| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๖. โพธิยาพุโทฺธติกถาวณฺณนา
6. Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā
๓๙๘. อิทานิ โพธิยา พุโทฺธติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ โพธีติ จตุมคฺคญาณสฺสาปิ สพฺพญฺญุตญฺญาณสฺสาปิ อธิวจนํฯ ตสฺมา เยสํ ยถา โอทาเตน วเณฺณน โอทาโต, สาเมน วเณฺณน สาโม, เอวํ โพธิยา พุโทฺธติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ เอตรหิ อุตฺตราปถกานํเยว; เต สนฺธาย ปุจฺฉา จ อนุโยโค จ สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา จ ปฎิเกฺขโป จ อิตรสฺสฯ
398. Idāni bodhiyā buddhotikathā nāma hoti. Tattha bodhīti catumaggañāṇassāpi sabbaññutaññāṇassāpi adhivacanaṃ. Tasmā yesaṃ yathā odātena vaṇṇena odāto, sāmena vaṇṇena sāmo, evaṃ bodhiyā buddhoti laddhi, seyyathāpi etarahi uttarāpathakānaṃyeva; te sandhāya pucchā ca anuyogo ca sakavādissa, paṭiññā ca paṭikkhepo ca itarassa.
อตีตายาติ ปเญฺห ตสฺมิํ ขเณ อภาวโต ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ ปฎิลาภํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ ปุน กิจฺจวเสน ปุโฎฺฐ กิจฺจาภาวโต ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ ยํ เตน ตาย กรณียํ กตํ, ตตฺถ สโมฺมหาภาวํ ปฎิชานาติฯ เลโสกาสํ ปน อทตฺวา ทุกฺขํ ปริชานาตีติอาทินา นเยน ปุโฎฺฐ ตสฺส กิจฺจสฺส อภาวา ปฎิกฺขิปติฯ
Atītāyāti pañhe tasmiṃ khaṇe abhāvato paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho paṭilābhaṃ sandhāya paṭijānāti. Puna kiccavasena puṭṭho kiccābhāvato paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yaṃ tena tāya karaṇīyaṃ kataṃ, tattha sammohābhāvaṃ paṭijānāti. Lesokāsaṃ pana adatvā dukkhaṃ parijānātītiādinā nayena puṭṭho tassa kiccassa abhāvā paṭikkhipati.
อนาคตปเญฺห ตสฺมิํ ขเณ มคฺคญาณสฺส อภาวา ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ ‘‘อคมา ราชคหํ พุโทฺธ’’ติ (สุ. นิ. ๔๑๐) อนาคตาย โพธิยา พุทฺธภาวํ มญฺญมาโน ปฎิชานาติฯ โพธิกรณียํ กโรตีติ ปุโฎฺฐ ตสฺมิํ ขเณ กิจฺจาภาเวน ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ ยทิ น กเรยฺย, พุโทฺธติ น วุเจฺจยฺยฯ ยสฺมา อวสฺสํ กริสฺสติ, ตสฺมา กโรติเยว นามาติ ปฎิชานาติฯ ปุน เลโสกาสํ อทตฺวา ปุโฎฺฐ ปฎิกฺขิปติฯ ปจฺจุปฺปนฺนปโญฺห สทฺธิํ สํสนฺทนาย อุตฺตานโตฺถวฯ
Anāgatapañhe tasmiṃ khaṇe maggañāṇassa abhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410) anāgatāya bodhiyā buddhabhāvaṃ maññamāno paṭijānāti. Bodhikaraṇīyaṃ karotīti puṭṭho tasmiṃ khaṇe kiccābhāvena paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho yadi na kareyya, buddhoti na vucceyya. Yasmā avassaṃ karissati, tasmā karotiyeva nāmāti paṭijānāti. Puna lesokāsaṃ adatvā puṭṭho paṭikkhipati. Paccuppannapañho saddhiṃ saṃsandanāya uttānatthova.
๓๙๙. ติโสฺส โพธิโย เอกโต กตฺวา ปุโฎฺฐ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ สนฺธาย ตีหิปิ พุโทฺธติ วตฺตพฺพภาวโต ปฎิชานาติฯ ปุน ตีหิติ ปุโฎฺฐ สพฺพาสํ เอกกฺขเณ อภาวา ปฎิกฺขิปติฯ ทุติยํ ปุโฎฺฐ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนสฺส สพฺพญฺญุตญฺญาณสฺส วเสน ปฎิชานาติฯ ปุน เลโสกาสํ อทตฺวา สตตํ สมิตนฺติ ปุโฎฺฐ ปฎิกฺขิปติฯ
399. Tisso bodhiyo ekato katvā puṭṭho sabbaññutaññāṇaṃ sandhāya tīhipi buddhoti vattabbabhāvato paṭijānāti. Puna tīhiti puṭṭho sabbāsaṃ ekakkhaṇe abhāvā paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho atītānāgatapaccuppannassa sabbaññutaññāṇassa vasena paṭijānāti. Puna lesokāsaṃ adatvā satataṃ samitanti puṭṭho paṭikkhipati.
น พตฺตพฺพํ โพธิยาติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, โพธิยา อภาวกฺขเณ อพุทฺธภาวาปตฺติโต ปฎิญฺญา สกวาทิสฺสฯ นนุ โพธิปฎิลาภาติ ปเญฺห ปน ยสฺมิํ สนฺตาเน โพธิสงฺขาตํ มคฺคญาณํ อุปฺปนฺนํ, ตตฺถ พุโทฺธติ สมฺมุติสพฺภาวโต ปฎิญฺญา ตเสฺสวฯ ตสฺส อธิปฺปายํ อชานิตฺวา หญฺจีติ ลทฺธิฎฺฐปนา ปรวาทิสฺสฯ อิทานิสฺส อสลฺลกฺขณํ ปากฎํ กาตุํ โพธิปฎิลาภา พุโทฺธติ โพธิยา พุโทฺธติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตสฺสโตฺถ – ‘‘กิํ เต ยสฺมา โพธิปฎิลาภา พุโทฺธ, ตสฺมา โพธิยา พุโทฺธ’’ติฯ อิตโร ‘‘โพธิปฎิลาโภ นาม โพธิยา อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธายปิ สนฺตาเน อุปฺปนฺนภาโวเยวฯ โพธิ นาม มคฺคกฺขเณ ญาณ’’นฺติ อิมํ วิภาคํ อสลฺลเกฺขโนฺตว ปุน ปฎิชานาติฯ ตโต สกวาทินา โพธิปฎิลาภา โพธีติ ปุโฎฺฐ วจโนกาสํ อลภโนฺต ปฎิกฺขิปตีติฯ
Na battabbaṃ bodhiyāti pucchā paravādissa, bodhiyā abhāvakkhaṇe abuddhabhāvāpattito paṭiññā sakavādissa. Nanu bodhipaṭilābhāti pañhe pana yasmiṃ santāne bodhisaṅkhātaṃ maggañāṇaṃ uppannaṃ, tattha buddhoti sammutisabbhāvato paṭiññā tasseva. Tassa adhippāyaṃ ajānitvā hañcīti laddhiṭṭhapanā paravādissa. Idānissa asallakkhaṇaṃ pākaṭaṃ kātuṃ bodhipaṭilābhā buddhoti bodhiyā buddhoti pucchā sakavādissa. Tassattho – ‘‘kiṃ te yasmā bodhipaṭilābhā buddho, tasmā bodhiyā buddho’’ti. Itaro ‘‘bodhipaṭilābho nāma bodhiyā uppajjitvā niruddhāyapi santāne uppannabhāvoyeva. Bodhi nāma maggakkhaṇe ñāṇa’’nti imaṃ vibhāgaṃ asallakkhentova puna paṭijānāti. Tato sakavādinā bodhipaṭilābhā bodhīti puṭṭho vacanokāsaṃ alabhanto paṭikkhipatīti.
โพธิยาพุโทฺธติกถาวณฺณนาฯ
Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā.
อิติ อิมา ติโสฺสปิ กถา อุตฺตราปถกานํเยวฯ
Iti imā tissopi kathā uttarāpathakānaṃyeva.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / (๓๘) ๖. โพธิยา พุโทฺธติกถา • (38) 6. Bodhiyā buddhotikathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๖. โพธิยาพุโทฺธติกถาวณฺณนา • 6. Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๖. โพธิยาพุโทฺธติกถาวณฺณนา • 6. Bodhiyābuddhotikathāvaṇṇanā
