| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೩. ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಥಾ
3. Bojjhaṅgakathā
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Bojjhaṅgakathāvaṇṇanā
೧೭. ಇದಾನಿ ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧಸಿದ್ಧಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಕಥಿತಾಯ ಸುತ್ತನ್ತಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಥಾಯ ಅಪುಬ್ಬತ್ಥಾನುವಣ್ಣನಾ। ತತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತೇ ತಾವ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ಬೋಧಿಯಾ, ಬೋಧಿಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಾತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೫.೧೮೨) – ಯಾ ಹಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗೀ, ಯಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಯ ಲೀನುದ್ಧಚ್ಚಪತಿಟ್ಠಾನಾಯೂಹನಕಾಮಸುಖತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತಾಭಿನಿವೇಸಾದೀನಂ ಅನೇಕೇಸಂ ಉಪದ್ದವಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾಯ ಸತಿಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಪೀತಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಬೋಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕಿಲೇಸಸನ್ತಾನನಿದ್ದಾಯ ವುಟ್ಠಹತಿ, ಚತ್ತಾರಿ ವಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವಾ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೮; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೪೩)। ತಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗೀಸಙ್ಖಾತಾಯ ಬೋಧಿಯಾ ಅಙ್ಗಾತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಝಾನಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾದಯೋ ವಿಯ। ಯೋಪೇಸ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ಏತಾಯ ಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಬೋಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಬೋಧಿಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾತಿಪಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಸೇನಙ್ಗರಥಙ್ಗಾದಯೋ ವಿಯ। ತೇನಾಹು ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ‘‘ಬುಜ್ಝನಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ’’ತಿ। ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದೀನಂ ಅತ್ಥೋ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತೋ।
17. Idāni saccappaṭivedhasiddhaṃ bojjhaṅgavisesaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya bojjhaṅgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Kiṃ vuttaṃ hoti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182) – yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143). Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya. Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti. Satisambojjhaṅgādīnaṃ attho abhiññeyyaniddese vutto.
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗತ್ಥನಿದ್ದೇಸೇ ಬೋಧಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಕಸ್ಸ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ? ಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ಕತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ, ಮಗ್ಗೇನ ವಾ ಕಿಲೇಸನಿದ್ದಾತೋ ಪಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ ಫಲೇನ ಪಬುದ್ಧಭಾವತ್ಥಾಯಾಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಯಪಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಬೋಧಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ । ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಸಾಧಾರಣತ್ಥೋ। ತೀಸುಪಿ ಹಿ ಠಾನೇಸು ಬೋಧಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಪಟಿವೇಧಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಏತೇನ ಬೋಧಿಯಾ ಅಙ್ಗಾತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿಆದೀಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚತುಕ್ಕೇಹಿ ವುತ್ತಾನಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಂ। ಅಪಿ ಚ ಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಸಕಿಚ್ಚಕರಣೇ ಸಮತ್ಥಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೋ । ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಕಿಚ್ಚಕರಣಸಮತ್ಥತ್ತೇಪಿ ಸತಿ ಕತ್ತುನೋ ಅಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಬೋಧೇನ್ತೀತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಭಾವನಾಯ ಬುಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಯೋಗೀನಂ ಪಯೋಜಕತ್ತಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಹೇತುಕತ್ತುನಿದ್ದೇಸೋ। ಬೋಧನಟ್ಠೇನಾತಿ ಪಠಮಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಯೋಜಕಹೇತುಕತ್ತುನಾ ಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಏತೇಹಿ ಬೋಧಿಯಾ ಅಙ್ಗಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಬುಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಬೋಧೀತಿ ಲದ್ಧನಾಮಸ್ಸ ಯೋಗಿಸ್ಸ ಪಕ್ಖೇ ಭವತ್ತಾ। ಅಯಮೇತೇಸಂ ಯೋಗಿನೋ ಉಪಕಾರಕತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ। ಏತೇಹಿ ಬೋಧಿಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಬುದ್ಧಿಲಭನಟ್ಠೇನಾತಿಆದಿಕೇ ಛಕ್ಕೇ ಬುದ್ಧಿಲಭನಟ್ಠೇನಾತಿ ಯೋಗಾವಚರೇನ ಬುದ್ಧಿಯಾ ಪಾಪುಣನಟ್ಠೇನ। ರೋಪನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಟ್ಠೇನ । ಪಾಪನಟ್ಠೇನಾತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತಾಯ ನಿಟ್ಠಾಪನಟ್ಠೇನ। ಇಮೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಪತಿ-ಅಭಿ-ಸಂ-ಇತಿ ತೀಹಿ ಉಪಸಗ್ಗೇಹಿ ವಿಸೇಸಿತಾ ಮಗ್ಗಫಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮವೋಹಾರೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ಬೋಧಿಯಾ ಅಙ್ಗಾತಿ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Bojjhaṅgatthaniddese bodhāya saṃvattantīti bujjhanatthāya saṃvattanti. Kassa bujjhanatthāya? Maggaphalehi nibbānassa paccavekkhaṇāya katakiccassa bujjhanatthāya, maggena vā kilesaniddāto pabujjhanatthāya phalena pabuddhabhāvatthāyāpīti vuttaṃ hoti. Balavavipassanāyapi bojjhaṅgā bodhāya saṃvattanti . Tasmā ayaṃ vipassanāmaggaphalabojjhaṅgānaṃ sādhāraṇattho. Tīsupi hi ṭhānesu bodhāya nibbānapaṭivedhāya saṃvattanti. Etena bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bujjhantīti bojjhaṅgātiādīhi pañcahi catukkehi vuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ uppattiṭṭhānaṃ abhiññeyyaniddese vuttaṃ. Api ca bujjhantīti bojjhaṅgānaṃ sakiccakaraṇe samatthabhāvadassanatthaṃ kattuniddeso . Bujjhanaṭṭhenāti sakiccakaraṇasamatthattepi sati kattuno abhāvadassanatthaṃ bhāvaniddeso. Bodhentīti bojjhaṅgabhāvanāya bujjhantānaṃ yogīnaṃ payojakattā bojjhaṅgānaṃ hetukattuniddeso. Bodhanaṭṭhenāti paṭhamaṃ vuttanayeneva payojakahetukattunā bhāvaniddeso. Etehi bodhiyā aṅgā bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bodhipakkhiyaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa yogissa pakkhe bhavattā. Ayametesaṃ yogino upakārakattaniddeso. Etehi bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Buddhilabhanaṭṭhenātiādike chakke buddhilabhanaṭṭhenāti yogāvacarena buddhiyā pāpuṇanaṭṭhena. Ropanaṭṭhenāti sattānaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena . Pāpanaṭṭhenāti patiṭṭhāpitāya niṭṭhāpanaṭṭhena. Ime vipassanābojjhaṅgā pati-abhi-saṃ-iti tīhi upasaggehi visesitā maggaphalabojjhaṅgāti vadanti. Sabbesampi dhammavohārena niddiṭṭhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೩. ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕಥಾ • 3. Bojjhaṅgakathā
