Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൨. ബ്രഹ്മദത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
12. Brahmadattattheragāthāvaṇṇanā
അക്കോധസ്സാതിആദികാ ആയസ്മതോ ബ്രഹ്മദത്തത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം കോസലരഞ്ഞോ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, ബ്രഹ്മദത്തോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വയപ്പത്തോ ജേതവനമഹേ ബുദ്ധാനുഭാവം ദിസ്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ സഹ പടിസമ്ഭിദാഹി ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തം ഏകദിവസം നഗരേ പിണ്ഡായ ചരന്തം അഞ്ഞതരോ ബ്രാഹ്മണോ അക്കോസി. ഥേരോ തം സുത്വാപി തുണ്ഹീഭൂതോ പിണ്ഡായ ചരതിയേവ, ബ്രാഹ്മണോ പുനപി അക്കോസിയേവ. മനുസ്സാ ഏവം അക്കോസന്തമ്പി നം ‘‘അയം ഥേരോ ന കിഞ്ചി ഭണതീ’’തി ആഹംസു. തം സുത്വാ ഥേരോ തേസം മനുസ്സാനം ധമ്മം ദേസേന്തോ –
Akkodhassātiādikā āyasmato brahmadattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kosalarañño putto hutvā nibbatti, brahmadattotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto jetavanamahe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi chaḷabhiñño ahosi. Taṃ ekadivasaṃ nagare piṇḍāya carantaṃ aññataro brāhmaṇo akkosi. Thero taṃ sutvāpi tuṇhībhūto piṇḍāya caratiyeva, brāhmaṇo punapi akkosiyeva. Manussā evaṃ akkosantampi naṃ ‘‘ayaṃ thero na kiñci bhaṇatī’’ti āhaṃsu. Taṃ sutvā thero tesaṃ manussānaṃ dhammaṃ desento –
൪൪൧.
441.
‘‘അക്കോധസ്സ കുതോ കോധോ, ദന്തസ്സ സമജീവിനോ;
‘‘Akkodhassa kuto kodho, dantassa samajīvino;
സമ്മദഞ്ഞാ വിമുത്തസ്സ, ഉപസന്തസ്സ താദിനോ.
Sammadaññā vimuttassa, upasantassa tādino.
൪൪൨.
442.
‘‘തസ്സേവ തേന പാപിയോ, യോ കുദ്ധം പടികുജ്ഝതി;
‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;
കുദ്ധം അപ്പടികുജ്ഝന്തോ, സങ്ഗാമം ജേതി ദുജ്ജയം.
Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.
൪൪൩.
443.
‘‘ഉഭിന്നമത്ഥം ചരതി, അത്തനോ ച പരസ്സ ച;
‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;
പരം സങ്കുപിതം ഞത്വാ, യോ സതോ ഉപസമ്മതി.
Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati.
൪൪൪.
444.
‘‘ഉഭിന്നം തികിച്ഛന്തം തം, അത്തനോ ച പരസ്സ ച;
‘‘Ubhinnaṃ tikicchantaṃ taṃ, attano ca parassa ca;
ജനാ മഞ്ഞന്തി ബാലോതി, യേ ധമ്മസ്സ അകോവിദാ. (സം॰ നി॰ ൧.൧൮൯);
Janā maññanti bāloti, ye dhammassa akovidā. (saṃ. ni. 1.189);
൪൪൫.
445.
‘‘ഉപ്പജ്ജേ തേ സചേ കോധോ, ആവജ്ജ കകചൂപമം;
‘‘Uppajje te sace kodho, āvajja kakacūpamaṃ;
ഉപ്പജ്ജേ ചേ രസേ തണ്ഹാ, പുത്തമംസൂപമം സര.
Uppajje ce rase taṇhā, puttamaṃsūpamaṃ sara.
൪൪൬.
446.
‘‘സചേ ധാവതി ചിത്തം തേ, കാമേസു ച ഭവേസു ച;
‘‘Sace dhāvati cittaṃ te, kāmesu ca bhavesu ca;
ഖിപ്പം നിഗ്ഗണ്ഹ സതിയാ, കിട്ഠാദം വിയ ദുപ്പസു’’ന്തി. –
Khippaṃ niggaṇha satiyā, kiṭṭhādaṃ viya duppasu’’nti. –
ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി.
Imā gāthā abhāsi.
തത്ഥ അക്കോധസ്സാതി കോധരഹിതസ്സ മഗ്ഗേന സമുച്ഛിന്നകോധസ്സ. കുതോ കോധോതി കുതോ നാമ ഹേതു കോധോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, തസ്സ ഉപ്പത്തികാരണം നത്ഥീതി അത്ഥോ. ദന്തസ്സാതി ഉത്തമേന ദമേന അഗ്ഗമഗ്ഗദമഥേന ദന്തസ്സ. സമജീവിനോതി കായവിസമാദീനി സബ്ബസോ പഹായ കായസമാദീനം വസേന സമം ജീവന്തസ്സ സത്തട്ഠാനിയേന സമ്പജഞ്ഞേന സമ്മദേവ വത്തന്തസ്സ. സമ്മദഞ്ഞാ വിമുത്തസ്സാതി സമ്മാ അഞ്ഞായ അഭിഞ്ഞേയ്യാദികേ ധമ്മേ ജാനിത്വാ സബ്ബാസവേഹി വിപ്പമുത്തസ്സ. തതോ ഏവ സബ്ബകിലേസദരഥപരിളാഹവൂപസമേന ഉപസന്തസ്സ. ഇട്ഠാദീസു താദിലക്ഖണപ്പത്തിയാ താദിനോ ഖീണാസവസ്സ കുതോ കോധോതി അഞ്ഞാപദേസേന ഥേരോ അത്തനോ കോധാഭാവം തസ്സ ച കാരണാനി വത്വാ ഇദാനി കോധേ അകോധേ ച ആദീനവാനിസംസദസ്സനേന ധമ്മം കഥേന്തോ ‘‘തസ്സേവാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ യോ കുദ്ധം പടികുജ്ഝതീതി യോ പുഗ്ഗലോ അത്തനോ ഉപരി കുദ്ധം കുപിതം പുഗ്ഗലം പടികുജ്ഝതി, തസ്സേവ തേന പടികുജ്ഝനപച്ചക്കോസനപടിപ്പഹരണാദിനാ പാപിയോ ഇധലോകേ വിഞ്ഞൂഗരഹാദിവസേന പരലോകേ നിരയദുക്ഖാദിവസേന അഭദ്ദകതരം അകല്യാണതരം ഹോതി. കുജ്ഝനേന പന അകുദ്ധസ്സ പാപം ഹോതീതി വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി. കേചി പന ‘‘യോ അകുദ്ധം പടികുദ്ധം ആരബ്ഭ കുജ്ഝതീ’’തി അത്ഥം വദന്തി. കുദ്ധം അപ്പടികുജ്ഝന്തോതി യോ പന കുദ്ധം പുഗ്ഗലം ‘‘അയം കുദ്ധോ കോധപരേതോ’’തി ഞത്വാ ന പടികുജ്ഝതി ഖമതി, സോ ദുജ്ജയം കിലേസസങ്ഗാമം ജേതി നാമ. ന കേവലഞ്ചസ്സ കിലേസസങ്ഗാമജയോ ഏവ, അഥ ഖോ ഉഭയഹിതപടിപത്തിമ്പീതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഉഭിന്നമത്ഥം…പേ॰… ഉപസമ്മതീ’’തി. യോ പരം പുഗ്ഗലം സങ്കുപിതം കുദ്ധം ‘‘കോധപരേതോ’’തി ഞത്വാ തം മേത്തായന്തോ അജ്ഝുപേക്ഖന്തോ വാ സതോ സമ്പജാനോ ഹുത്വാ ഉപസമ്മതി ഖമതി ന പടിപ്ഫരതി. സോ അത്തനോ ച പരസ്സ ചാതി ഉഭിന്നം ഉഭയലോകസുഖാവഹം അത്ഥം ഹിതം ചരതി.
Tattha akkodhassāti kodharahitassa maggena samucchinnakodhassa. Kuto kodhoti kuto nāma hetu kodho uppajjeyya, tassa uppattikāraṇaṃ natthīti attho. Dantassāti uttamena damena aggamaggadamathena dantassa. Samajīvinoti kāyavisamādīni sabbaso pahāya kāyasamādīnaṃ vasena samaṃ jīvantassa sattaṭṭhāniyena sampajaññena sammadeva vattantassa. Sammadaññā vimuttassāti sammā aññāya abhiññeyyādike dhamme jānitvā sabbāsavehi vippamuttassa. Tato eva sabbakilesadarathapariḷāhavūpasamena upasantassa. Iṭṭhādīsu tādilakkhaṇappattiyā tādino khīṇāsavassa kuto kodhoti aññāpadesena thero attano kodhābhāvaṃ tassa ca kāraṇāni vatvā idāni kodhe akodhe ca ādīnavānisaṃsadassanena dhammaṃ kathento ‘‘tassevā’’tiādimāha. Tattha yo kuddhaṃ paṭikujjhatīti yo puggalo attano upari kuddhaṃ kupitaṃ puggalaṃ paṭikujjhati, tasseva tena paṭikujjhanapaccakkosanapaṭippaharaṇādinā pāpiyo idhaloke viññūgarahādivasena paraloke nirayadukkhādivasena abhaddakataraṃ akalyāṇataraṃ hoti. Kujjhanena pana akuddhassa pāpaṃ hotīti vattabbameva natthi. Keci pana ‘‘yo akuddhaṃ paṭikuddhaṃ ārabbha kujjhatī’’ti atthaṃ vadanti. Kuddhaṃ appaṭikujjhantoti yo pana kuddhaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ kuddho kodhapareto’’ti ñatvā na paṭikujjhati khamati, so dujjayaṃ kilesasaṅgāmaṃ jeti nāma. Na kevalañcassa kilesasaṅgāmajayo eva, atha kho ubhayahitapaṭipattimpīti dassento āha ‘‘ubhinnamatthaṃ…pe… upasammatī’’ti. Yo paraṃ puggalaṃ saṅkupitaṃ kuddhaṃ ‘‘kodhapareto’’ti ñatvā taṃ mettāyanto ajjhupekkhanto vā sato sampajāno hutvā upasammati khamati na paṭippharati. So attano ca parassa cāti ubhinnaṃ ubhayalokasukhāvahaṃ atthaṃ hitaṃ carati.
ഉഭിന്നം തികിച്ഛന്തം തന്തി തം അത്തനോ ച പരസ്സ ചാതി ഉഭിന്നം ദ്വിന്നം കോധബ്യാധിതികിച്ഛായ തികിച്ഛന്തം ഖമന്തം പുഗ്ഗലം യേ ജനാ ധമ്മസ്സ അരിയാചാരധമ്മേ അകുസലാ, തേ ബാലാ ‘‘അയം അവിദ്ദസു യോ അത്താനം അക്കോസന്തസ്സ പഹരന്തസ്സ കിഞ്ചി ന കരോതീ’’തി മഞ്ഞന്തി , തം തേസം അയോനിസോ മഞ്ഞനന്തി അധിപ്പായോ. ‘‘തികിച്ഛന’’ന്തിപി പഠന്തി, തികിച്ഛനസഭാവന്തി അത്ഥോ.
Ubhinnaṃ tikicchantaṃ tanti taṃ attano ca parassa cāti ubhinnaṃ dvinnaṃ kodhabyādhitikicchāya tikicchantaṃ khamantaṃ puggalaṃ ye janā dhammassa ariyācāradhamme akusalā, te bālā ‘‘ayaṃ aviddasu yo attānaṃ akkosantassa paharantassa kiñci na karotī’’ti maññanti , taṃ tesaṃ ayoniso maññananti adhippāyo. ‘‘Tikicchana’’ntipi paṭhanti, tikicchanasabhāvanti attho.
ഏവം ഥേരേന വുച്ചമാനം ധമ്മം സുത്വാ അക്കോസകബ്രാഹ്മണോ സംവിഗ്ഗോ പസന്നചിത്തോ ച ഹുത്വാ ഥേരം ഖമാപേത്വാ തസ്സേവ സന്തികേ പബ്ബജി. ഥേരോ തസ്സ കമ്മട്ഠാനം ദേന്തോ ‘‘ഇമസ്സ മേത്താഭാവനാ യുത്താ’’തി മേത്താകമ്മട്ഠാനം ദത്വാ കോധപരിയുട്ഠാനാദീസു പച്ചവേക്ഖണാദിവിധിം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഉപ്പജ്ജേ തേ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഉപ്പജ്ജേ തേ സചേതി സചേ തേ കമ്മട്ഠാനം അനുയുഞ്ജന്തസ്സ കഞ്ചി പുഗ്ഗലം നിസ്സായ ചിരപരിചയോ കോധോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, തസ്സ വൂപസമായ –
Evaṃ therena vuccamānaṃ dhammaṃ sutvā akkosakabrāhmaṇo saṃviggo pasannacitto ca hutvā theraṃ khamāpetvā tasseva santike pabbaji. Thero tassa kammaṭṭhānaṃ dento ‘‘imassa mettābhāvanā yuttā’’ti mettākammaṭṭhānaṃ datvā kodhapariyuṭṭhānādīsu paccavekkhaṇādividhiṃ dassento ‘‘uppajje te’’tiādimāha. Tattha uppajje te saceti sace te kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantassa kañci puggalaṃ nissāya ciraparicayo kodho uppajjeyya, tassa vūpasamāya –
‘‘ഉഭതോദണ്ഡകേന ചേപി, ഭിക്ഖവേ, കകചേന ചോരാ ഓചരകാ അങ്ഗമങ്ഗാനി ഓകന്തേയ്യും, തത്രാപി യോ മനോ പദൂസേയ്യ, ന മേ സോ തേന സാസനകരോ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൨൩൨) –
‘‘Ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti (ma. ni. 1.232) –
സത്ഥാരാ വുത്തം കകചൂപമം ഓവാദം ആവജ്ജേഹി. ഉപ്പജ്ജേ ചേ രസേ തണ്ഹാതി സചേ തേ മധുരാദിഭേദേ രസേ തണ്ഹാ അഭിലാസോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ, തസ്സ വൂപസമായ –
Satthārā vuttaṃ kakacūpamaṃ ovādaṃ āvajjehi. Uppajje ce rase taṇhāti sace te madhurādibhede rase taṇhā abhilāso uppajjeyya, tassa vūpasamāya –
‘‘പുത്തമംസം ജായമ്പതികാ യഥാ കന്താരനിത്ഥരണത്ഥമേവ ഖാദിംസു, ന രസതണ്ഹായ ഏവം കുലപുത്തോപി പബ്ബജിതോ പിണ്ഡപാതം പടിസേവതി…പേ॰… ഫാസുവിഹാരോ ചാ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൬൩ അത്ഥതോ സമാനം) –
‘‘Puttamaṃsaṃ jāyampatikā yathā kantāranittharaṇatthameva khādiṃsu, na rasataṇhāya evaṃ kulaputtopi pabbajito piṇḍapātaṃ paṭisevati…pe… phāsuvihāro cā’’ti (saṃ. ni. 2.63 atthato samānaṃ) –
ഏവം വുത്തം പുത്തമംസൂപമോവാദം സര അനുസ്സര.
Evaṃ vuttaṃ puttamaṃsūpamovādaṃ sara anussara.
സചേ ധാവതി തേ ചിത്തന്തി അയോനിസോ മനസി കരോതോ തവ ചിത്തം കാമേസു പഞ്ചകാമഗുണേസു ഛന്ദരാഗവസേന, കാമഭവാദീസു ഭവേസു ഭവപത്ഥനാവസേന സചേ ധാവതി സരതി ജവതി. ഖിപ്പം നിഗ്ഗണ്ഹ സതിയാ, കിട്ഠാദം വിയ ദുപ്പസുന്തി തഥാ ധാവിതും അദേന്തോ യഥാ നാമ പുരിസോ കിട്ഠാദം സസ്സഖാദകം ദുപ്പസും ദുട്ഠഗോണം യോത്തേന ഥമ്ഭേ ബന്ധിത്വാ അത്തനോ വസേ വത്തേതി, ഏവം സതിയാ സതിയോത്തേന സമ്മാധിഥമ്ഭേ ബന്ധന്തോ ഖിപ്പം സീഘമേവ നിഗ്ഗണ്ഹ, യഥാ കിലേസവിഗമേന നിബ്ബിസേവനം ഹോതി, തഥാ ദമേഹീതി. കേചി പന ‘‘ഥേരോ പുഥുജ്ജനോവ ഹുത്വാ അക്കോസം അധിവാസേന്തോ തേസം മനുസ്സാനം അരിയഗുണേ പകാസേന്തോ ധമ്മം കഥേത്വാ പച്ഛാ ദ്വീഹി ഗാഥാഹി അത്താനം ഓവദന്തോ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പത്വാ അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ ഇമായേവ ഗാഥാ അഭാസീ’’തി വദന്തി.
Sace dhāvati te cittanti ayoniso manasi karoto tava cittaṃ kāmesu pañcakāmaguṇesu chandarāgavasena, kāmabhavādīsu bhavesu bhavapatthanāvasena sace dhāvati sarati javati. Khippaṃ niggaṇha satiyā, kiṭṭhādaṃviya duppasunti tathā dhāvituṃ adento yathā nāma puriso kiṭṭhādaṃ sassakhādakaṃ duppasuṃ duṭṭhagoṇaṃ yottena thambhe bandhitvā attano vase vatteti, evaṃ satiyā satiyottena sammādhithambhe bandhanto khippaṃ sīghameva niggaṇha, yathā kilesavigamena nibbisevanaṃ hoti, tathā damehīti. Keci pana ‘‘thero puthujjanova hutvā akkosaṃ adhivāsento tesaṃ manussānaṃ ariyaguṇe pakāsento dhammaṃ kathetvā pacchā dvīhi gāthāhi attānaṃ ovadanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā aññaṃ byākaronto imāyeva gāthā abhāsī’’ti vadanti.
ബ്രഹ്മദത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Brahmadattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧൨. ബ്രഹ്മദത്തത്ഥേരഗാഥാ • 12. Brahmadattattheragāthā