| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๓. พฺรหฺมจริยกถา
3. Brahmacariyakathā
๑. สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา
1. Suddhabrahmacariyakathāvaṇṇanā
๒๖๙. อิทานิ พฺรหฺมจริยกถา โหติฯ ตตฺถ เทฺว พฺรหฺมจริยวาสา, มคฺคภาวนา จ ปพฺพชฺชา จฯ ปพฺพชฺชา สพฺพเทเวสุ นตฺถิฯ มคฺคภาวนา ฐเปตฺวา อสญฺญสเตฺต เสเสสุ อปฺปฎิสิทฺธาฯ ตตฺถ เย ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเว อุปาทาย ตทุปริเทเวสุ มคฺคภาวนมฺปิ น อิจฺฉนฺติ เสยฺยถาปิ สมฺมิติยา, เต สนฺธาย นตฺถิ เทเวสูติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, ฐาเนหิ ชมฺพุทีปกา มนุสฺสา อุตฺตรกุรุเก จ มนุเสฺส อธิคฺคณฺหนฺติ เทเว จ ตาวติํเสฯ กตเมหิ ตีหิ? สูรา สติมโนฺต อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ (อ. นิ. ๙.๒๑) อิทํ สุตฺตํ นิสฺสาย เทฺวปิ พฺรหฺมจริยวาสา นตฺถิ เทเวสูติ อุปฺปนฺนลทฺธิวเสน ปฎิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน ทฺวินฺนมฺปิ พฺรหฺมจริยานํ อนฺตรายิกธมฺมวเสเนว สเพฺพ เทวา ชฬาติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ หตฺถสํวาจิกาติ มูคา วิย หตฺถมุทฺธาย วตฺตาโรฯ ปรโต อตฺถิ เทเวสูติ ปุจฺฉา ปรวาทิสฺส, มคฺคภาวนํ สนฺธาย ปฎิญฺญา สกวาทิสฺสฯ ปฎิญฺญาย อธิปฺปายํ อสลฺลเกฺขตฺวา ปพฺพชฺชาวเสน อนุโยโค ปรวาทิสฺสฯ
269. Idāni brahmacariyakathā hoti. Tattha dve brahmacariyavāsā, maggabhāvanā ca pabbajjā ca. Pabbajjā sabbadevesu natthi. Maggabhāvanā ṭhapetvā asaññasatte sesesu appaṭisiddhā. Tattha ye paranimmitavasavattideve upādāya taduparidevesu maggabhāvanampi na icchanti seyyathāpi sammitiyā, te sandhāya natthi devesūti pucchā sakavādissa. ‘‘Tīhi, bhikkhave, ṭhānehi jambudīpakā manussā uttarakuruke ca manusse adhiggaṇhanti deve ca tāvatiṃse. Katamehi tīhi? Sūrā satimanto idha brahmacariyavāso’’ti (a. ni. 9.21) idaṃ suttaṃ nissāya dvepi brahmacariyavāsā natthi devesūti uppannaladdhivasena paṭiññā paravādissa. Puna dvinnampi brahmacariyānaṃ antarāyikadhammavaseneva sabbe devā jaḷāti pucchā sakavādissa. Tattha hatthasaṃvācikāti mūgā viya hatthamuddhāya vattāro. Parato atthi devesūti pucchā paravādissa, maggabhāvanaṃ sandhāya paṭiññā sakavādissa. Paṭiññāya adhippāyaṃ asallakkhetvā pabbajjāvasena anuyogo paravādissa.
๒๗๐. ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชาติ ปเญฺห คิหีนเญฺจว เอกจฺจานญฺจ เทวานํ มคฺคปฎิลาภํ สนฺธาย ปฎิเกฺขโป ตเสฺสวฯ ปุน ปุโฎฺฐ ปจฺจนฺตวาสิโน เจว อสญฺญสเตฺต จ สนฺธาย ปฎิญฺญา ตเสฺสวฯ โย ปพฺพชตีติอาทีสุ ปุจฺฉาสุปิ เอเสว นโยฯ ปุน ‘‘อตฺถิ เทเวสู’’ติ ปเญฺหปิ มคฺคภาวนํ สนฺธาเยว ปฎิญฺญา สกวาทิสฺส, ‘‘สพฺพเทเวสู’’ติ วุเตฺต อสญฺญสเตฺต สนฺธาย ปฎิเกฺขโป ตเสฺสวฯ
270. Yattha natthi pabbajjāti pañhe gihīnañceva ekaccānañca devānaṃ maggapaṭilābhaṃ sandhāya paṭikkhepo tasseva. Puna puṭṭho paccantavāsino ceva asaññasatte ca sandhāya paṭiññā tasseva. Yo pabbajatītiādīsu pucchāsupi eseva nayo. Puna ‘‘atthi devesū’’ti pañhepi maggabhāvanaṃ sandhāyeva paṭiññā sakavādissa, ‘‘sabbadevesū’’ti vutte asaññasatte sandhāya paṭikkhepo tasseva.
๒๗๑. มนุเสฺสสูติ ปญฺหทฺวเย ชมฺพุทีปเก สนฺธาย ปฎิญฺญาฯ ปจฺจนฺตวาสิโน สนฺธาย ปฎิเกฺขโป เวทิตโพฺพฯ
271. Manussesūti pañhadvaye jambudīpake sandhāya paṭiññā. Paccantavāsino sandhāya paṭikkhepo veditabbo.
อตฺถิ ยตฺถ อตฺถีติ อตฺถิ เต เทวา, อตฺถิ วา โส ปเทโส, ยตฺถ อตฺถีติ เอวํ สตฺตปเทสวิภาคมุเขน วิสฺสชฺชนํ สกวาทิสฺสฯ อิมินา นเยน สเพฺพ เอกนฺตริกปญฺหา เวทิตพฺพาฯ
Atthi yattha atthīti atthi te devā, atthi vā so padeso, yattha atthīti evaṃ sattapadesavibhāgamukhena vissajjanaṃ sakavādissa. Iminā nayena sabbe ekantarikapañhā veditabbā.
๒๗๒. สุตฺตานุโยเค กุหิํ ผลุปฺปตฺตีติ ตสฺส อนาคามิโน อรหตฺตผลุปฺปตฺติ กุหินฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตเตฺถวาติ สุทฺธาวาเสสูติ อโตฺถฯ
272. Suttānuyoge kuhiṃ phaluppattīti tassa anāgāmino arahattaphaluppatti kuhinti pucchā sakavādissa. Tatthevāti suddhāvāsesūti attho.
หนฺท หีติ การณเตฺถ นิปาโตฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยสฺมา อนาคามิปุคฺคโล อิธ โลเก ภาวิเตน มเคฺคน ตตฺถ สุทฺธาวาเสสุ ผลํ สจฺฉิกโรติ, น ตตฺถ อญฺญํ มคฺคํ ภาเวติ, ตสฺมา นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโสติฯ
Handa hīti kāraṇatthe nipāto. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā anāgāmipuggalo idha loke bhāvitena maggena tattha suddhāvāsesu phalaṃ sacchikaroti, na tattha aññaṃ maggaṃ bhāveti, tasmā natthi devesu brahmacariyavāsoti.
๒. สํสนฺทนพฺรหฺมจริยวณฺณนา
2. Saṃsandanabrahmacariyavaṇṇanā
๒๗๓. อิทานิ ยทิ อญฺญตฺถ ภาวิเตน มเคฺคน อญฺญตฺถ ผลสจฺฉิกิริยา โหติ, โสตาปนฺนาทีนมฺปิ สิยาติ เอตมตฺถํ ทเสฺสตุํ ปุน อนาคามีติอาทีนํ สํสนฺทนปุจฺฉา สกวาทิสฺสฯ ตตฺถ อนาคามิสฺส ผลสจฺฉิกิริยาย ปฎิญฺญา, เสสานํ ผลสจฺฉิกิริยาย ปฎิเกฺขโป ปรวาทิสฺสฯ อิธ ภาวิตมโคฺค หิ อนาคามี อิธวิหายนิโฎฺฐ นาม โหติฯ โส อิธ อนาคามิมคฺคํ ภาเวตฺวา ‘‘โอปปาติโก ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติ วจนโต ‘‘ปุน มคฺคภาวนํ วินา อุปปตฺติวเสเนว อรหตฺตผลํ สจฺฉิกโรตี’’ติ ตสฺส ลทฺธิฯ โสตาปนฺนสกทาคามิโน ปน ตตฺถ มคฺคํ ภาเวตฺวา ตตฺรุปปตฺติกา นาม โหนฺตีติ เตสํ อิธาคมนเญฺญว นตฺถิฯ อิติ โส อนาคามิสฺส ผลสจฺฉิกิริยํ ปุโฎฺฐ ปฎิชานาติฯ อิตเรสํ ปฎิกฺขิปติฯ
273. Idāni yadi aññattha bhāvitena maggena aññattha phalasacchikiriyā hoti, sotāpannādīnampi siyāti etamatthaṃ dassetuṃ puna anāgāmītiādīnaṃ saṃsandanapucchā sakavādissa. Tattha anāgāmissa phalasacchikiriyāya paṭiññā, sesānaṃ phalasacchikiriyāya paṭikkhepo paravādissa. Idha bhāvitamaggo hi anāgāmī idhavihāyaniṭṭho nāma hoti. So idha anāgāmimaggaṃ bhāvetvā ‘‘opapātiko tatthaparinibbāyī’’ti vacanato ‘‘puna maggabhāvanaṃ vinā upapattivaseneva arahattaphalaṃ sacchikarotī’’ti tassa laddhi. Sotāpannasakadāgāmino pana tattha maggaṃ bhāvetvā tatrupapattikā nāma hontīti tesaṃ idhāgamanaññeva natthi. Iti so anāgāmissa phalasacchikiriyaṃ puṭṭho paṭijānāti. Itaresaṃ paṭikkhipati.
อนาคามี ปุคฺคโล ตตฺถ ภาวิเตน มเคฺคนาติ ปเญฺห ‘‘อนาคามิโน ตตฺถ มคฺคภาวนาว นตฺถี’’ติ ลทฺธิยา ปฎิกฺขิปติฯ มโคฺค จ ภาวียติ, น จ กิเลสา ปหียนฺตีติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส , รูปาวจรมคฺคํ สนฺธาย ปฎิญฺญา อิตรสฺสฯ รูปาวจรมเคฺคน หิ โส อิธวิหายนิโฎฺฐ นาม ชาโตฯ
Anāgāmī puggalo tattha bhāvitena maggenāti pañhe ‘‘anāgāmino tattha maggabhāvanāva natthī’’ti laddhiyā paṭikkhipati. Maggo ca bhāvīyati, na ca kilesā pahīyantīti pucchā sakavādissa , rūpāvacaramaggaṃ sandhāya paṭiññā itarassa. Rūpāvacaramaggena hi so idhavihāyaniṭṭho nāma jāto.
อนาคามี ปุคฺคโล กตกรณีโยติ ปเญฺห ‘‘โอปปาติโก ตตฺถปรินิพฺพายี’’ติ วจนโต อุปปตฺติยาวสฺส กตกรณียาทิภาวํ สนฺธาย ปฎิชานาติฯ อรหาติ ปเญฺห อิธปรินิพฺพายิโน อรหโต วเสเนว ปฎิกฺขิปติฯ ปุน ปุโฎฺฐ ตตฺถปรินิพฺพายิโน วเสน ปฎิชานาติฯ
Anāgāmī puggalo katakaraṇīyoti pañhe ‘‘opapātiko tatthaparinibbāyī’’ti vacanato upapattiyāvassa katakaraṇīyādibhāvaṃ sandhāya paṭijānāti. Arahāti pañhe idhaparinibbāyino arahato vaseneva paṭikkhipati. Puna puṭṭho tatthaparinibbāyino vasena paṭijānāti.
อตฺถิ อรหโต ปุนพฺภโวติอาทีสุปิ ตตฺถปรินิพฺพายี อิธปรินิพฺพายีนํ วเสเนว อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ อปฺปฎิวิทฺธากุโปฺปว ตตฺถปรินิพฺพายตีติ ปุโฎฺฐ อิเธว ภาวิเตน มเคฺคน ตสฺส อกุปฺปปฎิเวธํ อิจฺฉโนฺต ปฎิกฺขิปติฯ
Atthi arahato punabbhavotiādīsupi tatthaparinibbāyī idhaparinibbāyīnaṃ vaseneva attho veditabbo. Appaṭividdhākuppova tatthaparinibbāyatīti puṭṭho idheva bhāvitena maggena tassa akuppapaṭivedhaṃ icchanto paṭikkhipati.
ยถา มิโคติ ปฐมํ อุทาหรณํ ปรวาทิสฺส, ทุติยํ สกวาทิสฺสฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
Yathā migoti paṭhamaṃ udāharaṇaṃ paravādissa, dutiyaṃ sakavādissa. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
พฺรหฺมจริยกถา นิฎฺฐิตาฯ
Brahmacariyakathā niṭṭhitā.
๓. โอธิโสกถาวณฺณนา
3. Odhisokathāvaṇṇanā
๒๗๔. อิทานิ โอธิโสกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เย โสตาปนฺนาทีนํ นานาภิสมยวเสน ทุกฺขทสฺสนาทีหิ โอธิโส โอธิโส เอกเทเสน เอกเทเสน กิเลสปฺปหานํ อิจฺฉนฺติ เสยฺยถาปิ เอตรหิ สมฺมิติยาทโย, เตสํ ตํ ลทฺธิํ ภินฺทิตุํ โอธิโสติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฎิญฺญา ปรวาทิสฺสฯ ปุน อนุโยโค สกวาทิสฺส, เอกเทเสน โสตาปนฺนาทิภาวสฺส อภาวโต ปฎิเกฺขโป ปรวาทิสฺสฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพวาเรสุ อโตฺถ เวทิตโพฺพติฯ
274. Idāni odhisokathā nāma hoti. Tattha ye sotāpannādīnaṃ nānābhisamayavasena dukkhadassanādīhi odhiso odhiso ekadesena ekadesena kilesappahānaṃ icchanti seyyathāpi etarahi sammitiyādayo, tesaṃ taṃ laddhiṃ bhindituṃ odhisoti pucchā sakavādissa, paṭiññā paravādissa. Puna anuyogo sakavādissa, ekadesena sotāpannādibhāvassa abhāvato paṭikkhepo paravādissa. Iminā upāyena sabbavāresu attho veditabboti.
โอธิโสกถาวณฺณนาฯ
Odhisokathāvaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / กถาวตฺถุปาฬิ • Kathāvatthupāḷi / ๓. พฺรหฺมจริยกถา • 3. Brahmacariyakathā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā
๓. พฺรหฺมจริยกถา • 3. Brahmacariyakathā
๔. โอธิโสกถาวณฺณนา • 4. Odhisokathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๓. พฺรหฺมจริยกถา • 3. Brahmacariyakathā
