Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
౩. బోజ్ఝఙ్గకథా
3. Bojjhaṅgakathā
బోజ్ఝఙ్గకథావణ్ణనా
Bojjhaṅgakathāvaṇṇanā
౧౭. ఇదాని సచ్చప్పటివేధసిద్ధం బోజ్ఝఙ్గవిసేసం దస్సేన్తేన కథితాయ సుత్తన్తపుబ్బఙ్గమాయ బోజ్ఝఙ్గకథాయ అపుబ్బత్థానువణ్ణనా. తత్థ సుత్తన్తే తావ బోజ్ఝఙ్గాతి బోధియా, బోధిస్స వా అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గా. కిం వుత్తం హోతి (సం॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౩.౫.౧౮౨) – యా హి అయం ధమ్మసామగ్గీ, యాయ లోకుత్తరమగ్గక్ఖణే ఉప్పజ్జమానాయ లీనుద్ధచ్చపతిట్ఠానాయూహనకామసుఖత్తకిలమథానుయోగఉచ్ఛేదసస్సతాభినివేసాదీనం అనేకేసం ఉపద్దవానం పటిపక్ఖభూతాయ సతిధమ్మవిచయవీరియపీతిపస్సద్ధిసమాధిఉపేక్ఖాసఙ్ఖాతాయ ధమ్మసామగ్గియా అరియసావకో బుజ్ఝతీతి కత్వా బోధీతి వుచ్చతి, బుజ్ఝతీతి కిలేససన్తాననిద్దాయ వుట్ఠహతి, చత్తారి వా అరియసచ్చాని పటివిజ్ఝతి, నిబ్బానమేవ వా సచ్ఛికరోతీతి వుత్తం హోతి. యథాహ – ‘‘సత్త బోజ్ఝఙ్గే భావేత్వా అనుత్తరం సమ్మాసమ్బోధిం అభిసమ్బుద్ధో’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౩౭౮; దీ॰ ని॰ ౩.౧౪౩). తస్సా ధమ్మసామగ్గీసఙ్ఖాతాయ బోధియా అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గా ఝానఙ్గమగ్గఙ్గాదయో వియ. యోపేస యథావుత్తప్పకారాయ ఏతాయ ధమ్మసామగ్గియా బుజ్ఝతీతి కత్వా అరియసావకో బోధీతి వుచ్చతి, తస్స బోధిస్స అఙ్గాతిపి బోజ్ఝఙ్గా సేనఙ్గరథఙ్గాదయో వియ. తేనాహు అట్ఠకథాచరియా ‘‘బుజ్ఝనకస్స పుగ్గలస్స అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గా’’తి. సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గాదీనం అత్థో అభిఞ్ఞేయ్యనిద్దేసే వుత్తో.
17. Idāni saccappaṭivedhasiddhaṃ bojjhaṅgavisesaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya bojjhaṅgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Kiṃ vuttaṃ hoti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182) – yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143). Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya. Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti. Satisambojjhaṅgādīnaṃ attho abhiññeyyaniddese vutto.
బోజ్ఝఙ్గత్థనిద్దేసే బోధాయ సంవత్తన్తీతి బుజ్ఝనత్థాయ సంవత్తన్తి. కస్స బుజ్ఝనత్థాయ? మగ్గఫలేహి నిబ్బానస్స పచ్చవేక్ఖణాయ కతకిచ్చస్స బుజ్ఝనత్థాయ, మగ్గేన వా కిలేసనిద్దాతో పబుజ్ఝనత్థాయ ఫలేన పబుద్ధభావత్థాయాపీతి వుత్తం హోతి. బలవవిపస్సనాయపి బోజ్ఝఙ్గా బోధాయ సంవత్తన్తి . తస్మా అయం విపస్సనామగ్గఫలబోజ్ఝఙ్గానం సాధారణత్థో. తీసుపి హి ఠానేసు బోధాయ నిబ్బానపటివేధాయ సంవత్తన్తి. ఏతేన బోధియా అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గాతి వుత్తం హోతి. బుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గాతిఆదీహి పఞ్చహి చతుక్కేహి వుత్తానం బోజ్ఝఙ్గానం ఉప్పత్తిట్ఠానం అభిఞ్ఞేయ్యనిద్దేసే వుత్తం. అపి చ బుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గానం సకిచ్చకరణే సమత్థభావదస్సనత్థం కత్తునిద్దేసో . బుజ్ఝనట్ఠేనాతి సకిచ్చకరణసమత్థత్తేపి సతి కత్తునో అభావదస్సనత్థం భావనిద్దేసో. బోధేన్తీతి బోజ్ఝఙ్గభావనాయ బుజ్ఝన్తానం యోగీనం పయోజకత్తా బోజ్ఝఙ్గానం హేతుకత్తునిద్దేసో. బోధనట్ఠేనాతి పఠమం వుత్తనయేనేవ పయోజకహేతుకత్తునా భావనిద్దేసో. ఏతేహి బోధియా అఙ్గా బోజ్ఝఙ్గాతి వుత్తం హోతి. బోధిపక్ఖియట్ఠేనాతి బుజ్ఝనట్ఠేన బోధీతి లద్ధనామస్స యోగిస్స పక్ఖే భవత్తా. అయమేతేసం యోగినో ఉపకారకత్తనిద్దేసో. ఏతేహి బోధిస్స అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గాతి వుత్తం హోతి. బుద్ధిలభనట్ఠేనాతిఆదికే ఛక్కే బుద్ధిలభనట్ఠేనాతి యోగావచరేన బుద్ధియా పాపుణనట్ఠేన. రోపనట్ఠేనాతి సత్తానం పతిట్ఠాపనట్ఠేన . పాపనట్ఠేనాతి పతిట్ఠాపితాయ నిట్ఠాపనట్ఠేన. ఇమే విపస్సనాబోజ్ఝఙ్గా పతి-అభి-సం-ఇతి తీహి ఉపసగ్గేహి విసేసితా మగ్గఫలబోజ్ఝఙ్గాతి వదన్తి. సబ్బేసమ్పి ధమ్మవోహారేన నిద్దిట్ఠానం బోజ్ఝఙ్గానం బోధియా అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గాతి వుత్తం హోతీతి వేదితబ్బం.
Bojjhaṅgatthaniddese bodhāya saṃvattantīti bujjhanatthāya saṃvattanti. Kassa bujjhanatthāya? Maggaphalehi nibbānassa paccavekkhaṇāya katakiccassa bujjhanatthāya, maggena vā kilesaniddāto pabujjhanatthāya phalena pabuddhabhāvatthāyāpīti vuttaṃ hoti. Balavavipassanāyapi bojjhaṅgā bodhāya saṃvattanti . Tasmā ayaṃ vipassanāmaggaphalabojjhaṅgānaṃ sādhāraṇattho. Tīsupi hi ṭhānesu bodhāya nibbānapaṭivedhāya saṃvattanti. Etena bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bujjhantīti bojjhaṅgātiādīhi pañcahi catukkehi vuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ uppattiṭṭhānaṃ abhiññeyyaniddese vuttaṃ. Api ca bujjhantīti bojjhaṅgānaṃ sakiccakaraṇe samatthabhāvadassanatthaṃ kattuniddeso . Bujjhanaṭṭhenāti sakiccakaraṇasamatthattepi sati kattuno abhāvadassanatthaṃ bhāvaniddeso. Bodhentīti bojjhaṅgabhāvanāya bujjhantānaṃ yogīnaṃ payojakattā bojjhaṅgānaṃ hetukattuniddeso. Bodhanaṭṭhenāti paṭhamaṃ vuttanayeneva payojakahetukattunā bhāvaniddeso. Etehi bodhiyā aṅgā bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bodhipakkhiyaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa yogissa pakkhe bhavattā. Ayametesaṃ yogino upakārakattaniddeso. Etehi bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Buddhilabhanaṭṭhenātiādike chakke buddhilabhanaṭṭhenāti yogāvacarena buddhiyā pāpuṇanaṭṭhena. Ropanaṭṭhenāti sattānaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena . Pāpanaṭṭhenāti patiṭṭhāpitāya niṭṭhāpanaṭṭhena. Ime vipassanābojjhaṅgā pati-abhi-saṃ-iti tīhi upasaggehi visesitā maggaphalabojjhaṅgāti vadanti. Sabbesampi dhammavohārena niddiṭṭhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౩. బోజ్ఝఙ్గకథా • 3. Bojjhaṅgakathā