| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā |
੧੦. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗੋ
10. Bojjhaṅgavibhaṅgo
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ
1. Suttantabhājanīyaṃ
ਪਠਮਨਯવਣ੍ਣਨਾ
Paṭhamanayavaṇṇanā
੪੬੬. ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਇਧ ਸਂਸਾਰੇ ਅવਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਸ੍ਸ ਮੂਲਂ ਕਿਲੇਸਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਪਨ ਬ੍ਯਾਪਾਰਾਪਤ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਸੇਨ ਆਯੂਹਨਾ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਕਿਲੇਸੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਚਰਿਤਾਨਂ વਿਸੇਸਤੋ ਸਂਸਾਰਨਾਯਿਕਾ, ਕਿਲੇਸਸਹਿਤਮੇવ ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਹੋਤਿ, ਨ ਕੇવਲਂ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ…ਪੇ॰… ਆਯੂਹਨਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਭવਸ੍ਸਾਦਭਾવਤੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਭવਾਭਿਨਨ੍ਦਨਭੂਤਾਯ વਿਭવਾਭਿਸਙ੍ਖਰਣਭਾવਤੋ ‘‘ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਆਯੂਹਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠੀਸੁਪਿ ਅਨ੍ਤੋਮੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਯ ਭવਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਸੇਸਤੋ ਸਂਸਾਰੇ ਅવਟ੍ਠਾਨਂ, ਯਤੋ ਓਲੀਯਨਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਬਹਿਮੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਾਪਿ વਿਭવਦਿਟ੍ਠਿ ਭવਾਭਿਸਙ੍ਖਰਣਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਆਯੂਹਨਾ’’ਤਿ। ਲਯਾਪਤ੍ਤਿ ਯਥਾਰਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਭਸ੍ਸ ਅਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋਸਙ੍ਕੋਚਭਾવਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਲੀਨવਸੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਦ੍ਧਤਾਪਤ੍ਤਿ ਅਨੁਪਾਯਭੂਤਾ ਬ੍ਯਾਪਾਰਾਪਤ੍ਤਿ ਅਸਙ੍ਕੋਚਭਾવਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਸੇਨ ਆਯੂਹਨਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਕੋਸਜ੍ਜਪਕ੍ਖਿਕਤ੍ਤਾ ਚ ਕਾਮਸੁਖਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕ੍ਖਿਕਤ੍ਤਾ ਚ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਤਦੁਭਯવਸੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯੂਹਨਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਇਤਰਂ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨਿਯਾ। ਅવੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯੂਹਨਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
466. Patiṭṭhānaṃ idha saṃsāre avaṭṭhānaṃ, tassa mūlaṃ kilesāti āha ‘‘kilesavasena patiṭṭhāna’’nti. Patiṭṭhānāya pana byāpārāpatti kammanti vuttaṃ ‘‘abhisaṅkhāravasena āyūhanā’’ti. Yasmā kilesesu taṇhādiṭṭhiyo taṇhādiṭṭhicaritānaṃ visesato saṃsāranāyikā, kilesasahitameva ca kammaṃ patiṭṭhānāya hoti, na kevalaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘taṇhādiṭṭhīhi…pe… āyūhanā’’ti. Tathā taṇhāya bhavassādabhāvato, diṭṭhiyā vibhavābhinandanabhūtāya vibhavābhisaṅkharaṇabhāvato ‘‘taṇhāvasena patiṭṭhānaṃ, diṭṭhivasena āyūhanā’’ti vuttaṃ. Diṭṭhīsupi antomukhappavattāya bhavadiṭṭhiyā visesato saṃsāre avaṭṭhānaṃ, yato olīyanāti vuccatīti āha ‘‘sassatadiṭṭhiyā patiṭṭhāna’’nti. Bahimukhappavattāpi vibhavadiṭṭhi bhavābhisaṅkharaṇaṃ nātivattatīti vuttaṃ ‘‘ucchedadiṭṭhiyā āyūhanā’’ti. Layāpatti yathāraddhassa ārambhassa aniṭṭhānaṃ antosaṅkocabhāvatoti āha ‘‘līnavasena patiṭṭhāna’’nti. Uddhatāpatti anupāyabhūtā byāpārāpatti asaṅkocabhāvatoti vuttaṃ ‘‘uddhaccavasena āyūhanā’’ti. Tathā kosajjapakkhikattā ca kāmasukhānuyogassa uddhaccapakkhikattā ca attakilamathānuyogassa tadubhayavasena patiṭṭhānāyūhanā vuttā, itaraṃ vuttanayānusārena veditabbaṃ. Idhāti imissā sammohavinodaniyā. Avuttānanti ‘‘kilesavasena patiṭṭhāna’’ntiādīnaṃ vasena veditabbā patiṭṭhānāyūhanāti yojanā.
ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚવਿਰਹੇਨ ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇ। ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਪਤਿਰੂਪਂ ਸਙ੍ਕਲੇਤਿ ਗਣੇਤਿ ਤੁਲੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਪਪਤ੍ਤਿਤੋ ਇਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ। ਤਦਾਕਾਰੋਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਾਕਾਰੋ ਉਪਪਤ੍ਤਿਤੋ ਇਕ੍ਖਨਾਕਾਰੋ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਏવ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ। ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮਕਾਰਣਭਾવੋਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭਾવੋ। ਪੁਰਿਮਂ ਪੁਰਿਮਞ੍ਹਿ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯੋਤਿ।
Samappavatte dhammeti līnuddhaccavirahena samappavatte sampayuttadhamme. Paṭisañcikkhatīti patirūpaṃ saṅkaleti gaṇeti tuleti. Tenāha ‘‘upapattito ikkhatī’’ti. Tadākāroti paṭisaṅkhānākāro upapattito ikkhanākāro. Evañca katvāti paṭisaṅkhānasabhāvattā eva upekkhāsambojjhaṅgassa. Pacchimapacchimakāraṇabhāvoti pacchimassa pacchimassa kāraṇabhāvo. Purimaṃ purimañhi pacchimassa pacchimassa visesapaccayoti.
੪੬੭. ਅવਿਪਰੀਤਕਾਯਾਦਿਸਭਾવਗ੍ਗਹਣਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਬਲવਤੀ ਏવ ਸਤਿ। ਪਞ੍ਞਾ ਗਹਿਤਾ ਸਤਿਨੇਪਕ੍ਕੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਏવਂ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਚਿਰਕਤવਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨਾਤਿ ਚਿਰਕਤવਤ੍ਤਾਦਿਸੀਸੇਨ। ‘‘વੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਪਿ ‘‘ਕਤ੍વਾ ਆਹ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ…ਪੇ॰… ਕੋਟ੍ਠਾਸ’’ਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
467. Aviparītakāyādisabhāvaggahaṇasamatthatāya balavatī eva sati. Paññā gahitā satinepakkenāti attho. Evaṃcittoti evaṃ lābhasakkārasilokasannissitacitto. Cirakatavattādivasenāti cirakatavattādisīsena. ‘‘Vutto’’ti imināpi ‘‘katvā āha kāyaviññattiṃ…pe… koṭṭhāsa’’nti yojanā.
ਪਰੇਸਨ੍ਤਿ ਨ ਅਨਨ੍ਤਰਾਨਂ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ…ਪੇ॰… ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવਾ’’ਤਿ। ਕਾਮੇਤੀਤਿ ਕਾਮੋ, ਅਸ੍ਸਾਦਨવਸੇਨ ਆਮਸਤੀਤਿ ਆਮਿਸਂ, ਕਾਮੋવ ਆਮਿਸਨ੍ਤਿ ਕਾਮਾਮਿਸਂ, ਕਿਲੇਸਕਾਮੋ। વਤ੍ਥੁਕਾਮੋ ਪਨ ਆਮਸੀਯਤੀਤਿ ਆਮਿਸਂ। ਏવਂ ਸੇਸਦ੍વਯਮ੍ਪਿ। ਤੇਸੁ ਲੋਕੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਖવਿਸੇਸਾਤਿ ਲੋਕੋ, ਉਪਪਤ੍ਤਿવਿਸੇਸੋ। વਟ੍ਟਂ ਸਂਸਾਰੋ। ਕਾਮਸ੍ਸਾਦવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਲੋਭੋ ਕਾਮਾਮਿਸਂ। ਭવવਿਸੇਸਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਲੋਕਾਮਿਸਂ। વਿਭવੋ ਨਾਮ ਕਿਮਤ੍ਥਿਯੋ, ਕੋ વਾ ਤਂ ਅਭਿਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਾਤਿ વਟ੍ਟਾਨੁਗੇਧਭੂਤੋ ਲੋਭੋ વਟ੍ਟਾਮਿਸਨ੍ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਂ, ਰੂਪਾਦਿ। ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ ਲਾਭਾਦਯੋ। વੁਤ੍ਤਾવਸੇਸਾ ਸਬ੍ਬਾવ ਤਣ੍ਹਾ ਸਂਸਾਰਜਨਕੋ ਰਾਗੋ।
Paresanti na anantarānaṃ. Sabbesaṃ…pe… yojetabbā ‘‘sabbe bojjhaṅgā sabbesaṃ paccayavisesā hontiyevā’’ti. Kāmetīti kāmo, assādanavasena āmasatīti āmisaṃ, kāmova āmisanti kāmāmisaṃ, kilesakāmo. Vatthukāmo pana āmasīyatīti āmisaṃ. Evaṃ sesadvayampi. Tesu lokīyanti ettha sukhavisesāti loko, upapattiviseso. Vaṭṭaṃ saṃsāro. Kāmassādavasena pavatto lobho kāmāmisaṃ. Bhavavisesapatthanāvasena pavatto lokāmisaṃ. Vibhavo nāma kimatthiyo, ko vā taṃ abhipattheyyāti vaṭṭānugedhabhūto lobho vaṭṭāmisanti ca vadanti. Tadārammaṇanti tassā taṇhāya ārammaṇaṃ, rūpādi. Lokadhammā lābhādayo. Vuttāvasesā sabbāva taṇhā saṃsārajanako rāgo.
ਪਠਮਨਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamanayavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਦੁਤਿਯਨਯવਣ੍ਣਨਾ
Dutiyanayavaṇṇanā
੪੬੮-੯. ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕਾਮਭવਾਦੀਸੁ, ਸਞ੍ਞੀਭવਾਦੀਸੁ, ਏਕવੋਕਾਰਭવਾਦੀਸੁ ਚ ਸਬ੍ਬਭવੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ। ਆਹਾਰਤੋ ਠਿਤਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਆਹਾਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ, ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠਿਤਿਕਾ। ਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਤੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਏਕੋવ ਧਮ੍ਮੋ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ‘‘ਆਹਾਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ’’ਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ। ਦ੍વੇ ਧਾਤੁਯੋਤਿ ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਧਾਤੁਯੋ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਧਾਤੁਯੋਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁਰੂਪਧਾਤੁਅਰੂਪਧਾਤੁਯੋ। ਪਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਾਨੀਤਿ ‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰੋ વਾ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੨੨, ੩੫੫; ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੬) ਆਗਤਾਨਿ વਿਮੁਚ੍ਚਨਕਾਰਣਾਨਿ। ਅਨੁਤ੍ਤਰਿਯਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਾਦੀਨਿ ਛ ਅਨੁਤ੍ਤਰਿਯਾਨਿ। ਨਿਦ੍ਦਸવਤ੍ਥੂਨੀਤਿ ਯੇਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਸੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਸવਤ੍ਥੂਨਿ ਨਾਮ। ਦੇਸਨਾਮਤ੍ਤਞ੍ਚੇਤਂ। ਖੀਣਾਸવੋ ਹਿ ਦਸવਸ੍ਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਪੁਨ ਦਸવਸ੍ਸੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਦਸવਸ੍ਸੋ, ਨવવਸ੍ਸੋਪਿ…ਪੇ॰… ਏਕਮੁਹੁਤ੍ਤਿਕੋਪਿ ਨ ਹੋਤਿਯੇવ ਪੁਨ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਅਭਾવਾ, ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਨੇવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਨਿ ਪਨ ‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਿਕ੍ਖਾਸਮਾਦਾਨੇ ਤਿਬ੍ਬਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੩੧) ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾਨਿਯੇવ। ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੬੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੧੦੬) ਦਸ ਨਿਜ੍ਜਰવਤ੍ਥੂਨਿ। ਖਨ੍ਧਾਦਯੋਤਿ ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਧਾਤਾਦਯੋ। વਿਨਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਭવਾਦਿવਿਨਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ વਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਗਮਨਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਨવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪવਤ੍ਤਿਮਾਹ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਿਯਰੂਪਸਾਤਰੂਪੇਸੂ’’ਤਿ।
468-9. Sabbe sattāti kāmabhavādīsu, saññībhavādīsu, ekavokārabhavādīsu ca sabbabhavesu sabbe sattā. Āhārato ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikā, paccayaṭṭhitikā. Yena paccayena te tiṭṭhanti, so ekova dhammo ñātapariññāsaṅkhātāya ‘‘āhāraṭṭhitikā’’ti abhiññāya abhiññeyyo. Dve dhātuyoti saṅkhatāsaṅkhatadhātuyo. Tisso dhātuyoti kāmadhāturūpadhātuarūpadhātuyo. Pañca vimuttāyatanānīti ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo’’tiādinā (dī. ni. 3.322, 355; a. ni. 5.26) āgatāni vimuccanakāraṇāni. Anuttariyānīti dassanānuttariyādīni cha anuttariyāni. Niddasavatthūnīti yehi kāraṇehi niddaso hoti, tāni niddasavatthūni nāma. Desanāmattañcetaṃ. Khīṇāsavo hi dasavasso hutvā parinibbuto puna dasavasso na hoti. Na kevalañca dasavasso, navavassopi…pe… ekamuhuttikopi na hotiyeva puna paṭisandhiyā abhāvā, aṭṭhuppattivasena panevaṃ vuttaṃ. Tāni pana ‘‘idha, bhikkhu, sikkhāsamādāne tibbacchando hotī’’tiādinā (dī. ni. 3.331) sutte āgatāniyeva. ‘‘Sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’tiādīni (dī. ni. 3.360; a. ni. 10.106) dasa nijjaravatthūni. Khandhādayoti khandhāyatanadhātādayo. Vinandhananti ‘‘bhavādivinandhanaṭṭhena vānaṃ vuccati taṇhā’’ti dasseti. Gamananti assādanavasena ārammaṇe pavattimāha. Tena vuttaṃ ‘‘piyarūpasātarūpesū’’ti.
વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਹਗਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਤ੍ਤਾ। ‘‘ਮਗ੍ਗਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਕਾਯਿਕਂ વੀਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવੀਰਿਯਮ੍ਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਕਾਯਿਕਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦੀਪਿਤਂ ਹੋਤਿ।
Vipassanāsahagatanti veditabbaṃ viññattisamuṭṭhāpakattā. ‘‘Maggaṃ appattaṃ kāyikaṃ vīriya’’nti visesetvā vuttattā pana lokuttaravīriyampi pariyāyena kāyikaṃ nāma atthīti dīpitaṃ hoti.
ਰੂਪਾવਚਰੇ ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋਤਿ ਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਰੂਪਾવਚਰੇ…ਪੇ॰… ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਯਥਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਹਗਤਾ ਪੀਤਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ‘‘ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਰੂਪਾવਚਰੇ ਪੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯਾ। ਏવਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਪਿ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰਾ’’ਤਿ વਿਸੇਸਨਂ ਸਨ੍ਤਪਣੀਤਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭੂਤਾਤਿ ਪਰਿਯਾਯਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭੂਤਾ। ਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰੋ ਪੀਤਿ…ਪੇ॰… ਨ વੁਤ੍ਤੋ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ। ਨ ਹਿ ਕਾਮਾવਚਰਾ ਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰਾ ਪੀਤਿ ਅਤ੍ਥਿ।
Rūpāvacare pītisambojjhaṅgoti na vuccatīti āha ‘‘rūpāvacare…pe… paṭikkhittā’’ti. Yathā vipassanāsahagatā pīti pariyāyena ‘‘pītisambojjhaṅgo’’ti vuccati, evaṃ rūpāvacare pīti nibbedhabhāgiyā vattabbā siyā. Evaṃ labbhamānāpi alabbhamānaṃ upādāya na vuttā. ‘‘Avitakkaavicārā’’ti visesanaṃ santapaṇītāya pītiyā dassanatthaṃ. Bojjhaṅgabhūtāti pariyāyabojjhaṅgabhūtā. Avitakkaavicāro pīti…pe… na vutto savitakkasavicārattā tassa. Na hi kāmāvacarā avitakkaavicārā pīti atthi.
ਇਧ વੁਤ੍ਤੋ ਪਰਿਯਾਯੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਗ੍ਗਪਟਿવੇਧਾਨੁਲੋਮਨਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਿਯ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨੇਸੁਪਿ ਸਤਿਆਦਯੋ ‘‘ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਤ੍ਤਾ ਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਏવਂ ਕਸਿਣਜ੍ਝਾਨਾਦੀਸੁ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਤ੍વਾ ਅਨੁਦ੍ਧਰਨ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਤ੍ਤੁਂ ‘‘ਅਨੁਦ੍ਧਰਨ੍ਤਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤੇ ਹਿ ਆਸਨ੍ਨੇਕਨ੍ਤਕਿਚ੍ਚਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀਹਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਝਾਨਕ੍ਖਣੇ ਤਦਭਾવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ વਿਯ…ਪੇ॰… ਨ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਕਸਿਣਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ ਅਰੂਪਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਦਾਯਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ।
Idha vutto pariyāyenāti attho. Maggapaṭivedhānulomanato vipassanāya viya pādakajjhānesupi satiādayo ‘‘bojjhaṅgā’’tveva vuccantīti āha ‘‘nibbedhabhāgiyattā na paṭikkhipitabbo’’ti. Evaṃ kasiṇajjhānādīsu bojjhaṅge uddharantānaṃ adhippāyaṃ vatvā anuddharantānaṃ adhippāyaṃ vattuṃ ‘‘anuddharantā panā’’tiādimāha. Te hi āsannekantakiccanibbattīhi vipassanākkhaṇe bojjhaṅge uddharanti, na jhānakkhaṇe tadabhāvato. Tenāha ‘‘vipassanākiccassa viya…pe… na uddharantī’’ti. Kasiṇanissando arūpānīti āha ‘‘tadāyattānī’’ti.
ਦੁਤਿਯਨਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dutiyanayavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਤਤਿਯਨਯવਣ੍ਣਨਾ
Tatiyanayavaṇṇanā
੪੭੦-੧. વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਪਹਾਨਂ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ, વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વਾ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਭਾવੋ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾਨੁਪ੍ਪવੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਸਦ੍ਦੋ…ਪੇ॰… ਦੁવਿਧਤਾ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਤਦਙ੍ਗਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤਦਾਰਮ੍ਮਣਕਰਣਪ੍ਪਕਾਰੇਨ।
470-1. Vossajjanaṃ pahānaṃ vossaggo, vossajjanaṃ vā vissaṭṭhabhāvo nirāsaṅkānuppavesoti āha ‘‘vossaggasaddo…pe… duvidhatā vuttā’’ti. Vipassanākkhaṇe tadaṅgatanninnappakārena, maggakkhaṇe samucchedatadārammaṇakaraṇappakārena.
ਤਤਿਯਨਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tatiyanayavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
੪੭੨. ਉਪੇਕ੍ਖਨਮੁਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਸਭਾવੋ, ਸੋ ਚ ਸਮਾਧਿવੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ વਿਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਊਨਾਧਿਕਭਾવਬ੍ਯਾવਟੋ ਅਹੁਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਅਨੂਨਾਨਧਿਕਭਾવੇ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਆਹ ‘‘ਉਪੇਕ੍ਖਨવਸੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਪਤ੍ਤਿਤੋ ਇਕ੍ਖਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਮਾਹ।
472. Upekkhanamupekkhāsambojjhaṅgassa sabhāvo, so ca samādhivīriyasambojjhaṅgo viya sampayuttānaṃ ūnādhikabhāvabyāvaṭo ahutvā tesaṃ anūnānadhikabhāve majjhattākārappavattīti imamatthaṃ āha ‘‘upekkhanavasenā’’tiādinā. Tattha upapattito ikkhananti paṭisaṅkhānamāha.
ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Bojjhaṅgavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੦. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗੋ • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੧੦. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਭਙ੍ਗੋ • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo
