| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੩. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕਥਾ
3. Bojjhaṅgakathā
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Bojjhaṅgakathāvaṇṇanā
੧੭. ਇਦਾਨਿ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਸਿਦ੍ਧਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਤਾવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਧਿਯਾ, ਬੋਧਿਸ੍ਸ વਾ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੫.੧੮੨) – ਯਾ ਹਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗੀ, ਯਾਯ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯੂਹਨਕਾਮਸੁਖਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਉਚ੍ਛੇਦਸਸ੍ਸਤਾਭਿਨਿવੇਸਾਦੀਨਂ ਅਨੇਕੇਸਂ ਉਪਦ੍ਦવਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾਯ ਸਤਿਧਮ੍ਮવਿਚਯવੀਰਿਯਪੀਤਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮਾਧਿਉਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਬੋਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਤਾਨਨਿਦ੍ਦਾਯ વੁਟ੍ਠਹਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੮; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪੩)। ਤਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗੀਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਬੋਧਿਯਾ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਝਾਨਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯ। ਯੋਪੇਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਏਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੋਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਸੇਨਙ੍ਗਰਥਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯ। ਤੇਨਾਹੁ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ ‘‘ਬੁਜ੍ਝਨਕਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਤਿ। ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤੋ।
17. Idāni saccappaṭivedhasiddhaṃ bojjhaṅgavisesaṃ dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya bojjhaṅgakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Kiṃ vuttaṃ hoti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182) – yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143). Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya. Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti. Satisambojjhaṅgādīnaṃ attho abhiññeyyaniddese vutto.
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਤ੍ਥਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਬੋਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਬੁਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਸ ਬੁਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ? ਮਗ੍ਗਫਲੇਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਯ ਕਤਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਬੁਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ, ਮਗ੍ਗੇਨ વਾ ਕਿਲੇਸਨਿਦ੍ਦਾਤੋ ਪਬੁਜ੍ਝਨਤ੍ਥਾਯ ਫਲੇਨ ਪਬੁਦ੍ਧਭਾવਤ੍ਥਾਯਾਪੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਬੋਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ । ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤ੍ਥੋ। ਤੀਸੁਪਿ ਹਿ ਠਾਨੇਸੁ ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਟਿવੇਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਨ ਬੋਧਿਯਾ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿਆਦੀਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਚਤੁਕ੍ਕੇਹਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਿ ਚ ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਸਕਿਚ੍ਚਕਰਣੇ ਸਮਤ੍ਥਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਕਤ੍ਤੁਨਿਦ੍ਦੇਸੋ । ਬੁਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਕਿਚ੍ਚਕਰਣਸਮਤ੍ਥਤ੍ਤੇਪਿ ਸਤਿ ਕਤ੍ਤੁਨੋ ਅਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਬੋਧੇਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਾਨਂ ਯੋਗੀਨਂ ਪਯੋਜਕਤ੍ਤਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਹੇਤੁਕਤ੍ਤੁਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਬੋਧਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਯੋਜਕਹੇਤੁਕਤ੍ਤੁਨਾ ਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਤੇਹਿ ਬੋਧਿਯਾ ਅਙ੍ਗਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਬੁਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਬੋਧੀਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਸ੍ਸ ਯੋਗਿਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖੇ ਭવਤ੍ਤਾ। ਅਯਮੇਤੇਸਂ ਯੋਗਿਨੋ ਉਪਕਾਰਕਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਤੇਹਿ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਿਲਭਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿਆਦਿਕੇ ਛਕ੍ਕੇ ਬੁਦ੍ਧਿਲਭਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਬੁਦ੍ਧਿਯਾ ਪਾਪੁਣਨਟ੍ਠੇਨ। ਰੋਪਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਨਟ੍ਠੇਨ । ਪਾਪਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤਾਯ ਨਿਟ੍ਠਾਪਨਟ੍ਠੇਨ। ਇਮੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਪਤਿ-ਅਭਿ-ਸਂ-ਇਤਿ ਤੀਹਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਹਿ વਿਸੇਸਿਤਾ ਮਗ੍ਗਫਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮવੋਹਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਬੋਧਿਯਾ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Bojjhaṅgatthaniddese bodhāya saṃvattantīti bujjhanatthāya saṃvattanti. Kassa bujjhanatthāya? Maggaphalehi nibbānassa paccavekkhaṇāya katakiccassa bujjhanatthāya, maggena vā kilesaniddāto pabujjhanatthāya phalena pabuddhabhāvatthāyāpīti vuttaṃ hoti. Balavavipassanāyapi bojjhaṅgā bodhāya saṃvattanti . Tasmā ayaṃ vipassanāmaggaphalabojjhaṅgānaṃ sādhāraṇattho. Tīsupi hi ṭhānesu bodhāya nibbānapaṭivedhāya saṃvattanti. Etena bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bujjhantīti bojjhaṅgātiādīhi pañcahi catukkehi vuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ uppattiṭṭhānaṃ abhiññeyyaniddese vuttaṃ. Api ca bujjhantīti bojjhaṅgānaṃ sakiccakaraṇe samatthabhāvadassanatthaṃ kattuniddeso . Bujjhanaṭṭhenāti sakiccakaraṇasamatthattepi sati kattuno abhāvadassanatthaṃ bhāvaniddeso. Bodhentīti bojjhaṅgabhāvanāya bujjhantānaṃ yogīnaṃ payojakattā bojjhaṅgānaṃ hetukattuniddeso. Bodhanaṭṭhenāti paṭhamaṃ vuttanayeneva payojakahetukattunā bhāvaniddeso. Etehi bodhiyā aṅgā bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Bodhipakkhiyaṭṭhenāti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa yogissa pakkhe bhavattā. Ayametesaṃ yogino upakārakattaniddeso. Etehi bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hoti. Buddhilabhanaṭṭhenātiādike chakke buddhilabhanaṭṭhenāti yogāvacarena buddhiyā pāpuṇanaṭṭhena. Ropanaṭṭhenāti sattānaṃ patiṭṭhāpanaṭṭhena . Pāpanaṭṭhenāti patiṭṭhāpitāya niṭṭhāpanaṭṭhena. Ime vipassanābojjhaṅgā pati-abhi-saṃ-iti tīhi upasaggehi visesitā maggaphalabojjhaṅgāti vadanti. Sabbesampi dhammavohārena niddiṭṭhānaṃ bojjhaṅgānaṃ bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੩. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕਥਾ • 3. Bojjhaṅgakathā
