| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๓. พฺรหฺมเทวสุตฺตวณฺณนา
3. Brahmadevasuttavaṇṇanā
๑๗๔. เอกโกติ วิเวกฎฺฐิตตาย นิสฺสโฎฯ คณสงฺคณิกาภาโว ตสฺสาเนน ทีปิโต, กิเลสสงฺคณิกาภาโว ปน ‘‘อปฺปมโตฺต’’ติอาทีหิ ปกาสิโตฯ เปสิตโตฺตติ นิพฺพานํ ปติ เปสิตจิโตฺตฯ สมฺมเทวาติ ญาเยเนวฯ โส ปน ยทิ อาคมนโต ปฎฺฐาย ลพฺภติ, วตฺตพฺพเมว นตฺถิ, อถ ปฎิปทารมฺภโต ปฎฺฐาย ลพฺภติ, เอวมฺปิ วฎฺฎเตวาติ ทเสฺสตุํ ‘‘ยถา วา ตถา วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อคฺคมคฺคาธิคเมน อสโมฺมหปฎิเวธสฺส สิขาปฺปตฺตตฺตา มคฺคธเมฺมสุ วิย ผลธเมฺมสุปิ สาติสโย อสโมฺมโหติ ‘‘สยํ อภิญฺญา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สามํ ชานิตฺวา’’ติฯ ยถา ชานนา ปนสฺส สจฺฉิกรณํ อตฺตปจฺจกฺขกิริยาติ ‘‘สจฺฉิกตฺวา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปจฺจกฺขํ กตฺวา’’ติฯ ตถา สจฺฉิกิริยา จสฺส วิปสฺสนาปฎิลาโภติ ‘‘อุปสมฺปชฺชา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปฎิลภิตฺวา’’ติฯ เอเตนาติ ‘‘ขีณา ชาตี’’ติอาทิวจเนนฯ
174.Ekakoti vivekaṭṭhitatāya nissaṭo. Gaṇasaṅgaṇikābhāvo tassānena dīpito, kilesasaṅgaṇikābhāvo pana ‘‘appamatto’’tiādīhi pakāsito. Pesitattoti nibbānaṃ pati pesitacitto. Sammadevāti ñāyeneva. So pana yadi āgamanato paṭṭhāya labbhati, vattabbameva natthi, atha paṭipadārambhato paṭṭhāya labbhati, evampi vaṭṭatevāti dassetuṃ ‘‘yathā vā tathā vā’’tiādi vuttaṃ. Aggamaggādhigamena asammohapaṭivedhassa sikhāppattattā maggadhammesu viya phaladhammesupi sātisayo asammohoti ‘‘sayaṃ abhiññā’’ti vuttanti āha ‘‘sāmaṃ jānitvā’’ti. Yathā jānanā panassa sacchikaraṇaṃ attapaccakkhakiriyāti ‘‘sacchikatvā’’ti vuttanti āha ‘‘paccakkhaṃ katvā’’ti. Tathā sacchikiriyā cassa vipassanāpaṭilābhoti ‘‘upasampajjā’’ti vuttanti āha ‘‘paṭilabhitvā’’ti. Etenāti ‘‘khīṇā jātī’’tiādivacanena.
ชาติ ขีณาติ เอตฺถ ชาติสีเสน ตพฺพิการวโนฺต ขนฺธา วุตฺตาฯ ปุเพฺพว ขีณตฺตาติ มคฺคาธิคมนโต ปเคว อตีตภาเวเนว ขีณตฺตาฯ ตตฺถ อนาคเตสุฯ วายามาภาวโตติ อวิชฺชมานตฺตาฯ อนาคตภาวสามญฺญํ คเหตฺวา เลเสน วุตฺตํฯ น ปจฺจุปฺปนฺนา วิชฺชมานตฺตาติ สํกิลิฎฺฐา จ มคฺคภาวนาติ สิยาติ วจนเสโสฯ ยถา อชาตผลตรุณรุกฺขมูเล ฉิเนฺน อายติอุปฺปชฺชนารหานิ ผลานิ เฉทนปจฺจยา อนุปฺปชฺชมานานิ นฎฺฐานิ นาม โหนฺติ, เอวเมว ภาวนาย อสติ อุปฺปชฺชนารหา กิเลสา ตปฺปจฺจยา ชาติ จ มคฺคภาวนาย สติ น อุปฺปชฺชมานา ปหีนาติ วุจฺจนฺตีติ อิมมตฺถํ ทเสฺสติ ‘‘มคฺคสฺส ปนา’’ติอาทินาฯ อนุปฺปาทธมฺมตํ อาปชฺชเนน ญาเณน ขีณราควเสนฯ
Jātikhīṇāti ettha jātisīsena tabbikāravanto khandhā vuttā. Pubbeva khīṇattāti maggādhigamanato pageva atītabhāveneva khīṇattā. Tattha anāgatesu. Vāyāmābhāvatoti avijjamānattā. Anāgatabhāvasāmaññaṃ gahetvā lesena vuttaṃ. Na paccuppannā vijjamānattāti saṃkiliṭṭhā ca maggabhāvanāti siyāti vacanaseso. Yathā ajātaphalataruṇarukkhamūle chinne āyatiuppajjanārahāni phalāni chedanapaccayā anuppajjamānāni naṭṭhāni nāma honti, evameva bhāvanāya asati uppajjanārahā kilesā tappaccayā jāti ca maggabhāvanāya sati na uppajjamānā pahīnāti vuccantīti imamatthaṃ dasseti ‘‘maggassa panā’’tiādinā. Anuppādadhammataṃ āpajjanena ñāṇena khīṇarāgavasena.
โสฬสกิจฺจภาวายาติ โสฬสกิจฺจตาย, โสฬสวิธสฺส วา กิจฺจสฺส ภาวาย อุปฺปาทนายฯ ปาฬิยํ สปทานนฺติ สปทานจาโร วุโตฺต ภาวนปุํสกนิเทฺทเสนาติ อาห ‘‘สปทานจาร’’นฺติฯ อนุกฺกมฺมาติ อนติกฺกมิตฺวาฯ อาหุติปิณฺฑนฺติ ชุหิตพฺพปิณฺฑํ, ชุหนวเสน อคฺคิมฺหิ ปกฺขิปิตพฺพปายาสปิณฺฑนฺติ อธิปฺปาโยฯ ภูตพลิกมฺมนฺติ ตถา ปกฺขิปิตฺวา พลิกมฺมกรณํฯ หริตุปลิตฺตนฺติ อลฺลโคมเยน กตปริภณฺฑํฯ วนมาลปริกฺขิตฺตนฺติ มโนหราหิ วนปุปฺผมาลาหิ ปริกฺขิตฺตํฯ ธูมกฎจฺฉูติ ธูมปานํฯ สีลคนฺธนฺติ สีลํ ปฎิจฺจ อุปฺปนฺนกิตฺติคนฺธํฯ ฆายมานสฺสาติ อุปคตํ คณฺหนฺตสฺสฯ
Soḷasakiccabhāvāyāti soḷasakiccatāya, soḷasavidhassa vā kiccassa bhāvāya uppādanāya. Pāḷiyaṃ sapadānanti sapadānacāro vutto bhāvanapuṃsakaniddesenāti āha ‘‘sapadānacāra’’nti. Anukkammāti anatikkamitvā. Āhutipiṇḍanti juhitabbapiṇḍaṃ, juhanavasena aggimhi pakkhipitabbapāyāsapiṇḍanti adhippāyo. Bhūtabalikammanti tathā pakkhipitvā balikammakaraṇaṃ. Haritupalittanti allagomayena kataparibhaṇḍaṃ. Vanamālaparikkhittanti manoharāhi vanapupphamālāhi parikkhittaṃ. Dhūmakaṭacchūti dhūmapānaṃ. Sīlagandhanti sīlaṃ paṭicca uppannakittigandhaṃ. Ghāyamānassāti upagataṃ gaṇhantassa.
อิมมฺหา ฐานาติ อิมสฺมา มนุสฺสานํ วสนฎฺฐานา, มหาปถวิตลโตติ อธิปฺปาโยฯ สพฺพเหฎฺฐิโมติ พฺรหฺมปาริสชฺชานํ วาสพฺรหฺมโลกมาหฯ พฺรหฺมปโถ นาม จตฺตาริ กุสลชฺฌานานิ พฺรหฺมโลกมคฺคภาวโตฯ ชีวิตปโถ นาม ชีวิตปวตฺติอุปายภาวโตฯ ‘‘ภุญฺชตุ ภวํ มหาพฺรหฺมา’’ติ วจนํ สนฺธายาห ‘‘กิํ ชปฺปสี’’ติอาทิฯ ติณพีชานีติ สาลิตณฺฑุลาทีนิฯ โคยูสนฺติ ขีรํ ชิคุจฺฉโนฺต วทติฯ อยมฺปิ อโตฺถ ‘‘เนตาทิโส พฺรหฺมภโกฺข’’ติ วทเนฺตน ทีปิโตติฯ
Imamhāṭhānāti imasmā manussānaṃ vasanaṭṭhānā, mahāpathavitalatoti adhippāyo. Sabbaheṭṭhimoti brahmapārisajjānaṃ vāsabrahmalokamāha. Brahmapatho nāma cattāri kusalajjhānāni brahmalokamaggabhāvato. Jīvitapatho nāma jīvitapavattiupāyabhāvato. ‘‘Bhuñjatu bhavaṃ mahābrahmā’’ti vacanaṃ sandhāyāha ‘‘kiṃ jappasī’’tiādi. Tiṇabījānīti sālitaṇḍulādīni. Goyūsanti khīraṃ jigucchanto vadati. Ayampi attho ‘‘netādiso brahmabhakkho’’ti vadantena dīpitoti.
อติเทวปโตฺตปิ ปญฺจขนฺธูปธีนํ อตฺถิตาย กิเลสูปธิอาทีนํเยว วิรหิตภาโว คหิโตฯ อญฺญตฺร หิ ภาวปจฺจยํ ตทโตฺถ วิญฺญายตีติ อาห ‘‘อติเทวภาวํ ปโตฺต’’ติฯ ยสฺมา พฺรหฺมาโนปิ เทวคติปริยาปนฺนตฺตา เทวา เอว, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อติพฺรหฺมภาวํ ปโตฺต’’ติฯ
Atidevapattopi pañcakhandhūpadhīnaṃ atthitāya kilesūpadhiādīnaṃyeva virahitabhāvo gahito. Aññatra hi bhāvapaccayaṃ tadattho viññāyatīti āha ‘‘atidevabhāvaṃ patto’’ti. Yasmā brahmānopi devagatipariyāpannattā devā eva, tasmā vuttaṃ ‘‘atibrahmabhāvaṃ patto’’ti.
อตฺตานํ ภาเวตฺวาติ สีลาทีหิ คุเณหิ อตฺตานํ วเฑฺฒตฺวา ปริพฺรูหิตฺวา ฐิโตฯ
Attānaṃbhāvetvāti sīlādīhi guṇehi attānaṃ vaḍḍhetvā paribrūhitvā ṭhito.
ปุถุชฺชนา ตสา ตณฺหามานทิฎฺฐิปริตฺตาสวเสน ตาสนโตฯ ขีณาสวา ถาวรา นาม สพฺพโส คตีสุ สญฺจรณาภาวโตฯ ตถา หิ จตุนฺนํ สจฺจานํ สพฺพโส อทิฎฺฐตฺตา ภวทายชฺชสฺส ตณฺหาทาสพฺยสฺส ภาวโต เอกจฺจาสุ คตีสุ สญฺจรณสภาวโต เสกฺขา ถาวรา น โหนฺติฯ ภชมานาติ ภชาปิยมานาฯ ถาวรปกฺขเมว ภชนฺติ สพฺพเสฎฺฐปกฺขํ เอกนฺตปสฎฺฐํ ภชมานภาวํ อุปาทายฯ
Puthujjanā tasā taṇhāmānadiṭṭhiparittāsavasena tāsanato. Khīṇāsavā thāvarā nāma sabbaso gatīsu sañcaraṇābhāvato. Tathā hi catunnaṃ saccānaṃ sabbaso adiṭṭhattā bhavadāyajjassa taṇhādāsabyassa bhāvato ekaccāsu gatīsu sañcaraṇasabhāvato sekkhā thāvarā na honti. Bhajamānāti bhajāpiyamānā. Thāvarapakkhameva bhajanti sabbaseṭṭhapakkhaṃ ekantapasaṭṭhaṃ bhajamānabhāvaṃ upādāya.
ปหีนกิเลโส ขีณาสโว วิเสโนฯ สุขํ อายติ สุขายติ, ตสฺส การกํ สุขายติกํฯ
Pahīnakileso khīṇāsavo viseno. Sukhaṃ āyati sukhāyati, tassa kārakaṃ sukhāyatikaṃ.
พฺรหฺมเทวสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Brahmadevasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๓. พฺรหฺมเทวสุตฺตํ • 3. Brahmadevasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. พฺรหฺมเทวสุตฺตวณฺณนา • 3. Brahmadevasuttavaṇṇanā
