Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၅. ဗောဇ္ဈသုတ္တံ
5. Bojjhasuttaṃ
၄၅. ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ အထ ခော ဗောဇ္ဈာ ဥပာသိကာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခော ဗောဇ္ဈံ ဥပာသိကံ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –
45. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bojjhā upāsikā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho bojjhaṃ upāsikaṃ bhagavā etadavoca –
‘‘အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတော, ဗောဇ္ဈေ, ဥပောသထော ဥပဝုတ္ထော မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော မဟာဇုတိကော မဟာဝိပ္ဖာရော။ ကထံ ဥပဝုတ္ထော စ, ဗောဇ္ဈေ, အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတော ဥပောသထော မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော မဟာဇုတိကော မဟာဝိပ္ဖာရော? ဣဓ , ဗောဇ္ဈေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော ပာဏာတိပာတံ ပဟာယ ပာဏာတိပာတာ ပဋိဝိရတာ နိဟိတဒဏ္ဍာ နိဟိတသတ္ထာ လဇ္ဇီ ဒယာပန္နာ, သဗ္ဗပာဏဘူတဟိတာနုကမ္ပိနော ဝိဟရန္တိ။ အဟံ ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ ပာဏာတိပာတံ ပဟာယ ပာဏာတိပာတာ ပဋိဝိရတော နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော, သဗ္ဗပာဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရာမိ။ ဣမိနာပင္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပောသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိသ္သတီ’တိ။ ဣမိနာ ပဌမေန အင္ဂေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ပေ.။။
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgato, bojjhe, uposatho upavuttho mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro. Kathaṃ upavuttho ca, bojjhe, aṭṭhaṅgasamannāgato uposatho mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro? Idha , bojjhe, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yāvajīvaṃ arahanto pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭiviratā nihitadaṇḍā nihitasatthā lajjī dayāpannā, sabbapāṇabhūtahitānukampino viharanti. Ahaṃ pajja imañca rattiṃ imañca divasaṃ pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, sabbapāṇabhūtahitānukampī viharāmi. Imināpaṅgena arahataṃ anukaromi, uposatho ca me upavuttho bhavissatī’ti. Iminā paṭhamena aṅgena samannāgato hoti…pe….
‘‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ပဟာယ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတာ နီစသေယ္ယံ ကပ္ပေန္တိ – မဉ္စကေ ဝာ တိဏသန္ထာရကေ ဝာ။ အဟံ ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ပဟာယ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော နီစသေယ္ယံ ကပ္ပေမိ – မဉ္စကေ ဝာ တိဏသန္ထာရကေ ဝာ။ ဣမိနာပင္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပောသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိသ္သတီ’တိ။ ဣမိနာ အဋ္ဌမေန အင္ဂေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပဝုတ္ထော ခော, ဗောဇ္ဈေ, အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတော ဥပောသထော မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော မဟာဇုတိကော မဟာဝိပ္ဖာရော။
‘‘‘Yāvajīvaṃ arahanto uccāsayanamahāsayanaṃ pahāya uccāsayanamahāsayanā paṭiviratā nīcaseyyaṃ kappenti – mañcake vā tiṇasanthārake vā. Ahaṃ pajja imañca rattiṃ imañca divasaṃ uccāsayanamahāsayanaṃ pahāya uccāsayanamahāsayanā paṭivirato nīcaseyyaṃ kappemi – mañcake vā tiṇasanthārake vā. Imināpaṅgena arahataṃ anukaromi, uposatho ca me upavuttho bhavissatī’ti. Iminā aṭṭhamena aṅgena samannāgato hoti. Evaṃ upavuttho kho, bojjhe, aṭṭhaṅgasamannāgato uposatho mahapphalo hoti mahānisaṃso mahājutiko mahāvipphāro.
‘‘ကီဝမဟပ္ဖလော ဟောတိ, ကီဝမဟာနိသံသော, ကီဝမဟာဇုတိကော, ကီဝမဟာဝိပ္ဖာရော? သေယ္ယထာပိ, ဗောဇ္ဈေ, ယော ဣမေသံ သောဠသန္နံ မဟာဇနပဒာနံ ပဟူတရတ္တရတနာနံ ဣသ္သရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေယ္ယ, သေယ္ယထိဒံ – အင္ဂာနံ မဂဓာနံ ကာသီနံ ကောသလာနံ ဝဇ္ဇီနံ မလ္လာနံ စေတီနံ ဝင္ဂာနံ ကုရူနံ ပဉ္စာလာနံ မစ္ဆာနံ သူရသေနာနံ အသ္သကာနံ အဝန္တီနံ ဂန္ဓာရာနံ ကမ္ဗောဇာနံ, အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတသ္သ ဥပောသထသ္သ ဧတံ ကလံ နာဂ္ဃတိ သောဠသိံ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? ကပဏံ, ဗောဇ္ဈေ, မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓာယ။
‘‘Kīvamahapphalo hoti, kīvamahānisaṃso, kīvamahājutiko, kīvamahāvipphāro? Seyyathāpi, bojjhe, yo imesaṃ soḷasannaṃ mahājanapadānaṃ pahūtarattaratanānaṃ issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāreyya, seyyathidaṃ – aṅgānaṃ magadhānaṃ kāsīnaṃ kosalānaṃ vajjīnaṃ mallānaṃ cetīnaṃ vaṅgānaṃ kurūnaṃ pañcālānaṃ macchānaṃ sūrasenānaṃ assakānaṃ avantīnaṃ gandhārānaṃ kambojānaṃ, aṭṭhaṅgasamannāgatassa uposathassa etaṃ kalaṃ nāgghati soḷasiṃ. Taṃ kissa hetu? Kapaṇaṃ, bojjhe, mānusakaṃ rajjaṃ dibbaṃ sukhaṃ upanidhāya.
‘‘ယာနိ, ဗောဇ္ဈေ, မာနုသကာနိ ပညာသ ဝသ္သာနိ, စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝာနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝော။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒ္ဝာဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ ပဉ္စ ဝသ္သသတာနိ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝာနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခော ပနေတံ, ဗောဇ္ဈေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝာ ပုရိသော ဝာ အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတံ ဥပောသထံ ဥပဝသိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇေယ္ယ။ ဣဒံ ခော ပနေတံ, ဗောဇ္ဈေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓာယ’’’။
‘‘Yāni, bojjhe, mānusakāni paññāsa vassāni, cātumahārājikānaṃ devānaṃ eso eko rattindivo. Tāya rattiyā tiṃsarattiyo māso. Tena māsena dvādasamāsiyo saṃvaccharo. Tena saṃvaccharena dibbāni pañca vassasatāni cātumahārājikānaṃ devānaṃ āyuppamāṇaṃ. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, bojjhe, vijjati yaṃ idhekacco itthī vā puriso vā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya. Idaṃ kho panetaṃ, bojjhe, sandhāya bhāsitaṃ – ‘kapaṇaṃ mānusakaṃ rajjaṃ dibbaṃ sukhaṃ upanidhāya’’’.
‘‘ယံ, ဗောဇ္ဈေ, မာနုသကံ ဝသ္သသတံ။ပေ.။ တာနိ, ဗောဇ္ဈေ, မာနုသကာနိ ဒ္ဝေ ဝသ္သသတာနိ။ပေ.။ စတ္တာရိ ဝသ္သသတာနိ။ပေ.။ အဋ္ဌ ဝသ္သသတာနိ။ပေ.။ သောဠသ ဝသ္သသတာနိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝာနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝော။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒ္ဝာဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ သောဠသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝာနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခော ပနေတံ, ဗောဇ္ဈေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝာ ပုရိသော ဝာ အဋ္ဌင္ဂသမန္နာဂတံ ဥပောသထံ ဥပဝသိတ္ဝာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝာနံ သဟဗ္ယတံ ဥပပဇ္ဇေယ္ယ။ ဣဒံ ခော ပနေတံ, ဗောဇ္ဈေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓာယာ’’’တိ။
‘‘Yaṃ, bojjhe, mānusakaṃ vassasataṃ…pe… tāni, bojjhe, mānusakāni dve vassasatāni…pe… cattāri vassasatāni…pe… aṭṭha vassasatāni…pe… soḷasa vassasatāni paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ eso eko rattindivo. Tāya rattiyā tiṃsarattiyo māso. Tena māsena dvādasamāsiyo saṃvaccharo. Tena saṃvaccharena dibbāni soḷasa vassasahassāni paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ āyuppamāṇaṃ. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, bojjhe, vijjati yaṃ idhekacco itthī vā puriso vā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya. Idaṃ kho panetaṃ, bojjhe, sandhāya bhāsitaṃ – ‘kapaṇaṃ mānusakaṃ rajjaṃ dibbaṃ sukhaṃ upanidhāyā’’’ti.
‘‘ပာဏံ န ဟညေ န စဒိန္နမာဒိယေ၊
‘‘Pāṇaṃ na haññe na cadinnamādiye,
မုသာ န ဘာသေ န စ မဇ္ဇပော သိယာ။
Musā na bhāse na ca majjapo siyā;
အဗ္ရဟ္မစရိယာ ဝိရမေယ္ယ မေထုနာ၊
Abrahmacariyā virameyya methunā,
ရတ္တိံ န ဘုဉ္ဇေယ္ယ ဝိကာလဘောဇနံ။
Rattiṃ na bhuñjeyya vikālabhojanaṃ.
‘‘မာလံ န ဓာရေ န စ ဂန္ဓမာစရေ၊
‘‘Mālaṃ na dhāre na ca gandhamācare,
မဉ္စေ ဆမာယံ ဝ သယေထ သန္ထတေ။
Mañce chamāyaṃ va sayetha santhate;
ဧတဉ္ဟိ အဋ္ဌင္ဂိကမာဟုပောသထံ၊
Etañhi aṭṭhaṅgikamāhuposathaṃ,
ဗုဒ္ဓေန ဒုက္ခန္တဂုနာ ပကာသိတံ။
Buddhena dukkhantagunā pakāsitaṃ.
‘‘စန္ဒော စ သုရိယော စ ဥဘော သုဒသ္သနာ၊
‘‘Cando ca suriyo ca ubho sudassanā,
ဩဘာသယံ အနုပရိယန္တိ ယာဝတာ။
Obhāsayaṃ anupariyanti yāvatā;
တမောနုဒာ တေ ပန အန္တလိက္ခဂာ၊
Tamonudā te pana antalikkhagā,
နဘေ ပဘာသန္တိ ဒိသာဝိရောစနာ။
Nabhe pabhāsanti disāvirocanā.
‘‘ဧတသ္မိံ ယံ ဝိဇ္ဇတိ အန္တရေ ဓနံ၊
‘‘Etasmiṃ yaṃ vijjati antare dhanaṃ,
မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယဉ္စ ဘဒ္ဒကံ။
Muttā maṇi veḷuriyañca bhaddakaṃ;
သိင္ဂီသုဝဏ္ဏံ အထ ဝာပိ ကဉ္စနံ၊
Siṅgīsuvaṇṇaṃ atha vāpi kañcanaṃ,
ယံ ဇာတရူပံ ဟဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။
Yaṃ jātarūpaṃ haṭakanti vuccati.
‘‘အဋ္ဌင္ဂုပေတသ္သ ဥပောသထသ္သ၊
‘‘Aṭṭhaṅgupetassa uposathassa,
ကလမ္ပိ တေ နာနုဘဝန္တိ သောဠသိံ။
Kalampi te nānubhavanti soḷasiṃ;
စန္ဒပ္ပဘာ တာရဂဏာ စ သဗ္ဗေ။
Candappabhā tāragaṇā ca sabbe.
‘‘တသ္မာ ဟိ နာရီ စ နရော စ သီလဝာ၊
‘‘Tasmā hi nārī ca naro ca sīlavā,
အဋ္ဌင္ဂုပေတံ ဥပဝသ္သုပောသထံ။
Aṭṭhaṅgupetaṃ upavassuposathaṃ;
ပုညာနိ ကတ္ဝာန သုခုဒ္ရယာနိ၊
Puññāni katvāna sukhudrayāni,
အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာန’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။
Aninditā saggamupenti ṭhāna’’nti. pañcamaṃ;
Related texts:
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၁-၈. သံခိတ္တူပောသထသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ • 1-8. Saṃkhittūposathasuttādivaṇṇanā