිතං නාම හොති රතනත්‌තයස්‌ස සරණභාවසල්‌ලක්‌ඛණපුබ්‌බකතන්‌නින්‌නචිත්‌තභාවතොව. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
346. Kucchisannissito gabbho nissayavohārena ‘‘kucchī’’ti vuccati, so etissā atthīti kucchimatī. Tenāha ‘‘āpannasattā’’ti. Ārakkho panassa paccupaṭṭhito hotīti mātarā gahitasaraṇaṃ gabbhavuṭṭhitassa tassa saraṇagamanaṃ pavedayitassa kusalaṃ saraṇaṃ nāma, mātu katarakkho puttassapi paccupaṭṭhitoti. Mahallakakāleti vacanatthaṃ jānanakāle. Sārentīti yathādiṭṭhaṃ yathābalaṃ ratanattayaguṇapatiṭṭhāpanavasena assa sārenti. Sallakkhetvāti vuttamatthaṃ upadhāretvā. Saraṇaṃ gahitaṃ nāma hoti ratanattayassa saraṇabhāvasallakkhaṇapubbakatanninnacittabhāvatova. Sesaṃ suviññeyyameva.
බොධිරාජකුමාරසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Bodhirājakumārasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 5. බොධිරාජකුමාරසුත්‌තං • 5. Bodhirājakumārasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 5. බොධිරාජකුමාරසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
