| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
६. बोधियाबुद्धोतिकथावण्णना
6. Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā
३९८. इदानि बोधिया बुद्धोतिकथा नाम होति। तत्थ बोधीति चतुमग्गञाणस्सापि सब्बञ्ञुतञ्ञाणस्सापि अधिवचनं। तस्मा येसं यथा ओदातेन वण्णेन ओदातो, सामेन वण्णेन सामो, एवं बोधिया बुद्धोति लद्धि, सेय्यथापि एतरहि उत्तरापथकानंयेव; ते सन्धाय पुच्छा च अनुयोगो च सकवादिस्स, पटिञ्ञा च पटिक्खेपो च इतरस्स।
398. Idāni bodhiyā buddhotikathā nāma hoti. Tattha bodhīti catumaggañāṇassāpi sabbaññutaññāṇassāpi adhivacanaṃ. Tasmā yesaṃ yathā odātena vaṇṇena odāto, sāmena vaṇṇena sāmo, evaṃ bodhiyā buddhoti laddhi, seyyathāpi etarahi uttarāpathakānaṃyeva; te sandhāya pucchā ca anuyogo ca sakavādissa, paṭiññā ca paṭikkhepo ca itarassa.
अतीतायाति पञ्हे तस्मिं खणे अभावतो पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो पटिलाभं सन्धाय पटिजानाति। पुन किच्चवसेन पुट्ठो किच्चाभावतो पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो यं तेन ताय करणीयं कतं, तत्थ सम्मोहाभावं पटिजानाति। लेसोकासं पन अदत्वा दुक्खं परिजानातीतिआदिना नयेन पुट्ठो तस्स किच्चस्स अभावा पटिक्खिपति।
Atītāyāti pañhe tasmiṃ khaṇe abhāvato paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho paṭilābhaṃ sandhāya paṭijānāti. Puna kiccavasena puṭṭho kiccābhāvato paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yaṃ tena tāya karaṇīyaṃ kataṃ, tattha sammohābhāvaṃ paṭijānāti. Lesokāsaṃ pana adatvā dukkhaṃ parijānātītiādinā nayena puṭṭho tassa kiccassa abhāvā paṭikkhipati.
अनागतपञ्हे तस्मिं खणे मग्गञाणस्स अभावा पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो ‘‘अगमा राजगहं बुद्धो’’ति (सु॰ नि॰ ४१०) अनागताय बोधिया बुद्धभावं मञ्ञमानो पटिजानाति। बोधिकरणीयं करोतीति पुट्ठो तस्मिं खणे किच्चाभावेन पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो यदि न करेय्य, बुद्धोति न वुच्चेय्य। यस्मा अवस्सं करिस्सति, तस्मा करोतियेव नामाति पटिजानाति। पुन लेसोकासं अदत्वा पुट्ठो पटिक्खिपति। पच्चुप्पन्नपञ्हो सद्धिं संसन्दनाय उत्तानत्थोव।
Anāgatapañhe tasmiṃ khaṇe maggañāṇassa abhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410) anāgatāya bodhiyā buddhabhāvaṃ maññamāno paṭijānāti. Bodhikaraṇīyaṃ karotīti puṭṭho tasmiṃ khaṇe kiccābhāvena paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yadi na kareyya, buddhoti na vucceyya. Yasmā avassaṃ karissati, tasmā karotiyeva nāmāti paṭijānāti. Puna lesokāsaṃ adatvā puṭṭho paṭikkhipati. Paccuppannapañho saddhiṃ saṃsandanāya uttānatthova.
३९९. तिस्सो बोधियो एकतो कत्वा पुट्ठो सब्बञ्ञुतञ्ञाणं सन्धाय तीहिपि बुद्धोति वत्तब्बभावतो पटिजानाति। पुन तीहिति पुट्ठो सब्बासं एकक्खणे अभावा पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो अतीतानागतपच्चुप्पन्नस्स सब्बञ्ञुतञ्ञाणस्स वसेन पटिजानाति। पुन लेसोकासं अदत्वा सततं समितन्ति पुट्ठो पटिक्खिपति।
399. Tisso bodhiyo ekato katvā puṭṭho sabbaññutaññāṇaṃ sandhāya tīhipi buddhoti vattabbabhāvato paṭijānāti. Puna tīhiti puṭṭho sabbāsaṃ ekakkhaṇe abhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho atītānāgatapaccuppannassa sabbaññutaññāṇassa vasena paṭijānāti. Puna lesokāsaṃ adatvā satataṃ samitanti puṭṭho paṭikkhipati.
न बत्तब्बं बोधियाति पुच्छा परवादिस्स, बोधिया अभावक्खणे अबुद्धभावापत्तितो पटिञ्ञा सकवादिस्स। ननु बोधिपटिलाभाति पञ्हे पन यस्मिं सन्ताने बोधिसङ्खातं मग्गञाणं उप्पन्नं, तत्थ बुद्धोति सम्मुतिसब्भावतो पटिञ्ञा तस्सेव। तस्स अधिप्पायं अजानित्वा हञ्चीति लद्धिट्ठपना परवादिस्स। इदानिस्स असल्लक्खणं पाकटं कातुं बोधिपटिलाभा बुद्धोति बोधिया बुद्धोति पुच्छा सकवादिस्स। तस्सत्थो – ‘‘किं ते यस्मा बोधिपटिलाभा बुद्धो, तस्मा बोधिया बुद्धो’’ति। इतरो ‘‘बोधिपटिलाभो नाम बोधिया उप्पज्जित्वा निरुद्धायपि सन्ताने उप्पन्नभावोयेव। बोधि नाम मग्गक्खणे ञाण’’न्ति इमं विभागं असल्लक्खेन्तोव पुन पटिजानाति। ततो सकवादिना बोधिपटिलाभा बोधीति पुट्ठो वचनोकासं अलभन्तो पटिक्खिपतीति।
Na battabbaṃ bodhiyāti pucchā paravādissa, bodhiyā abhāvakkhaṇe abuddhabhāvāpattito paṭiññā sakavādissa. Nanu bodhipaṭilābhāti pañhe pana yasmiṃ santāne bodhisaṅkhātaṃ maggañāṇaṃ uppannaṃ, tattha buddhoti sammutisabbhāvato paṭiññā tasseva. Tassa adhippāyaṃ ajānitvā hañcīti laddhiṭṭhapanā paravādissa. Idānissa asallakkhaṇaṃ pākaṭaṃ kātuṃ bodhipaṭilābhā buddhoti bodhiyā buddhoti pucchā sakavādissa. Tassattho – ‘‘kiṃ te yasmā bodhipaṭilābhā buddho, tasmā bodhiyā buddho’’ti. Itaro ‘‘bodhipaṭilābho nāma bodhiyā uppajjitvā niruddhāyapi santāne uppannabhāvoyeva. Bodhi nāma maggakkhaṇe ñāṇa’’nti imaṃ vibhāgaṃ asallakkhentova puna paṭijānāti. Tato sakavādinā bodhipaṭilābhā bodhīti puṭṭho vacanokāsaṃ alabhanto paṭikkhipatīti.
बोधियाबुद्धोतिकथावण्णना।
Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā.
इति इमा तिस्सोपि कथा उत्तरापथकानंयेव।
Iti imā tissopi kathā uttarāpathakānaṃyeva.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (३८) ६. बोधिया बुद्धोतिकथा • (38) 6. Bodhiyā buddhotikathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ६. बोधियाबुद्धोतिकथावण्णना • 6. Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ६. बोधियाबुद्धोतिकथावण्णना • 6. Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā
