| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
४. बोधिसत्तधम्मतापञ्हो
4. Bodhisattadhammatāpañho
४. ‘‘भन्ते नागसेन, भासितम्पेतं भगवता धम्मताधम्मपरियाये ‘पुब्बेव बोधिसत्तानं मातापितरो नियता होन्ति, बोधि नियता होति, अग्गसावका नियता होन्ति, पुत्तो नियतो होति, उपट्ठाको नियतो होती’ति। पुन च तुम्हे भणथ ‘तुसिते काये ठितो बोधिसत्तो अट्ठ महाविलोकनानि विलोकेति, कालं विलोकेति, दीपं विलोकेति, देसं विलोकेति, कुलं विलोकेति, जनेत्तिं विलोकेति, आयुं विलोकेति, मासं विलोकेति, नेक्खम्मं विलोकेती’ति। भन्ते नागसेन, अपरिपक्के ञाणे बुज्झनं नत्थि, परिपक्के ञाणे न सक्का निमेसन्तरम्पि आगमेतुं, अनतिक्कमनीयं परिपक्कमानसं। कस्मा बोधिसत्तो कालं विलोकेहि ‘कम्हि काले उप्पज्जामी’ति। अपरिपक्के ञाणे बुज्झनं नत्थि, परिपक्के ञाणे न सक्का निमेसन्तरम्पि आगमेतुं, कस्मा बोधिसत्तो कुलं विलोकेति ‘कुम्हि कुले उप्पज्जामी’ति। यदि, भन्ते नागसेन, पुब्बेव बोधिसत्तस्स मातापितरो नियता, तेन हि ‘कुलं विलोकेती’ति यं वचनं, तं मिच्छा। यदि कुलं विलोकेति, तेन हि ‘पुब्बेव बोधिसत्तस्स मातापितरो नियता’ति तम्पि वचनं मिच्छा। अयम्पि उभतो कोटिको पञ्हो तवानुप्पत्तो, सो तया निब्बाहितब्बो’’ति।
4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā dhammatādhammapariyāye ‘pubbeva bodhisattānaṃ mātāpitaro niyatā honti, bodhi niyatā hoti, aggasāvakā niyatā honti, putto niyato hoti, upaṭṭhāko niyato hotī’ti. Puna ca tumhe bhaṇatha ‘tusite kāye ṭhito bodhisatto aṭṭha mahāvilokanāni viloketi, kālaṃ viloketi, dīpaṃ viloketi, desaṃ viloketi, kulaṃ viloketi, janettiṃ viloketi, āyuṃ viloketi, māsaṃ viloketi, nekkhammaṃ viloketī’ti. Bhante nāgasena, aparipakke ñāṇe bujjhanaṃ natthi, paripakke ñāṇe na sakkā nimesantarampi āgametuṃ, anatikkamanīyaṃ paripakkamānasaṃ. Kasmā bodhisatto kālaṃ vilokehi ‘kamhi kāle uppajjāmī’ti. Aparipakke ñāṇe bujjhanaṃ natthi, paripakke ñāṇe na sakkā nimesantarampi āgametuṃ, kasmā bodhisatto kulaṃ viloketi ‘kumhi kule uppajjāmī’ti. Yadi, bhante nāgasena, pubbeva bodhisattassa mātāpitaro niyatā, tena hi ‘kulaṃ viloketī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi kulaṃ viloketi, tena hi ‘pubbeva bodhisattassa mātāpitaro niyatā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘नियता, महाराज, पुब्बेव बोधिसत्तस्स मातापितरो, कुलञ्च बोधिसत्तो विलोकेति। किन्ति पन कुलं विलोकेति ‘ये मे मातापितरो, ते खत्तिया उदाहु ब्राह्मणा’ति। एवं कुलं विलोकेति।
‘‘Niyatā, mahārāja, pubbeva bodhisattassa mātāpitaro, kulañca bodhisatto viloketi. Kinti pana kulaṃ viloketi ‘ye me mātāpitaro, te khattiyā udāhu brāhmaṇā’ti. Evaṃ kulaṃ viloketi.
‘‘अट्ठन्नं, महाराज, पुब्बेव अनागतं ओलोकेतब्बं होति। कतमेसं अट्ठन्नं? वाणिजस्स, महाराज, पुब्बेव विक्कयभण्डं ओलोकेतब्बं होति, हत्थिनागस्स पुब्बेव सोण्डाय अनागतो मग्गो ओलोकेतब्बो होति, साकटिकस्स पुब्बेव अनागतं तित्थं ओलोकेतब्बं होति, नियामकस्स पुब्बेव अनागतं तीरं ओलोकेत्वा नावा पेसेतब्बा होति, भिसक्कस्स पुब्बेव आयुं ओलोकेत्वा आतुरो उपसङ्कमितब्बो होति, उत्तरसेतुस्स पुब्बेव थिराथिरभावं जानित्वा अभिरुहितब्बं होति, भिक्खुस्स पुब्बेव अनागतं कालं पच्चवेक्खित्वा भोजनं भुञ्जितब्बं होति, बोधिसत्तानं पुब्बेव कुलं ओलोकेतब्बं होति ‘खत्तियकुलं वा ब्राह्मणकुलं वा’ति। इमेसं खो, महाराज, अट्ठन्नं पुब्बेव अनागतं ओलोकेतब्बं होती’’ति। ‘‘साधु, भन्ते नागसेन, एवमेतं तथा सम्पटिच्छामी’’ति।
‘‘Aṭṭhannaṃ, mahārāja, pubbeva anāgataṃ oloketabbaṃ hoti. Katamesaṃ aṭṭhannaṃ? Vāṇijassa, mahārāja, pubbeva vikkayabhaṇḍaṃ oloketabbaṃ hoti, hatthināgassa pubbeva soṇḍāya anāgato maggo oloketabbo hoti, sākaṭikassa pubbeva anāgataṃ titthaṃ oloketabbaṃ hoti, niyāmakassa pubbeva anāgataṃ tīraṃ oloketvā nāvā pesetabbā hoti, bhisakkassa pubbeva āyuṃ oloketvā āturo upasaṅkamitabbo hoti, uttarasetussa pubbeva thirāthirabhāvaṃ jānitvā abhiruhitabbaṃ hoti, bhikkhussa pubbeva anāgataṃ kālaṃ paccavekkhitvā bhojanaṃ bhuñjitabbaṃ hoti, bodhisattānaṃ pubbeva kulaṃ oloketabbaṃ hoti ‘khattiyakulaṃ vā brāhmaṇakulaṃ vā’ti. Imesaṃ kho, mahārāja, aṭṭhannaṃ pubbeva anāgataṃ oloketabbaṃ hotī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
बोधिसत्तधम्मतापञ्हो चतुत्थो।
Bodhisattadhammatāpañho catuttho.
