Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మపద-అట్ఠకథా • Dhammapada-aṭṭhakathā

    ౨౬. బ్రాహ్మణవగ్గో

    26. Brāhmaṇavaggo

    ౧. పసాదబహులబ్రాహ్మణవత్థు

    1. Pasādabahulabrāhmaṇavatthu

    ఛిన్ద సోతన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో పసాదబహులం బ్రాహ్మణం ఆరబ్భ కథేసి.

    Chindasotanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto pasādabahulaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర బ్రాహ్మణో భగవతో ధమ్మదేసనం సుత్వా పసన్నచిత్తో అత్తనో గేహే సోళసమత్తానం భిక్ఖూనం నిచ్చభత్తం పట్ఠపేత్వా భిక్ఖూనం ఆగతవేలాయ పత్తం గహేత్వా ‘‘ఆగచ్ఛన్తు భోన్తో అరహన్తో, నిసీదన్తు భోన్తో అరహన్తో’’తి యంకిఞ్చి వదన్తో అరహన్తవాదపటిసంయుత్తమేవ వదతి. తేసు పుథుజ్జనా ‘‘అయం అమ్హేసు అరహన్తసఞ్ఞీ’’తి చిన్తయింసు, ఖీణాసవా ‘‘అయం నో ఖీణాసవభావం జానాతీ’’తి. ఏవం తే సబ్బేపి కుక్కుచ్చాయన్తా తస్స గేహం నాగమింసు. సో దుక్ఖీ దుమ్మనో ‘‘కిన్ను ఖో, అయ్యా, నాగచ్ఛన్తీ’’తి విహారం గన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా తమత్థం ఆరోచేసి. సత్థా భిక్ఖూ ఆమన్తేత్వా ‘‘కిం ఏతం, భిక్ఖవే’’తి పుచ్ఛిత్వా తేహి తస్మిం అత్థే ఆరోచితే ‘‘సాదియథ పన తుమ్హే, భిక్ఖవే, అరహన్తవాద’’న్తి ఆహ. ‘‘న సాదియామ మయం, భన్తే’’తి. ‘‘ఏవం సన్తే మనుస్సానం ఏతం పసాదభఞ్ఞం, అనాపత్తి , భిక్ఖవే, పసాదభఞ్ఞే, అపి చ ఖో పన బ్రాహ్మణస్స అరహన్తేసు అధిమత్తం పేమం, తస్మా తుమ్హేహిపి తణ్హాసోతం ఛేత్వా అరహత్తమేవ పత్తుం యుత్త’’న్తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    So kira brāhmaṇo bhagavato dhammadesanaṃ sutvā pasannacitto attano gehe soḷasamattānaṃ bhikkhūnaṃ niccabhattaṃ paṭṭhapetvā bhikkhūnaṃ āgatavelāya pattaṃ gahetvā ‘‘āgacchantu bhonto arahanto, nisīdantu bhonto arahanto’’ti yaṃkiñci vadanto arahantavādapaṭisaṃyuttameva vadati. Tesu puthujjanā ‘‘ayaṃ amhesu arahantasaññī’’ti cintayiṃsu, khīṇāsavā ‘‘ayaṃ no khīṇāsavabhāvaṃ jānātī’’ti. Evaṃ te sabbepi kukkuccāyantā tassa gehaṃ nāgamiṃsu. So dukkhī dummano ‘‘kinnu kho, ayyā, nāgacchantī’’ti vihāraṃ gantvā satthāraṃ vanditvā tamatthaṃ ārocesi. Satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘kiṃ etaṃ, bhikkhave’’ti pucchitvā tehi tasmiṃ atthe ārocite ‘‘sādiyatha pana tumhe, bhikkhave, arahantavāda’’nti āha. ‘‘Na sādiyāma mayaṃ, bhante’’ti. ‘‘Evaṃ sante manussānaṃ etaṃ pasādabhaññaṃ, anāpatti , bhikkhave, pasādabhaññe, api ca kho pana brāhmaṇassa arahantesu adhimattaṃ pemaṃ, tasmā tumhehipi taṇhāsotaṃ chetvā arahattameva pattuṃ yutta’’nti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౩౮౩.

    383.

    ‘‘ఛిన్ద సోతం పరక్కమ్మ, కామే పనుద బ్రాహ్మణ;

    ‘‘Chinda sotaṃ parakkamma, kāme panuda brāhmaṇa;

    సఙ్ఖారానం ఖయం ఞత్వా, అకతఞ్ఞూసి బ్రాహ్మణా’’తి.

    Saṅkhārānaṃ khayaṃ ñatvā, akataññūsi brāhmaṇā’’ti.

    తత్థ పరక్కమ్మాతి తణ్హాసోతం నామ న అప్పమత్తకేన వాయామేన ఛిన్దితుం సక్కా, తస్మా ఞాణసమ్పయుత్తేన మహన్తేన పరక్కమేన పరక్కమిత్వా తం సోతం ఛిన్ద. ఉభోపి కామే పనుద నీహర. బ్రాహ్మణాతి ఖీణాసవానం ఆలపనమేతం. సఙ్ఖారానన్తి పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఖయం జానిత్వా. అకతఞ్ఞూతి ఏవం సన్తే త్వం సువణ్ణాదీసు కేనచి అకతస్స నిబ్బానస్స జాననతో అకతఞ్ఞూ నామ హోసీతి.

    Tattha parakkammāti taṇhāsotaṃ nāma na appamattakena vāyāmena chindituṃ sakkā, tasmā ñāṇasampayuttena mahantena parakkamena parakkamitvā taṃ sotaṃ chinda. Ubhopi kāme panuda nīhara. Brāhmaṇāti khīṇāsavānaṃ ālapanametaṃ. Saṅkhārānanti pañcannaṃ khandhānaṃ khayaṃ jānitvā. Akataññūti evaṃ sante tvaṃ suvaṇṇādīsu kenaci akatassa nibbānassa jānanato akataññū nāma hosīti.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    పసాదబహులబ్రాహ్మణవత్థు పఠమం.

    Pasādabahulabrāhmaṇavatthu paṭhamaṃ.

    ౨. సమ్బహులభిక్ఖువత్థు

    2. Sambahulabhikkhuvatthu

    యదా ద్వయేసూతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సమ్బహులే భిక్ఖూ ఆరబ్భ కథేసి.

    Yadādvayesūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sambahule bhikkhū ārabbha kathesi.

    ఏకదివసఞ్హి తింసమత్తా దిసావాసికా భిక్ఖూ ఆగన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా నిసీదింసు. సారిపుత్తత్థేరో తేసం అరహత్తస్స ఉపనిస్సయం దిస్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ఠితకోవ ఇమం పఞ్హం పుచ్ఛి – ‘‘భన్తే, ద్వే ధమ్మాతి వుచ్చన్తి, కతమే ను ఖో ద్వే ధమ్మా’’తి? అథ నం సత్థా ‘‘ద్వే ధమ్మాతి ఖో, సారిపుత్త, సమథవిపస్సనా వుచ్చన్తీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Ekadivasañhi tiṃsamattā disāvāsikā bhikkhū āgantvā satthāraṃ vanditvā nisīdiṃsu. Sāriputtatthero tesaṃ arahattassa upanissayaṃ disvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ṭhitakova imaṃ pañhaṃ pucchi – ‘‘bhante, dve dhammāti vuccanti, katame nu kho dve dhammā’’ti? Atha naṃ satthā ‘‘dve dhammāti kho, sāriputta, samathavipassanā vuccantī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౮౪.

    384.

    ‘‘యదా ద్వయేసు ధమ్మేసు, పారగూ హోతి బ్రాహ్మణో;

    ‘‘Yadā dvayesu dhammesu, pāragū hoti brāhmaṇo;

    అథస్స సబ్బే సంయోగా, అత్థం గచ్ఛన్తి జానతో’’తి.

    Athassa sabbe saṃyogā, atthaṃ gacchanti jānato’’ti.

    తత్థ యదాతి యస్మిం కాలే ద్విధా ఠితేసు సమథవిపస్సనాధమ్మేసు అభిఞ్ఞాపారగాదివసేన అయం ఖీణాసవో పారగూ హోతి, అథస్స వట్టస్మిం సంయోజనసమత్థా సబ్బే కామయోగాదయో సంయోగా ఏవం జానన్తస్స అత్థం పరిక్ఖయం గచ్ఛన్తీతి అత్థో.

    Tattha yadāti yasmiṃ kāle dvidhā ṭhitesu samathavipassanādhammesu abhiññāpāragādivasena ayaṃ khīṇāsavo pāragū hoti, athassa vaṭṭasmiṃ saṃyojanasamatthā sabbe kāmayogādayo saṃyogā evaṃ jānantassa atthaṃ parikkhayaṃ gacchantīti attho.

    దేసనావసానే సబ్బేపి తే భిక్ఖూ అరహత్తే పతిట్ఠహింసూతి.

    Desanāvasāne sabbepi te bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsūti.

    సమ్బహులభిక్ఖువత్థు దుతియం.

    Sambahulabhikkhuvatthu dutiyaṃ.

    ౩. మారవత్థు

    3. Māravatthu

    యస్స పారన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో మారం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yassa pāranti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto māraṃ ārabbha kathesi.

    సో కిరేకస్మిం దివసే అఞ్ఞతరో పురిసో వియ హుత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా పుచ్ఛి – ‘‘భన్తే , పారం పారన్తి వుచ్చతి, కిన్ను ఖో ఏతం పారం నామా’’తి. సత్థా ‘‘మారో అయ’’న్తి విదిత్వా, ‘‘పాపిమ, కిం తవ పారేన, తఞ్హి వీతరాగేహి పత్తబ్బ’’న్తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So kirekasmiṃ divase aññataro puriso viya hutvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘bhante , pāraṃ pāranti vuccati, kinnu kho etaṃ pāraṃ nāmā’’ti. Satthā ‘‘māro aya’’nti viditvā, ‘‘pāpima, kiṃ tava pārena, tañhi vītarāgehi pattabba’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౮౫.

    385.

    ‘‘యస్స పారం అపారం వా, పారాపారం న విజ్జతి;

    ‘‘Yassa pāraṃ apāraṃ vā, pārāpāraṃ na vijjati;

    వీతద్దరం విసంయుత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Vītaddaraṃ visaṃyuttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ పారన్తి అజ్ఝత్తికాని ఛ ఆయతనాని. అపారన్తి బాహిరాని ఛ ఆయతనాని. పారాపారన్తి తదుభయం. న విజ్జతీతి యస్స సబ్బమ్పేతం ‘‘అహ’’న్తి వా ‘‘మమ’’న్తి వా గహణాభావేన నత్థి, తం కిలేసదరథానం విగమేన వీతద్దరం సబ్బకిలేసేహి విసంయుత్తం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha pāranti ajjhattikāni cha āyatanāni. Apāranti bāhirāni cha āyatanāni. Pārāpāranti tadubhayaṃ. Na vijjatīti yassa sabbampetaṃ ‘‘aha’’nti vā ‘‘mama’’nti vā gahaṇābhāvena natthi, taṃ kilesadarathānaṃ vigamena vītaddaraṃ sabbakilesehi visaṃyuttaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    మారవత్థు తతియం.

    Māravatthu tatiyaṃ.

    ౪. అఞ్ఞతరబ్రాహ్మణవత్థు

    4. Aññatarabrāhmaṇavatthu

    ఝాయిన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం బ్రాహ్మణం ఆరబ్భ కథేసి.

    Jhāyinti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర చిన్తేసి – ‘‘సత్థా అత్తనో సావకే, ‘బ్రాహ్మణా’తి వదతి, అహఞ్చమ్హి జాతిగోత్తేన బ్రాహ్మణో, మమ్పి ను ఖో ఏవం వత్తుం వట్టతీ’’తి. సో సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా తమత్థం పుచ్ఛి. సత్థా ‘‘నాహం జాతిగోత్తమత్తేన బ్రాహ్మణం వదామి, ఉత్తమత్థం అరహత్తం అనుప్పత్తమేవ పనేవం వదామీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So kira cintesi – ‘‘satthā attano sāvake, ‘brāhmaṇā’ti vadati, ahañcamhi jātigottena brāhmaṇo, mampi nu kho evaṃ vattuṃ vaṭṭatī’’ti. So satthāraṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ pucchi. Satthā ‘‘nāhaṃ jātigottamattena brāhmaṇaṃ vadāmi, uttamatthaṃ arahattaṃ anuppattameva panevaṃ vadāmī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౮౬.

    386.

    ‘‘ఝాయిం విరజమాసీనం, కతకిచ్చమనాసవం;

    ‘‘Jhāyiṃ virajamāsīnaṃ, katakiccamanāsavaṃ;

    ఉత్తమత్థమనుప్పత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Uttamatthamanuppattaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ ఝాయిన్తి దువిధేన ఝానేన ఝాయన్తం కామరజేన విరజం వనే ఏకకమాసీనం చతూహి మగ్గేహి సోళసన్నం కిచ్చానం కతత్తా కతకిచ్చం ఆసవానం అభావేన అనాసవం ఉత్తమత్థం అరహత్తం అనుప్పత్తం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha jhāyinti duvidhena jhānena jhāyantaṃ kāmarajena virajaṃ vane ekakamāsīnaṃ catūhi maggehi soḷasannaṃ kiccānaṃ katattā katakiccaṃ āsavānaṃ abhāvena anāsavaṃ uttamatthaṃ arahattaṃ anuppattaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే సో బ్రాహ్మణో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి, సమ్పత్తానమ్పి సాత్థికా ధమ్మదేసనా అహోసీతి.

    Desanāvasāne so brāhmaṇo sotāpattiphale patiṭṭhahi, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    అఞ్ఞతరబ్రాహ్మణవత్థు చతుత్థం.

    Aññatarabrāhmaṇavatthu catutthaṃ.

    ౫. ఆనన్దత్థేరవత్థు

    5. Ānandattheravatthu

    దివా తపతీతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా మిగారమాతుపాసాదే విహరన్తో ఆనన్దత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Divātapatīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā migāramātupāsāde viharanto ānandattheraṃ ārabbha kathesi.

    పసేనది కోసలో కిర మహాపవారణాయ సబ్బాభరణపటిమణ్డితో గన్ధమాలాదీని ఆదాయ విహారం అగమాసి. తస్మిం ఖణే కాళుదాయిత్థేరో ఝానం సమాపజ్జిత్వా పరిసపరియన్తే నిసిన్నో హోతి, నామమేవ పనస్సేతం, సరీరం సువణ్ణవణ్ణం. తస్మిం పన ఖణే చన్దో ఉగ్గచ్ఛతి, సూరియో అత్థమేతి. ఆనన్దత్థేరో అత్థమేన్తస్స చ సూరియస్స ఉగ్గచ్ఛన్తస్స చ చన్దస్స ఓభాసం ఓలోకేన్తో రఞ్ఞో సరీరోభాసం థేరస్స సరీరోభాసం తథాగతస్స చ సరీరోభాసం ఓలోకేసి. తత్థ సబ్బోభాసే అతిక్కమిత్వా సత్థావ విరోచతి. థేరో సత్థారం వన్దిత్వా, ‘‘భన్తే, అజ్జ మమ ఇమే ఓభాసే ఓలోకేన్తస్స తుమ్హాకమేవ ఓభాసో రుచ్చతి. తుమ్హాకఞ్హి సరీరం సబ్బోభాసే అతిక్కమిత్వా విరోచతీ’’తి ఆహ. అథ నం సత్థా, ‘‘ఆనన్ద, సూరియో నామ దివా విరోచతి, చన్దో రత్తిం, రాజా అలఙ్కతకాలేయేవ, ఖీణాసవే గణసఙ్గణికం పహాయ అన్తోసమాపత్తియంయేవ విరోచతి, బుద్ధా పన రత్తిమ్పి దివాపి పఞ్చవిధేన తేజేన విరోచన్తీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Pasenadi kosalo kira mahāpavāraṇāya sabbābharaṇapaṭimaṇḍito gandhamālādīni ādāya vihāraṃ agamāsi. Tasmiṃ khaṇe kāḷudāyitthero jhānaṃ samāpajjitvā parisapariyante nisinno hoti, nāmameva panassetaṃ, sarīraṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ. Tasmiṃ pana khaṇe cando uggacchati, sūriyo atthameti. Ānandatthero atthamentassa ca sūriyassa uggacchantassa ca candassa obhāsaṃ olokento rañño sarīrobhāsaṃ therassa sarīrobhāsaṃ tathāgatassa ca sarīrobhāsaṃ olokesi. Tattha sabbobhāse atikkamitvā satthāva virocati. Thero satthāraṃ vanditvā, ‘‘bhante, ajja mama ime obhāse olokentassa tumhākameva obhāso ruccati. Tumhākañhi sarīraṃ sabbobhāse atikkamitvā virocatī’’ti āha. Atha naṃ satthā, ‘‘ānanda, sūriyo nāma divā virocati, cando rattiṃ, rājā alaṅkatakāleyeva, khīṇāsave gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya antosamāpattiyaṃyeva virocati, buddhā pana rattimpi divāpi pañcavidhena tejena virocantī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౮౭.

    387.

    ‘‘దివా తపతి ఆదిచ్చో, రత్తిమాభాతి చన్దిమా;

    ‘‘Divā tapati ādicco, rattimābhāti candimā;

    సన్నద్ధో ఖత్తియో తపతి, ఝాయీ తపతి బ్రాహ్మణో;

    Sannaddho khattiyo tapati, jhāyī tapati brāhmaṇo;

    అథ సబ్బమహోరత్తిం, బుద్ధో తపతి తేజసా’’తి.

    Atha sabbamahorattiṃ, buddho tapati tejasā’’ti.

    తత్థ దివా తపతీతి దివా విరోచతి, రత్తిం పనస్స గతమగ్గోపి న పఞ్ఞాయతి. చన్దిమాతి చన్దోపి అబ్భాదీహి విముత్తో రత్తిమేవ విరోచతి, నో దివా. సన్నద్ధోతి సువణ్ణమణివిచిత్తేహి సబ్బాభరణేహి పటిమణ్డితో చతురఙ్గినియా సేనాయ పరిక్ఖిత్తోవ రాజా విరోచతి, న అఞ్ఞాతకవేసేన ఠితో. ఝాయీతి ఖీణాసవో పన గణం వినోదేత్వా ఝాయన్తోవ విరోచతి. తేజసాతి సమ్మాసమ్బుద్ధో పన సీలతేజేన దుస్సీల్యతేజం, గుణతేజేన నిగ్గుణతేజం, పఞ్ఞాతేజేన దుప్పఞ్ఞతేజం, పుఞ్ఞతేజేన అపుఞ్ఞతేజం, ధమ్మతేజేన అధమ్మతేజం పరియాదియిత్వా ఇమినా పఞ్చవిధేన తేజసా నిచ్చకాలమేవ విరోచతీతి అత్థో.

    Tattha divā tapatīti divā virocati, rattiṃ panassa gatamaggopi na paññāyati. Candimāti candopi abbhādīhi vimutto rattimeva virocati, no divā. Sannaddhoti suvaṇṇamaṇivicittehi sabbābharaṇehi paṭimaṇḍito caturaṅginiyā senāya parikkhittova rājā virocati, na aññātakavesena ṭhito. Jhāyīti khīṇāsavo pana gaṇaṃ vinodetvā jhāyantova virocati. Tejasāti sammāsambuddho pana sīlatejena dussīlyatejaṃ, guṇatejena nigguṇatejaṃ, paññātejena duppaññatejaṃ, puññatejena apuññatejaṃ, dhammatejena adhammatejaṃ pariyādiyitvā iminā pañcavidhena tejasā niccakālameva virocatīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    ఆనన్దత్థేరవత్థు పఞ్చమం.

    Ānandattheravatthu pañcamaṃ.

    ౬. అఞ్ఞతరబ్రాహ్మణపబ్బజితవత్థు

    6. Aññatarabrāhmaṇapabbajitavatthu

    బాహితపాపోతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం బ్రాహ్మణపబ్బజితం ఆరబ్భ కథేసి.

    Bāhitapāpoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ brāhmaṇapabbajitaṃ ārabbha kathesi.

    ఏకో కిర బ్రాహ్మణో బాహిరకపబ్బజ్జాయ పబ్బజిత్వా ‘‘సమణో గోతమో అత్తనో సావకే ‘పబ్బజితా’తి వదతి, అహఞ్చమ్హి పబ్బజితో, మమ్పి ఖో ఏవం వత్తుం వట్టతీ’’తి చిన్తేత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతమత్థం పుచ్ఛి. సత్థా ‘‘నాహం ఏత్తకేన ‘పబ్బజితో’తి వదామి, కిలేసమలానం పన పబ్బాజితత్తా పబ్బజితో నామ హోతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Eko kira brāhmaṇo bāhirakapabbajjāya pabbajitvā ‘‘samaṇo gotamo attano sāvake ‘pabbajitā’ti vadati, ahañcamhi pabbajito, mampi kho evaṃ vattuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ pucchi. Satthā ‘‘nāhaṃ ettakena ‘pabbajito’ti vadāmi, kilesamalānaṃ pana pabbājitattā pabbajito nāma hotī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౮౮.

    388.

    ‘‘బాహితపాపోతి బ్రాహ్మణో, సమచరియా సమణోతి వుచ్చతి;

    ‘‘Bāhitapāpoti brāhmaṇo, samacariyā samaṇoti vuccati;

    పబ్బాజయమత్తనో మలం, తస్మా పబ్బజితోతి వుచ్చతీ’’తి.

    Pabbājayamattano malaṃ, tasmā pabbajitoti vuccatī’’ti.

    తత్థ సమచరియాతి సబ్బాకుసలాని సమేత్వా చరణేన. తస్మాతి యస్మా బాహితపాపతాయ బ్రాహ్మణో, అకుసలాని సమేత్వా చరణేన సమణోతి వుచ్చతి, తస్మా యో అత్తనో రాగాదిమలం పబ్బాజయన్తో వినోదేన్తో చరతి, సోపి తేన పబ్బాజనేన పబ్బజితోతి వుచ్చతీతి అత్థో.

    Tattha samacariyāti sabbākusalāni sametvā caraṇena. Tasmāti yasmā bāhitapāpatāya brāhmaṇo, akusalāni sametvā caraṇena samaṇoti vuccati, tasmā yo attano rāgādimalaṃ pabbājayanto vinodento carati, sopi tena pabbājanena pabbajitoti vuccatīti attho.

    దేసనావసానే సో బ్రాహ్మణపబ్బజితో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి, సమ్పత్తానమ్పి సాత్థికా ధమ్మదేసనా అహోసీతి.

    Desanāvasāne so brāhmaṇapabbajito sotāpattiphale patiṭṭhahi, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    అఞ్ఞతరబ్రాహ్మణపబ్బజితవత్థు ఛట్ఠం.

    Aññatarabrāhmaṇapabbajitavatthu chaṭṭhaṃ.

    ౭. సారిపుత్తత్థేరవత్థు

    7. Sāriputtattheravatthu

    బ్రాహ్మణస్సాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సారిపుత్తత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Nabrāhmaṇassāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sāriputtattheraṃ ārabbha kathesi.

    ఏకస్మిం కిర ఠానే సమ్బహులా మనుస్సా ‘‘అహో అమ్హాకం , అయ్యో, ఖన్తిబలేన సమన్నాగతో, అఞ్ఞేసు అక్కోసన్తేసు వా పహరన్తేసు వా కోపమత్తమ్పి నత్థీ’’తి థేరస్స గుణే కథయింసు. అథేకో మిచ్ఛాదిట్ఠికో బ్రాహ్మణో ‘‘కో ఏస న కుజ్ఝతీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘అమ్హాకం థేరో’’తి. ‘‘నం కుజ్ఝాపేన్తో న భవిస్సతీ’’తి? ‘‘నత్థేతం, బ్రాహ్మణా’’తి. ‘‘తేన హి అహం నం కుజ్ఝాపేస్సామీ’’తి? ‘‘సచే సక్కోసి, కుజ్ఝాపేహీ’’తి. సో ‘‘హోతు, జానిస్సామిస్స కత్తబ్బ’’న్తి థేరం భిక్ఖాయ పవిట్ఠం దిస్వా పచ్ఛాభాగేన గన్త్వా పిట్ఠిమజ్ఝే మహన్తం పాణిప్పహారమదాసి. థేరో ‘‘కిం నామేత’’న్తి అనోలోకేత్వావ గతో. బ్రాహ్మణస్స సకలసరీరే డాహో ఉప్పజ్జి. సో ‘‘అహో గుణసమ్పన్నో, అయ్యో’’తి థేరస్స పాదమూలే నిపజ్జిత్వా ‘‘ఖమథ మే, భన్తే’’తి వత్వా ‘‘కిం ఏత’’న్తి చ వుత్తే ‘‘అహం వీమంసనత్థాయ తుమ్హే పహరి’’న్తి ఆహ. ‘‘హోతు ఖమామి తే’’తి. ‘‘సచే మే, భన్తే, ఖమథ, మమ గేహేయేవ నిసీదిత్వా భిక్ఖం గణ్హథా’’తి థేరస్స పత్తం గణ్హి, థేరోపి పత్తం అదాసి. బ్రాహ్మణో థేరం గేహం నేత్వా పరివిసి.

    Ekasmiṃ kira ṭhāne sambahulā manussā ‘‘aho amhākaṃ , ayyo, khantibalena samannāgato, aññesu akkosantesu vā paharantesu vā kopamattampi natthī’’ti therassa guṇe kathayiṃsu. Atheko micchādiṭṭhiko brāhmaṇo ‘‘ko esa na kujjhatī’’ti pucchi. ‘‘Amhākaṃ thero’’ti. ‘‘Naṃ kujjhāpento na bhavissatī’’ti? ‘‘Natthetaṃ, brāhmaṇā’’ti. ‘‘Tena hi ahaṃ naṃ kujjhāpessāmī’’ti? ‘‘Sace sakkosi, kujjhāpehī’’ti. So ‘‘hotu, jānissāmissa kattabba’’nti theraṃ bhikkhāya paviṭṭhaṃ disvā pacchābhāgena gantvā piṭṭhimajjhe mahantaṃ pāṇippahāramadāsi. Thero ‘‘kiṃ nāmeta’’nti anoloketvāva gato. Brāhmaṇassa sakalasarīre ḍāho uppajji. So ‘‘aho guṇasampanno, ayyo’’ti therassa pādamūle nipajjitvā ‘‘khamatha me, bhante’’ti vatvā ‘‘kiṃ eta’’nti ca vutte ‘‘ahaṃ vīmaṃsanatthāya tumhe pahari’’nti āha. ‘‘Hotu khamāmi te’’ti. ‘‘Sace me, bhante, khamatha, mama geheyeva nisīditvā bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti therassa pattaṃ gaṇhi, theropi pattaṃ adāsi. Brāhmaṇo theraṃ gehaṃ netvā parivisi.

    మనుస్సా కుజ్ఝిత్వా ‘‘ఇమినా అమ్హాకం నిరపరాధో అయ్యో పహటో, దణ్డేనపిస్స మోక్ఖో నత్థి, ఏత్థేవ నం మారేస్సామా’’తి లేడ్డుదణ్డాదిహత్థా బ్రాహ్మణస్స గేహద్వారే అట్ఠంసు. థేరో ఉట్ఠాయ గచ్ఛన్తో బ్రాహ్మణస్స హత్థే పత్తం అదాసి. మనుస్సా తం థేరేన సద్ధిం గచ్ఛన్తం దిస్వా, ‘‘భన్తే, తుమ్హాకం పత్తం గహేత్వా బ్రాహ్మణం నివత్తేథా’’తి ఆహంసు. కిం ఏతం ఉపాసకాతి? బ్రాహ్మణేన తుమ్హే పహటా, మయమస్స కత్తబ్బం జానిస్సామాతి. కిం పన తుమ్హే ఇమినా పహటా, ఉదాహు అహన్తి? తుమ్హే, భన్తేతి. ‘‘మం ఏస పహరిత్వా ఖమాపేసి, గచ్ఛథ తుమ్హే’’తి మనుస్సే ఉయ్యోజేత్వా బ్రాహ్మణం నివత్తాపేత్వా థేరో విహారమేవ గతో. భిక్ఖూ ఉజ్ఝాయింసు ‘‘కిం నామేతం సారిపుత్తత్థేరో యేన బ్రాహ్మణేన పహటో, తస్సేవ గేహే నిసీదిత్వా భిక్ఖం గహేత్వా ఆగతో. థేరస్స పహటకాలతో పట్ఠాయ ఇదాని సో కస్స లజ్జిస్సతి, అవసేసే పోథేన్తో విచరిస్సతీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే, ‘‘భిక్ఖవే, బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణం పహరన్తో నామ నత్థి, గిహిబ్రాహ్మణేన పన సమణబ్రాహ్మణో పహటో భవిస్సతి, కోధో నామేస అనాగామిమగ్గేన సముగ్ఘాతం గచ్ఛతీ’’తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమా గాథా అభాసి –

    Manussā kujjhitvā ‘‘iminā amhākaṃ niraparādho ayyo pahaṭo, daṇḍenapissa mokkho natthi, ettheva naṃ māressāmā’’ti leḍḍudaṇḍādihatthā brāhmaṇassa gehadvāre aṭṭhaṃsu. Thero uṭṭhāya gacchanto brāhmaṇassa hatthe pattaṃ adāsi. Manussā taṃ therena saddhiṃ gacchantaṃ disvā, ‘‘bhante, tumhākaṃ pattaṃ gahetvā brāhmaṇaṃ nivattethā’’ti āhaṃsu. Kiṃ etaṃ upāsakāti? Brāhmaṇena tumhe pahaṭā, mayamassa kattabbaṃ jānissāmāti. Kiṃ pana tumhe iminā pahaṭā, udāhu ahanti? Tumhe, bhanteti. ‘‘Maṃ esa paharitvā khamāpesi, gacchatha tumhe’’ti manusse uyyojetvā brāhmaṇaṃ nivattāpetvā thero vihārameva gato. Bhikkhū ujjhāyiṃsu ‘‘kiṃ nāmetaṃ sāriputtatthero yena brāhmaṇena pahaṭo, tasseva gehe nisīditvā bhikkhaṃ gahetvā āgato. Therassa pahaṭakālato paṭṭhāya idāni so kassa lajjissati, avasese pothento vicarissatī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, brāhmaṇo brāhmaṇaṃ paharanto nāma natthi, gihibrāhmaṇena pana samaṇabrāhmaṇo pahaṭo bhavissati, kodho nāmesa anāgāmimaggena samugghātaṃ gacchatī’’ti vatvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ౩౮౯.

    389.

    ‘‘న బ్రాహ్మణస్స పహరేయ్య, నాస్స ముఞ్చేథ బ్రాహ్మణో;

    ‘‘Na brāhmaṇassa pahareyya, nāssa muñcetha brāhmaṇo;

    ధీ బ్రాహ్మణస్స హన్తారం, తతో ధీ యస్స ముఞ్చతి.

    Dhī brāhmaṇassa hantāraṃ, tato dhī yassa muñcati.

    ౩౯౦.

    390.

    ‘‘న బ్రాహ్మణస్సేతదకిఞ్చి సేయ్యో, యదా నిసేధో మనసో పియేహి;

    ‘‘Na brāhmaṇassetadakiñci seyyo, yadā nisedho manaso piyehi;

    యతో యతో హింసమనో నివత్తతి, తతో తతో సమ్మతిమేవ దుక్ఖ’’న్తి.

    Yato yato hiṃsamano nivattati, tato tato sammatimeva dukkha’’nti.

    తత్థ పహరేయ్యాతి ‘‘ఖీణాసవబ్రాహ్మణోహమస్మీ’’తి జానన్తో ఖీణాసవస్స వా అఞ్ఞతరస్స వా జాతిబ్రాహ్మణస్స న పహరేయ్య. నాస్స ముఞ్చేథాతి సోపి పహటో ఖీణాసవబ్రాహ్మణో అస్స పహరిత్వా ఠితస్స వేరం న ముఞ్చేథ, తస్మిం కోపం న కరేయ్యాతి అత్థో. ధీ బ్రాహ్మణస్సాతి ఖీణాసవబ్రాహ్మణస్స హన్తారం గరహామి. తతో ధీతి యో పన తం పహరన్తం పటిపహరన్తో తస్స ఉపరి వేరం ముఞ్చతి, తం తతోపి గరహామియేవ.

    Tattha pahareyyāti ‘‘khīṇāsavabrāhmaṇohamasmī’’ti jānanto khīṇāsavassa vā aññatarassa vā jātibrāhmaṇassa na pahareyya. Nāssa muñcethāti sopi pahaṭo khīṇāsavabrāhmaṇo assa paharitvā ṭhitassa veraṃ na muñcetha, tasmiṃ kopaṃ na kareyyāti attho. Dhī brāhmaṇassāti khīṇāsavabrāhmaṇassa hantāraṃ garahāmi. Tato dhīti yo pana taṃ paharantaṃ paṭipaharanto tassa upari veraṃ muñcati, taṃ tatopi garahāmiyeva.

    ఏతదకిఞ్చి సేయ్యోతి యం ఖీణాసవస్స అక్కోసన్తం వా అపచ్చక్కోసనం, పహరన్తం వా అప్పటిపహరణం, ఏతం తస్స ఖీణాసవబ్రాహ్మణస్స న కిఞ్చి సేయ్యో, అప్పమత్తకం సేయ్యో న హోతి, అధిమత్తమేవ సేయ్యోతి అత్థో. యదా నిసేధో మనసో పియేహీతి కోధనస్స హి కోధుప్పాదోవ మనసో పియో నామ. కోధో హి పనేస మాతాపితూసుపి బుద్ధాదీసుపి అపరజ్ఝతి. తస్మా యో అస్స తేహి మనసో నిసేధో కోధవసేన ఉప్పజ్జమానస్స చిత్తస్స నిగ్గహో, ఏతం న కిఞ్చి సేయ్యోతి అత్థో. హింసమనోతి కోధమనో. సో తస్స యతో యతో వత్థుతో అనాగామిమగ్గేన సముగ్ఘాతం గచ్ఛన్తో నివత్తతి . తతో తతోతి తతో తతో వత్థుతో సకలమ్పి వట్టదుక్ఖం నివత్తతియేవాతి అత్థో.

    Etadakiñci seyyoti yaṃ khīṇāsavassa akkosantaṃ vā apaccakkosanaṃ, paharantaṃ vā appaṭipaharaṇaṃ, etaṃ tassa khīṇāsavabrāhmaṇassa na kiñci seyyo, appamattakaṃ seyyo na hoti, adhimattameva seyyoti attho. Yadā nisedho manaso piyehīti kodhanassa hi kodhuppādova manaso piyo nāma. Kodho hi panesa mātāpitūsupi buddhādīsupi aparajjhati. Tasmā yo assa tehi manaso nisedho kodhavasena uppajjamānassa cittassa niggaho, etaṃ na kiñci seyyoti attho. Hiṃsamanoti kodhamano. So tassa yato yato vatthuto anāgāmimaggena samugghātaṃ gacchanto nivattati . Tato tatoti tato tato vatthuto sakalampi vaṭṭadukkhaṃ nivattatiyevāti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    సారిపుత్తత్థేరవత్థు సత్తమం.

    Sāriputtattheravatthu sattamaṃ.

    ౮. మహాపజాపతిగోతమీవత్థు

    8. Mahāpajāpatigotamīvatthu

    యస్స కాయేన వాచాయాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో మహాపజాపతిం గోతమిం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yassa kāyena vācāyāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto mahāpajāpatiṃ gotamiṃ ārabbha kathesi.

    భగవతా హి అనుప్పన్నే వత్థుస్మిం పఞ్ఞత్తే అట్ఠ గరుధమ్మే మణ్డనకజాతియో పురిసో సురభిపుప్ఫదామం వియ సిరసా సమ్పటిచ్ఛిత్వా సపరివారా మహాపజాపతి గోతమీ ఉపసమ్పదం లభి, అఞ్ఞో తస్సా ఉపజ్ఝాయో వా ఆచరియో వా నత్థి. ఏవం లద్ధూపసమ్పదం థేరిం ఆరబ్భ అపరేన సమయేన కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘మహాపజాపతియా గోతమియా ఆచరియుపజ్ఝాయా న పఞ్ఞాయన్తి, సహత్థేనేవ కాసాయాని గణ్హీ’’తి. ఏవఞ్చ పన వత్వా భిక్ఖునియో కుక్కుచ్చాయన్తియో తాయ సద్ధిం నేవ ఉపోసథం న పవారణం కరోన్తి, తా గన్త్వా తథాగతస్సపి తమత్థం ఆరోచేసుం. సత్థా తాసం కథం సుత్వా ‘‘మయా మహాపజాపతియా గోతమియా అట్ఠ గరుధమ్మా దిన్నా, అహమేవస్సాచరియో, అహమేవ ఉపజ్ఝాయో. కాయదుచ్చరితాదివిరహితేసు ఖీణాసవేసు కుక్కుచ్చం నామ న కాతబ్బ’’న్తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Bhagavatā hi anuppanne vatthusmiṃ paññatte aṭṭha garudhamme maṇḍanakajātiyo puriso surabhipupphadāmaṃ viya sirasā sampaṭicchitvā saparivārā mahāpajāpati gotamī upasampadaṃ labhi, añño tassā upajjhāyo vā ācariyo vā natthi. Evaṃ laddhūpasampadaṃ theriṃ ārabbha aparena samayena kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘mahāpajāpatiyā gotamiyā ācariyupajjhāyā na paññāyanti, sahattheneva kāsāyāni gaṇhī’’ti. Evañca pana vatvā bhikkhuniyo kukkuccāyantiyo tāya saddhiṃ neva uposathaṃ na pavāraṇaṃ karonti, tā gantvā tathāgatassapi tamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā tāsaṃ kathaṃ sutvā ‘‘mayā mahāpajāpatiyā gotamiyā aṭṭha garudhammā dinnā, ahamevassācariyo, ahameva upajjhāyo. Kāyaduccaritādivirahitesu khīṇāsavesu kukkuccaṃ nāma na kātabba’’nti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౧.

    391.

    ‘‘యస్స కాయేన వాచాయ, మనసా నత్థి దుక్కటం;

    ‘‘Yassa kāyena vācāya, manasā natthi dukkaṭaṃ;

    సంవుతం తీహి ఠానేహి, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Saṃvutaṃ tīhi ṭhānehi, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ దుక్కటన్తి సావజ్జం దుక్ఖుద్రయం అపాయసంవత్తనికం కమ్మం. తీహి ఠానేహీతి ఏతేహి కాయాదీహి తీహి కారణేహి కాయదుచ్చరితాదిపవేసనివారణత్థాయ ద్వారం పిహితం, తం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha dukkaṭanti sāvajjaṃ dukkhudrayaṃ apāyasaṃvattanikaṃ kammaṃ. Tīhi ṭhānehīti etehi kāyādīhi tīhi kāraṇehi kāyaduccaritādipavesanivāraṇatthāya dvāraṃ pihitaṃ, taṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    మహాపజాపతిగోతమీవత్థు అట్ఠమం.

    Mahāpajāpatigotamīvatthu aṭṭhamaṃ.

    ౯. సారిపుత్తత్థేరవత్థు

    9. Sāriputtattheravatthu

    యమ్హాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సారిపుత్తత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yamhāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sāriputtattheraṃ ārabbha kathesi.

    సో కిరాయస్మా అస్సజిత్థేరస్స సన్తికే ధమ్మం సుత్వా సోతాపత్తిఫలం పత్తకాలతో పట్ఠాయ ‘‘యస్సం దిసాయం థేరో వసతీ’’తి సుణాతి, తతో అఞ్జలిం పగ్గయ్హ తతోవ సీసం కత్వా నిపజ్జతి. భిక్ఖూ ‘‘మిచ్ఛాదిట్ఠికో సారిపుత్తో, అజ్జాపి దిసా నమస్సమానో విచరతీ’’తి తమత్థం తథాగతస్స ఆరోచేసుం. సత్థా థేరం పక్కోసాపేత్వా ‘‘సచ్చం కిర త్వం, సారిపుత్త, దిసా నమస్సన్తో విచరసీ’’తి పుచ్ఛిత్వా , ‘‘భన్తే, మమ దిసా నమస్సనభావం వా అనమస్సనభావం వా తుమ్హేవ జానాథా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో దిసా నమస్సతి, అస్సజిత్థేరస్స పన సన్తికా ధమ్మం సుత్వా సోతాపత్తిఫలం పత్తతాయ అత్తనో ఆచరియం నమస్సతి. యఞ్హి ఆచరియం నిస్సాయ భిక్ఖు ధమ్మం విజానాతి, తేన సో బ్రాహ్మణేన అగ్గి వియ సక్కచ్చం నమస్సితబ్బోయేవా’’తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    So kirāyasmā assajittherassa santike dhammaṃ sutvā sotāpattiphalaṃ pattakālato paṭṭhāya ‘‘yassaṃ disāyaṃ thero vasatī’’ti suṇāti, tato añjaliṃ paggayha tatova sīsaṃ katvā nipajjati. Bhikkhū ‘‘micchādiṭṭhiko sāriputto, ajjāpi disā namassamāno vicaratī’’ti tamatthaṃ tathāgatassa ārocesuṃ. Satthā theraṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, sāriputta, disā namassanto vicarasī’’ti pucchitvā , ‘‘bhante, mama disā namassanabhāvaṃ vā anamassanabhāvaṃ vā tumheva jānāthā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, sāriputto disā namassati, assajittherassa pana santikā dhammaṃ sutvā sotāpattiphalaṃ pattatāya attano ācariyaṃ namassati. Yañhi ācariyaṃ nissāya bhikkhu dhammaṃ vijānāti, tena so brāhmaṇena aggi viya sakkaccaṃ namassitabboyevā’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౨.

    392.

    ‘‘యమ్హా ధమ్మం విజానేయ్య, సమ్మాసమ్బుద్ధదేసితం;

    ‘‘Yamhā dhammaṃ vijāneyya, sammāsambuddhadesitaṃ;

    సక్కచ్చం తం నమస్సేయ్య, అగ్గిహుత్తంవ బ్రాహ్మణో’’తి.

    Sakkaccaṃ taṃ namasseyya, aggihuttaṃva brāhmaṇo’’ti.

    తత్థ అగ్గిహుత్తంవాతి యథా బ్రాహ్మణో అగ్గిహుత్తం సమ్మా పరిచరణేన చేవ అఞ్జలికమ్మాదీహి చ సక్కచ్చం నమస్సతి, ఏవం యమ్హా ఆచరియా తథాగతపవేదితం ధమ్మం విజానేయ్య, తం సక్కచ్చం నమస్సేయ్యాతి అత్థో.

    Tattha aggihuttaṃvāti yathā brāhmaṇo aggihuttaṃ sammā paricaraṇena ceva añjalikammādīhi ca sakkaccaṃ namassati, evaṃ yamhā ācariyā tathāgatapaveditaṃ dhammaṃ vijāneyya, taṃ sakkaccaṃ namasseyyāti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    సారిపుత్తత్థేరవత్థు నవమం.

    Sāriputtattheravatthu navamaṃ.

    ౧౦. జటిలబ్రాహ్మణవత్థు

    10. Jaṭilabrāhmaṇavatthu

    న జటాహీతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం జటిలబ్రాహ్మణం ఆరబ్భ కథేసి.

    Na jaṭāhīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ jaṭilabrāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర ‘‘అహం మాతితో చ పితితో చ సుజాతో బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తో. సచే సమణో గోతమో అత్తనో సావకే బ్రాహ్మణాతి వదతి, మమ్పి ను ఖో తథా వత్తుం వట్టతీ’’తి సత్థు సన్తికం గన్త్వా తమత్థం పుచ్ఛి. అథ నం సత్థా ‘‘నాహం, బ్రాహ్మణ, జటామత్తేన, న జాతిగోత్తమత్తేన బ్రాహ్మణం వదామి, పటివిద్ధసచ్చమేవ పనాహం బ్రాహ్మణోతి వదామీ’’తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    So kira ‘‘ahaṃ mātito ca pitito ca sujāto brāhmaṇakule nibbatto. Sace samaṇo gotamo attano sāvake brāhmaṇāti vadati, mampi nu kho tathā vattuṃ vaṭṭatī’’ti satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ pucchi. Atha naṃ satthā ‘‘nāhaṃ, brāhmaṇa, jaṭāmattena, na jātigottamattena brāhmaṇaṃ vadāmi, paṭividdhasaccameva panāhaṃ brāhmaṇoti vadāmī’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౩.

    393.

    ‘‘న జటాహి న గోత్తేన, న జచ్చా హోతి బ్రాహ్మణో;

    ‘‘Na jaṭāhi na gottena, na jaccā hoti brāhmaṇo;

    యమ్హి సచ్చఞ్చ ధమ్మో చ, సో సుచీ సో చ బ్రాహ్మణో’’తి.

    Yamhi saccañca dhammo ca, so sucī so ca brāhmaṇo’’ti.

    తత్థ సచ్చన్తి యస్మిం పుగ్గలే చత్తారి సచ్చాని సోళసహాకారేహి పటివిజ్ఝిత్వా ఠితం సచ్చఞాణఞ్చేవ నవవిధో చ లోకుత్తరధమ్మో అత్థి, సో సుచి, సో బ్రాహ్మణో చాతి అత్థో.

    Tattha saccanti yasmiṃ puggale cattāri saccāni soḷasahākārehi paṭivijjhitvā ṭhitaṃ saccañāṇañceva navavidho ca lokuttaradhammo atthi, so suci, so brāhmaṇo cāti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    జటిలబ్రాహ్మణవత్థు దసమం.

    Jaṭilabrāhmaṇavatthu dasamaṃ.

    ౧౧. కుహకబ్రాహ్మణవత్థు

    11. Kuhakabrāhmaṇavatthu

    కిం తేతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా కూటాగారసాలాయం విహరన్తో ఏకం వగ్గులివతం కుహకబ్రాహ్మణం ఆరబ్భ కథేసి.

    Kiṃ teti imaṃ dhammadesanaṃ satthā kūṭāgārasālāyaṃ viharanto ekaṃ vaggulivataṃ kuhakabrāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర వేసాలినగరద్వారే ఏకం కకుధరుక్ఖం ఆరుయ్హ ద్వీహి పాదేహి రుక్ఖసాఖం గణ్హిత్వా అధోసిరో ఓలమ్బన్తో ‘‘కపిలానం మే సతం దేథ, కహాపణే దేథ, పరిచారికం దేథ, నో చే దస్సథ, ఇతో పతిత్వా మరన్తో నగరం అనగరం కరిస్సామీ’’తి వదతి. తథాగతస్స భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతస్స నగరం పవిసనకాలే భిక్ఖూ తం బ్రాహ్మణం దిస్వా నిక్ఖమనకాలేపి నం తథేవ ఓలమ్బన్తం పస్సింసు. నాగరాపి ‘‘అయం పాతోవ పట్ఠాయ ఏవం ఓలమ్బన్తో పతిత్వా మరన్తో నగరం అనగరం కరేయ్యా’’తి చిన్తేత్వా నగరవినాసభీతా ‘‘యం సో యాచతి, సబ్బం దేమా’’తి పటిస్సుణిత్వా అదంసు. సో ఓతరిత్వా సబ్బం గహేత్వా అగమాసి. భిక్ఖూ విహారూపచారే తం గావిం వియ విరవిత్వా గచ్ఛన్తం దిస్వా సఞ్జానిత్వా ‘‘లద్ధం తే , బ్రాహ్మణ, యథాపత్థిత’’న్తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఆమ, లద్ధం మే’’తి సుత్వా అన్తోవిహారం గన్త్వా తథాగతస్స తమత్థం ఆరోచేసుం. సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ సో కుహకచోరో, పుబ్బేపి కుహకచోరోయేవ అహోసి. ఇదాని పనేస బాలజనం వఞ్చేతి, తదా పన పణ్డితే వఞ్చేతుం నాసక్ఖీ’’తి వత్వా తేహి యాచితో అతీతమాహరి.

    So kira vesālinagaradvāre ekaṃ kakudharukkhaṃ āruyha dvīhi pādehi rukkhasākhaṃ gaṇhitvā adhosiro olambanto ‘‘kapilānaṃ me sataṃ detha, kahāpaṇe detha, paricārikaṃ detha, no ce dassatha, ito patitvā maranto nagaraṃ anagaraṃ karissāmī’’ti vadati. Tathāgatassa bhikkhusaṅghaparivutassa nagaraṃ pavisanakāle bhikkhū taṃ brāhmaṇaṃ disvā nikkhamanakālepi naṃ tatheva olambantaṃ passiṃsu. Nāgarāpi ‘‘ayaṃ pātova paṭṭhāya evaṃ olambanto patitvā maranto nagaraṃ anagaraṃ kareyyā’’ti cintetvā nagaravināsabhītā ‘‘yaṃ so yācati, sabbaṃ demā’’ti paṭissuṇitvā adaṃsu. So otaritvā sabbaṃ gahetvā agamāsi. Bhikkhū vihārūpacāre taṃ gāviṃ viya viravitvā gacchantaṃ disvā sañjānitvā ‘‘laddhaṃ te , brāhmaṇa, yathāpatthita’’nti pucchitvā ‘‘āma, laddhaṃ me’’ti sutvā antovihāraṃ gantvā tathāgatassa tamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva so kuhakacoro, pubbepi kuhakacoroyeva ahosi. Idāni panesa bālajanaṃ vañceti, tadā pana paṇḍite vañcetuṃ nāsakkhī’’ti vatvā tehi yācito atītamāhari.

    అతీతే ఏకం కాసికగామం నిస్సాయ ఏకో కుహకతాపసో వాసం కప్పేసి. తం ఏకం కులం పటిజగ్గి. దివా ఉప్పన్నఖాదనీయభోజనీయతో అత్తనో పుత్తానం వియ తస్సపి ఏకం కోట్ఠాసం దేతి, సాయం ఉప్పన్నకోట్ఠాసం ఠపేత్వా దుతియదివసే దేతి. అథేకదివసం సాయం గోధమంసం లభిత్వా సాధుకం పచిత్వా తతో కోట్ఠాసం ఠపేత్వా దుతియదివసే తస్స అదంసు. తాపసో మంసం ఖాదిత్వావ రసతణ్హాయ బద్ధో ‘‘కిం మంసం నామేత’’న్తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘గోధమంస’’న్తి సుత్వా భిక్ఖాయ చరిత్వా సప్పిదధికటుకభణ్డాదీని గహేత్వా పణ్ణసాలం గన్త్వా ఏకమన్తం ఠపేసి. పణ్ణసాలాయ పన అవిదూరే ఏకస్మిం వమ్మికే గోధరాజా విహరతి. సో కాలేన కాలం తాపసం వన్దితుం ఆగచ్ఛతి. తందివసం పనేస ‘‘తం వధిస్సామీ’’తి దణ్డం పటిచ్ఛాదేత్వా తస్స వమ్మికస్స అవిదూరే ఠానే నిద్దాయన్తో వియ నిసీది. గోధరాజా వమ్మికతో నిక్ఖమిత్వా తస్స సన్తికం ఆగచ్ఛన్తోవ ఆకారం సల్లక్ఖేత్వా ‘‘న మే అజ్జ ఆచరియస్స ఆకారో రుచ్చతీ’’తి తతోవ నివత్తి. తాపసో తస్స నివత్తనభావం ఞత్వా తస్స మారణత్థాయ దణ్డం ఖిపి, దణ్డో విరజ్ఝిత్వా గతో. గోధరాజాపి ధమ్మికం పవిసిత్వా తతో సీసం నీహరిత్వా ఆగతమగ్గం ఓలోకేన్తో తాపసం ఆహ –

    Atīte ekaṃ kāsikagāmaṃ nissāya eko kuhakatāpaso vāsaṃ kappesi. Taṃ ekaṃ kulaṃ paṭijaggi. Divā uppannakhādanīyabhojanīyato attano puttānaṃ viya tassapi ekaṃ koṭṭhāsaṃ deti, sāyaṃ uppannakoṭṭhāsaṃ ṭhapetvā dutiyadivase deti. Athekadivasaṃ sāyaṃ godhamaṃsaṃ labhitvā sādhukaṃ pacitvā tato koṭṭhāsaṃ ṭhapetvā dutiyadivase tassa adaṃsu. Tāpaso maṃsaṃ khāditvāva rasataṇhāya baddho ‘‘kiṃ maṃsaṃ nāmeta’’nti pucchitvā ‘‘godhamaṃsa’’nti sutvā bhikkhāya caritvā sappidadhikaṭukabhaṇḍādīni gahetvā paṇṇasālaṃ gantvā ekamantaṃ ṭhapesi. Paṇṇasālāya pana avidūre ekasmiṃ vammike godharājā viharati. So kālena kālaṃ tāpasaṃ vandituṃ āgacchati. Taṃdivasaṃ panesa ‘‘taṃ vadhissāmī’’ti daṇḍaṃ paṭicchādetvā tassa vammikassa avidūre ṭhāne niddāyanto viya nisīdi. Godharājā vammikato nikkhamitvā tassa santikaṃ āgacchantova ākāraṃ sallakkhetvā ‘‘na me ajja ācariyassa ākāro ruccatī’’ti tatova nivatti. Tāpaso tassa nivattanabhāvaṃ ñatvā tassa māraṇatthāya daṇḍaṃ khipi, daṇḍo virajjhitvā gato. Godharājāpi dhammikaṃ pavisitvā tato sīsaṃ nīharitvā āgatamaggaṃ olokento tāpasaṃ āha –

    ‘‘సమణం తం మఞ్ఞమానో, ఉపగచ్ఛిమసఞ్ఞతం;

    ‘‘Samaṇaṃ taṃ maññamāno, upagacchimasaññataṃ;

    సో మం దణ్డేన పాహాసి, యథా అసమణో తథా.

    So maṃ daṇḍena pāhāsi, yathā asamaṇo tathā.

    ‘‘కిం తే జటాహి దుమ్మేధ, కిం తే అజినసాటియా;

    ‘‘Kiṃ te jaṭāhi dummedha, kiṃ te ajinasāṭiyā;

    అబ్భన్తరం తే గహనం, బాహిరం పరిమజ్జసీ’’తి. (జా॰ ౧.౪.౯౭-౯౮);

    Abbhantaraṃ te gahanaṃ, bāhiraṃ parimajjasī’’ti. (jā. 1.4.97-98);

    అథ నం తాపసో అత్తనో సన్తకేన పలోభేతుం ఏవమాహ –

    Atha naṃ tāpaso attano santakena palobhetuṃ evamāha –

    ‘‘ఏహి గోధ నివత్తస్సు, భుఞ్జ సాలీనమోదనం;

    ‘‘Ehi godha nivattassu, bhuñja sālīnamodanaṃ;

    తేలం లోణఞ్చ మే అత్థి, పహూతం మయ్హ పిప్ఫలీ’’తి. (జా॰ ౧.౪.౯౯);

    Telaṃ loṇañca me atthi, pahūtaṃ mayha pipphalī’’ti. (jā. 1.4.99);

    తం సుత్వా గోధరాజా ‘‘యథా యథా త్వం కథేసి, తథా తథా మే పలాయితుకామతావ హోతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Taṃ sutvā godharājā ‘‘yathā yathā tvaṃ kathesi, tathā tathā me palāyitukāmatāva hotī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ఏస భియ్యో పవేక్ఖామి, వమ్మికం సతపోరిసం;

    ‘‘Esa bhiyyo pavekkhāmi, vammikaṃ sataporisaṃ;

    తేలం లోణఞ్చ కిత్తేసి, అహితం మయ్హ పిప్ఫలీ’’తి. (జా॰ ౧.౪.౧౦౦);

    Telaṃ loṇañca kittesi, ahitaṃ mayha pipphalī’’ti. (jā. 1.4.100);

    ఏవఞ్చ పన వత్వా ‘‘అహం ఏత్తకం కాలం తయి సమణసఞ్ఞం అకాసిం, ఇదాని పన తే మం పహరితుకామతాయ దణ్డో ఖిత్తో, తస్స ఖిత్తకాలేయేవ అసమణో జాతో. కిం తాదిసస్స దుప్పఞ్ఞస్స పుగ్గలస్స జటాహి, కిం సఖురేన అజినచమ్మేన. అబ్భన్తరఞ్హి తే గహనం, కేవలం బాహిరమేవ పరిమజ్జసీ’’తి ఆహ. సత్థా ఇమం అతీతం ఆహరిత్వా ‘‘తదా ఏస కుహకో తాపసో అహోసి, గోధరాజా పన అహమేవా’’తి వత్వా జాతకం సమోధానేత్వా తదా గోధపణ్డితేన తస్స నిగ్గహితకారణం దస్సేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Evañca pana vatvā ‘‘ahaṃ ettakaṃ kālaṃ tayi samaṇasaññaṃ akāsiṃ, idāni pana te maṃ paharitukāmatāya daṇḍo khitto, tassa khittakāleyeva asamaṇo jāto. Kiṃ tādisassa duppaññassa puggalassa jaṭāhi, kiṃ sakhurena ajinacammena. Abbhantarañhi te gahanaṃ, kevalaṃ bāhirameva parimajjasī’’ti āha. Satthā imaṃ atītaṃ āharitvā ‘‘tadā esa kuhako tāpaso ahosi, godharājā pana ahamevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānetvā tadā godhapaṇḍitena tassa niggahitakāraṇaṃ dassento imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౪.

    394.

    ‘‘కిం తే జటాహి దుమ్మేధ, కిం తే అజినసాటియా;

    ‘‘Kiṃ te jaṭāhi dummedha, kiṃ te ajinasāṭiyā;

    అబ్భన్తరం తే గహనం, బాహిరం పరిమజ్జసీ’’తి. (జా॰ ౧.౪.౯౮);

    Abbhantaraṃ te gahanaṃ, bāhiraṃ parimajjasī’’ti. (jā. 1.4.98);

    తత్థ కిం తే జటాహీతి అమ్భో దుప్పఞ్ఞ తవ బద్ధాహిపి ఇమాహి జటాహి సఖురాయ నివత్థాయపి ఇమాయ అజినచమ్మసాటికాయ చ కిమత్థోతి. అబ్భన్తరన్తి అబ్భన్తరఞ్హి తే రాగాదికిలేసగహనం, కేవలం హత్థిలణ్డం అస్సలణ్డం వియ మట్ఠం బాహిరం పరిమజ్జసీతి అత్థో.

    Tattha kiṃ te jaṭāhīti ambho duppañña tava baddhāhipi imāhi jaṭāhi sakhurāya nivatthāyapi imāya ajinacammasāṭikāya ca kimatthoti. Abbhantaranti abbhantarañhi te rāgādikilesagahanaṃ, kevalaṃ hatthilaṇḍaṃ assalaṇḍaṃ viya maṭṭhaṃ bāhiraṃ parimajjasīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    కుహకబ్రాహ్మణవత్థు ఏకాదసమం.

    Kuhakabrāhmaṇavatthu ekādasamaṃ.

    ౧౨. కిసాగోతమీవత్థు

    12. Kisāgotamīvatthu

    పంసుకూలధరన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా గిజ్ఝకూటే పబ్బతే విహరన్తో కిసాగోతమిం ఆరబ్భ కథేసి.

    Paṃsukūladharanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā gijjhakūṭe pabbate viharanto kisāgotamiṃ ārabbha kathesi.

    తదా కిర సక్కో పఠమయామావసానే దేవపరిసాయ సద్ధిం సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తే సారణీయధమ్మకథం సుణన్తో నిసీది. తస్మిం ఖణే కిసాగోతమీ ‘‘సత్థారం పస్సిస్సామీ’’తి ఆకాసేనాగన్త్వా సక్కం దిస్వా నివత్తి. సో తం వన్దిత్వా నివత్తన్తిం దిస్వా సత్థారం పుచ్ఛి – ‘‘కా నామేసా , భన్తే, ఆగచ్ఛమానావ తుమ్హే దిస్వా నివత్తతీ’’తి? సత్థా ‘‘కిసాగోతమీ నామేసా, మహారాజ, మమ ధీతా పంసుకూలికత్థేరీనం అగ్గా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tadā kira sakko paṭhamayāmāvasāne devaparisāya saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamante sāraṇīyadhammakathaṃ suṇanto nisīdi. Tasmiṃ khaṇe kisāgotamī ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti ākāsenāgantvā sakkaṃ disvā nivatti. So taṃ vanditvā nivattantiṃ disvā satthāraṃ pucchi – ‘‘kā nāmesā , bhante, āgacchamānāva tumhe disvā nivattatī’’ti? Satthā ‘‘kisāgotamī nāmesā, mahārāja, mama dhītā paṃsukūlikattherīnaṃ aggā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౫.

    395.

    ‘‘పంసుకూలధరం జన్తుం, కిసం ధమనిసన్థతం;

    ‘‘Paṃsukūladharaṃ jantuṃ, kisaṃ dhamanisanthataṃ;

    ఏకం వనస్మిం ఝాయన్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Ekaṃ vanasmiṃ jhāyantaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ కిసన్తి పంసుకూలికా హి అత్తనో అనురూపం పటిపదం పూరేన్తా అప్పమంసలోహితా చేవ హోన్తి ధమనిసన్థతగత్తా చ, తస్మా ఏవమాహ. ఏకం వనస్మిన్తి వివిత్తట్ఠానే ఏకకం వనస్మిం ఝాయన్తం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha kisanti paṃsukūlikā hi attano anurūpaṃ paṭipadaṃ pūrentā appamaṃsalohitā ceva honti dhamanisanthatagattā ca, tasmā evamāha. Ekaṃ vanasminti vivittaṭṭhāne ekakaṃ vanasmiṃ jhāyantaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    కిసాగోతమీవత్థు ద్వాదసమం.

    Kisāgotamīvatthu dvādasamaṃ.

    ౧౩. ఏకబ్రాహ్మణవత్థు

    13. Ekabrāhmaṇavatthu

    చాహన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం బ్రాహ్మణం ఆరబ్భ కథేసి.

    Nacāhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర ‘‘సమణో గోతమో అత్తనో సావకే బ్రాహ్మణాతి వదతి అహఞ్చమ్హి బ్రాహ్మణయోనియం నిబ్బత్తో, మమ్పి ను ఖో ఏవం వత్తుం వట్టతీ’’తి సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా తమత్థం పుచ్ఛి. అథ నం సత్థా ‘‘నాహం, బ్రాహ్మణ, బ్రాహ్మణయోనియం నిబ్బత్తమత్తేనేవం వదామి, యో పన అకిఞ్చనో అగహణో, తమహం బ్రాహ్మణం వదామీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So kira ‘‘samaṇo gotamo attano sāvake brāhmaṇāti vadati ahañcamhi brāhmaṇayoniyaṃ nibbatto, mampi nu kho evaṃ vattuṃ vaṭṭatī’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ pucchi. Atha naṃ satthā ‘‘nāhaṃ, brāhmaṇa, brāhmaṇayoniyaṃ nibbattamattenevaṃ vadāmi, yo pana akiñcano agahaṇo, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౬.

    396.

    ‘‘న చాహం బ్రాహ్మణం బ్రూమి, యోనిజం మత్తిసమ్భవం;

    ‘‘Na cāhaṃ brāhmaṇaṃ brūmi, yonijaṃ mattisambhavaṃ;

    భోవాది నామ సో హోతి, సచే హోతి సకిఞ్చనో;

    Bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano;

    అకిఞ్చనం అనాదానం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Akiñcanaṃ anādānaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ యోనిజన్తి యోనియం జాతం. మత్తిసమ్భవన్తి బ్రాహ్మణియా మాతు సన్తకే ఉదరస్మిం సమ్భూతం. భోవాదీతి సో పన ఆమన్తనాదీసు ‘‘భో, భో’’తి వత్వా విచరన్తో భోవాది నామ హోతి, సచే రాగాదీహి కిఞ్చనేహి సకిఞ్చనో. అహం పన రాగాదీహి అకిఞ్చనం చతూహి ఉపాదానేహి అనాదానం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha yonijanti yoniyaṃ jātaṃ. Mattisambhavanti brāhmaṇiyā mātu santake udarasmiṃ sambhūtaṃ. Bhovādīti so pana āmantanādīsu ‘‘bho, bho’’ti vatvā vicaranto bhovādi nāma hoti, sace rāgādīhi kiñcanehi sakiñcano. Ahaṃ pana rāgādīhi akiñcanaṃ catūhi upādānehi anādānaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే సో బ్రాహ్మణో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి, సమ్పత్తానమ్పి సాత్థికా ధమ్మదేసనా అహోసీతి.

    Desanāvasāne so brāhmaṇo sotāpattiphale patiṭṭhahi, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    ఏకబ్రాహ్మణవత్థు తేరసమం.

    Ekabrāhmaṇavatthu terasamaṃ.

    ౧౪. ఉగ్గసేనసేట్ఠిపుత్తవత్థు

    14. Uggasenaseṭṭhiputtavatthu

    సబ్బసంయోజనన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో ఉగ్గసేనం నామ సేట్ఠిపుత్తం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు ‘‘ముఞ్చ పురే ముఞ్చ పచ్ఛతో’’తి (ధ॰ ప॰ ౩౪౮) గాథావణ్ణనాయ విత్థారితమేవ.

    Sabbasaṃyojananti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto uggasenaṃ nāma seṭṭhiputtaṃ ārabbha kathesi. Vatthu ‘‘muñca pure muñca pacchato’’ti (dha. pa. 348) gāthāvaṇṇanāya vitthāritameva.

    తదా హి సత్థా, ‘‘భన్తే, ఉగ్గసేనో ‘న భాయామీ’తి వదతి, అభూతేన మఞ్ఞే అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి భిక్ఖూహి వుత్తే, ‘‘భిక్ఖవే, మమ పుత్తసదిసా ఛిన్నసంయోజనా న భాయన్తియేవా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tadā hi satthā, ‘‘bhante, uggaseno ‘na bhāyāmī’ti vadati, abhūtena maññe aññaṃ byākarotī’’ti bhikkhūhi vutte, ‘‘bhikkhave, mama puttasadisā chinnasaṃyojanā na bhāyantiyevā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౭.

    397.

    ‘‘సబ్బసంయోజనం ఛేత్వా, యో వే న పరితస్సతి;

    ‘‘Sabbasaṃyojanaṃ chetvā, yo ve na paritassati;

    సఙ్గాతిగం విసంయుత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Saṅgātigaṃ visaṃyuttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ సబ్బసంయోజనన్తి దసవిధసంయోజనం. న పరితస్సతీతి తణ్హాయ న భాయతి. తమహన్తి తం అహం రాగాదీనం సఙ్గానం అతీతత్తా సఙ్గాతిగం, చతున్నమ్పి యోగానం అభావేన విసంయుత్తం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha sabbasaṃyojananti dasavidhasaṃyojanaṃ. Na paritassatīti taṇhāya na bhāyati. Tamahanti taṃ ahaṃ rāgādīnaṃ saṅgānaṃ atītattā saṅgātigaṃ, catunnampi yogānaṃ abhāvena visaṃyuttaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    ఉగ్గసేనసేట్ఠిపుత్తవత్థు చుద్దసమం.

    Uggasenaseṭṭhiputtavatthu cuddasamaṃ.

    ౧౫. ద్వేబ్రాహ్మణవత్థు

    15. Dvebrāhmaṇavatthu

    ఛేత్వా నద్ధిన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ద్వే బ్రాహ్మణే ఆరబ్భ కథేసి.

    Chetvānaddhinti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto dve brāhmaṇe ārabbha kathesi.

    తేసు కిరేకస్స చూళరోహితో నామ గోణో అహోసి, ఏకస్స మహారోహితో నామ. తే ఏకదివసం ‘‘తవ గోణో బలవా, మమ గోణో బలవా’’తి వివదిత్వా ‘‘కిం నో వివాదేన, పాజేత్వా జానిస్సామా’’తి అచిరవతీతీరే సకటం వాలుకాయ పూరేత్వా గోణే యోజయింసు. తస్మిం ఖణే భిక్ఖూపి న్హాయితుం తత్థ గతా హోన్తి. బ్రాహ్మణా గోణే పాజేసుం. సకటం నిచ్చలం అట్ఠాసి, నద్ధివరత్తా పన ఛిజ్జింసు. భిక్ఖూ దిస్వా విహారం గన్త్వా తమత్థం సత్థు ఆరోచయింసు. సత్థా, ‘‘భిక్ఖవే , బాహిరా ఏతా నద్ధివరత్తా, యో కోచి ఏతా ఛిన్దతేవ, భిక్ఖునా పన అజ్ఝత్తికం కోధనద్ధిఞ్చేవ తణ్హావరత్తఞ్చ ఛిన్దితుం వట్టతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tesu kirekassa cūḷarohito nāma goṇo ahosi, ekassa mahārohito nāma. Te ekadivasaṃ ‘‘tava goṇo balavā, mama goṇo balavā’’ti vivaditvā ‘‘kiṃ no vivādena, pājetvā jānissāmā’’ti aciravatītīre sakaṭaṃ vālukāya pūretvā goṇe yojayiṃsu. Tasmiṃ khaṇe bhikkhūpi nhāyituṃ tattha gatā honti. Brāhmaṇā goṇe pājesuṃ. Sakaṭaṃ niccalaṃ aṭṭhāsi, naddhivarattā pana chijjiṃsu. Bhikkhū disvā vihāraṃ gantvā tamatthaṃ satthu ārocayiṃsu. Satthā, ‘‘bhikkhave , bāhirā etā naddhivarattā, yo koci etā chindateva, bhikkhunā pana ajjhattikaṃ kodhanaddhiñceva taṇhāvarattañca chindituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౮.

    398.

    ‘‘ఛేత్వా నద్ధిం వరత్తఞ్చ, సన్దానం సహనుక్కమం;

    ‘‘Chetvā naddhiṃ varattañca, sandānaṃ sahanukkamaṃ;

    ఉక్ఖిత్తపలిఘం బుద్ధం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Ukkhittapalighaṃ buddhaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ నద్ధిన్తి నయ్హనభావేన పవత్తం కోధం. వరత్తన్తి బన్ధనభావేన పవత్తం తణ్హం. సన్దానం సహనుక్కమన్తి అనుసయానుక్కమసహితం ద్వాసట్ఠిదిట్ఠిసన్దానం, ఇదం సబ్బమ్పి ఛిన్దిత్వా ఠితం అవిజ్జాపలిఘస్స ఉక్ఖిత్తత్తా ఉక్ఖిత్తపలిఘం, చతున్నం సచ్చానం బుద్ధత్తా బుద్ధం తం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha naddhinti nayhanabhāvena pavattaṃ kodhaṃ. Varattanti bandhanabhāvena pavattaṃ taṇhaṃ. Sandānaṃ sahanukkamanti anusayānukkamasahitaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhisandānaṃ, idaṃ sabbampi chinditvā ṭhitaṃ avijjāpalighassa ukkhittattā ukkhittapalighaṃ, catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddhaṃ taṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే పఞ్చసతా భిక్ఖూ అరహత్తే పతిట్ఠహింసు, సమ్పత్తానమ్పి సాత్థికా ధమ్మదేసనా అహోసీతి.

    Desanāvasāne pañcasatā bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsu, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    ద్వేబ్రాహ్మణవత్థు పన్నరసమం.

    Dvebrāhmaṇavatthu pannarasamaṃ.

    ౧౬. అక్కోసకభారద్వాజవత్థు

    16. Akkosakabhāradvājavatthu

    అక్కోసన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో అక్కోసకభారద్వాజం ఆరబ్భ కథేసి.

    Akkosanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto akkosakabhāradvājaṃ ārabbha kathesi.

    తస్స హి భాతు భారద్వాజస్స ధనఞ్జానీ నామ బ్రాహ్మణీ సోతాపన్నా అహోసి. సా ఖీపిత్వాపి కాసిత్వాపి పక్ఖలిత్వాపి ‘‘నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్సా’’తి ఇమం ఉదానం ఉదానేసి. సా ఏకదివసం బ్రాహ్మణపరివేసనాయ పవత్తమానాయ పక్ఖలిత్వా తథేవ మహాసద్దేన ఉదానం ఉదానేసి. బ్రాహ్మణో కుజ్ఝిత్వా ‘‘ఏవమేవాయం వసలీ యత్థ వా తత్థ వా పక్ఖలిత్వా తస్స ముణ్డకస్స సమణకస్స వణ్ణం భాసతీ’’తి వత్వా ‘‘ఇదాని తే, వసలి, గన్త్వా తస్స సత్థునో వాదం ఆరోపేస్సామీ’’తి ఆహ. అథ నం సా ‘‘గచ్ఛ, బ్రాహ్మణ, నాహం తం పస్సామి, యో తస్స భగవతో వాదం ఆరోపేయ్య, అపి చ గన్త్వా తం భగవన్తం పఞ్హం పుచ్ఛస్సూ’’తి ఆహ. సో సత్థు సన్తికం గన్త్వా అవన్దిత్వావ ఏకమన్తం ఠితో పఞ్హం పుచ్ఛన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Tassa hi bhātu bhāradvājassa dhanañjānī nāma brāhmaṇī sotāpannā ahosi. Sā khīpitvāpi kāsitvāpi pakkhalitvāpi ‘‘namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassā’’ti imaṃ udānaṃ udānesi. Sā ekadivasaṃ brāhmaṇaparivesanāya pavattamānāya pakkhalitvā tatheva mahāsaddena udānaṃ udānesi. Brāhmaṇo kujjhitvā ‘‘evamevāyaṃ vasalī yattha vā tattha vā pakkhalitvā tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’ti vatvā ‘‘idāni te, vasali, gantvā tassa satthuno vādaṃ āropessāmī’’ti āha. Atha naṃ sā ‘‘gaccha, brāhmaṇa, nāhaṃ taṃ passāmi, yo tassa bhagavato vādaṃ āropeyya, api ca gantvā taṃ bhagavantaṃ pañhaṃ pucchassū’’ti āha. So satthu santikaṃ gantvā avanditvāva ekamantaṃ ṭhito pañhaṃ pucchanto imaṃ gāthamāha –

    ‘‘కింసు ఛేత్వా సుఖం సేతి, కింసు ఛేత్వా న సోచతి;

    ‘‘Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti, kiṃsu chetvā na socati;

    కిస్సస్సు ఏకధమ్మస్స, వధం రోచేసి గోతమా’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౮౭);

    Kissassu ekadhammassa, vadhaṃ rocesi gotamā’’ti. (saṃ. ni. 1.187);

    అథస్స పఞ్హం బ్యాకరోన్తో సత్థా ఇమం గాథమాహ –

    Athassa pañhaṃ byākaronto satthā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘కోధం ఛేత్వా సుఖం సేతి, కోధం ఛేత్వా న సోచతి;

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    కోధస్స విసమూలస్స, మధురగ్గస్స బ్రాహ్మణ;

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    వధం అరియా పసంసన్తి, తఞ్హి ఛేత్వా న సోచతీ’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౮౭);

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, tañhi chetvā na socatī’’ti. (saṃ. ni. 1.187);

    సో సత్థరి పసీదిత్వా పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణి. అథస్స కనిట్ఠో అక్కోసకభారద్వాజో ‘‘భాతా కిర మే పబ్బజితో’’తి సుత్వా కుద్ధో ఆగన్త్వా సత్థారం అసబ్భాహి ఫరుసాహి వాచాహి అక్కోసి. సోపి సత్థారా అతిథీనం ఖాదనీయాదిదానఓపమ్మేన సఞ్ఞత్తో సత్థరి పసన్నో పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణి. అపరేపిస్స సున్దరికభారద్వాజో బిలిఙ్గకభారద్వాజోతి ద్వే కనిట్ఠభాతరో సత్థారం అక్కోసన్తావ సత్థారా వినీతా పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణింసు.

    So satthari pasīditvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Athassa kaniṭṭho akkosakabhāradvājo ‘‘bhātā kira me pabbajito’’ti sutvā kuddho āgantvā satthāraṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi akkosi. Sopi satthārā atithīnaṃ khādanīyādidānaopammena saññatto satthari pasanno pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Aparepissa sundarikabhāradvājo biliṅgakabhāradvājoti dve kaniṭṭhabhātaro satthāraṃ akkosantāva satthārā vinītā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.

    అథేకదివసం ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం, ‘‘ఆవుసో, అచ్ఛరియా వత బుద్ధగుణా, చతూసు నామ భాతికేసు అక్కోసన్తేసు సత్థా కిఞ్చి అవత్వా తేసంయేవ పతిట్ఠా జాతో’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే, ‘‘భిక్ఖవే, అహం మమ ఖన్తిబలేన సమన్నాగతత్తా దుట్ఠేసు అదుస్సన్తో మహాజనస్స పతిట్ఠా హోమియేవా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, acchariyā vata buddhaguṇā, catūsu nāma bhātikesu akkosantesu satthā kiñci avatvā tesaṃyeva patiṭṭhā jāto’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, ahaṃ mama khantibalena samannāgatattā duṭṭhesu adussanto mahājanassa patiṭṭhā homiyevā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౩౯౯.

    399.

    ‘‘అక్కోసం వధబన్ధఞ్చ, అదుట్ఠో యో తితిక్ఖతి;

    ‘‘Akkosaṃ vadhabandhañca, aduṭṭho yo titikkhati;

    ఖన్తీబలం బలానీకం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Khantībalaṃ balānīkaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ అదుట్ఠోతి ఏతం దసహి అక్కోసవత్థూహి అక్కోసఞ్చ పాణిఆదీహి పోథనఞ్చ అన్దుబన్ధనాదీహి బన్ధనఞ్చ యో అకుద్ధమానసో హుత్వా అధివాసేతి , ఖన్తిబలేన సమన్నాగతత్తా ఖన్తిబలం, పునప్పునం ఉప్పత్తియా అనీకభూతేన తేనేవ ఖన్తిబలేన సమన్నాగతత్తా బలానీకం తం ఏవరూపం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha aduṭṭhoti etaṃ dasahi akkosavatthūhi akkosañca pāṇiādīhi pothanañca andubandhanādīhi bandhanañca yo akuddhamānaso hutvā adhivāseti , khantibalena samannāgatattā khantibalaṃ, punappunaṃ uppattiyā anīkabhūtena teneva khantibalena samannāgatattā balānīkaṃ taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    అక్కోసకభారద్వాజవత్థు సోళసమం.

    Akkosakabhāradvājavatthu soḷasamaṃ.

    ౧౭. సారిపుత్తత్థేరవత్థు

    17. Sāriputtattheravatthu

    అక్కోధనన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో సారిపుత్తత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Akkodhananti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto sāriputtattheraṃ ārabbha kathesi.

    తదా కిర థేరో పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి సద్ధిం పిణ్డాయ చరన్తో నాలకగామే మాతు ఘరద్వారం అగమాసి. అథ నం సా నిసీదాపేత్వా పరివిసమానా అక్కోసి – ‘‘అమ్భో, ఉచ్ఛిట్ఠఖాదక ఉచ్ఛిట్ఠకఞ్జియం అలభిత్వా పరఘరేసు ఉళుఙ్కపిట్ఠేన ఘట్టితకఞ్జియం పరిభుఞ్జితుం అసీతికోటిధనం పహాయ పబ్బజితోసి, నాసితమ్హా తయా, భుఞ్జాహి దానీ’’తి. భిక్ఖూనమ్పి భత్తం దదమానా ‘‘తుమ్హేహి మమ పుత్తో అత్తనో చూళుపట్ఠాకో కతో, ఇదాని భుఞ్జథా’’తి వదేతి. థేరో భిక్ఖం గహేత్వా విహారమేవ అగమాసి. అథాయస్మా రాహులో సత్థారం పిణ్డపాతేన ఆపుచ్ఛి. అథ నం సత్థా ఆహ – ‘‘రాహుల, కహం గమిత్థా’’తి? ‘‘అయ్యికాయ గామం, భన్తే’’తి. ‘‘కిం పన తే అయ్యికాయ ఉపజ్ఝాయో వుత్తో’’తి? ‘‘అయ్యికాయ మే, భన్తే, ఉపజ్ఝాయో అక్కుట్ఠో’’తి. ‘‘కిన్తి వత్వా’’తి? ‘‘ఇదం నామ, భన్తే’’తి. ‘‘ఉపజ్ఝాయేన పన తే కిం వుత్త’’న్తి? ‘‘న కిఞ్చి, భన్తే’’తి. తం సుత్వా భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం, ‘‘ఆవుసో, అచ్ఛరియా వత సారిపుత్తత్థేరస్స గుణా, ఏవంనామస్స మాతరి అక్కోసన్తియా కోధమత్తమ్పి నాహోసీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే, ‘‘భిక్ఖవే, ఖీణాసవా నామ అక్కోధనావ హోన్తీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tadā kira thero pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ piṇḍāya caranto nālakagāme mātu gharadvāraṃ agamāsi. Atha naṃ sā nisīdāpetvā parivisamānā akkosi – ‘‘ambho, ucchiṭṭhakhādaka ucchiṭṭhakañjiyaṃ alabhitvā paragharesu uḷuṅkapiṭṭhena ghaṭṭitakañjiyaṃ paribhuñjituṃ asītikoṭidhanaṃ pahāya pabbajitosi, nāsitamhā tayā, bhuñjāhi dānī’’ti. Bhikkhūnampi bhattaṃ dadamānā ‘‘tumhehi mama putto attano cūḷupaṭṭhāko kato, idāni bhuñjathā’’ti vadeti. Thero bhikkhaṃ gahetvā vihārameva agamāsi. Athāyasmā rāhulo satthāraṃ piṇḍapātena āpucchi. Atha naṃ satthā āha – ‘‘rāhula, kahaṃ gamitthā’’ti? ‘‘Ayyikāya gāmaṃ, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ pana te ayyikāya upajjhāyo vutto’’ti? ‘‘Ayyikāya me, bhante, upajjhāyo akkuṭṭho’’ti. ‘‘Kinti vatvā’’ti? ‘‘Idaṃ nāma, bhante’’ti. ‘‘Upajjhāyena pana te kiṃ vutta’’nti? ‘‘Na kiñci, bhante’’ti. Taṃ sutvā bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, acchariyā vata sāriputtattherassa guṇā, evaṃnāmassa mātari akkosantiyā kodhamattampi nāhosī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, khīṇāsavā nāma akkodhanāva hontī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౦.

    400.

    ‘‘అక్కోధనం వతవన్తం, సీలవన్తం అనుస్సదం;

    ‘‘Akkodhanaṃ vatavantaṃ, sīlavantaṃ anussadaṃ;

    దన్తం అన్తిమసారీరం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Dantaṃ antimasārīraṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ వతవన్తన్తి ధుతవతేన, సమన్నాగతం చతుపారిసుద్ధిసీలేన సీలవన్తం, తణ్హాఉస్సదాభావేన అనుస్సదం , ఛళిన్ద్రియదమనేన దన్తం, కోటియం ఠితేన అత్తభావేన అన్తిమసరీరం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha vatavantanti dhutavatena, samannāgataṃ catupārisuddhisīlena sīlavantaṃ, taṇhāussadābhāvena anussadaṃ, chaḷindriyadamanena dantaṃ, koṭiyaṃ ṭhitena attabhāvena antimasarīraṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    సారిపుత్తత్థేరవత్థు సత్తరసమం.

    Sāriputtattheravatthu sattarasamaṃ.

    ౧౮. ఉప్పలవణ్ణాథేరీవత్థు

    18. Uppalavaṇṇātherīvatthu

    వారి పోక్ఖరపత్తేవాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఉప్పలవణ్ణథేరిం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు ‘‘మధువా మఞ్ఞతి బాలో’’తి గాథావణ్ణనాయ (ధ॰ ప॰ ౬౯) విత్థారితమేవ. వుత్తఞ్హి తత్థ (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౬౯) –

    Vāri pokkharapattevāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto uppalavaṇṇatheriṃ ārabbha kathesi. Vatthu ‘‘madhuvā maññati bālo’’ti gāthāvaṇṇanāya (dha. pa. 69) vitthāritameva. Vuttañhi tattha (dha. pa. aṭṭha. 1.69) –

    అపరేన సమయేన మహాజనో ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసి ‘‘ఖీణాసవాపి మఞ్ఞే కామసుఖం సాదియన్తి, కామం సేవన్తి, కిం న సేవిస్సన్తి. న హేతే కోళాపరుక్ఖా, న చ వమ్మికా, అల్లమంససరీరావ, తస్మా ఏతేపి కామసుఖం సాదియన్తీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఖీణాసవా కామసుఖం సాదియన్తి, న కామం సేవన్తి. యథా హి పదుమపత్తే పతితం ఉదకబిన్దు న లిమ్పతి న సణ్ఠాతి, వినివత్తిత్వా పన పతతేవ. యథా చ ఆరగ్గే సాసపో న ఉపలిమ్పతి న సణ్ఠాతి, వినివత్తిత్వా పతతేవ, ఏవం ఖీణాసవస్స చిత్తే దువిధోపి కామో న లిమ్పతి న సణ్ఠాతీ’’తి అనుసన్ధిం ఘటేత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Aparena samayena mahājano dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘khīṇāsavāpi maññe kāmasukhaṃ sādiyanti, kāmaṃ sevanti, kiṃ na sevissanti. Na hete koḷāparukkhā, na ca vammikā, allamaṃsasarīrāva, tasmā etepi kāmasukhaṃ sādiyantī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, khīṇāsavā kāmasukhaṃ sādiyanti, na kāmaṃ sevanti. Yathā hi padumapatte patitaṃ udakabindu na limpati na saṇṭhāti, vinivattitvā pana patateva. Yathā ca āragge sāsapo na upalimpati na saṇṭhāti, vinivattitvā patateva, evaṃ khīṇāsavassa citte duvidhopi kāmo na limpati na saṇṭhātī’’ti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౧.

    401.

    ‘‘వారి పోక్ఖరపత్తేవ, ఆరగ్గేరివ సాసపో;

    ‘‘Vāri pokkharapatteva, āraggeriva sāsapo;

    యో న లిమ్పతి కామేసు, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Yo na limpati kāmesu, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ యో న లిమ్పతీతి ఏవమేవం యో అబ్భన్తరే దువిధేపి కామే న ఉపలిమ్పతి, తస్మిం కామే న సణ్ఠాతి, తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha yo na limpatīti evamevaṃ yo abbhantare duvidhepi kāme na upalimpati, tasmiṃ kāme na saṇṭhāti, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    ఉప్పలవణ్ణాథేరీవత్థు అట్ఠారసమం.

    Uppalavaṇṇātherīvatthu aṭṭhārasamaṃ.

    ౧౯. అఞ్ఞతరబ్రాహ్మణవత్థు

    19. Aññatarabrāhmaṇavatthu

    యో దుక్ఖస్సాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం బ్రాహ్మణం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yodukkhassāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    తస్స కిరేకో దాసో అపఞ్ఞత్తే సిక్ఖాపదే పలాయిత్వా పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణి. బ్రాహ్మణో తం ఓలోకేన్తో అదిస్వా ఏకదివసం సత్థారా సద్ధిం పిణ్డాయ పవిసన్తం ద్వారన్తరే దిస్వా చీవరం దళ్హం అగ్గహేసి. సత్థా నివత్తిత్వా ‘‘కిం ఇదం, బ్రాహ్మణా’’తి పుచ్ఛి. దాసో మే, భో గోతమాతి . పన్నభారో ఏస, బ్రాహ్మణాతి. ‘‘పన్నభారో’’తి చ వుత్తే బ్రాహ్మణో ‘‘అరహా’’తి సల్లక్ఖేసి. తస్మా పునపి తేన ‘‘ఏవం, భో గోతమా’’తి వుత్తే సత్థా ‘‘ఆమ, బ్రాహ్మణ, పన్నభారో’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Tassa kireko dāso apaññatte sikkhāpade palāyitvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Brāhmaṇo taṃ olokento adisvā ekadivasaṃ satthārā saddhiṃ piṇḍāya pavisantaṃ dvārantare disvā cīvaraṃ daḷhaṃ aggahesi. Satthā nivattitvā ‘‘kiṃ idaṃ, brāhmaṇā’’ti pucchi. Dāso me, bho gotamāti . Pannabhāro esa, brāhmaṇāti. ‘‘Pannabhāro’’ti ca vutte brāhmaṇo ‘‘arahā’’ti sallakkhesi. Tasmā punapi tena ‘‘evaṃ, bho gotamā’’ti vutte satthā ‘‘āma, brāhmaṇa, pannabhāro’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౨.

    402.

    ‘‘యో దుక్ఖస్స పజానాతి, ఇధేవ ఖయమత్తనో;

    ‘‘Yo dukkhassa pajānāti, idheva khayamattano;

    పన్నభారం విసంయుత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Pannabhāraṃ visaṃyuttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ దుక్ఖస్సాతి ఖన్ధదుక్ఖస్స. పన్నభారన్తి ఓహితఖన్ధభారం చతూహి యోగేహి సబ్బకిలేసేహి వా విసంయుత్తం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో. దేసనావసానే సో బ్రాహ్మణో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి, సమ్పత్తానమ్పి సాత్థికా ధమ్మదేసనా అహోసీతి.

    Tattha dukkhassāti khandhadukkhassa. Pannabhāranti ohitakhandhabhāraṃ catūhi yogehi sabbakilesehi vā visaṃyuttaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho. Desanāvasāne so brāhmaṇo sotāpattiphale patiṭṭhahi, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    అఞ్ఞతరబ్రాహ్మణవత్థు ఏకూనవీసతిమం.

    Aññatarabrāhmaṇavatthu ekūnavīsatimaṃ.

    ౨౦. ఖేమాభిక్ఖునీవత్థు

    20. Khemābhikkhunīvatthu

    గమ్భీరపఞ్ఞన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా గిజ్ఝకూటే విహరన్తో ఖేమం నామ భిక్ఖునిం ఆరబ్భ కథేసి.

    Gambhīrapaññanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā gijjhakūṭe viharanto khemaṃ nāma bhikkhuniṃ ārabbha kathesi.

    ఏకదివసఞ్హి పఠమయామసమనన్తరే సక్కో దేవరాజా పరిసాయ సద్ధిం ఆగన్త్వా సత్థు సన్తికే సారణీయధమ్మకథం సుణన్తో నిసీది. తస్మిం ఖణే ఖేమా భిక్ఖునీ ‘‘సత్థారం పస్సిస్సామీ’’తి ఆగన్త్వా సక్కం దిస్వా ఆకాసే ఠితావ సత్థారం వన్దిత్వా నివత్తి. సక్కో తం దిస్వా ‘‘కో ఏసా, భన్తే, ఆగచ్ఛమానా ఆకాసే ఠితావ సత్థారం వన్దిత్వా నివత్తీ’’తి పుచ్ఛి. సత్థా ‘‘ఏసా, మహారాజ, మమ ధీతా ఖేమా నామ మహాపఞ్ఞా మగ్గామగ్గకోవిదా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Ekadivasañhi paṭhamayāmasamanantare sakko devarājā parisāya saddhiṃ āgantvā satthu santike sāraṇīyadhammakathaṃ suṇanto nisīdi. Tasmiṃ khaṇe khemā bhikkhunī ‘‘satthāraṃ passissāmī’’ti āgantvā sakkaṃ disvā ākāse ṭhitāva satthāraṃ vanditvā nivatti. Sakko taṃ disvā ‘‘ko esā, bhante, āgacchamānā ākāse ṭhitāva satthāraṃ vanditvā nivattī’’ti pucchi. Satthā ‘‘esā, mahārāja, mama dhītā khemā nāma mahāpaññā maggāmaggakovidā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౩.

    403.

    ‘‘గమ్భీరపఞ్ఞం మేధావిం, మగ్గామగ్గస్స కోవిదం;

    ‘‘Gambhīrapaññaṃ medhāviṃ, maggāmaggassa kovidaṃ;

    ఉత్తమత్థమనుప్పత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Uttamatthamanuppattaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ గబ్భీరపఞ్ఞన్తి గమ్భీరేసు ఖన్ధాదీసు పవత్తాయ పఞ్ఞాయ సమన్నాగతం ధమ్మోజపఞ్ఞాయ సమన్నాగతం మేధావిం ‘‘అయం దుగ్గతియా మగ్గో, అయం సుగతియా మగ్గో, అయం నిబ్బానస్స మగ్గో, అయం అమగ్గో’’తి ఏవం మగ్గే చ అమగ్గే చ ఛేకతాయ మగ్గామగ్గస్స కోవిదం అరహత్తసఙ్ఖాతం ఉత్తమత్థం అనుప్పత్తం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha gabbhīrapaññanti gambhīresu khandhādīsu pavattāya paññāya samannāgataṃ dhammojapaññāya samannāgataṃ medhāviṃ ‘‘ayaṃ duggatiyā maggo, ayaṃ sugatiyā maggo, ayaṃ nibbānassa maggo, ayaṃ amaggo’’ti evaṃ magge ca amagge ca chekatāya maggāmaggassa kovidaṃ arahattasaṅkhātaṃ uttamatthaṃ anuppattaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    ఖేమాభిక్ఖునివత్థు వీసతిమం.

    Khemābhikkhunivatthu vīsatimaṃ.

    ౨౧. పబ్భారవాసీతిస్సత్థేరవత్థు

    21. Pabbhāravāsītissattheravatthu

    అసంసట్ఠన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో పబ్భారవాసీతిస్సత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Asaṃsaṭṭhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto pabbhāravāsītissattheraṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా అరఞ్ఞం పవిసిత్వా సప్పాయం సేనాసనం ఓలోకేన్తో ఏకం లేణపబ్భారం పాపుణి, సమ్పత్తక్ఖణేయేవస్స చిత్తం ఏకగ్గతం లభి. సో ‘‘అహం ఇధ వసన్తో పబ్బజితకిచ్చం నిప్ఫాదేతుం సక్ఖిస్సామీ’’తి చిన్తేసి. లేణేపి అధివత్థా దేవతా ‘‘సీలవా భిక్ఖు ఆగతో, ఇమినా సద్ధిం ఏకట్ఠానే వసితుం దుక్ఖం. అయం పన ఇధ ఏకరత్తిమేవ వసిత్వా పక్కమిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా పుత్తే ఆదాయ నిక్ఖమి. థేరో పునదివసే పాతోవ గోచరగామం పిణ్డాయ పావిసి. అథ నం ఏకా ఉపాసికా దిస్వావ పుత్తసినేహం పటిలభిత్వా గేహే నిసీదాపేత్వా భోజేత్వా అత్తానం నిస్సాయ తేమాసం వసనత్థాయ యాచి. సోపి ‘‘సక్కా మయా ఇమం నిస్సాయ భవనిస్సరణం కాతు’’న్తి అధివాసేత్వా తమేవ లేణం అగమాసి. దేవతా తం ఆగచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘అద్ధా కేనచి నిమన్తితో భవిస్సతి, స్వే వా పరసువే వా గమిస్సతీ’’తి చిన్తేసి.

    So kira satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā sappāyaṃ senāsanaṃ olokento ekaṃ leṇapabbhāraṃ pāpuṇi, sampattakkhaṇeyevassa cittaṃ ekaggataṃ labhi. So ‘‘ahaṃ idha vasanto pabbajitakiccaṃ nipphādetuṃ sakkhissāmī’’ti cintesi. Leṇepi adhivatthā devatā ‘‘sīlavā bhikkhu āgato, iminā saddhiṃ ekaṭṭhāne vasituṃ dukkhaṃ. Ayaṃ pana idha ekarattimeva vasitvā pakkamissatī’’ti cintetvā putte ādāya nikkhami. Thero punadivase pātova gocaragāmaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha naṃ ekā upāsikā disvāva puttasinehaṃ paṭilabhitvā gehe nisīdāpetvā bhojetvā attānaṃ nissāya temāsaṃ vasanatthāya yāci. Sopi ‘‘sakkā mayā imaṃ nissāya bhavanissaraṇaṃ kātu’’nti adhivāsetvā tameva leṇaṃ agamāsi. Devatā taṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘addhā kenaci nimantito bhavissati, sve vā parasuve vā gamissatī’’ti cintesi.

    ఏవం అడ్ఢమాసమత్తే అతిక్కన్తే ‘‘అయం ఇధేవ మఞ్ఞే అన్తోవస్సం వసిస్సతి, సీలవతా పన సద్ధిం ఏకట్ఠానే పుత్తకేహి సద్ధిం వసితుం దుక్కరం, ఇమఞ్చ ‘నిక్ఖమా’తి వత్తుం న సక్కా, అత్థి ను ఖో ఇమస్స సీలే ఖలిత’’న్తి దిబ్బేన చక్ఖునా ఓలోకేన్తీ ఉపసమ్పదమాళకతో పట్ఠాయ తస్స సీలే ఖలితం అదిస్వా ‘‘పరిసుద్ధమస్స సీలం, కిఞ్చిదేవస్స కత్వా అయసం ఉప్పాదేస్సామీ’’తి తస్స ఉపట్ఠాకకులే ఉపాసికాయ జేట్ఠపుత్తస్స సరీరే అధిముచ్చిత్వా గీవం పరివత్తేసి. తస్స అక్ఖీని నిక్ఖమింసు, ముఖతో ఖేళో పగ్ఘరి. ఉపాసికా తం దిస్వా ‘‘కిం ఇద’’న్తి విరవి. అథ నం దేవతా అదిస్సమానరూపా ఏవమాహ – ‘‘మయా ఏస గహితో, బలికమ్మేనపి మే అత్థో నత్థి, తుమ్హాకం పన కులూపకం థేరం లట్ఠిమధుకం యాచిత్వా తేన తేలం పచిత్వా ఇమస్స నత్థుకమ్మం దేథ, ఏవాహం ఇమం ముఞ్చిస్సామీ’’తి. నస్సతు వా ఏస మరతు వా, న సక్ఖిస్సామహం అయ్యం లట్ఠిమధుకం యాచితున్తి. సచే లట్ఠిమధుకం యాచితుం న సక్కోథ, నాసికాయస్స హిఙ్గుచుణ్ణం పక్ఖిపితుం వదేథాతి. ఇదమ్పి వత్తుం న సక్కోమాతి. తేన హిస్స పాదధోవనఉదకం ఆదాయ సీసే ఆసిఞ్చథాతి. ఉపాసికా ‘‘సక్కా ఇదం కాతు’’న్తి వేలాయ ఆగతం థేరం నిసీదాపేత్వా యాగుఖజ్జకం దత్వా అన్తరభత్తే నిసిన్నస్స పాదే ధోవిత్వా ఉదకం గహేత్వా, ‘‘భన్తే, ఇదం ఉదకం దారకస్స సీసే ఆసిఞ్చామా’’తి ఆపుచ్ఛిత్వా ‘‘తేన హి ఆసిఞ్చథా’’తి వుత్తే తథా అకాసి. సా దేవతా తావదేవ తం ముఞ్చిత్వా గన్త్వా లేణద్వారే అట్ఠాసి.

    Evaṃ aḍḍhamāsamatte atikkante ‘‘ayaṃ idheva maññe antovassaṃ vasissati, sīlavatā pana saddhiṃ ekaṭṭhāne puttakehi saddhiṃ vasituṃ dukkaraṃ, imañca ‘nikkhamā’ti vattuṃ na sakkā, atthi nu kho imassa sīle khalita’’nti dibbena cakkhunā olokentī upasampadamāḷakato paṭṭhāya tassa sīle khalitaṃ adisvā ‘‘parisuddhamassa sīlaṃ, kiñcidevassa katvā ayasaṃ uppādessāmī’’ti tassa upaṭṭhākakule upāsikāya jeṭṭhaputtassa sarīre adhimuccitvā gīvaṃ parivattesi. Tassa akkhīni nikkhamiṃsu, mukhato kheḷo pagghari. Upāsikā taṃ disvā ‘‘kiṃ ida’’nti viravi. Atha naṃ devatā adissamānarūpā evamāha – ‘‘mayā esa gahito, balikammenapi me attho natthi, tumhākaṃ pana kulūpakaṃ theraṃ laṭṭhimadhukaṃ yācitvā tena telaṃ pacitvā imassa natthukammaṃ detha, evāhaṃ imaṃ muñcissāmī’’ti. Nassatu vā esa maratu vā, na sakkhissāmahaṃ ayyaṃ laṭṭhimadhukaṃ yācitunti. Sace laṭṭhimadhukaṃ yācituṃ na sakkotha, nāsikāyassa hiṅgucuṇṇaṃ pakkhipituṃ vadethāti. Idampi vattuṃ na sakkomāti. Tena hissa pādadhovanaudakaṃ ādāya sīse āsiñcathāti. Upāsikā ‘‘sakkā idaṃ kātu’’nti velāya āgataṃ theraṃ nisīdāpetvā yāgukhajjakaṃ datvā antarabhatte nisinnassa pāde dhovitvā udakaṃ gahetvā, ‘‘bhante, idaṃ udakaṃ dārakassa sīse āsiñcāmā’’ti āpucchitvā ‘‘tena hi āsiñcathā’’ti vutte tathā akāsi. Sā devatā tāvadeva taṃ muñcitvā gantvā leṇadvāre aṭṭhāsi.

    థేరోపి భత్తకిచ్చావసానే ఉట్ఠాయాసనా అవిస్సట్ఠకమ్మట్ఠానతాయ ద్వత్తింసాకారం సజ్ఝాయన్తోవ పక్కామి. అథ నం లేణద్వారం పత్తకాలే సా దేవతా ‘‘మహావేజ్జ మా ఇధ పవిసా’’తి ఆహ. సో తత్థేవ ఠత్వా ‘‘కాసి త్వ’’న్తి ఆహ. అహం ఇధ అధివత్థా దేవతాతి. థేరో ‘‘అత్థి ను ఖో మయా వేజ్జకమ్మస్స కతట్ఠాన’’న్తి ఉపసమ్పదమాళకతో పట్ఠాయ ఓలోకేన్తో అత్తనో సీలే తిలకం వా కాళకం వా అదిస్వా ‘‘అహం మయా వేజ్జకమ్మస్స కతట్ఠానం న పస్సామి, కస్మా ఏవం వదేసీ’’తి ఆహ. న పస్ససీతి. ఆమ, న పస్సామీతి? ఆచిక్ఖామి తేతి. ఆమ, ఆచిక్ఖాహీతి. తిట్ఠతు తావ దూరే కతం, అజ్జేవ తయా అమనుస్సగహితస్స ఉపట్ఠాకపుత్తస్స పాదధోవనఉదకం సీసే ఆసిత్తం, నాసిత్తన్తి? ఆమ, ఆసిత్తన్తి. కిం ఏతం న పస్ససీతి? ఏతం సన్ధాయ త్వం వదేసీతి? ఆమ, ఏతం సన్ధాయ వదామీతి. థేరో చిన్తేసి – ‘‘అహో వత మే సమ్మా పణిహితో అత్తా, సాసనస్స అనురూపం వత మే చరితం, దేవతాపి మమ చతుపారిసుద్ధిసీలే తిలకం వా కాళకం వా అదిస్వా దారకస్స సీసే ఆసిత్తపాదధోవనమత్తం అద్దసా’’తి తస్స సీలం ఆరబ్భ బలవపీతి ఉప్పజ్జి. సో తం విక్ఖమ్భేత్వా పాదుద్ధారమ్పి అకత్వా తత్థేవ అరహత్తం పత్వా ‘‘మాదిసం పరిసుద్ధం సమణం దూసేత్వా మా ఇధ వనసణ్డే వసి, త్వమేవ నిక్ఖమాహీ’’తి దేవతం ఓవదన్తో ఇమం ఉదానం ఉదానేసి –

    Theropi bhattakiccāvasāne uṭṭhāyāsanā avissaṭṭhakammaṭṭhānatāya dvattiṃsākāraṃ sajjhāyantova pakkāmi. Atha naṃ leṇadvāraṃ pattakāle sā devatā ‘‘mahāvejja mā idha pavisā’’ti āha. So tattheva ṭhatvā ‘‘kāsi tva’’nti āha. Ahaṃ idha adhivatthā devatāti. Thero ‘‘atthi nu kho mayā vejjakammassa kataṭṭhāna’’nti upasampadamāḷakato paṭṭhāya olokento attano sīle tilakaṃ vā kāḷakaṃ vā adisvā ‘‘ahaṃ mayā vejjakammassa kataṭṭhānaṃ na passāmi, kasmā evaṃ vadesī’’ti āha. Na passasīti. Āma, na passāmīti? Ācikkhāmi teti. Āma, ācikkhāhīti. Tiṭṭhatu tāva dūre kataṃ, ajjeva tayā amanussagahitassa upaṭṭhākaputtassa pādadhovanaudakaṃ sīse āsittaṃ, nāsittanti? Āma, āsittanti. Kiṃ etaṃ na passasīti? Etaṃ sandhāya tvaṃ vadesīti? Āma, etaṃ sandhāya vadāmīti. Thero cintesi – ‘‘aho vata me sammā paṇihito attā, sāsanassa anurūpaṃ vata me caritaṃ, devatāpi mama catupārisuddhisīle tilakaṃ vā kāḷakaṃ vā adisvā dārakassa sīse āsittapādadhovanamattaṃ addasā’’ti tassa sīlaṃ ārabbha balavapīti uppajji. So taṃ vikkhambhetvā pāduddhārampi akatvā tattheva arahattaṃ patvā ‘‘mādisaṃ parisuddhaṃ samaṇaṃ dūsetvā mā idha vanasaṇḍe vasi, tvameva nikkhamāhī’’ti devataṃ ovadanto imaṃ udānaṃ udānesi –

    ‘‘విసుద్ధో వత మే వాసో, నిమ్మలం మం తపస్సినం;

    ‘‘Visuddho vata me vāso, nimmalaṃ maṃ tapassinaṃ;

    మా త్వం విసుద్ధం దూసేసి, నిక్ఖమ పవనా తువ’’న్తి.

    Mā tvaṃ visuddhaṃ dūsesi, nikkhama pavanā tuva’’nti.

    సో తత్థేవ తేమాసం వసిత్వా వుత్థవస్సో సత్థు సన్తికం గన్త్వా భిక్ఖూహి ‘‘కిం, ఆవుసో, పబ్బజితకిచ్చం తే మత్థకం పాపిత’’న్తి పుట్ఠో తస్మిం లేణే వస్సూపగమనతో పట్ఠాయ సబ్బం తం పవత్తిం భిక్ఖూనం ఆరోచేత్వా, ‘‘ఆవుసో, త్వం దేవతాయ ఏవం వుచ్చమానో న కుజ్ఝీ’’తి వుత్తే ‘‘న కుజ్ఝి’’న్తి ఆహ. భిక్ఖూ తథాగతస్స ఆరోచేసుం, ‘‘భన్తే, అయం భిక్ఖు అఞ్ఞం బ్యాకరోతి, దేవతాయ ఇదం నామ వుచ్చమానోపి న కుజ్ఝిన్తి వదతీ’’తి. సత్థా తేసం కథం సుత్వా ‘‘నేవ, భిక్ఖవే, మమ పుత్తో కుజ్ఝతి, ఏతస్స గిహీహి వా పబ్బజితేహి వా సంసగ్గో నామ నత్థి, అసంసట్ఠో ఏస అప్పిచ్ఛో సన్తుట్ఠో’’తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    So tattheva temāsaṃ vasitvā vutthavasso satthu santikaṃ gantvā bhikkhūhi ‘‘kiṃ, āvuso, pabbajitakiccaṃ te matthakaṃ pāpita’’nti puṭṭho tasmiṃ leṇe vassūpagamanato paṭṭhāya sabbaṃ taṃ pavattiṃ bhikkhūnaṃ ārocetvā, ‘‘āvuso, tvaṃ devatāya evaṃ vuccamāno na kujjhī’’ti vutte ‘‘na kujjhi’’nti āha. Bhikkhū tathāgatassa ārocesuṃ, ‘‘bhante, ayaṃ bhikkhu aññaṃ byākaroti, devatāya idaṃ nāma vuccamānopi na kujjhinti vadatī’’ti. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘neva, bhikkhave, mama putto kujjhati, etassa gihīhi vā pabbajitehi vā saṃsaggo nāma natthi, asaṃsaṭṭho esa appiccho santuṭṭho’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౪.

    404.

    ‘‘అసంసట్ఠం గహట్ఠేహి, అనాగారేహి చూభయం;

    ‘‘Asaṃsaṭṭhaṃ gahaṭṭhehi, anāgārehi cūbhayaṃ;

    అనోకసారిమప్పిచ్ఛం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Anokasārimappicchaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ అసంసట్ఠన్తి దస్సనసవనసముల్లపనపరిభోగకాయసంసగ్గానం అభావేన అసంసట్ఠం. ఉభయన్తి గిహీహి చ అనాగారేహి చాతి ఉభయేహిపి అసంసట్ఠం . అనోకసారిన్తి అనాలయచారిం తం ఏవరూపం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha asaṃsaṭṭhanti dassanasavanasamullapanaparibhogakāyasaṃsaggānaṃ abhāvena asaṃsaṭṭhaṃ. Ubhayanti gihīhi ca anāgārehi cāti ubhayehipi asaṃsaṭṭhaṃ . Anokasārinti anālayacāriṃ taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    పబ్భారవాసీతిస్సత్థేరవత్థు ఏకవీసతిమం.

    Pabbhāravāsītissattheravatthu ekavīsatimaṃ.

    ౨౨. అఞ్ఞతరభిక్ఖువత్థు

    22. Aññatarabhikkhuvatthu

    నిధాయ దణ్డన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం భిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి.

    Nidhāya daṇḍanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా అరఞ్ఞే వాయమన్తో అరహత్తం పత్వా ‘‘పటిలద్ధగుణం సత్థు ఆరోచేస్సామీ’’తి తతో నిక్ఖమి. అథ నం ఏకస్మిం గామే ఏకా ఇత్థీ సామికేన సద్ధిం కలహం కత్వా తస్మిం బహి నిక్ఖన్తే ‘‘కులఘరం గమిస్సామీ’’తి మగ్గం పటిపన్నా అన్తరామగ్గే దిస్వా ‘‘ఇమం థేరం నిస్సాయ గమిస్సామీ’’తి పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధి. థేరో పన తం న పస్సతి. అథస్సా సామికో గేహం ఆగతో తం అదిస్వా ‘‘కులగామం గతా భవిస్సతీ’’తి అనుబన్ధన్తో తం దిస్వా ‘‘న సక్కా ఇమాయ ఏకికాయ ఇమం అటవిం పటిపజ్జితుం, కం ను ఖో నిస్సాయ గచ్ఛతీ’’తి ఓలోకేన్తో థేరం దిస్వా ‘‘అయం ఇమం గణ్హిత్వా నిక్ఖన్తో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా థేరం సన్తజ్జేసి. అథ నం సా ఇత్థీ ‘‘నేవ మం ఏస భదన్తో పస్సతి, న ఆలపతి, మా నం కిఞ్చి అవచా’’తి ఆహ. సో ‘‘కిం పన త్వం అత్తానం గహేత్వా గచ్ఛన్తం మమ ఆచిక్ఖిస్ససి, తుయ్హమేవ అనుచ్ఛవికం ఇమస్స కరిస్సామీ’’తి ఉప్పన్నకోధో ఇత్థియా ఆఘాతేన థేరం పోథేత్వా తం ఆదాయ నివత్తి. థేరస్స సకలసరీరం సఞ్జాతగణ్డం అహోసి. అథస్స విహారం గతకాలే భిక్ఖూ సరీరం సమ్బాహన్తా గణ్డే దిస్వా ‘‘కిం ఇద’’న్తి పుచ్ఛింసు. సో తేసం తమత్థం ఆరోచేసి. అథ నం భిక్ఖూ, ‘‘ఆవుసో, తస్మిం పురిసే ఏవం పహరన్తే త్వం కిం అవచ, కిం వా తే కోధో ఉప్పన్నో’’తి. ‘‘న మే, ఆవుసో, కోధో ఉప్పజ్జీ’’తి వుత్తే సత్థు సన్తికం గన్త్వా తమత్థం ఆరోచేత్వా, ‘‘భన్తే, ఏస భిక్ఖు ‘కోధో తే ఉప్పజ్జతీ’తి వుచ్చమానో ‘న మే, ఆవుసో, కోధో ఉప్పజ్జతీ’తి అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి ఆరోచేసుం. సత్థా తేసం కథం సుత్వా, ‘‘భిక్ఖవే, ఖీణాసవా నామ నిహితదణ్డా, తే పహరన్తేసుపి కోధం న కరోన్తియేవా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So kira satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe vāyamanto arahattaṃ patvā ‘‘paṭiladdhaguṇaṃ satthu ārocessāmī’’ti tato nikkhami. Atha naṃ ekasmiṃ gāme ekā itthī sāmikena saddhiṃ kalahaṃ katvā tasmiṃ bahi nikkhante ‘‘kulagharaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipannā antarāmagge disvā ‘‘imaṃ theraṃ nissāya gamissāmī’’ti piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Thero pana taṃ na passati. Athassā sāmiko gehaṃ āgato taṃ adisvā ‘‘kulagāmaṃ gatā bhavissatī’’ti anubandhanto taṃ disvā ‘‘na sakkā imāya ekikāya imaṃ aṭaviṃ paṭipajjituṃ, kaṃ nu kho nissāya gacchatī’’ti olokento theraṃ disvā ‘‘ayaṃ imaṃ gaṇhitvā nikkhanto bhavissatī’’ti cintetvā theraṃ santajjesi. Atha naṃ sā itthī ‘‘neva maṃ esa bhadanto passati, na ālapati, mā naṃ kiñci avacā’’ti āha. So ‘‘kiṃ pana tvaṃ attānaṃ gahetvā gacchantaṃ mama ācikkhissasi, tuyhameva anucchavikaṃ imassa karissāmī’’ti uppannakodho itthiyā āghātena theraṃ pothetvā taṃ ādāya nivatti. Therassa sakalasarīraṃ sañjātagaṇḍaṃ ahosi. Athassa vihāraṃ gatakāle bhikkhū sarīraṃ sambāhantā gaṇḍe disvā ‘‘kiṃ ida’’nti pucchiṃsu. So tesaṃ tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ bhikkhū, ‘‘āvuso, tasmiṃ purise evaṃ paharante tvaṃ kiṃ avaca, kiṃ vā te kodho uppanno’’ti. ‘‘Na me, āvuso, kodho uppajjī’’ti vutte satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocetvā, ‘‘bhante, esa bhikkhu ‘kodho te uppajjatī’ti vuccamāno ‘na me, āvuso, kodho uppajjatī’ti abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotī’’ti ārocesuṃ. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘bhikkhave, khīṇāsavā nāma nihitadaṇḍā, te paharantesupi kodhaṃ na karontiyevā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౫.

    405.

    ‘‘నిధాయ దణ్డం భూతేసు, తసేసు థావరేసు చ;

    ‘‘Nidhāya daṇḍaṃ bhūtesu, tasesu thāvaresu ca;

    యో న హన్తి న ఘాతేతి, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Yo na hanti na ghāteti, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ నిధాయాతి నిక్ఖిపిత్వా ఓరోపేత్వా. తసేసు థావరేసు చాతి తణ్హాతాసేన తసేసు, తణ్హాఅభావేన థిరతాయ థావరేసు చ. యో న హన్తీతి యో ఏవం సబ్బసత్తేసు విగతపటిఘతాయ నిక్ఖిత్తదణ్డో నేవ కఞ్చి సయం హనతి, న అఞ్ఞే ఘాతేతి, తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha nidhāyāti nikkhipitvā oropetvā. Tasesu thāvaresu cāti taṇhātāsena tasesu, taṇhāabhāvena thiratāya thāvaresu ca. Yo na hantīti yo evaṃ sabbasattesu vigatapaṭighatāya nikkhittadaṇḍo neva kañci sayaṃ hanati, na aññe ghāteti, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    అఞ్ఞతరభిక్ఖువత్థు బావీసతిమం.

    Aññatarabhikkhuvatthu bāvīsatimaṃ.

    ౨౩. సామణేరానం వత్థు

    23. Sāmaṇerānaṃ vatthu

    అవిరుద్ధన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో చత్తారో సామణేరే ఆరబ్భ కథేసి.

    Aviruddhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto cattāro sāmaṇere ārabbha kathesi.

    ఏకా కిర బ్రాహ్మణీ చతున్నం భిక్ఖూనం ఉద్దేసభత్తం సజ్జేత్వా బ్రాహ్మణం ఆహ – ‘‘విహారం గన్త్వా చత్తారో మహల్లకబ్రాహ్మణే ఉద్దిసాపేత్వా ఆనేహీ’’తి. సో విహారం గన్త్వా ‘‘చత్తారో మే బ్రాహ్మణే ఉద్దిసిత్వా దేథా’’తి ఆహ. తస్స సంకిచ్చో పణ్డితో సోపాకో రేవతోతి సత్తవస్సికా చత్తారో ఖీణాసవసామణేరా పాపుణింసు. బ్రాహ్మణీ మహారహాని ఆసనాని పఞ్ఞాపేత్వా ఠితా సామణేరే దిస్వావ కుపితా ఉద్ధనే పక్ఖిత్తలోణం వియ తటతటాయమానా ‘‘త్వం విహారం గన్త్వా అత్తనో నత్తుమత్తేపి అప్పహోన్తే చత్తారో కుమారకే గహేత్వా ఆగతోసీ’’తి వత్వా తేసం తేసు ఆసనేసు నిసీదితుం అదత్వా నీచపీఠకాని అత్థరిత్వా ‘‘ఏతేసు నిసీదథా’’తి వత్వా ‘‘గచ్ఛ, బ్రాహ్మణ, మహల్లకే ఓలోకేత్వా ఆనేహీ’’తి ఆహ. బ్రాహ్మణో విహారం గన్త్వా సారిపుత్తత్థేరం దిస్వా ‘‘ఏథ, అమ్హాకం గేహం గమిస్సామా’’తి ఆనేసి. థేరో ఆగన్త్వా సామణేరే దిస్వా ‘‘ఇమేహి బ్రాహ్మణేహి భత్తం లద్ధ’’న్తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘న లద్ధ’’న్తి వుత్తే చతున్నమేవ భత్తస్స పటియత్తభావం ఞత్వా ‘‘ఆహర మే పత్త’’న్తి పత్తం గహేత్వా పక్కామి. బ్రాహ్మణీపి ‘‘కిం ఇమినా వుత్త’’న్తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఏతేసం నిసిన్నానం బ్రాహ్మణానం లద్ధుం వట్టతి, ఆహర మే పత్త’’న్తి అత్తనో పత్తం గహేత్వా గతో, న భుఞ్జితుకామో భవిస్సతి, సీఘం గన్త్వా అఞ్ఞం ఓలోకేత్వా ఆనేహీతి. బ్రాహ్మణో గన్త్వా మహామోగ్గల్లానత్థేరం దిస్వా తథేవ వత్వా ఆనేసి. సోపి సామణేరే దిస్వా తథేవ వత్వా పత్తం గహేత్వా పక్కామి. అథ నం బ్రాహ్మణీ ఆహ – ‘‘ఏతే న భుఞ్జితుకామా, బ్రాహ్మణవాదకం గన్త్వా ఏకం మహల్లకబ్రాహ్మణం ఆనేహీ’’తి.

    Ekā kira brāhmaṇī catunnaṃ bhikkhūnaṃ uddesabhattaṃ sajjetvā brāhmaṇaṃ āha – ‘‘vihāraṃ gantvā cattāro mahallakabrāhmaṇe uddisāpetvā ānehī’’ti. So vihāraṃ gantvā ‘‘cattāro me brāhmaṇe uddisitvā dethā’’ti āha. Tassa saṃkicco paṇḍito sopāko revatoti sattavassikā cattāro khīṇāsavasāmaṇerā pāpuṇiṃsu. Brāhmaṇī mahārahāni āsanāni paññāpetvā ṭhitā sāmaṇere disvāva kupitā uddhane pakkhittaloṇaṃ viya taṭataṭāyamānā ‘‘tvaṃ vihāraṃ gantvā attano nattumattepi appahonte cattāro kumārake gahetvā āgatosī’’ti vatvā tesaṃ tesu āsanesu nisīdituṃ adatvā nīcapīṭhakāni attharitvā ‘‘etesu nisīdathā’’ti vatvā ‘‘gaccha, brāhmaṇa, mahallake oloketvā ānehī’’ti āha. Brāhmaṇo vihāraṃ gantvā sāriputtattheraṃ disvā ‘‘etha, amhākaṃ gehaṃ gamissāmā’’ti ānesi. Thero āgantvā sāmaṇere disvā ‘‘imehi brāhmaṇehi bhattaṃ laddha’’nti pucchitvā ‘‘na laddha’’nti vutte catunnameva bhattassa paṭiyattabhāvaṃ ñatvā ‘‘āhara me patta’’nti pattaṃ gahetvā pakkāmi. Brāhmaṇīpi ‘‘kiṃ iminā vutta’’nti pucchitvā ‘‘etesaṃ nisinnānaṃ brāhmaṇānaṃ laddhuṃ vaṭṭati, āhara me patta’’nti attano pattaṃ gahetvā gato, na bhuñjitukāmo bhavissati, sīghaṃ gantvā aññaṃ oloketvā ānehīti. Brāhmaṇo gantvā mahāmoggallānattheraṃ disvā tatheva vatvā ānesi. Sopi sāmaṇere disvā tatheva vatvā pattaṃ gahetvā pakkāmi. Atha naṃ brāhmaṇī āha – ‘‘ete na bhuñjitukāmā, brāhmaṇavādakaṃ gantvā ekaṃ mahallakabrāhmaṇaṃ ānehī’’ti.

    సామణేరాపి పాతోవ పట్ఠాయ కిఞ్చి అలభమానా జిఘచ్ఛాయ పీళితా నిసీదింసు. అథ నేసం గుణతేజేన సక్కస్స ఆసనం ఉణ్హాకారం దస్సేసి. సో ఆవజ్జేన్తో తేసం పాతోవ పట్ఠాయ నిసిన్నానం కిలన్తభావం ఞత్వా ‘‘మయా తత్థ గన్తుం వట్టతీ’’తి జరాజిణ్ణో మహల్లకబ్రాహ్మణో హుత్వా తస్మిం బ్రాహ్మణవాదకే బ్రాహ్మణానం అగ్గాసనే నిసీది. బ్రాహ్మణో తం దిస్వా ‘‘ఇదాని మే బ్రాహ్మణీ అత్తమనా భవిస్సతీ’’తి ఏహి గేహం గమిస్సామా’’తి తం ఆదాయ గేహం అగమాసి. బ్రాహ్మణీ తం దిస్వావ తుట్ఠచిత్తా ద్వీసు ఆసనేసు అత్థరణం ఏకస్మింయేవ అత్థరిత్వా, ‘‘అయ్య, ఇధ నిసీదాహీ’’తి ఆహ. సక్కో గేహం పవిసిత్వా చత్తారో సామణేరే పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా తేసం ఆసనపరియన్తే భూమియం పల్లఙ్కేన నిసీది. అథ నం దిస్వా బ్రాహ్మణీ బ్రాహ్మణం ఆహ – ‘‘అహో తే ఆనీతో బ్రాహ్మణో, ఏతమ్పి ఉమ్మత్తకం గహేత్వా ఆగతోసి, అత్తనో నత్తుమత్తే వన్దన్తో విచరతి, కిం ఇమినా, నీహరాహి న’’న్తి. సో ఖన్ధేపి హత్థేపి కచ్ఛాయపి గహేత్వా నిక్కడ్ఢియమానో ఉట్ఠాతుమ్పి న ఇచ్ఛతి. అథ నం బ్రాహ్మణీ ‘‘ఏహి, బ్రాహ్మణ, త్వం ఏకస్మిం హత్థే గణ్హ, అహం ఏకస్మిం హత్థే గణ్హిస్సామీ’’తి ఉభోపి ద్వీసు హత్థేసు గహేత్వా పిట్ఠియం పోథేన్తా గేహద్వారతో బహి అకంసు. సక్కోపి నిసిన్నట్ఠానేయేవ నిసిన్నో హత్థం పరివత్తేసి. తే నివత్తిత్వా తం నిసిన్నమేవ దిస్వా భీతరవం రవన్తా విస్సజ్జేసుం. తస్మిం ఖణే సక్కో అత్తనో సక్కభావం జానాపేసి. అథ నేసం ఆహారం అదంసు. పఞ్చపి జనా ఆహారం గహేత్వా ఏకో కణ్ణికామణ్డలం వినివిజ్ఝిత్వా, ఏకో ఛదనస్స పురిమభాగం, ఏకో పచ్ఛిమభాగం, ఏకో పథవియం నిముజ్జిత్వా, సక్కోపి ఏకేన ఠానేన నిక్ఖమీతి ఏవం పఞ్చధా అగమంసు . తతో పట్ఠాయ చ పన తం గేహం పఞ్చఛిద్దగేహం కిర నామ జాతం.

    Sāmaṇerāpi pātova paṭṭhāya kiñci alabhamānā jighacchāya pīḷitā nisīdiṃsu. Atha nesaṃ guṇatejena sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So āvajjento tesaṃ pātova paṭṭhāya nisinnānaṃ kilantabhāvaṃ ñatvā ‘‘mayā tattha gantuṃ vaṭṭatī’’ti jarājiṇṇo mahallakabrāhmaṇo hutvā tasmiṃ brāhmaṇavādake brāhmaṇānaṃ aggāsane nisīdi. Brāhmaṇo taṃ disvā ‘‘idāni me brāhmaṇī attamanā bhavissatī’’ti ehi gehaṃ gamissāmā’’ti taṃ ādāya gehaṃ agamāsi. Brāhmaṇī taṃ disvāva tuṭṭhacittā dvīsu āsanesu attharaṇaṃ ekasmiṃyeva attharitvā, ‘‘ayya, idha nisīdāhī’’ti āha. Sakko gehaṃ pavisitvā cattāro sāmaṇere pañcapatiṭṭhitena vanditvā tesaṃ āsanapariyante bhūmiyaṃ pallaṅkena nisīdi. Atha naṃ disvā brāhmaṇī brāhmaṇaṃ āha – ‘‘aho te ānīto brāhmaṇo, etampi ummattakaṃ gahetvā āgatosi, attano nattumatte vandanto vicarati, kiṃ iminā, nīharāhi na’’nti. So khandhepi hatthepi kacchāyapi gahetvā nikkaḍḍhiyamāno uṭṭhātumpi na icchati. Atha naṃ brāhmaṇī ‘‘ehi, brāhmaṇa, tvaṃ ekasmiṃ hatthe gaṇha, ahaṃ ekasmiṃ hatthe gaṇhissāmī’’ti ubhopi dvīsu hatthesu gahetvā piṭṭhiyaṃ pothentā gehadvārato bahi akaṃsu. Sakkopi nisinnaṭṭhāneyeva nisinno hatthaṃ parivattesi. Te nivattitvā taṃ nisinnameva disvā bhītaravaṃ ravantā vissajjesuṃ. Tasmiṃ khaṇe sakko attano sakkabhāvaṃ jānāpesi. Atha nesaṃ āhāraṃ adaṃsu. Pañcapi janā āhāraṃ gahetvā eko kaṇṇikāmaṇḍalaṃ vinivijjhitvā, eko chadanassa purimabhāgaṃ, eko pacchimabhāgaṃ, eko pathaviyaṃ nimujjitvā, sakkopi ekena ṭhānena nikkhamīti evaṃ pañcadhā agamaṃsu . Tato paṭṭhāya ca pana taṃ gehaṃ pañcachiddagehaṃ kira nāma jātaṃ.

    సామణేరేపి విహారం గతకాలే భిక్ఖూ, ‘‘ఆవుసో, కీదిస’’న్తి పుచ్ఛింసు. మా నో పుచ్ఛిత్థ, అమ్హాకం దిట్ఠకాలతో పట్ఠాయ బ్రాహ్మణీ కోధాభిభూతా పఞ్ఞత్తాసనేసు నో నిసీదితుమ్పి అదత్వా ‘‘సీఘం సీఘం మహల్లకబ్రాహ్మణం ఆనేహీ’’తి ఆహ. అమ్హాకం ఉపజ్ఝాయో ఆగన్త్వా అమ్హే దిస్వా ‘‘ఇమేసం నిసిన్నబ్రాహ్మణానం లద్ధుం వట్టతీ’’తి పత్తం ఆహరాపేత్వా నిక్ఖమి. ‘‘అఞ్ఞం మహల్లకం బ్రాహ్మణం ఆనేసీ’’తి వుత్తే బ్రాహ్మణో మహామోగ్గల్లానత్థేరం ఆనేసి, సోపి అమ్హే దిస్వా తథేవ వత్వా పక్కామి. అథ బ్రాహ్మణీ ‘‘న ఏతే భుఞ్జితుకామా, గచ్ఛ బ్రాహ్మణవాదకతో ఏకం మహల్లకబ్రాహ్మణం ఆనేహీ’’తి బ్రాహ్మణం పహిణి. సో తత్థ గన్త్వా బ్రాహ్మణవేసేన ఆగతం సక్కం ఆనేసి, తస్స ఆగతకాలే అమ్హాకం ఆహారం అదంసూతి. ఏవం కరోన్తానం పన తేసం తుమ్హే న కుజ్ఝిత్థాతి? న కుజ్ఝిమ్హాతి. భిక్ఖూ తం సుత్వా సత్థు ఆరోచేసుం – ‘‘భన్తే, ఇమే ‘న కుజ్ఝిమ్హా’తి అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తీ’’తి. సత్థా, ‘‘భిక్ఖవే, ఖీణాసవా నామ విరుద్ధేసుపి న విరుజ్ఝన్తియేవా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Sāmaṇerepi vihāraṃ gatakāle bhikkhū, ‘‘āvuso, kīdisa’’nti pucchiṃsu. Mā no pucchittha, amhākaṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya brāhmaṇī kodhābhibhūtā paññattāsanesu no nisīditumpi adatvā ‘‘sīghaṃ sīghaṃ mahallakabrāhmaṇaṃ ānehī’’ti āha. Amhākaṃ upajjhāyo āgantvā amhe disvā ‘‘imesaṃ nisinnabrāhmaṇānaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti pattaṃ āharāpetvā nikkhami. ‘‘Aññaṃ mahallakaṃ brāhmaṇaṃ ānesī’’ti vutte brāhmaṇo mahāmoggallānattheraṃ ānesi, sopi amhe disvā tatheva vatvā pakkāmi. Atha brāhmaṇī ‘‘na ete bhuñjitukāmā, gaccha brāhmaṇavādakato ekaṃ mahallakabrāhmaṇaṃ ānehī’’ti brāhmaṇaṃ pahiṇi. So tattha gantvā brāhmaṇavesena āgataṃ sakkaṃ ānesi, tassa āgatakāle amhākaṃ āhāraṃ adaṃsūti. Evaṃ karontānaṃ pana tesaṃ tumhe na kujjhitthāti? Na kujjhimhāti. Bhikkhū taṃ sutvā satthu ārocesuṃ – ‘‘bhante, ime ‘na kujjhimhā’ti abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarontī’’ti. Satthā, ‘‘bhikkhave, khīṇāsavā nāma viruddhesupi na virujjhantiyevā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౬.

    406.

    ‘‘అవిరుద్ధం విరుద్ధేసు, అత్తదణ్డేసు నిబ్బుతం;

    ‘‘Aviruddhaṃ viruddhesu, attadaṇḍesu nibbutaṃ;

    సాదానేసు అనాదానం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Sādānesu anādānaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ అవిరుద్ధన్తి ఆఘాతవసేన విరుద్ధేసుపి లోకియమహాజనేసు ఆఘాతాభావేన అవిరుద్ధం. హత్థగతే దణ్డే వా సత్థే వా అవిజ్జమానేపి పరేసం పహారదానతో అవిరతత్తా అత్తదణ్డేసు జనేసు నిబ్బుతం నిక్ఖిత్తదణ్డం, పఞ్చన్నం ఖన్ధానం అహం మమన్తి గహితత్తా సాదానేసు తస్స గహణస్స అభావేన అనాదానం తం ఏవరూపం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha aviruddhanti āghātavasena viruddhesupi lokiyamahājanesu āghātābhāvena aviruddhaṃ. Hatthagate daṇḍe vā satthe vā avijjamānepi paresaṃ pahāradānato aviratattā attadaṇḍesu janesu nibbutaṃ nikkhittadaṇḍaṃ, pañcannaṃ khandhānaṃ ahaṃ mamanti gahitattā sādānesu tassa gahaṇassa abhāvena anādānaṃ taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    సామణేరానం వత్థు తేవీసతిమం.

    Sāmaṇerānaṃ vatthu tevīsatimaṃ.

    ౨౪. మహాపన్థకత్థేరవత్థు

    24. Mahāpanthakattheravatthu

    యస్స రాగో చాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో మహాపన్థకం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yassarāgo cāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto mahāpanthakaṃ ārabbha kathesi.

    సో హాయస్మా చూళపన్థకం చతూహి మాసేహి ఏకం గాథం పగుణం కాతుం అసక్కోన్తం ‘‘త్వం సాసనే అభబ్బో, గిహిభోగాపి పరిహీనో, కిం తే ఇధ వాసేన, ఇతో నిక్ఖమా’’తి విహారా నిక్కడ్ఢిత్వా ద్వారం థకేసి. భిక్ఖూ కథం సముట్ఠాపేసుం, ‘‘ఆవుసో, మహాపన్థకత్థేరేన ఇదం నామ కతం , ఖీణాసవానమ్పి మఞ్ఞే కోధో ఉప్పజ్జతీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఖీణాసవానం రాగాదయో కిలేసా అత్థి, మమ పుత్తేన అత్థపురేక్ఖారతాయ చేవ ధమ్మపురేక్ఖారతాయ చ కత’’న్తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So hāyasmā cūḷapanthakaṃ catūhi māsehi ekaṃ gāthaṃ paguṇaṃ kātuṃ asakkontaṃ ‘‘tvaṃ sāsane abhabbo, gihibhogāpi parihīno, kiṃ te idha vāsena, ito nikkhamā’’ti vihārā nikkaḍḍhitvā dvāraṃ thakesi. Bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, mahāpanthakattherena idaṃ nāma kataṃ , khīṇāsavānampi maññe kodho uppajjatī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, khīṇāsavānaṃ rāgādayo kilesā atthi, mama puttena atthapurekkhāratāya ceva dhammapurekkhāratāya ca kata’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౭.

    407.

    ‘‘యస్స రాగో చ దోసో చ, మానో మక్ఖో చ పాతితో;

    ‘‘Yassa rāgo ca doso ca, māno makkho ca pātito;

    సాసపోరివ ఆరగ్గా, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Sāsaporiva āraggā, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ ఆరగ్గాతి యస్సేతే రాగాదయో కిలేసా, అయఞ్చ పరగుణమక్ఖనలక్ఖణో మక్ఖో ఆరగ్గా సాసపో వియ పాతితో, యథా సాసపో ఆరగ్గే న సన్తిట్ఠతి, ఏవం చిత్తే న సన్తిట్ఠతి, తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha āraggāti yassete rāgādayo kilesā, ayañca paraguṇamakkhanalakkhaṇo makkho āraggā sāsapo viya pātito, yathā sāsapo āragge na santiṭṭhati, evaṃ citte na santiṭṭhati, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    మహాపన్థకత్థేరవత్థు చతువీసతిమం.

    Mahāpanthakattheravatthu catuvīsatimaṃ.

    ౨౫. పిలిన్దవచ్ఛత్థేరవత్థు

    25. Pilindavacchattheravatthu

    అకక్కసన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో పిలిన్దవచ్ఛత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Akakkasanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto pilindavacchattheraṃ ārabbha kathesi.

    సో కిరాయస్మా ‘‘ఏహి, వసలి, యాహి, వసలీ’’తిఆదీని వదన్తో గిహీపి పబ్బజితేపి వసలివాదేనేవ సముదాచరతి. అథేకదివసం సమ్బహులా భిక్ఖూ సత్థు ఆరోచేసుం – ‘‘ఆయస్మా, భన్తే, పిలిన్దవచ్ఛో భిక్ఖూ వసలివాదేన సముదాచరతీ’’తి. సత్థా తం పక్కోసాపేత్వా ‘‘సచ్చం కిర త్వం పిలిన్దవచ్ఛ భిక్ఖూ వసలివాదేన సముదాచరసీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఏవం, భన్తే’’తి వుత్తే తస్సాయస్మతో పుబ్బేనివాసం మనసికరిత్వా ‘‘మా ఖో తుమ్హే, భిక్ఖవే, వచ్ఛస్స భిక్ఖునో ఉజ్ఝాయిత్థ, న, భిక్ఖవే, వచ్ఛో దోసన్తరో భిక్ఖూ వసలివాదేన సముదాచరతి, వచ్ఛస్స, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో పఞ్చ జాతిసతాని అబ్బోకిణ్ణాని సబ్బాని తాని బ్రాహ్మణకులే పచ్చాజాతాని, సో తస్స దీఘరత్తం వసలివాదో సముదాచిణ్ణో, ఖీణాసవస్స నామ కక్కసం ఫరుసం పరేసం మమ్మఘట్టనవచనమేవ నత్థి. ఆచిణ్ణవసేన హి మమ పుత్తో ఏవం కథేతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So kirāyasmā ‘‘ehi, vasali, yāhi, vasalī’’tiādīni vadanto gihīpi pabbajitepi vasalivādeneva samudācarati. Athekadivasaṃ sambahulā bhikkhū satthu ārocesuṃ – ‘‘āyasmā, bhante, pilindavaccho bhikkhū vasalivādena samudācaratī’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ pilindavaccha bhikkhū vasalivādena samudācarasī’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ, bhante’’ti vutte tassāyasmato pubbenivāsaṃ manasikaritvā ‘‘mā kho tumhe, bhikkhave, vacchassa bhikkhuno ujjhāyittha, na, bhikkhave, vaccho dosantaro bhikkhū vasalivādena samudācarati, vacchassa, bhikkhave, bhikkhuno pañca jātisatāni abbokiṇṇāni sabbāni tāni brāhmaṇakule paccājātāni, so tassa dīgharattaṃ vasalivādo samudāciṇṇo, khīṇāsavassa nāma kakkasaṃ pharusaṃ paresaṃ mammaghaṭṭanavacanameva natthi. Āciṇṇavasena hi mama putto evaṃ kathetī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౮.

    408.

    ‘‘అకక్కసం విఞ్ఞాపనిం, గిరం సచ్చముదీరయే;

    ‘‘Akakkasaṃ viññāpaniṃ, giraṃ saccamudīraye;

    యాయ నాభిసజే కఞ్చి, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Yāya nābhisaje kañci, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ అకక్కసన్తి అఫరుసం. విఞ్ఞాపనిన్తి అత్థవిఞ్ఞాపనిం. సచ్చన్తి భూతత్థం. నాభిసజేతి యాయ గిరాయ అఞ్ఞం కుజ్ఝాపనవసేన న లగ్గాపేయ్య, ఖీణాసవో నామ ఏవరూపమేవ గిరం భాసేయ్య, తస్మా తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha akakkasanti apharusaṃ. Viññāpaninti atthaviññāpaniṃ. Saccanti bhūtatthaṃ. Nābhisajeti yāya girāya aññaṃ kujjhāpanavasena na laggāpeyya, khīṇāsavo nāma evarūpameva giraṃ bhāseyya, tasmā tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    పిలిన్దవచ్ఛత్థేరవత్థు పఞ్చవీసతిమం.

    Pilindavacchattheravatthu pañcavīsatimaṃ.

    ౨౬. అఞ్ఞతరత్థేరవత్థు

    26. Aññatarattheravatthu

    యోధ దీఘన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yodhadīghanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aññatarattheraṃ ārabbha kathesi.

    సావత్థియం కిరేకో మిచ్ఛాదిట్ఠికో బ్రాహ్మణో సరీరగన్ధగహణభయేన ఉత్తరసాటకం అపనేత్వా ఏకమన్తే ఠపేత్వా గేహద్వారాభిముఖో నిసీది. అథేకో ఖీణాసవో భత్తకిచ్చం కత్వా విహారం గచ్ఛన్తో తం సాటకం దిస్వా ఇతో చితో చ ఓలోకేత్వా కఞ్చి అపస్సన్తో ‘‘నిస్సామికో అయ’’న్తి పంసుకూలం అధిట్ఠహిత్వా గణ్హి. అథ నం బ్రాహ్మణో దిస్వా అక్కోసన్తో ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘ముణ్డక , సమణ, మమ సాటకం గణ్హసీ’’తి ఆహ. తవేసో, బ్రాహ్మణాతి. ఆమ, సమణాతి. ‘‘మయా కఞ్చి అపస్సన్తేన పంసుకూలసఞ్ఞాయ గహితో, గణ్హ న’’న్తి తస్స దత్వా విహారం గన్త్వా భిక్ఖూనం తమత్థం ఆరోచేసి. అథస్స వచనం సుత్వా భిక్ఖూ తేన సద్ధిం కేళిం కరోన్తా ‘‘కిం ను ఖో, ఆవుసో, సాటకో దీఘో రస్సో థూలో సణ్హో’’తి. ఆవుసో, దీఘో వా హోతు రస్సో వా థూలో వా సణ్హో వా, నత్థి మయ్హం తస్మిం ఆలయో, పంసుకూలసఞ్ఞాయ నం గణ్హిన్తి. తం సుత్వా భిక్ఖూ తథాగతస్స ఆరోచేసుం – ‘‘ఏస, భన్తే, భిక్ఖు అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి. సత్థా ‘‘భూతం, భిక్ఖవే, ఏస కథేతి, ఖీణాసవా నామ పరేసం సన్తకం న గణ్హన్తీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Sāvatthiyaṃ kireko micchādiṭṭhiko brāhmaṇo sarīragandhagahaṇabhayena uttarasāṭakaṃ apanetvā ekamante ṭhapetvā gehadvārābhimukho nisīdi. Atheko khīṇāsavo bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gacchanto taṃ sāṭakaṃ disvā ito cito ca oloketvā kañci apassanto ‘‘nissāmiko aya’’nti paṃsukūlaṃ adhiṭṭhahitvā gaṇhi. Atha naṃ brāhmaṇo disvā akkosanto upasaṅkamitvā ‘‘muṇḍaka , samaṇa, mama sāṭakaṃ gaṇhasī’’ti āha. Taveso, brāhmaṇāti. Āma, samaṇāti. ‘‘Mayā kañci apassantena paṃsukūlasaññāya gahito, gaṇha na’’nti tassa datvā vihāraṃ gantvā bhikkhūnaṃ tamatthaṃ ārocesi. Athassa vacanaṃ sutvā bhikkhū tena saddhiṃ keḷiṃ karontā ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, sāṭako dīgho rasso thūlo saṇho’’ti. Āvuso, dīgho vā hotu rasso vā thūlo vā saṇho vā, natthi mayhaṃ tasmiṃ ālayo, paṃsukūlasaññāya naṃ gaṇhinti. Taṃ sutvā bhikkhū tathāgatassa ārocesuṃ – ‘‘esa, bhante, bhikkhu abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotī’’ti. Satthā ‘‘bhūtaṃ, bhikkhave, esa katheti, khīṇāsavā nāma paresaṃ santakaṃ na gaṇhantī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౦౯.

    409.

    ‘‘యోధ దీఘం వ రస్సం వా, అణుం థూలం సుభాసుభం;

    ‘‘Yodha dīghaṃ va rassaṃ vā, aṇuṃ thūlaṃ subhāsubhaṃ;

    లోకే అదిన్నం నాదియతి, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Loke adinnaṃ nādiyati, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తస్సత్థో – సాటకాభరణాదీసు దీఘం వా రస్సం వా మణిముత్తాదీసు అణుం వా థూలం వా మహగ్ఘఅప్పగ్ఘవసేన సుభం వా అసుభం వా యో పుగ్గలో ఇమస్మిం లోకే పరపరిగ్గహితం నాదియతి, తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tassattho – sāṭakābharaṇādīsu dīghaṃ vā rassaṃ vā maṇimuttādīsu aṇuṃ vā thūlaṃ vā mahagghaappagghavasena subhaṃ vā asubhaṃ vā yo puggalo imasmiṃ loke parapariggahitaṃ nādiyati, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    అఞ్ఞతరత్థేరవత్థు ఛబ్బీసతిమం.

    Aññatarattheravatthu chabbīsatimaṃ.

    ౨౭. సారిపుత్తత్థేరవత్థు

    27. Sāriputtattheravatthu

    ఆసా యస్సాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సారిపుత్తత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Āsā yassāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sāriputtattheraṃ ārabbha kathesi.

    థేరో కిర పఞ్చభిక్ఖుసతపరివారో జనపదే ఏకం విహారం గన్త్వా వస్సం ఉపగఞ్ఛి. మనుస్సా థేరం దిస్వా బహుం వస్సావాసికం పటిస్సుణింసు. థేరో పవారేత్వా సబ్బస్మిం వస్సావాసికే అసమ్పత్తేయేవ సత్థు సన్తికం గచ్ఛన్తో భిక్ఖూ ఆహ – ‘‘దహరానఞ్చేవ సామణేరానఞ్చ మనుస్సేహి వస్సావాసికే ఆహటే గహేత్వా పేసేయ్యాథ, ఠపేత్వా వా సాసనం పహిణేయ్యాథా’’తి. ఏవం వత్వా చ పన సత్థు సన్తికం అగమాసి. భిక్ఖూ కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘అజ్జాపి మఞ్ఞే సారిపుత్తత్థేరస్స తణ్హా అత్థియేవ. తథా హి మనుస్సేహి వస్సావాసికే దిన్నే అత్తనో సద్ధివిహారికానం ‘వస్సావాసికం పేసేయ్యాథ , ఠపేత్వా వా సాసనం పహిణేయ్యాథా’తి భిక్ఖూనం వత్వా ఆగతో’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, మమ పుత్తస్స తణ్హా అత్థి, మనుస్సానం పన పుఞ్ఞతో దహరసామణేరానఞ్చ ధమ్మికలాభతో పరిహాని మా అహోసీతి తేనేవం కథిత’’న్తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Thero kira pañcabhikkhusataparivāro janapade ekaṃ vihāraṃ gantvā vassaṃ upagañchi. Manussā theraṃ disvā bahuṃ vassāvāsikaṃ paṭissuṇiṃsu. Thero pavāretvā sabbasmiṃ vassāvāsike asampatteyeva satthu santikaṃ gacchanto bhikkhū āha – ‘‘daharānañceva sāmaṇerānañca manussehi vassāvāsike āhaṭe gahetvā peseyyātha, ṭhapetvā vā sāsanaṃ pahiṇeyyāthā’’ti. Evaṃ vatvā ca pana satthu santikaṃ agamāsi. Bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘ajjāpi maññe sāriputtattherassa taṇhā atthiyeva. Tathā hi manussehi vassāvāsike dinne attano saddhivihārikānaṃ ‘vassāvāsikaṃ peseyyātha , ṭhapetvā vā sāsanaṃ pahiṇeyyāthā’ti bhikkhūnaṃ vatvā āgato’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, mama puttassa taṇhā atthi, manussānaṃ pana puññato daharasāmaṇerānañca dhammikalābhato parihāni mā ahosīti tenevaṃ kathita’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౦.

    410.

    ‘‘ఆసా యస్స న విజ్జన్తి, అస్మిం లోకే పరమ్హి చ;

    ‘‘Āsā yassa na vijjanti, asmiṃ loke paramhi ca;

    నిరాసాసం విసంయుత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Nirāsāsaṃ visaṃyuttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ ఆసాతి తణ్హా. నిరాసాసన్తి నిత్తణ్హం. విసంయుత్తన్తి సబ్బకిలేసేహి విసంయుత్తం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha āsāti taṇhā. Nirāsāsanti nittaṇhaṃ. Visaṃyuttanti sabbakilesehi visaṃyuttaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    సారిపుత్తత్థేరవత్థు సత్తవీసతిమం.

    Sāriputtattheravatthu sattavīsatimaṃ.

    ౨౮. మహామోగ్గల్లానత్థేరవత్థు

    28. Mahāmoggallānattheravatthu

    యస్సాలయాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో మహామోగ్గల్లానత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు పురిమసదిసమేవ. ఇధ పన సత్థా మోగ్గల్లానత్థేరస్స నిత్తణ్హభావం వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Yassālayāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto mahāmoggallānattheraṃ ārabbha kathesi. Vatthu purimasadisameva. Idha pana satthā moggallānattherassa nittaṇhabhāvaṃ vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౧.

    411.

    ‘‘యస్సాలయా న విజ్జన్తి, అఞ్ఞాయ అకథంకథీ;

    ‘‘Yassālayā na vijjanti, aññāya akathaṃkathī;

    అమతోగధమనుప్పత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Amatogadhamanuppattaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ ఆలయాతి తణ్హా. అఞ్ఞాయ అకథంకథీతి అట్ఠ వత్థూని యథాభూతం జానిత్వా అట్ఠవత్థుకాయ విచికిచ్ఛాయ నిబ్బిచికిచ్ఛో. అమతోగధమనుప్పత్తన్తి అమతం నిబ్బానం ఓగాహేత్వా అనుప్పత్తం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha ālayāti taṇhā. Aññāya akathaṃkathīti aṭṭha vatthūni yathābhūtaṃ jānitvā aṭṭhavatthukāya vicikicchāya nibbicikiccho. Amatogadhamanuppattanti amataṃ nibbānaṃ ogāhetvā anuppattaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    మహామోగ్గల్లానత్థేరవత్థు అట్ఠవీసతిమం.

    Mahāmoggallānattheravatthu aṭṭhavīsatimaṃ.

    ౨౯. రేవతత్థేరవత్థు

    29. Revatattheravatthu

    యోధ పుఞ్ఞఞ్చాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా పుబ్బారామే విహరన్తో రేవతత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు ‘‘గామే వా యది వారఞ్ఞే’’తి (ధ॰ ప॰ ౯౮) గాథావణ్ణనాయ విత్థారితమేవ. వుత్తఞ్హి తత్థ (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౯౮) –

    Yodhapuññañcāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā pubbārāme viharanto revatattheraṃ ārabbha kathesi. Vatthu ‘‘gāme vā yadi vāraññe’’ti (dha. pa. 98) gāthāvaṇṇanāya vitthāritameva. Vuttañhi tattha (dha. pa. aṭṭha. 1.98) –

    పున ఏకదివసం భిక్ఖూ కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘అహో సామణేరస్స లాభో, అహో పుఞ్ఞం, యేన ఏకకేన పఞ్చన్నం భిక్ఖుసతానం పఞ్చకూటాగారసతాని కతానీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే, ‘‘భిక్ఖవే, మయ్హం పుత్తస్స నేవ పుఞ్ఞం అత్థి, న పాపం, ఉభయమస్స పహీన’’న్తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Puna ekadivasaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘aho sāmaṇerassa lābho, aho puññaṃ, yena ekakena pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pañcakūṭāgārasatāni katānī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, mayhaṃ puttassa neva puññaṃ atthi, na pāpaṃ, ubhayamassa pahīna’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౨.

    412.

    ‘‘యోధ పుఞ్ఞఞ్చ పాపఞ్చ, ఉభో సఙ్గముపచ్చగా;

    ‘‘Yodha puññañca pāpañca, ubho saṅgamupaccagā;

    అసోకం విరజం సుద్ధం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Asokaṃ virajaṃ suddhaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ ఉభోతి ద్వేపి పుఞ్ఞాని చ పాపాని చ ఛడ్డేత్వాతి అత్థో. సఙ్గన్తి రాగాదిభేదం సఙ్గం. ఉపచ్చగాతి అతిక్కన్తో. వట్టమూలకసోకాభావేన అసోకం అబ్భన్తరే రాగరజాదీనం అభావేన విరజం నిరుపక్కిలేసతాయ సుద్ధం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha ubhoti dvepi puññāni ca pāpāni ca chaḍḍetvāti attho. Saṅganti rāgādibhedaṃ saṅgaṃ. Upaccagāti atikkanto. Vaṭṭamūlakasokābhāvena asokaṃ abbhantare rāgarajādīnaṃ abhāvena virajaṃ nirupakkilesatāya suddhaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    రేవతత్థేరవత్థు ఏకూనతింసతిమం.

    Revatattheravatthu ekūnatiṃsatimaṃ.

    ౩౦. చన్దాభత్థేరవత్థు

    30. Candābhattheravatthu

    చన్దం వాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో చన్దాభత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Candaṃ vāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto candābhattheraṃ ārabbha kathesi.

    తత్రాయం అనుపుబ్బీ కథా – అతీతే ఏకో బారాణసివాసీ వాణిజో ‘‘పచ్చన్తం గన్త్వా చన్దనం ఆహరిస్సామీ’’తి బహూని వత్థాభరణాదీని గహేత్వా పఞ్చహి సకటసతేహి పచ్చన్తం గన్త్వా గామద్వారే నివాసం గహేత్వా అటవియం గోపాలదారకే పుచ్ఛి – ‘‘ఇమస్మిం గామే పబ్బతపాదకమ్మికో కోచి మనుస్సో అత్థీ’’తి? ‘‘ఆమ, అత్థీ’’తి. ‘‘కో నామేసో’’తి? ‘‘అసుకో నామా’’తి. ‘‘భరియాయ పనస్స పుత్తానం వా కింనామ’’న్తి? ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చా’’తి. ‘‘కహం పనస్స ఠానే గేహ’’న్తి? ‘‘అసుకట్ఠానే నామా’’తి. సో తేహి దిన్నసఞ్ఞాయ సుఖయానకే నిసీదిత్వా తస్స గేహద్వారం గన్త్వా యానా ఓరుయ్హ గేహం పవిసిత్వా ‘‘అసుకనామే’’తి తం ఇత్థిం పక్కోసి. సా ‘‘ఏకో నో ఞాతకో భవిస్సతీ’’తి వేగేనాగన్త్వా ఆసనం పఞ్ఞాపేసి. సో తత్థ నిసీదిత్వా నామం వత్వా ‘‘మమ సహాయో కహ’’న్తి పుచ్ఛి. ‘‘అరఞ్ఞం గతో, సామీ’’తి. ‘‘మమ పుత్తో అసుకో నామ, మమ ధీతా అసుకా నామ కహ’’న్తి సబ్బేసం నామం కిత్తేన్తోవ పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాని నేసం వత్థాభరణాని దదేయ్యాసి, సహాయస్సాపి మే అటవితో ఆగతకాలే ఇదం వత్థాభరణం దదేయ్యాసీ’’తి అదాసి. సా తస్స ఉళారం సక్కారం కత్వా సామికస్స ఆగతకాలే ‘‘సామి, ఇమినా ఆగతకాలతో పట్ఠాయ సబ్బేసం నామం వత్వా ఇదఞ్చిదఞ్చ దిన్న’’న్తి ఆహ. సోపిస్స కత్తబ్బయుత్తకం కరి.

    Tatrāyaṃ anupubbī kathā – atīte eko bārāṇasivāsī vāṇijo ‘‘paccantaṃ gantvā candanaṃ āharissāmī’’ti bahūni vatthābharaṇādīni gahetvā pañcahi sakaṭasatehi paccantaṃ gantvā gāmadvāre nivāsaṃ gahetvā aṭaviyaṃ gopāladārake pucchi – ‘‘imasmiṃ gāme pabbatapādakammiko koci manusso atthī’’ti? ‘‘Āma, atthī’’ti. ‘‘Ko nāmeso’’ti? ‘‘Asuko nāmā’’ti. ‘‘Bhariyāya panassa puttānaṃ vā kiṃnāma’’nti? ‘‘Idañcidañcā’’ti. ‘‘Kahaṃ panassa ṭhāne geha’’nti? ‘‘Asukaṭṭhāne nāmā’’ti. So tehi dinnasaññāya sukhayānake nisīditvā tassa gehadvāraṃ gantvā yānā oruyha gehaṃ pavisitvā ‘‘asukanāme’’ti taṃ itthiṃ pakkosi. Sā ‘‘eko no ñātako bhavissatī’’ti vegenāgantvā āsanaṃ paññāpesi. So tattha nisīditvā nāmaṃ vatvā ‘‘mama sahāyo kaha’’nti pucchi. ‘‘Araññaṃ gato, sāmī’’ti. ‘‘Mama putto asuko nāma, mama dhītā asukā nāma kaha’’nti sabbesaṃ nāmaṃ kittentova pucchitvā ‘‘imāni nesaṃ vatthābharaṇāni dadeyyāsi, sahāyassāpi me aṭavito āgatakāle idaṃ vatthābharaṇaṃ dadeyyāsī’’ti adāsi. Sā tassa uḷāraṃ sakkāraṃ katvā sāmikassa āgatakāle ‘‘sāmi, iminā āgatakālato paṭṭhāya sabbesaṃ nāmaṃ vatvā idañcidañca dinna’’nti āha. Sopissa kattabbayuttakaṃ kari.

    అథ నం సాయం సయనే నిసిన్నో పుచ్ఛి – ‘‘సమ్మ, పబ్బతపాదే చరన్తేన తే కిం బహుం దిట్ఠపుబ్బ’’న్తి? ‘‘అఞ్ఞం న పస్సామి, రత్తసాఖా పన మే బహూ రుక్ఖా దిట్ఠా’’తి. ‘‘బహూ రుక్ఖా’’తి? ‘‘ఆమ, బహూ’’తి. తేన హి తే అమ్హాకం దస్సేహీతి తేన సద్ధిం గన్త్వా రత్తచన్దనరుక్ఖే ఛిన్దిత్వా పఞ్చ సకటసతాని పూరేత్వా ఆగచ్ఛన్తో తం ఆహ – ‘‘సమ్మ, బారాణసియం అసుకట్ఠానే నామ మమ గేహం, కాలేన కాలం మమ సన్తికం ఆగచ్ఛేయ్యాసి, అఞ్ఞేన చ మే పణ్ణాకారేన అత్థో నత్థి, రత్తసాఖరుక్ఖే ఏవ ఆహరేయ్యాసీ’’తి. సో ‘‘సాధూ’’తి వత్వా కాలేన కాలం తస్స సన్తికం ఆగచ్ఛన్తో రత్తచన్దనమేవ ఆహరతి, సోపిస్స బహుధనం దేతి.

    Atha naṃ sāyaṃ sayane nisinno pucchi – ‘‘samma, pabbatapāde carantena te kiṃ bahuṃ diṭṭhapubba’’nti? ‘‘Aññaṃ na passāmi, rattasākhā pana me bahū rukkhā diṭṭhā’’ti. ‘‘Bahū rukkhā’’ti? ‘‘Āma, bahū’’ti. Tena hi te amhākaṃ dassehīti tena saddhiṃ gantvā rattacandanarukkhe chinditvā pañca sakaṭasatāni pūretvā āgacchanto taṃ āha – ‘‘samma, bārāṇasiyaṃ asukaṭṭhāne nāma mama gehaṃ, kālena kālaṃ mama santikaṃ āgaccheyyāsi, aññena ca me paṇṇākārena attho natthi, rattasākharukkhe eva āhareyyāsī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti vatvā kālena kālaṃ tassa santikaṃ āgacchanto rattacandanameva āharati, sopissa bahudhanaṃ deti.

    తతో అపరేన సమయేన పరినిబ్బుతే కస్సపదసబలే పతిట్ఠితే కఞ్చనథూపే సో పురిసో బహుం చన్దనం ఆదాయ బారాణసిం అగమాసి. అథస్స సో సహాయకో వాణిజో బహుం చన్దనం పిసాపేత్వా పాతిం పూరేత్వా ‘‘ఏహి, సమ్మ, యావ భత్తం పచతి, తావ చేతియకరణట్ఠానం గన్త్వా ఆగమిస్సామా’’తి తం ఆదాయ తత్థ గన్త్వా చన్దనపూజం అకాసి. సోపిస్స పచ్చన్తవాసీ సహాయకో చేతియకుచ్ఛియం చన్దనేన చన్దమణ్డలం అకాసి. ఏత్తకమేవస్స పుబ్బకమ్మం.

    Tato aparena samayena parinibbute kassapadasabale patiṭṭhite kañcanathūpe so puriso bahuṃ candanaṃ ādāya bārāṇasiṃ agamāsi. Athassa so sahāyako vāṇijo bahuṃ candanaṃ pisāpetvā pātiṃ pūretvā ‘‘ehi, samma, yāva bhattaṃ pacati, tāva cetiyakaraṇaṭṭhānaṃ gantvā āgamissāmā’’ti taṃ ādāya tattha gantvā candanapūjaṃ akāsi. Sopissa paccantavāsī sahāyako cetiyakucchiyaṃ candanena candamaṇḍalaṃ akāsi. Ettakamevassa pubbakammaṃ.

    సో తతో చుతో దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా ఏకం బుద్ధన్తరం తత్థ ఖేపేత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రాజగహనగరే బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తి. తస్స నాభిమణ్డలతో చన్దమణ్డలసదిసా పభా ఉట్ఠహి, తేనస్స చన్దాభోత్వేవ నామం కరింసు. చేతియే కిరస్స చన్దమణ్డలకరణనిస్సన్దో ఏస. బ్రాహ్మణా చిన్తయింసు – ‘‘సక్కా అమ్హేహి ఇమం గహేత్వా లోకం ఖాదితు’’న్తి. తం యానే నిసీదాపేత్వా ‘‘యో ఇమస్స సరీరం హత్థేన పరామసతి, సో ఏవరూపం నామ ఇస్సరియసమ్పత్తిం లభతీ’’తి వత్వా విచరింసు. సతం వా సహస్సం వా దదమానా ఏవ తస్స సరీరం హత్థేన ఫుసితుం లభన్తి. తే ఏవం అనువిచరన్తా సావత్థిం అనుప్పత్తా నగరస్స చ విహారస్స చ అన్తరా నివాసం గణ్హింసు. సావత్థియమ్పి పఞ్చకోటిమత్తా అరియసావకా పురేభత్తం దానం దత్వా పచ్ఛాభత్తం గన్ధమాలవత్థభేసజ్జాదిహత్థా ధమ్మస్సవనాయ గచ్ఛన్తి. బ్రాహ్మణా తే దిస్వా ‘‘కహం గచ్ఛథా’’తి పుచ్ఛింసు. సత్థు సన్తికం ధమ్మస్సవనాయాతి. ఏథ తత్థ గన్త్వా కిం కరిస్సథ, అమ్హాకం చన్దాభస్స బ్రాహ్మణస్స ఆనుభావసదిసో ఆనుభావో నత్థి. ఏతస్స హి సరీరం ఫుసన్తా ఇదం నామ లభన్తి, ఏథ పస్సథ నన్తి. తుమ్హాకం చన్దాభస్స బ్రాహ్మణస్స కో ఆనుభావో నామ, అమ్హాకం సత్థాయేవ మహానుభావోతి. తే అఞ్ఞమఞ్ఞం సఞ్ఞాపేతుం అసక్కోన్తా ‘‘విహారం గన్త్వా చన్దాభస్స వా అమ్హాకం వా సత్థు ఆనుభావం జానిస్సామా’’తి తం గహేత్వా విహారం అగమంసు.

    So tato cuto devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ tattha khepetvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa nābhimaṇḍalato candamaṇḍalasadisā pabhā uṭṭhahi, tenassa candābhotveva nāmaṃ kariṃsu. Cetiye kirassa candamaṇḍalakaraṇanissando esa. Brāhmaṇā cintayiṃsu – ‘‘sakkā amhehi imaṃ gahetvā lokaṃ khāditu’’nti. Taṃ yāne nisīdāpetvā ‘‘yo imassa sarīraṃ hatthena parāmasati, so evarūpaṃ nāma issariyasampattiṃ labhatī’’ti vatvā vicariṃsu. Sataṃ vā sahassaṃ vā dadamānā eva tassa sarīraṃ hatthena phusituṃ labhanti. Te evaṃ anuvicarantā sāvatthiṃ anuppattā nagarassa ca vihārassa ca antarā nivāsaṃ gaṇhiṃsu. Sāvatthiyampi pañcakoṭimattā ariyasāvakā purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ gandhamālavatthabhesajjādihatthā dhammassavanāya gacchanti. Brāhmaṇā te disvā ‘‘kahaṃ gacchathā’’ti pucchiṃsu. Satthu santikaṃ dhammassavanāyāti. Etha tattha gantvā kiṃ karissatha, amhākaṃ candābhassa brāhmaṇassa ānubhāvasadiso ānubhāvo natthi. Etassa hi sarīraṃ phusantā idaṃ nāma labhanti, etha passatha nanti. Tumhākaṃ candābhassa brāhmaṇassa ko ānubhāvo nāma, amhākaṃ satthāyeva mahānubhāvoti. Te aññamaññaṃ saññāpetuṃ asakkontā ‘‘vihāraṃ gantvā candābhassa vā amhākaṃ vā satthu ānubhāvaṃ jānissāmā’’ti taṃ gahetvā vihāraṃ agamaṃsu.

    సత్థా తస్మిం అత్తనో సన్తికం ఉపసఙ్కమన్తేయేవ చన్దాభాయ అన్తరధానం అకాసి. సో సత్థు సన్తికే అఙ్గారపచ్ఛియం కాకో వియ అహోసి. అథ నం ఏకమన్తం నయింసు, ఆభా పటిపాకతికా అహోసి. పున సత్థు సన్తికం ఆనయింసు, ఆభా తథేవ అన్తరధాయి. ఏవం తిక్ఖత్తుం గన్త్వా అన్తరధాయమానం ఆభం దిస్వా చన్దాభో చిన్తేసి – ‘‘అయం ఆభాయ అన్తరధానమన్తం జానాతి మఞ్ఞే’’తి. సో సత్థారం పుచ్ఛి – ‘‘కిం ను ఖో ఆభాయ అన్తరధానమన్తం జానాథా’’తి? ఆమ, జానామీతి. తేన హి మే దేథాతి. న సక్కా అపబ్బజితస్స దాతున్తి. సో బ్రాహ్మణే ఆహ – ‘‘ఏతస్మిం మన్తే గహితే అహం సకలజమ్బుదీపే జేట్ఠకో భవిస్సామి, తుమ్హే ఏత్థేవ హోథ, అహం పబ్బజిత్వా కతిపాహేనేవ మన్తం గణ్హిస్సామీ’’తి. సో సత్థారం పబ్బజ్జం యాచిత్వా ఉపసమ్పజ్జి. అథస్స ద్వత్తింసాకారం ఆచిక్ఖి. సో ‘‘కిం ఇద’’న్తి పుచ్ఛి. ఇదం మన్తస్స పరికమ్మం సజ్ఝాయితుం వట్టతీతి. బ్రాహ్మణాపి అన్తరన్తరా ఆగన్త్వా ‘‘గహితో తే మన్తో’’తి పుచ్ఛన్తి. న తావ గణ్హామీతి. సో కతిపాహేనేవ అరహత్తం పత్వా బ్రాహ్మణేహి ఆగన్త్వా పుచ్ఛితకాలే ‘‘యాథ తుమ్హే, ఇదానాహం అనాగమనధమ్మో జాతో’’తి ఆహ. భిక్ఖూ తథాగతస్స ఆరోచేసుం – ‘‘అయం, భన్తే, అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి. సత్థా ‘‘ఖీణాసవో ఇదాని, భిక్ఖవే, మమ పుత్తో చన్దాభో, భూతమేవేస కథేతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Satthā tasmiṃ attano santikaṃ upasaṅkamanteyeva candābhāya antaradhānaṃ akāsi. So satthu santike aṅgārapacchiyaṃ kāko viya ahosi. Atha naṃ ekamantaṃ nayiṃsu, ābhā paṭipākatikā ahosi. Puna satthu santikaṃ ānayiṃsu, ābhā tatheva antaradhāyi. Evaṃ tikkhattuṃ gantvā antaradhāyamānaṃ ābhaṃ disvā candābho cintesi – ‘‘ayaṃ ābhāya antaradhānamantaṃ jānāti maññe’’ti. So satthāraṃ pucchi – ‘‘kiṃ nu kho ābhāya antaradhānamantaṃ jānāthā’’ti? Āma, jānāmīti. Tena hi me dethāti. Na sakkā apabbajitassa dātunti. So brāhmaṇe āha – ‘‘etasmiṃ mante gahite ahaṃ sakalajambudīpe jeṭṭhako bhavissāmi, tumhe ettheva hotha, ahaṃ pabbajitvā katipāheneva mantaṃ gaṇhissāmī’’ti. So satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā upasampajji. Athassa dvattiṃsākāraṃ ācikkhi. So ‘‘kiṃ ida’’nti pucchi. Idaṃ mantassa parikammaṃ sajjhāyituṃ vaṭṭatīti. Brāhmaṇāpi antarantarā āgantvā ‘‘gahito te manto’’ti pucchanti. Na tāva gaṇhāmīti. So katipāheneva arahattaṃ patvā brāhmaṇehi āgantvā pucchitakāle ‘‘yātha tumhe, idānāhaṃ anāgamanadhammo jāto’’ti āha. Bhikkhū tathāgatassa ārocesuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotī’’ti. Satthā ‘‘khīṇāsavo idāni, bhikkhave, mama putto candābho, bhūtamevesa kathetī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౩.

    413.

    ‘‘చన్దంవ విమలం సుద్ధం, విప్పసన్నమనావిలం;

    ‘‘Candaṃva vimalaṃ suddhaṃ, vippasannamanāvilaṃ;

    నన్దీభవపరిక్ఖీణం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Nandībhavaparikkhīṇaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ విమలన్తి అబ్భాదిమలరహితం. సుద్ధన్తి నిరుపక్కిలేసం. విప్పసన్నన్తి పసన్నచిత్తం. అనావిలన్తి కిలేసావిలత్తరహితం. నన్దీభవపరిక్ఖీణన్తి తీసు భవేసు పరిక్ఖీణతణ్హం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha vimalanti abbhādimalarahitaṃ. Suddhanti nirupakkilesaṃ. Vippasannanti pasannacittaṃ. Anāvilanti kilesāvilattarahitaṃ. Nandībhavaparikkhīṇanti tīsu bhavesu parikkhīṇataṇhaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    చన్దాభత్థేరవత్థు తింసతిమం.

    Candābhattheravatthu tiṃsatimaṃ.

    ౩౧. సీవలిత్థేరవత్థు

    31. Sīvalittheravatthu

    యో ఇమన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా కుణ్డకోలియం నిస్సాయ కుణ్డధానవనే విహరన్తో సీవలిత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yo imanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā kuṇḍakoliyaṃ nissāya kuṇḍadhānavane viharanto sīvalittheraṃ ārabbha kathesi.

    ఏకస్మిఞ్హి సమయే సుప్పవాసా నామ కోలియధీతా సత్తవస్సాని గబ్భం ధారేత్వా సత్తాహం మూళ్హగబ్భా దుక్ఖాహి తిబ్బాహి కటుకాహి వేదనాహి ఫుట్ఠా ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో వత సో భగవా, యో ఇమస్స ఏవరూపస్స దుక్ఖస్స పహానాయ ధమ్మం దేసేతి. సుప్పటిపన్నో వత తస్స భగవతో సావకసఙ్ఘో, యో ఇమస్స ఏవరూపస్స దుక్ఖస్స పహానాయ పటిపన్నో. సుసుఖం వత తం నిబ్బానం, యథిదం ఏవరూపం దుక్ఖం న సంవిజ్జతీ’’తి (ఉదా॰ ౧౮) ఇమేహి తీహి వితక్కేహి తం దుక్ఖం అధివాసేన్తీ సామికం సత్థు సన్తికం పేసేత్వా తేన తస్సా వచనేన సత్థు వన్దనాయ ఆరోచితాయ ‘‘సుఖినీ హోతు సుప్పవాసా కోలియధీతా, అరోగా అరోగం పుత్తం విజాయతూ’’తి సత్థారా వుత్తక్ఖణేయేవ సుఖినీ అరోగా అరోగం పుత్తం విజాయిత్వా బుద్ధప్పముఖం భిక్ఖుసఙ్ఘం నిమన్తేత్వా సత్తాహం మహాదానం అదాసి. పుత్తోపిస్సా జాతదివసతో పట్ఠాయ ధమ్మకరణం ఆదాయ సఙ్ఘస్స ఉదకం పరిస్సావేసి. సో అపరభాగే నిక్ఖమిత్వా పబ్బజితో అరహత్తం పాపుణి.

    Ekasmiñhi samaye suppavāsā nāma koliyadhītā sattavassāni gabbhaṃ dhāretvā sattāhaṃ mūḷhagabbhā dukkhāhi tibbāhi kaṭukāhi vedanāhi phuṭṭhā ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṃ deseti. Suppaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno. Susukhaṃ vata taṃ nibbānaṃ, yathidaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ na saṃvijjatī’’ti (udā. 18) imehi tīhi vitakkehi taṃ dukkhaṃ adhivāsentī sāmikaṃ satthu santikaṃ pesetvā tena tassā vacanena satthu vandanāya ārocitāya ‘‘sukhinī hotu suppavāsā koliyadhītā, arogā arogaṃ puttaṃ vijāyatū’’ti satthārā vuttakkhaṇeyeva sukhinī arogā arogaṃ puttaṃ vijāyitvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ adāsi. Puttopissā jātadivasato paṭṭhāya dhammakaraṇaṃ ādāya saṅghassa udakaṃ parissāvesi. So aparabhāge nikkhamitvā pabbajito arahattaṃ pāpuṇi.

    అథేకదివసం భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘పస్సథావుసో, ఏవరూపో నామ అరహత్తస్స ఉపనిస్సయసమ్పన్నో భిక్ఖు ఏత్తకం కాలం మాతుకుచ్ఛిస్మిం దుక్ఖం అనుభోసి, కిమఙ్గం పన అఞ్ఞే, బహుం వత ఇమినా దుక్ఖం నిత్థిణ్ణ’’న్తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘ఆమ, భిక్ఖవే, మమ పుత్తో ఏత్తకా దుక్ఖా ముచ్చిత్వా ఇదాని నిబ్బానం సచ్ఛికత్వా విహరతీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘passathāvuso, evarūpo nāma arahattassa upanissayasampanno bhikkhu ettakaṃ kālaṃ mātukucchismiṃ dukkhaṃ anubhosi, kimaṅgaṃ pana aññe, bahuṃ vata iminā dukkhaṃ nitthiṇṇa’’nti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘āma, bhikkhave, mama putto ettakā dukkhā muccitvā idāni nibbānaṃ sacchikatvā viharatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౪.

    414.

    ‘‘యోమం పలిపథం దుగ్గం, సంసారం మోహమచ్చగా;

    ‘‘Yomaṃ palipathaṃ duggaṃ, saṃsāraṃ mohamaccagā;

    తిణ్ణో పారఙ్గతో ఝాయీ, అనేజో అకథంకథీ;

    Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, anejo akathaṃkathī;

    అనుపాదాయ నిబ్బుతో, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Anupādāya nibbuto, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తస్సత్థో – యో భిక్ఖు ఇమం రాగపలిపథఞ్చేవ కిలేసదుగ్గఞ్చ సంసారవట్టఞ్చ చతున్నం అరియసచ్చానం అప్పటివిజ్ఝనకమోహఞ్చ అతీతో, చత్తారో ఓఘే తిణ్ణో హుత్వా పారం అనుప్పత్తో, దువిధేన ఝానేన ఝాయీ, తణ్హాయ అభావేన అనేజో, కథంకథాయ అభావేన అకథంకథీ, ఉపాదానానం అభావేన అనుపాదియిత్వా కిలేసనిబ్బానేన నిబ్బుతో, తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tassattho – yo bhikkhu imaṃ rāgapalipathañceva kilesaduggañca saṃsāravaṭṭañca catunnaṃ ariyasaccānaṃ appaṭivijjhanakamohañca atīto, cattāro oghe tiṇṇo hutvā pāraṃ anuppatto, duvidhena jhānena jhāyī, taṇhāya abhāvena anejo, kathaṃkathāya abhāvena akathaṃkathī, upādānānaṃ abhāvena anupādiyitvā kilesanibbānena nibbuto, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    సీవలిత్థేరవత్థు ఏకతింసతిమం.

    Sīvalittheravatthu ekatiṃsatimaṃ.

    ౩౨. సున్దరసముద్దత్థేరవత్థు

    32. Sundarasamuddattheravatthu

    యోధ కామేతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో సున్దరసముద్దత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yodhakāmeti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sundarasamuddattheraṃ ārabbha kathesi.

    సావత్థియం కిరేకో కులపుత్తో సున్దరసముద్దకుమారో నామ చత్తాలీసకోటివిభవే మహాకులే నిబ్బత్తో. సో ఏకదివసం పచ్ఛాభత్తం గన్ధమాలాదిహత్థం మహాజనం ధమ్మస్సవనత్థాయ జేతవనం గచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘కహం గచ్ఛథా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సత్థు సన్తికం ధమ్మస్సవనత్థాయా’’తి వుత్తే ‘‘అహమ్పి గమిస్సామీ’’తి వత్వా తేన సద్ధిం గన్త్వా పరిసపరియన్తే నిసీది. సత్థా తస్స ఆసయం విదిత్వా అనుపుబ్బిం కథం కథేసి. సో ‘‘న సక్కా అగారం అజ్ఝావసన్తేన సఙ్ఖలిఖితం బ్రహ్మచరియం చరితు’’న్తి సత్థు ధమ్మకథం నిస్సాయ పబ్బజ్జాయ జాతుస్సాహో పరిసాయ పక్కన్తాయ సత్థారం పబ్బజ్జం యాచిత్వా ‘‘మాతాపితూహి అననుఞ్ఞాతం తథాగతా న పబ్బాజేన్తీ’’తి సుత్వా గేహం గన్త్వా రట్ఠపాలకులపుత్తాదయో వియ మహన్తేన వాయామేన మాతాపితరో అనుజానాపేత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా లద్ధూపసమ్పదో ‘‘కిం మే ఇధ వాసేనా’’తి తతో నిక్ఖమిత్వా రాజగహం గన్త్వా పిణ్డాయ చరన్తో వీతినామేసి.

    Sāvatthiyaṃ kireko kulaputto sundarasamuddakumāro nāma cattālīsakoṭivibhave mahākule nibbatto. So ekadivasaṃ pacchābhattaṃ gandhamālādihatthaṃ mahājanaṃ dhammassavanatthāya jetavanaṃ gacchantaṃ disvā ‘‘kahaṃ gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘satthu santikaṃ dhammassavanatthāyā’’ti vutte ‘‘ahampi gamissāmī’’ti vatvā tena saddhiṃ gantvā parisapariyante nisīdi. Satthā tassa āsayaṃ viditvā anupubbiṃ kathaṃ kathesi. So ‘‘na sakkā agāraṃ ajjhāvasantena saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ caritu’’nti satthu dhammakathaṃ nissāya pabbajjāya jātussāho parisāya pakkantāya satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā ‘‘mātāpitūhi ananuññātaṃ tathāgatā na pabbājentī’’ti sutvā gehaṃ gantvā raṭṭhapālakulaputtādayo viya mahantena vāyāmena mātāpitaro anujānāpetvā satthu santike pabbajitvā laddhūpasampado ‘‘kiṃ me idha vāsenā’’ti tato nikkhamitvā rājagahaṃ gantvā piṇḍāya caranto vītināmesi.

    అథేకదివసం సావత్థియం తస్స మాతాపితరో ఏకస్మిం ఛణదివసే మహన్తేన సిరిసోభగ్గేన తస్స సహాయకకుమారకే కీళమానే దిస్వా ‘‘అమ్హాకం పుత్తస్స ఇదం దుల్లభం జాత’’న్తి పరిదేవింసు. తస్మిం ఖణే ఏకా గణికా తం కులం గన్త్వా తస్స మాతరం రోదమానం నిసిన్నం దిస్వా ‘‘అమ్మ, కిం కారణా రోదసీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘పుత్తం అనుస్సరిత్వా రోదామీ’’తి. ‘‘కహం పన సో, అమ్మా’’తి? ‘‘భిక్ఖూసు పబ్బజితో’’తి. ‘‘కిం ఉప్పబ్బాజేతుం న వట్టతీ’’తి? ‘‘వట్టతి, న పన ఇచ్ఛతి, ఇతో నిక్ఖమిత్వా రాజగహం గతో’’తి. ‘‘సచాహం తం ఉప్పబ్బాజేయ్యం, కిం మే కరేయ్యాథా’’తి? ‘‘ఇమస్స తే కులస్స కుటుమ్బసామినిం కరేయ్యామా’’తి. తేన హి మే పరిబ్బయం దేథాతి పరిబ్బయం గహేత్వా మహన్తేన పరివారేన రాజగహం గన్త్వా తస్స పిణ్డాయ చరణవీథిం సల్లక్ఖేత్వా తత్థేకం నివాసగేహం గహేత్వా పాతోవ పణీతం ఆహారం పటియాదేత్వా థేరస్స పిణ్డాయ పవిట్ఠకాలే భిక్ఖం దత్వా కతిపాహచ్చయేన, ‘‘భన్తే, ఇధేవ నిసీదిత్వా భత్తకిచ్చం కరోథా’’తి పత్తం గణ్హి. సో పత్తమదాసి.

    Athekadivasaṃ sāvatthiyaṃ tassa mātāpitaro ekasmiṃ chaṇadivase mahantena sirisobhaggena tassa sahāyakakumārake kīḷamāne disvā ‘‘amhākaṃ puttassa idaṃ dullabhaṃ jāta’’nti parideviṃsu. Tasmiṃ khaṇe ekā gaṇikā taṃ kulaṃ gantvā tassa mātaraṃ rodamānaṃ nisinnaṃ disvā ‘‘amma, kiṃ kāraṇā rodasī’’ti pucchi. ‘‘Puttaṃ anussaritvā rodāmī’’ti. ‘‘Kahaṃ pana so, ammā’’ti? ‘‘Bhikkhūsu pabbajito’’ti. ‘‘Kiṃ uppabbājetuṃ na vaṭṭatī’’ti? ‘‘Vaṭṭati, na pana icchati, ito nikkhamitvā rājagahaṃ gato’’ti. ‘‘Sacāhaṃ taṃ uppabbājeyyaṃ, kiṃ me kareyyāthā’’ti? ‘‘Imassa te kulassa kuṭumbasāminiṃ kareyyāmā’’ti. Tena hi me paribbayaṃ dethāti paribbayaṃ gahetvā mahantena parivārena rājagahaṃ gantvā tassa piṇḍāya caraṇavīthiṃ sallakkhetvā tatthekaṃ nivāsagehaṃ gahetvā pātova paṇītaṃ āhāraṃ paṭiyādetvā therassa piṇḍāya paviṭṭhakāle bhikkhaṃ datvā katipāhaccayena, ‘‘bhante, idheva nisīditvā bhattakiccaṃ karothā’’ti pattaṃ gaṇhi. So pattamadāsi.

    అథ నం పణీతేన ఆహారేన పరివిసిత్వా, ‘‘భన్తే, ఇధేవ పిణ్డాయ చరితుం ఫాసుక’’న్తి వత్వా కతిపాహం ఆలిన్దే నిసీదాపేత్వా భోజేత్వా దారకే పూవేహి సఙ్గణ్హిత్వా ‘‘ఏథ తుమ్హే థేరస్స ఆగతకాలే మయి వారేన్తియాపి ఇధాగన్త్వా రజం ఉట్ఠాపేయ్యాథా’’తి ఆహ. తే పునదివసే థేరస్స భోజనవేలాయ తాయ వారియమానాపి రజం ఉట్ఠాపేసుం. సా పునదివసే, ‘‘భన్తే, దారకా వారియమానాపి మమ వచనం అసుణిత్వా ఇధ రజం ఉట్ఠాపేన్తి, అన్తోగేహే నిసీదథా’’తి అన్తో నిసీదాపేత్వా కతిపాహం భోజేసి. పున దారకే సఙ్గణ్హిత్వా ‘‘తుమ్హే మయా వారియమానాపి థేరస్స భోజనకాలే మహాసద్దం కరేయ్యాథా’’తి ఆహ. తే తథా కరింసు. సా పునదివసే, ‘‘భన్తే, ఇమస్మిం ఠానే అతివియ మహాసద్దో హోతి, దారకా మయా వారియమానాపి వచనం న గణ్హన్తి, ఉపరిపాసాదేయేవ నిసీదథా’’తి వత్వా థేరేన అధివాసితే థేరం పురతో కత్వా పాసాదం అభిరుహన్తీ ద్వారాని పిదహమానావ పాసాదం అభిరుహి. థేరో ఉక్కట్ఠసపదానచారికో సమానోపి రసతణ్హాయ బద్ధో తస్సా వచనేన సత్తభూమికం పాసాదం అభిరుహి.

    Atha naṃ paṇītena āhārena parivisitvā, ‘‘bhante, idheva piṇḍāya carituṃ phāsuka’’nti vatvā katipāhaṃ ālinde nisīdāpetvā bhojetvā dārake pūvehi saṅgaṇhitvā ‘‘etha tumhe therassa āgatakāle mayi vārentiyāpi idhāgantvā rajaṃ uṭṭhāpeyyāthā’’ti āha. Te punadivase therassa bhojanavelāya tāya vāriyamānāpi rajaṃ uṭṭhāpesuṃ. Sā punadivase, ‘‘bhante, dārakā vāriyamānāpi mama vacanaṃ asuṇitvā idha rajaṃ uṭṭhāpenti, antogehe nisīdathā’’ti anto nisīdāpetvā katipāhaṃ bhojesi. Puna dārake saṅgaṇhitvā ‘‘tumhe mayā vāriyamānāpi therassa bhojanakāle mahāsaddaṃ kareyyāthā’’ti āha. Te tathā kariṃsu. Sā punadivase, ‘‘bhante, imasmiṃ ṭhāne ativiya mahāsaddo hoti, dārakā mayā vāriyamānāpi vacanaṃ na gaṇhanti, uparipāsādeyeva nisīdathā’’ti vatvā therena adhivāsite theraṃ purato katvā pāsādaṃ abhiruhantī dvārāni pidahamānāva pāsādaṃ abhiruhi. Thero ukkaṭṭhasapadānacāriko samānopi rasataṇhāya baddho tassā vacanena sattabhūmikaṃ pāsādaṃ abhiruhi.

    సా థేరం నిసీదాపేత్వా ‘‘చత్తాలీసాయ ఖలు, సమ్మ, పుణ్ణముఖ ఠానేహి ఇత్థీ పురిసం అచ్చావదతి విజమ్భతి వినమతి గిలసతి విలజ్జతి నఖేన నఖం ఘట్టేతి, పాదేన పాదం అక్కమతి, కట్ఠేన పథవిం విలిఖతి, దారకం ఉల్లఙ్ఘేతి ఓలఙ్ఘేతి, కీళతి కీళాపేతి, చుమ్బతి చుమ్బాపేతి, భుఞ్జతి భుఞ్జాపేతి, దదాతి ఆయాచతి, కతమనుకరోతి, ఉచ్చం భాసతి, నీచం భాసతి, అవిచ్చం భాసతి, వివిచ్చం భాసతి, నచ్చేన గీతేన వాదితేన రోదితేన విలసితేన విభూసితేన జగ్ఘతి, పేక్ఖతి, కటిం చాలేతి, గుయ్హభణ్డకం చాలేతి, ఊరుం వివరతి, ఊరుం పిదహతి, థనం దస్సేతి, కచ్ఛం దస్సేతి, నాభిం దస్సేతి, అక్ఖిం నిఖణతి, భముకం ఉక్ఖిపతి, ఓట్ఠం పలిఖతి, జివ్హం నిల్లాలేతి, దుస్సం ముఞ్చతి, దుస్సం బన్ధతి, సిరసం ముఞ్చతి, సిరసం బన్ధతీ’’తి (జా॰ ౨.౨౧.౩౦౦) ఏవం ఆగతం ఇత్థికుత్తం ఇత్థిలీలం దస్సేత్వా తస్స పురతో ఠితా ఇమం గాథమాహ –

    Sā theraṃ nisīdāpetvā ‘‘cattālīsāya khalu, samma, puṇṇamukha ṭhānehi itthī purisaṃ accāvadati vijambhati vinamati gilasati vilajjati nakhena nakhaṃ ghaṭṭeti, pādena pādaṃ akkamati, kaṭṭhena pathaviṃ vilikhati, dārakaṃ ullaṅgheti olaṅgheti, kīḷati kīḷāpeti, cumbati cumbāpeti, bhuñjati bhuñjāpeti, dadāti āyācati, katamanukaroti, uccaṃ bhāsati, nīcaṃ bhāsati, aviccaṃ bhāsati, viviccaṃ bhāsati, naccena gītena vāditena roditena vilasitena vibhūsitena jagghati, pekkhati, kaṭiṃ cāleti, guyhabhaṇḍakaṃ cāleti, ūruṃ vivarati, ūruṃ pidahati, thanaṃ dasseti, kacchaṃ dasseti, nābhiṃ dasseti, akkhiṃ nikhaṇati, bhamukaṃ ukkhipati, oṭṭhaṃ palikhati, jivhaṃ nillāleti, dussaṃ muñcati, dussaṃ bandhati, sirasaṃ muñcati, sirasaṃ bandhatī’’ti (jā. 2.21.300) evaṃ āgataṃ itthikuttaṃ itthilīlaṃ dassetvā tassa purato ṭhitā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘అలత్తకకతా పాదా, పాదుకారుయ్హ వేసియా;

    ‘‘Alattakakatā pādā, pādukāruyha vesiyā;

    తువమ్పి దహరో మమ, అహమ్పి దహరా తవ;

    Tuvampi daharo mama, ahampi daharā tava;

    ఉభోపి పబ్బజిస్సామ, జిణ్ణా దణ్డపరాయణా’’తి. (థేరగా॰ ౪౫౯, ౪౬౨);

    Ubhopi pabbajissāma, jiṇṇā daṇḍaparāyaṇā’’ti. (theragā. 459, 462);

    థేరస్స ‘‘అహో వత మే భారియం అనుపధారేత్వా కతకమ్మ’’న్తి మహాసంవేగో ఉదపాది. తస్మిం ఖణే సత్థా పఞ్చచత్తాలీసయోజనమత్థకే జేతవనే నిసిన్నోవ తం కారణం దిస్వా సితం పాత్వాకాసి. అథ నం ఆనన్దత్థేరో పుచ్ఛి – ‘‘భన్తే, కో ను ఖో హేతు, కో పచ్చయో సితస్స పాతుకమ్మాయా’’తి. ఆనన్ద, రాజగహనగరే సత్తభూమికపాసాదతలే సున్దరసముద్దస్స చ భిక్ఖునో గణికాయ చ సఙ్గామో వత్తతీతి. కస్స ను ఖో, భన్తే, జయో భవిస్సతి, కస్స పరాజయోతి? సత్థా, ‘‘ఆనన్ద, సున్దరసముద్దస్స జయో భవిస్సతి, గణికాయ పరాజయో’’తి థేరస్స జయం పకాసేత్వా తత్థ నిసిన్నకోవ ఓభాసం ఫరిత్వా ‘‘భిక్ఖు ఉభోపి కామే నిరపేక్ఖో పజహా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Therassa ‘‘aho vata me bhāriyaṃ anupadhāretvā katakamma’’nti mahāsaṃvego udapādi. Tasmiṃ khaṇe satthā pañcacattālīsayojanamatthake jetavane nisinnova taṃ kāraṇaṃ disvā sitaṃ pātvākāsi. Atha naṃ ānandatthero pucchi – ‘‘bhante, ko nu kho hetu, ko paccayo sitassa pātukammāyā’’ti. Ānanda, rājagahanagare sattabhūmikapāsādatale sundarasamuddassa ca bhikkhuno gaṇikāya ca saṅgāmo vattatīti. Kassa nu kho, bhante, jayo bhavissati, kassa parājayoti? Satthā, ‘‘ānanda, sundarasamuddassa jayo bhavissati, gaṇikāya parājayo’’ti therassa jayaṃ pakāsetvā tattha nisinnakova obhāsaṃ pharitvā ‘‘bhikkhu ubhopi kāme nirapekkho pajahā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౫.

    415.

    ‘‘యోధ కామే పహన్త్వాన, అనాగారో పరిబ్బజే;

    ‘‘Yodha kāme pahantvāna, anāgāro paribbaje;

    కామభవపరిక్ఖీణం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Kāmabhavaparikkhīṇaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తస్సత్థో – యో పుగ్గలో ఇధ లోకే ఉభోపి కామే హిత్వా అనాగారో హుత్వా పరిబ్బజతి, తం పరిక్ఖీణకామఞ్చేవ పరిక్ఖీణభవఞ్చ అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tassattho – yo puggalo idha loke ubhopi kāme hitvā anāgāro hutvā paribbajati, taṃ parikkhīṇakāmañceva parikkhīṇabhavañca ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే సో థేరో అరహత్తం పత్వా ఇద్ధిబలేన వేహాసం అబ్భుగ్గన్త్వా కణ్ణికామణ్డలం వినివిజ్ఝిత్వా సత్థు సరీరం థోమేన్తోయేవ ఆగన్త్వా సత్థారం వన్ది. ధమ్మసభాయమ్పి కథం సముట్ఠాపేసుం, ‘‘ఆవుసో, జివ్హావిఞ్ఞేయ్యం రసం నిస్సాయ మనం నట్ఠో సున్దరసముద్దత్థేరో, సత్థా పనస్స అవస్సయో జాతో’’తి. సత్థా తం కథం సుత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపాహం ఏతస్స రసతణ్హాయ బద్ధమనస్స అవస్సయో జాతోయేవా’’తి వత్వా తేహి యాచితో తస్సత్థస్స పకాసనత్థం అతీతం ఆహరిత్వా –

    Desanāvasāne so thero arahattaṃ patvā iddhibalena vehāsaṃ abbhuggantvā kaṇṇikāmaṇḍalaṃ vinivijjhitvā satthu sarīraṃ thomentoyeva āgantvā satthāraṃ vandi. Dhammasabhāyampi kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘āvuso, jivhāviññeyyaṃ rasaṃ nissāya manaṃ naṭṭho sundarasamuddatthero, satthā panassa avassayo jāto’’ti. Satthā taṃ kathaṃ sutvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepāhaṃ etassa rasataṇhāya baddhamanassa avassayo jātoyevā’’ti vatvā tehi yācito tassatthassa pakāsanatthaṃ atītaṃ āharitvā –

    ‘‘న కిరత్థి రసేహి పాపియో,

    ‘‘Na kiratthi rasehi pāpiyo,

    ఆవాసేహి వా సన్థవేహి వా;

    Āvāsehi vā santhavehi vā;

    వాతమిగం గహననిస్సితం,

    Vātamigaṃ gahananissitaṃ,

    వసమానేసి రసేహి సఞ్జయో’’తి. (జా॰ ౧.౧.౧౪) –

    Vasamānesi rasehi sañjayo’’ti. (jā. 1.1.14) –

    ఏకకనిపాతే ఇమం వాతమిగజాతకం విత్థారేత్వా ‘‘తదా సున్దరసముద్దో వాతమిగో అహోసి, ఇమం పన గాథం వత్వా తస్స విస్సజ్జాపేతా రఞ్ఞో మహామచ్చో అహమేవా’’తి జాతకం సమోధానేసీతి.

    Ekakanipāte imaṃ vātamigajātakaṃ vitthāretvā ‘‘tadā sundarasamuddo vātamigo ahosi, imaṃ pana gāthaṃ vatvā tassa vissajjāpetā rañño mahāmacco ahamevā’’ti jātakaṃ samodhānesīti.

    సున్దరసముద్దత్థేరవత్థు బత్తింసతిమం.

    Sundarasamuddattheravatthu battiṃsatimaṃ.

    ౩౩. జటిలత్థేరవత్థు

    33. Jaṭilattheravatthu

    యోధ తణ్హన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో జటిలత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yodha taṇhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto jaṭilattheraṃ ārabbha kathesi.

    తత్రాయం అనుపుబ్బీ కథా – అతీతే కిర బారాణసియం ద్వే భాతరో కుటుమ్బికా మహన్తం ఉచ్ఛుఖేత్తం కారేసుం. అథేకదివసం కనిట్ఠభాతా ఉచ్ఛుఖేత్తం గన్త్వా ‘‘ఏకం జేట్ఠభాతికస్స దస్సామి, ఏకం మయ్హం భవిస్సతీ’’తి ద్వే ఉచ్ఛుయట్ఠియో రసస్స అనిక్ఖమనత్థాయ ఛిన్నట్ఠానే బన్ధిత్వా గణ్హి. తదా కిర ఉచ్ఛూనం యన్తేన పీళనకిచ్చం నత్థి, అగ్గే వా మూలే వా ఛిన్దిత్వా ఉక్ఖిత్తకాలే ధమ్మకరణతో ఉదకం వియ సయమేవ రసో నిక్ఖమతి. తస్స పన ఖేత్తతో ఉచ్ఛుయట్ఠియో గహేత్వా ఆగమనకాలే గన్ధమాదనే పచ్చేకబుద్ధో సమాపత్తితో వుట్ఠాయ ‘‘కస్స ను ఖో అజ్జ అనుగ్గహం కరిస్సామీ’’తి ఉపధారేన్తో తం అత్తనో ఞాణజాలే పవిట్ఠం దిస్వా సఙ్గహం కాతుం సమత్థభావఞ్చ ఞత్వా పత్తచీవరం ఆదాయ ఇద్ధియా ఆగన్త్వా తస్స పురతో అట్ఠాసి. సో తం దిస్వావ పసన్నచిత్తో ఉత్తరసాటకం ఉచ్చతరే భూమిపదేసే అత్థరిత్వా, ‘‘భన్తే, ఇధ నిసీదథా’’తి పచ్చేకబుద్ధం నిసీదాపేత్వా ‘‘పత్తం ఉపనామేథా’’తి ఉచ్ఛుయట్ఠియా బన్ధనట్ఠానం మోచేత్వా పత్తస్స ఉపరి అకాసి, రసో ఓతరిత్వా పత్తం పూరేసి. పచ్చేకబుద్ధేన తస్మిం రసే పీతే ‘‘సాధుకం వత మే అయ్యేన రసో పీతో. సచే మే జేట్ఠభాతికో మూలం ఆహరాపేస్సతి, మూలం దస్సామి. సచే పత్తిం ఆహరాపేస్సతి, పత్తిం దస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా, ‘‘భన్తే, పత్తం మే ఉపనామేథా’’తి దుతియమ్పి ఉచ్ఛుయట్ఠిం మోచేత్వా రసం అదాసి. ‘‘భాతా మే ఉచ్ఛుఖేత్తతో అఞ్ఞం ఉచ్ఛుం ఆహరిత్వా ఖాదిస్సతీ’’తి ఏత్తకమ్పి కిరస్స వఞ్చనచిత్తం నాహోసి. పచ్చేకబుద్ధో పన పఠమం ఉచ్ఛురసస్స పీతత్తా తం ఉచ్ఛురసం అఞ్ఞేహిపి సద్ధిం సంవిభజితుకామో హుత్వా గహేత్వావ నిసీది . సో తస్స ఆకారం ఞత్వా పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా, ‘‘భన్తే, యో అయం మయా దిన్నో అగ్గరసో, ఇమస్స నిస్సన్దేన దేవమనుస్సేసు సమ్పత్తిం అనుభవిత్వా పరియోసానే తుమ్హేహి పత్తధమ్మమేవ పాపుణేయ్య’’న్తి పత్థనం పట్ఠపేసి. పచ్చేకబుద్ధోపిస్స ‘‘ఏవం హోతూ’’తి వత్వా ‘‘ఇచ్ఛితం పత్థితం తుయ్హ’’న్తి ద్వీహి గాథాహి అనుమోదనం కత్వా యథా సో పస్సతి, ఏవం అధిట్ఠహిత్వా ఆకాసేన గన్ధమాదనం గన్త్వా పఞ్చన్నం పచ్చేకబుద్ధసతానం తం రసం అదాసి.

    Tatrāyaṃ anupubbī kathā – atīte kira bārāṇasiyaṃ dve bhātaro kuṭumbikā mahantaṃ ucchukhettaṃ kāresuṃ. Athekadivasaṃ kaniṭṭhabhātā ucchukhettaṃ gantvā ‘‘ekaṃ jeṭṭhabhātikassa dassāmi, ekaṃ mayhaṃ bhavissatī’’ti dve ucchuyaṭṭhiyo rasassa anikkhamanatthāya chinnaṭṭhāne bandhitvā gaṇhi. Tadā kira ucchūnaṃ yantena pīḷanakiccaṃ natthi, agge vā mūle vā chinditvā ukkhittakāle dhammakaraṇato udakaṃ viya sayameva raso nikkhamati. Tassa pana khettato ucchuyaṭṭhiyo gahetvā āgamanakāle gandhamādane paccekabuddho samāpattito vuṭṭhāya ‘‘kassa nu kho ajja anuggahaṃ karissāmī’’ti upadhārento taṃ attano ñāṇajāle paviṭṭhaṃ disvā saṅgahaṃ kātuṃ samatthabhāvañca ñatvā pattacīvaraṃ ādāya iddhiyā āgantvā tassa purato aṭṭhāsi. So taṃ disvāva pasannacitto uttarasāṭakaṃ uccatare bhūmipadese attharitvā, ‘‘bhante, idha nisīdathā’’ti paccekabuddhaṃ nisīdāpetvā ‘‘pattaṃ upanāmethā’’ti ucchuyaṭṭhiyā bandhanaṭṭhānaṃ mocetvā pattassa upari akāsi, raso otaritvā pattaṃ pūresi. Paccekabuddhena tasmiṃ rase pīte ‘‘sādhukaṃ vata me ayyena raso pīto. Sace me jeṭṭhabhātiko mūlaṃ āharāpessati, mūlaṃ dassāmi. Sace pattiṃ āharāpessati, pattiṃ dassāmī’’ti cintetvā, ‘‘bhante, pattaṃ me upanāmethā’’ti dutiyampi ucchuyaṭṭhiṃ mocetvā rasaṃ adāsi. ‘‘Bhātā me ucchukhettato aññaṃ ucchuṃ āharitvā khādissatī’’ti ettakampi kirassa vañcanacittaṃ nāhosi. Paccekabuddho pana paṭhamaṃ ucchurasassa pītattā taṃ ucchurasaṃ aññehipi saddhiṃ saṃvibhajitukāmo hutvā gahetvāva nisīdi . So tassa ākāraṃ ñatvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, yo ayaṃ mayā dinno aggaraso, imassa nissandena devamanussesu sampattiṃ anubhavitvā pariyosāne tumhehi pattadhammameva pāpuṇeyya’’nti patthanaṃ paṭṭhapesi. Paccekabuddhopissa ‘‘evaṃ hotū’’ti vatvā ‘‘icchitaṃ patthitaṃ tuyha’’nti dvīhi gāthāhi anumodanaṃ katvā yathā so passati, evaṃ adhiṭṭhahitvā ākāsena gandhamādanaṃ gantvā pañcannaṃ paccekabuddhasatānaṃ taṃ rasaṃ adāsi.

    సో తం పాటిహారియం దిస్వా భాతు సన్తికం గన్త్వా ‘‘కహం గతోసీ’’తి వుత్తే ‘‘ఉచ్ఛుఖేత్తం ఓలోకేతుం గతోమ్హీ’’తి. ‘‘కిం తాదిసేన ఉచ్ఛుఖేత్తం గతేన, నను నామ ఏకం వా ద్వే వా ఉచ్ఛుయట్ఠియో ఆదాయ ఆగన్తబ్బం భవేయ్యా’’తి భాతరా వుత్తో – ‘‘ఆమ, భాతిక, ద్వే మే ఉచ్ఛుయట్ఠియో గహితా, ఏకం పన పచ్చేకబుద్ధం దిస్వా మమ ఉచ్ఛుయట్ఠితో రసం దత్వా ‘మూలం వా పత్తిం వా దస్సామీ’తి తుమ్హాకమ్పి మే ఉచ్ఛుయట్ఠితో రసో దిన్నో, కిం ను ఖో తస్స మూలం గణ్హిస్సథ, ఉదాహు పత్తి’’న్తి ఆహ. ‘‘కిం పన పచ్చేకబుద్ధేన కత’’న్తి? ‘‘మమ ఉచ్ఛుయట్ఠితో రసం పివిత్వా తుమ్హాకం ఉచ్ఛుయట్ఠితో రసం ఆదాయ ఆకాసేన గన్ధమాదనం గన్త్వా పఞ్చసతానం పచ్చేకబుద్ధానం అదాసీ’’తి. సో తస్మిం కథేన్తేయేవ నిరన్తరం పీతియా ఫుట్ఠసరీరో హుత్వా ‘‘తేన మే పచ్చేకబుద్ధేన దిట్ఠధమ్మస్సేవ అధిగమో భవేయ్యా’’తి పత్థనం అకాసి. ఏవం కనిట్ఠేన తిస్సో సమ్పత్తియో పత్థితా, జేట్ఠేన పన ఏకపదేనేవ అరహత్తం పత్థితన్తి ఇదం తేసం పుబ్బకమ్మం.

    So taṃ pāṭihāriyaṃ disvā bhātu santikaṃ gantvā ‘‘kahaṃ gatosī’’ti vutte ‘‘ucchukhettaṃ oloketuṃ gatomhī’’ti. ‘‘Kiṃ tādisena ucchukhettaṃ gatena, nanu nāma ekaṃ vā dve vā ucchuyaṭṭhiyo ādāya āgantabbaṃ bhaveyyā’’ti bhātarā vutto – ‘‘āma, bhātika, dve me ucchuyaṭṭhiyo gahitā, ekaṃ pana paccekabuddhaṃ disvā mama ucchuyaṭṭhito rasaṃ datvā ‘mūlaṃ vā pattiṃ vā dassāmī’ti tumhākampi me ucchuyaṭṭhito raso dinno, kiṃ nu kho tassa mūlaṃ gaṇhissatha, udāhu patti’’nti āha. ‘‘Kiṃ pana paccekabuddhena kata’’nti? ‘‘Mama ucchuyaṭṭhito rasaṃ pivitvā tumhākaṃ ucchuyaṭṭhito rasaṃ ādāya ākāsena gandhamādanaṃ gantvā pañcasatānaṃ paccekabuddhānaṃ adāsī’’ti. So tasmiṃ kathenteyeva nirantaraṃ pītiyā phuṭṭhasarīro hutvā ‘‘tena me paccekabuddhena diṭṭhadhammasseva adhigamo bhaveyyā’’ti patthanaṃ akāsi. Evaṃ kaniṭṭhena tisso sampattiyo patthitā, jeṭṭhena pana ekapadeneva arahattaṃ patthitanti idaṃ tesaṃ pubbakammaṃ.

    తే యావతాయుకం ఠత్వా తతో చుతా దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా ఏకం బుద్ధన్తరం ఖేపయింసు. తేసం దేవలోకే ఠితకాలేయేవ విపస్సీ సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే ఉప్పజ్జి. తేపి దేవలోకతో చవిత్వా బన్ధుమతియా ఏకస్మిం కులగేహే జేట్ఠో జేట్ఠోవ, కనిట్ఠో కనిట్ఠోవ హుత్వా పటిసన్ధిం గణ్హింసు. తేసు జేట్ఠస్స సేనోతి నామం అకంసు, కనిట్ఠస్స అపరాజితోతి . తేసు వయప్పత్తకాలే కుటుమ్బం సణ్ఠాపేత్వా విహరన్తేసు ‘‘బుద్ధరతనం లోకే ఉప్పన్నం, ధమ్మరతనం, సఙ్ఘరతనం, దానాని దేథ, పుఞ్ఞాని కరోథ, అజ్జ అట్ఠమీ, అజ్జ చాతుద్దసీ, అజ్జ పన్నరసీ, ఉపోసథం కరోథ, ధమ్మం సుణాథా’’తి ధమ్మఘోసకస్స బన్ధుమతీనగరే ఘోసనం సుత్వా మహాజనం పురేభత్తం దానం దత్వా పచ్ఛాభత్తం ధమ్మస్సవనాయ గచ్ఛన్తం దిస్వా సేనకుటుమ్బికో ‘‘కహం గచ్ఛథా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సత్థు సన్తికం ధమ్మస్సవనాయా’’తి వుత్తే ‘‘అహమ్పి గమిస్సామీ’’తి తేహి సద్ధింయేవ గన్త్వా పరిసపరియన్తే నిసీది.

    Te yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cutā devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ khepayiṃsu. Tesaṃ devaloke ṭhitakāleyeva vipassī sammāsambuddho loke uppajji. Tepi devalokato cavitvā bandhumatiyā ekasmiṃ kulagehe jeṭṭho jeṭṭhova, kaniṭṭho kaniṭṭhova hutvā paṭisandhiṃ gaṇhiṃsu. Tesu jeṭṭhassa senoti nāmaṃ akaṃsu, kaniṭṭhassa aparājitoti . Tesu vayappattakāle kuṭumbaṃ saṇṭhāpetvā viharantesu ‘‘buddharatanaṃ loke uppannaṃ, dhammaratanaṃ, saṅgharatanaṃ, dānāni detha, puññāni karotha, ajja aṭṭhamī, ajja cātuddasī, ajja pannarasī, uposathaṃ karotha, dhammaṃ suṇāthā’’ti dhammaghosakassa bandhumatīnagare ghosanaṃ sutvā mahājanaṃ purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ dhammassavanāya gacchantaṃ disvā senakuṭumbiko ‘‘kahaṃ gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘satthu santikaṃ dhammassavanāyā’’ti vutte ‘‘ahampi gamissāmī’’ti tehi saddhiṃyeva gantvā parisapariyante nisīdi.

    సత్థా తస్స అజ్ఝాసయం విదిత్వా అనుపుబ్బిం కథం కథేసి. సో సత్థు ధమ్మం సుత్వా పబ్బజ్జాయ ఉస్సాహజాతో సత్థారం పబ్బజ్జం యాచి. అథ నం సత్థా ‘‘అత్థి పన తే అపలోకేతబ్బా ఞాతకా’’తి పుచ్ఛి. అత్థి, భన్తేతి. తేన హి అపలోకేత్వా ఏహీతి. సో కనిట్ఠస్స సన్తికం గన్త్వా ‘‘యం ఇమస్మిం కులే సాపతేయ్యం, తం సబ్బం తవ హోతూ’’తి ఆహ. తుమ్హే పన, సామీతి. అహం సత్థు సన్తికే పబ్బజిస్సామీతి. సామి కిం వదేథ, అహం మాతరి మతాయ మాతరం వియ, పితరి మతే పితరం వియ తుమ్హే అలత్థం, ఇదం కులం మహాభోగం, గేహే ఠితేనేవ సక్కా పుఞ్ఞాని కాతుం, మా ఏవం కరిత్థాతి. మయా సత్థు సన్తికే ధమ్మో సుతో, న సక్కా తం అగారమజ్ఝే ఠితేన పూరేతుం, పబ్బజిస్సామేవాహం, త్వం నివత్తాహీతి. ఏవం సో కనిట్ఠం నివత్తాపేత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా లద్ధూపసమ్పదో న చిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. కనిట్ఠోపి ‘‘భాతు పబ్బజితసక్కారం కరిస్సామీ’’తి సత్తాహం బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స దానం దత్వా భాతరం వన్దిత్వా ఆహ – ‘‘భన్తే, తుమ్హేహి అత్తనో భవనిస్సరణం కతం, అహం పన పఞ్చహి కామగుణేహి బద్ధో నిక్ఖమిత్వా పబ్బజితుం న సక్కోమి, మయ్హం గేహే ఠితస్సేవ అనుచ్ఛవికం మహన్తం పుఞ్ఞకమ్మం ఆచిక్ఖథా’’తి. అథ నం థేరో ‘‘సాధు సాధు, పణ్డిత, సత్థు గన్ధకుటిం కరోహీ’’తి ఆహ. సో ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా నానాదారూని ఆహరాపేత్వా థమ్భాదీనం అత్థాయ తచ్ఛాపేత్వా ఏకం సువణ్ణఖచితం, ఏకం రజతఖచితం, ఏకం మణిఖచితన్తి సబ్బాని సత్తరతనఖచితాని కారేత్వా తేహి గన్ధకుటిం కారేత్వా సత్తరతనఖచితాహేవ ఛదనిట్ఠకాహి ఛాదాపేసి. గన్ధకుటియా కరణకాలేయేవ పన తం అత్తనా సమాననామకో అపరాజితోయేవ నామ భాగినేయ్యో ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘అహమ్పి కరిస్సామి, మయ్హమ్పి పత్తిం దేథ మాతులా’’తి ఆహ. న దేమి, తాత, అఞ్ఞేహి అసాధారణం కరిస్సామీతి. సో బహుమ్పి యాచిత్వా పత్తిం అలభమానో ‘‘గన్ధకుటియా పురతో కుఞ్జరసాలం లద్ధుం వట్టతీ’’తి సత్తరతనమయం కుఞ్జరసాలం కారేసి. సో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే మేణ్డకసేట్ఠి హుత్వా నిబ్బత్తి.

    Satthā tassa ajjhāsayaṃ viditvā anupubbiṃ kathaṃ kathesi. So satthu dhammaṃ sutvā pabbajjāya ussāhajāto satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Atha naṃ satthā ‘‘atthi pana te apaloketabbā ñātakā’’ti pucchi. Atthi, bhanteti. Tena hi apaloketvā ehīti. So kaniṭṭhassa santikaṃ gantvā ‘‘yaṃ imasmiṃ kule sāpateyyaṃ, taṃ sabbaṃ tava hotū’’ti āha. Tumhe pana, sāmīti. Ahaṃ satthu santike pabbajissāmīti. Sāmi kiṃ vadetha, ahaṃ mātari matāya mātaraṃ viya, pitari mate pitaraṃ viya tumhe alatthaṃ, idaṃ kulaṃ mahābhogaṃ, gehe ṭhiteneva sakkā puññāni kātuṃ, mā evaṃ karitthāti. Mayā satthu santike dhammo suto, na sakkā taṃ agāramajjhe ṭhitena pūretuṃ, pabbajissāmevāhaṃ, tvaṃ nivattāhīti. Evaṃ so kaniṭṭhaṃ nivattāpetvā satthu santike pabbajitvā laddhūpasampado na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Kaniṭṭhopi ‘‘bhātu pabbajitasakkāraṃ karissāmī’’ti sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā bhātaraṃ vanditvā āha – ‘‘bhante, tumhehi attano bhavanissaraṇaṃ kataṃ, ahaṃ pana pañcahi kāmaguṇehi baddho nikkhamitvā pabbajituṃ na sakkomi, mayhaṃ gehe ṭhitasseva anucchavikaṃ mahantaṃ puññakammaṃ ācikkhathā’’ti. Atha naṃ thero ‘‘sādhu sādhu, paṇḍita, satthu gandhakuṭiṃ karohī’’ti āha. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā nānādārūni āharāpetvā thambhādīnaṃ atthāya tacchāpetvā ekaṃ suvaṇṇakhacitaṃ, ekaṃ rajatakhacitaṃ, ekaṃ maṇikhacitanti sabbāni sattaratanakhacitāni kāretvā tehi gandhakuṭiṃ kāretvā sattaratanakhacitāheva chadaniṭṭhakāhi chādāpesi. Gandhakuṭiyā karaṇakāleyeva pana taṃ attanā samānanāmako aparājitoyeva nāma bhāgineyyo upasaṅkamitvā ‘‘ahampi karissāmi, mayhampi pattiṃ detha mātulā’’ti āha. Na demi, tāta, aññehi asādhāraṇaṃ karissāmīti. So bahumpi yācitvā pattiṃ alabhamāno ‘‘gandhakuṭiyā purato kuñjarasālaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti sattaratanamayaṃ kuñjarasālaṃ kāresi. So imasmiṃ buddhuppāde meṇḍakaseṭṭhi hutvā nibbatti.

    గన్ధకుటియం పన సత్తరతనమయాని తీణి మహావాతపానాని అహేసుం. తేసం అభిముఖే హేట్ఠా సుధాపరికమ్మకతా తిస్సో పోక్ఖరణియో కారేత్వా చతుజ్జాతికగన్ధోదకస్స పూరేత్వా అపరాజితో, గహపతి, పఞ్చవణ్ణాని కుసుమాని రోపాపేసి తథాగతస్స అన్తో నిసిన్నకాలే వాతవేగేన సముట్ఠితాహి రేణువట్టీహి సరీరస్స ఓకిరణత్థం. గన్ధకుటిథూపికాయ కపల్లం రత్తసువణ్ణమయం అహోసి, పవాళమయా సిఖరా, హేట్ఠా మణిమయా ఛదనిట్ఠకా. ఇతి సా నచ్చన్తో వియ మోరో సోభమానా అట్ఠాసి. సత్తసు పన రతనేసు కోట్టేతబ్బయుత్తకం కోట్టేత్వా ఇతరం సకలమేవ గహేత్వా జణ్ణుమత్తేన ఓధినా గన్ధకుటిం పరిక్ఖిపిత్వా పరివేణం పూరేసి.

    Gandhakuṭiyaṃ pana sattaratanamayāni tīṇi mahāvātapānāni ahesuṃ. Tesaṃ abhimukhe heṭṭhā sudhāparikammakatā tisso pokkharaṇiyo kāretvā catujjātikagandhodakassa pūretvā aparājito, gahapati, pañcavaṇṇāni kusumāni ropāpesi tathāgatassa anto nisinnakāle vātavegena samuṭṭhitāhi reṇuvaṭṭīhi sarīrassa okiraṇatthaṃ. Gandhakuṭithūpikāya kapallaṃ rattasuvaṇṇamayaṃ ahosi, pavāḷamayā sikharā, heṭṭhā maṇimayā chadaniṭṭhakā. Iti sā naccanto viya moro sobhamānā aṭṭhāsi. Sattasu pana ratanesu koṭṭetabbayuttakaṃ koṭṭetvā itaraṃ sakalameva gahetvā jaṇṇumattena odhinā gandhakuṭiṃ parikkhipitvā pariveṇaṃ pūresi.

    ఏవం గన్ధకుటిం నిట్ఠాపేత్వా అపరాజితో, గహపతి, భాతికత్థేరం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహ – ‘‘భన్తే, నిట్ఠితా గన్ధకుటి, పరిభోగమస్సా పచ్చాసీసామి, పరిభోగేన కిర మహన్తం పుఞ్ఞం హోతీ’’తి . సో సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా, ‘‘భన్తే, ఇమినా కిర వో కుటుమ్బికేన గన్ధకుటి కారితా, ఇదాని పన పరిభోగం పచ్చాసీసతీ’’తి ఆహ. సత్థా ఉట్ఠాయాసనా గన్ధకుటిఅభిముఖం గన్త్వా గన్ధకుటిం పరిక్ఖిపిత్వా పరిక్ఖిత్తరతనరాసిం ఓలోకేన్తో ద్వారకోట్ఠకే అట్ఠాసి. అథ నం కుటుమ్బికో ‘‘పవిసథ, భన్తే’’తి ఆహ. సత్థా తత్థేవ ఠత్వా తతియవారే తస్స భాతికత్థేరం ఓలోకేసి. సో ఓలోకితాకారేనేవ ఞత్వా కనిట్ఠభాతరం ఆహ – ‘‘ఏహి, తాత, ‘మమేవ రక్ఖా భవిస్సతి, తుమ్హే యథాసుఖం వసథా’తి సత్థారం వదేహీ’’తి. సో తస్స వచనం సుత్వా సత్థారం పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా, ‘‘భన్తే, యథా మనుస్సా రుక్ఖమూలే పవిసిత్వా అనపేక్ఖా పక్కమన్తి, యథా వా నదిం తరిత్వా ఉళుమ్పం అనపేక్ఖా పరిచ్చజన్తి, ఏవం అనపేక్ఖా హుత్వా తుమ్హే వసథా’’తి ఆహ. కిమత్థం పన సత్థా అట్ఠాసి? ఏవం కిరస్స అహోసి – ‘‘బుద్ధానం సన్తికం పురేభత్తమ్పి పచ్ఛాభత్తమ్పి బహూ ఆగచ్ఛన్తి, తేసు రతనాని ఆదాయ పక్కమన్తేసు న సక్కా అమ్హేహి వారేతుం, పరివేణమ్హి ఏత్తకే రతనే వోకిణ్ణే అత్తనో ఉపట్ఠాకే హరన్తేపి న వారేతీతి కుటుమ్బికో మయి ఆఘాతం కత్వా అపాయూపగో భవేయ్యా’’తి ఇమినా కారణేన అట్ఠాసి. తేన పన , ‘‘భన్తే, మమేవ రక్ఖా భవిస్సతి, తుమ్హే వసథా’’తి వుత్తే పావిసి.

    Evaṃ gandhakuṭiṃ niṭṭhāpetvā aparājito, gahapati, bhātikattheraṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘bhante, niṭṭhitā gandhakuṭi, paribhogamassā paccāsīsāmi, paribhogena kira mahantaṃ puññaṃ hotī’’ti . So satthāraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, iminā kira vo kuṭumbikena gandhakuṭi kāritā, idāni pana paribhogaṃ paccāsīsatī’’ti āha. Satthā uṭṭhāyāsanā gandhakuṭiabhimukhaṃ gantvā gandhakuṭiṃ parikkhipitvā parikkhittaratanarāsiṃ olokento dvārakoṭṭhake aṭṭhāsi. Atha naṃ kuṭumbiko ‘‘pavisatha, bhante’’ti āha. Satthā tattheva ṭhatvā tatiyavāre tassa bhātikattheraṃ olokesi. So olokitākāreneva ñatvā kaniṭṭhabhātaraṃ āha – ‘‘ehi, tāta, ‘mameva rakkhā bhavissati, tumhe yathāsukhaṃ vasathā’ti satthāraṃ vadehī’’ti. So tassa vacanaṃ sutvā satthāraṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, yathā manussā rukkhamūle pavisitvā anapekkhā pakkamanti, yathā vā nadiṃ taritvā uḷumpaṃ anapekkhā pariccajanti, evaṃ anapekkhā hutvā tumhe vasathā’’ti āha. Kimatthaṃ pana satthā aṭṭhāsi? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘buddhānaṃ santikaṃ purebhattampi pacchābhattampi bahū āgacchanti, tesu ratanāni ādāya pakkamantesu na sakkā amhehi vāretuṃ, pariveṇamhi ettake ratane vokiṇṇe attano upaṭṭhāke harantepi na vāretīti kuṭumbiko mayi āghātaṃ katvā apāyūpago bhaveyyā’’ti iminā kāraṇena aṭṭhāsi. Tena pana , ‘‘bhante, mameva rakkhā bhavissati, tumhe vasathā’’ti vutte pāvisi.

    కుటుమ్బికో సమన్తా రక్ఖం ఠపేత్వా మనుస్సే ఆహ – ‘‘తాతా, ఉచ్ఛఙ్గేన వా పచ్ఛిపసిబ్బకేహి వా ఆదాయ గచ్ఛన్తే వారేయ్యాథ, హత్థేన గహేత్వా గచ్ఛన్తే పన మా వారయిత్థా’’తి. అన్తోనగరేపి ఆరోచాపేసి ‘‘మయా గన్ధకుటిపరివేణే సత్త రతనాని ఓకిణ్ణాని, సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుత్వా గచ్ఛన్తా దుగ్గతమనుస్సా ఉభో హత్థే పూరేత్వా గణ్హన్తు, సుఖితాపి ఏకేన గణ్హన్తూ’’తి. ఏవం కిరస్స అహోసి ‘‘సద్ధా తావ ధమ్మం సోతుకామా గమిస్సన్తియేవ, అస్సద్ధాపి పన ధనలోభేన గన్త్వా ధమ్మం సుత్వా దుక్ఖతో ముచ్చిస్సన్తీ’’తి. తస్మా జనసఙ్గహత్థాయ ఏవం ఆరోచాపేసి. మహాజనో తేన వుత్తనియామేనేవ రతనాని గణ్హి. సకిం ఓకిణ్ణరతనేసు ఖీణేసు యావతతియం జణ్ణుమత్తేన ఓధినా ఓకిరాపేసియేవ. సత్థు పన పాదమూలే తిపుసమత్తం అనగ్ఘం మణిరతనం ఠపేసి. ఏవం కిరస్స అహోసి – ‘‘సత్థు సరీరతో సువణ్ణవణ్ణాయ పభాయ సద్ధిం మణిపభం ఓలోకేన్తానం తిత్తి నామ న భవిస్సతీ’’తి. తస్మా ఏవమకాసి. మహాజనోపి అతిత్తోవ ఓలోకేసి.

    Kuṭumbiko samantā rakkhaṃ ṭhapetvā manusse āha – ‘‘tātā, ucchaṅgena vā pacchipasibbakehi vā ādāya gacchante vāreyyātha, hatthena gahetvā gacchante pana mā vārayitthā’’ti. Antonagarepi ārocāpesi ‘‘mayā gandhakuṭipariveṇe satta ratanāni okiṇṇāni, satthu santike dhammaṃ sutvā gacchantā duggatamanussā ubho hatthe pūretvā gaṇhantu, sukhitāpi ekena gaṇhantū’’ti. Evaṃ kirassa ahosi ‘‘saddhā tāva dhammaṃ sotukāmā gamissantiyeva, assaddhāpi pana dhanalobhena gantvā dhammaṃ sutvā dukkhato muccissantī’’ti. Tasmā janasaṅgahatthāya evaṃ ārocāpesi. Mahājano tena vuttaniyāmeneva ratanāni gaṇhi. Sakiṃ okiṇṇaratanesu khīṇesu yāvatatiyaṃ jaṇṇumattena odhinā okirāpesiyeva. Satthu pana pādamūle tipusamattaṃ anagghaṃ maṇiratanaṃ ṭhapesi. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘satthu sarīrato suvaṇṇavaṇṇāya pabhāya saddhiṃ maṇipabhaṃ olokentānaṃ titti nāma na bhavissatī’’ti. Tasmā evamakāsi. Mahājanopi atittova olokesi.

    అథేకదివసం ఏకో మిచ్ఛాదిట్ఠికబ్రాహ్మణో ‘‘సత్థు కిర పాదమూలే మహగ్ఘం మణిరతనం నిక్ఖిత్తం, హరిస్సామి న’’న్తి విహారం గన్త్వా సత్థారం వన్దితుం ఆగతస్స మహాజనస్స అన్తరేన పావిసి. కుటుమ్బికో తస్స పవిసనాకారేనేవ ‘‘మణిం గణ్హితుకామో’’తి సల్లక్ఖేత్వా ‘‘అహో వత న గణ్హేయ్యా’’తి చిన్తేసి. సోపి సత్థారం వన్దన్తో వియ పాదమూలే హత్థం ఉపనామేత్వా మణిం గహేత్వా ఓవట్టికాయ కత్వా పక్కామి. కుటుమ్బికో తస్మిం చిత్తం పసాదేతుం నాసక్ఖి. సో ధమ్మకథావసానే సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహ – ‘‘భన్తే, మయా తిక్ఖత్తుం గన్ధకుటిం పరిక్ఖిపిత్వా జణ్ణుమత్తేన ఓధినా సత్త రతనాని ఓకిణ్ణాని, తాని మే గణ్హన్తేసు ఆఘాతో నామ నాహోసి, చిత్తం భియ్యో భియ్యో పసీదియేవ. అజ్జ పన ‘అహో వతాయం బ్రాహ్మణో మణిం న గణ్హేయ్యా’తి చిన్తేత్వా తస్మిం మణిం ఆదాయ గతే చిత్తం పసాదేతుం నాసక్ఖి’’న్తి. సత్థా తస్స వచనం సుత్వా ‘‘నను, ఉపాసక, అత్తనో సన్తకం పరేహి అనాహరణీయం కాతుం సక్కోసీ’’తి నయం అదాసి. సో సత్థారా దిన్ననయే ఠత్వా సత్థారం వన్దిత్వా ‘‘అజ్జ ఆదిం కత్వా మమ సన్తకం దసికసుత్తమత్తమ్పి మం అభిభవిత్వా అనేకసతాపి రాజానో వా చోరా వా గణ్హితుం సమత్థా నామ మా హోన్తు, అగ్గినాపి మమ సన్తకం మా డయ్హతు, ఉదకేనపి మా వుయ్హతూ’’తి పత్థనం అకాసి . సత్థాపిస్స ‘‘ఏవం హోతూ’’తి అనుమోదనం అకాసి. సో గన్ధకుటిమహం కరోన్తో అట్ఠసట్ఠియా భిక్ఖుసతసహస్సానం అన్తోవిహారేయేవ నవ మాసే మహాదానం దత్వా దానపరియోసానే సబ్బేసం తిచీవరం అదాసి. సఙ్ఘనవకస్స చీవరసాటకా సహస్సగ్ఘనకా అహేసుం.

    Athekadivasaṃ eko micchādiṭṭhikabrāhmaṇo ‘‘satthu kira pādamūle mahagghaṃ maṇiratanaṃ nikkhittaṃ, harissāmi na’’nti vihāraṃ gantvā satthāraṃ vandituṃ āgatassa mahājanassa antarena pāvisi. Kuṭumbiko tassa pavisanākāreneva ‘‘maṇiṃ gaṇhitukāmo’’ti sallakkhetvā ‘‘aho vata na gaṇheyyā’’ti cintesi. Sopi satthāraṃ vandanto viya pādamūle hatthaṃ upanāmetvā maṇiṃ gahetvā ovaṭṭikāya katvā pakkāmi. Kuṭumbiko tasmiṃ cittaṃ pasādetuṃ nāsakkhi. So dhammakathāvasāne satthāraṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘bhante, mayā tikkhattuṃ gandhakuṭiṃ parikkhipitvā jaṇṇumattena odhinā satta ratanāni okiṇṇāni, tāni me gaṇhantesu āghāto nāma nāhosi, cittaṃ bhiyyo bhiyyo pasīdiyeva. Ajja pana ‘aho vatāyaṃ brāhmaṇo maṇiṃ na gaṇheyyā’ti cintetvā tasmiṃ maṇiṃ ādāya gate cittaṃ pasādetuṃ nāsakkhi’’nti. Satthā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘nanu, upāsaka, attano santakaṃ parehi anāharaṇīyaṃ kātuṃ sakkosī’’ti nayaṃ adāsi. So satthārā dinnanaye ṭhatvā satthāraṃ vanditvā ‘‘ajja ādiṃ katvā mama santakaṃ dasikasuttamattampi maṃ abhibhavitvā anekasatāpi rājāno vā corā vā gaṇhituṃ samatthā nāma mā hontu, aggināpi mama santakaṃ mā ḍayhatu, udakenapi mā vuyhatū’’ti patthanaṃ akāsi . Satthāpissa ‘‘evaṃ hotū’’ti anumodanaṃ akāsi. So gandhakuṭimahaṃ karonto aṭṭhasaṭṭhiyā bhikkhusatasahassānaṃ antovihāreyeva nava māse mahādānaṃ datvā dānapariyosāne sabbesaṃ ticīvaraṃ adāsi. Saṅghanavakassa cīvarasāṭakā sahassagghanakā ahesuṃ.

    సో ఏవం యావతాయుకం పుఞ్ఞాని కరిత్వా తతో చుతో దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా ఏత్తకం కాలం దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రాజగహే ఏకస్మిం సేట్ఠికులే పటిసన్ధిం గహేత్వా అడ్ఢమాసాధికే నవ మాసే మాతుకుచ్ఛియం వసి. జాతదివసే పనస్స సకలనగరే సబ్బావుధాని పజ్జలింసు, సబ్బేసం కాయరూళ్హాని ఆభరణానిపి పజ్జలితాని వియ ఓభాసం ముఞ్చింసు, నగరం ఏకపజ్జోతం అహోసి. సేట్ఠిపి పాతోవ రాజూపట్ఠానం అగమాసి. అథ నం రాజా పుచ్ఛి – ‘‘అజ్జ సబ్బావుధాని పజ్జలింసు, నగరం ఏకపజ్జోతం జాతం, జానాసి ను ఖో ఏత్థ కారణ’’న్తి? ‘‘జానామి, దేవా’’తి. ‘‘కిం, సేట్ఠీ’’తి? ‘‘మమ గేహే తుమ్హాకం దాసో జాతో, తస్స పుఞ్ఞతేజేనేవం అహోసీ’’తి. ‘‘కిం ను ఖో చోరో భవిస్సతీ’’తి? ‘‘నత్థేతం, దేవ, పుఞ్ఞవా సత్తో కతాభినీహారో’’తి. ‘‘తేన హి నం సమ్మా పోసేతుం వట్టతి, ఇదమస్స ఖీరమూలం హోతూ’’తి దేవసికం సహస్సం పట్ఠపేసి. అథస్స నామగహణదివసే సకలనగరస్స ఏకపజ్జోతభూతత్తా జోతికోత్వేవ నామం కరింసు.

    So evaṃ yāvatāyukaṃ puññāni karitvā tato cuto devaloke nibbattitvā ettakaṃ kālaṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe ekasmiṃ seṭṭhikule paṭisandhiṃ gahetvā aḍḍhamāsādhike nava māse mātukucchiyaṃ vasi. Jātadivase panassa sakalanagare sabbāvudhāni pajjaliṃsu, sabbesaṃ kāyarūḷhāni ābharaṇānipi pajjalitāni viya obhāsaṃ muñciṃsu, nagaraṃ ekapajjotaṃ ahosi. Seṭṭhipi pātova rājūpaṭṭhānaṃ agamāsi. Atha naṃ rājā pucchi – ‘‘ajja sabbāvudhāni pajjaliṃsu, nagaraṃ ekapajjotaṃ jātaṃ, jānāsi nu kho ettha kāraṇa’’nti? ‘‘Jānāmi, devā’’ti. ‘‘Kiṃ, seṭṭhī’’ti? ‘‘Mama gehe tumhākaṃ dāso jāto, tassa puññatejenevaṃ ahosī’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho coro bhavissatī’’ti? ‘‘Natthetaṃ, deva, puññavā satto katābhinīhāro’’ti. ‘‘Tena hi naṃ sammā posetuṃ vaṭṭati, idamassa khīramūlaṃ hotū’’ti devasikaṃ sahassaṃ paṭṭhapesi. Athassa nāmagahaṇadivase sakalanagarassa ekapajjotabhūtattā jotikotveva nāmaṃ kariṃsu.

    అథస్స వయప్పత్తకాలే గేహకరణత్థాయ భూమితలే సోధియమానే సక్కస్స భవనం ఉణ్హాకారం దస్సేసి. సక్కో ‘‘కిం ను ఖో ఇద’’న్తి ఉపధారయమానో ‘‘జోతికస్స గేహట్ఠానం గణ్హన్తీ’’తి ఞత్వా ‘‘నాయం ఏతేహి కతగేహే వసిస్సతి, మయాపేత్థ గన్తుం వట్టతీ’’తి వడ్ఢకీవేసేన తత్థ గన్త్వా ‘‘కిం కరోథా’’తి ఆహ. ‘‘జోతికస్స గేహట్ఠానం గణ్హామా’’తి. ‘‘అపేథ, నాయం తుమ్హేహి కతగేహే వసిస్సతీ’’తి వత్వా సోళసకరీసమత్తం భూమిపదేసం ఓలోకేసి, సో తావదేవ కసిణమణ్డలం వియ సమో అహోసి. పున ‘‘ఇమస్మిం ఠానే పథవిం భిన్దిత్వా సత్తరతనమయో సత్తభూమికపాసాదో ఉట్ఠహతూ’’తి చిన్తేత్వా ఓలోకేసి, తావదేవ తథారూపో పాసాదో ఉట్ఠహి. పున ‘‘ఇమం పరిక్ఖిపిత్వా సత్తరతనమయా సత్త పాకారా ఉట్ఠహన్తూ’’తి చిన్తేత్వా ఓలోకేసి, తథారూపా పాకారా ఉట్ఠహింసు. అథ ‘‘నేసం పరియన్తే కప్పరుక్ఖా ఉట్ఠహన్తూ’’తి చిన్తేత్వా ఓలోకేసి, తథారూపా కప్పరుక్ఖా ఉట్ఠహింసు. ‘‘పాసాదస్స చతూసు కణ్ణేసు చతస్సో నిధికుమ్భియో ఉట్ఠహన్తూ’’తి చిన్తేత్వా ఓలోకేసి, సబ్బం తథేవ అహోసి. నిధికుమ్భీసు పన ఏకా యోజనికా అహోసి, ఏకా తిగావుతికా, ఏకా అడ్ఢయోజనికా, ఏకా గావుతప్పమాణా. బోధిసత్తస్స నిబ్బత్తనిధికుమ్భీనం పన ఏకముఖప్పమాణం అహోసి, హేట్ఠా పథవీపరియన్తావ అహేసుం. జోతికస్స నిబ్బత్తనిధికుమ్భీనం ముఖపరిమాణం న కథితం, సబ్బా ముఖఛిన్నతాలఫలం వియ పరిపుణ్ణావ ఉట్ఠహింసు. పాసాదస్స చతూసు కణ్ణేసు తరుణతాలక్ఖన్ధప్పమాణా చతస్సో సువణ్ణమయా ఉచ్ఛుయట్ఠియో నిబ్బత్తింసు. తాసం మణిమయాని పత్తాని, సోవణ్ణమయాని ఖన్ధాని అహేసుం. పుబ్బకమ్మస్స దస్సనత్థం కిరేతాని, నిబ్బత్తింసు.

    Athassa vayappattakāle gehakaraṇatthāya bhūmitale sodhiyamāne sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko ‘‘kiṃ nu kho ida’’nti upadhārayamāno ‘‘jotikassa gehaṭṭhānaṃ gaṇhantī’’ti ñatvā ‘‘nāyaṃ etehi katagehe vasissati, mayāpettha gantuṃ vaṭṭatī’’ti vaḍḍhakīvesena tattha gantvā ‘‘kiṃ karothā’’ti āha. ‘‘Jotikassa gehaṭṭhānaṃ gaṇhāmā’’ti. ‘‘Apetha, nāyaṃ tumhehi katagehe vasissatī’’ti vatvā soḷasakarīsamattaṃ bhūmipadesaṃ olokesi, so tāvadeva kasiṇamaṇḍalaṃ viya samo ahosi. Puna ‘‘imasmiṃ ṭhāne pathaviṃ bhinditvā sattaratanamayo sattabhūmikapāsādo uṭṭhahatū’’ti cintetvā olokesi, tāvadeva tathārūpo pāsādo uṭṭhahi. Puna ‘‘imaṃ parikkhipitvā sattaratanamayā satta pākārā uṭṭhahantū’’ti cintetvā olokesi, tathārūpā pākārā uṭṭhahiṃsu. Atha ‘‘nesaṃ pariyante kapparukkhā uṭṭhahantū’’ti cintetvā olokesi, tathārūpā kapparukkhā uṭṭhahiṃsu. ‘‘Pāsādassa catūsu kaṇṇesu catasso nidhikumbhiyo uṭṭhahantū’’ti cintetvā olokesi, sabbaṃ tatheva ahosi. Nidhikumbhīsu pana ekā yojanikā ahosi, ekā tigāvutikā, ekā aḍḍhayojanikā, ekā gāvutappamāṇā. Bodhisattassa nibbattanidhikumbhīnaṃ pana ekamukhappamāṇaṃ ahosi, heṭṭhā pathavīpariyantāva ahesuṃ. Jotikassa nibbattanidhikumbhīnaṃ mukhaparimāṇaṃ na kathitaṃ, sabbā mukhachinnatālaphalaṃ viya paripuṇṇāva uṭṭhahiṃsu. Pāsādassa catūsu kaṇṇesu taruṇatālakkhandhappamāṇā catasso suvaṇṇamayā ucchuyaṭṭhiyo nibbattiṃsu. Tāsaṃ maṇimayāni pattāni, sovaṇṇamayāni khandhāni ahesuṃ. Pubbakammassa dassanatthaṃ kiretāni, nibbattiṃsu.

    సత్తసు ద్వారకోట్ఠకేసు సత్త యక్ఖా ఆరక్ఖం గణ్హింసు. పఠమే ద్వారకోట్ఠకే యమకోళీ నామ యక్ఖో అత్తనో పరివారేన యక్ఖసహస్సేన సద్ధిం ఆరక్ఖం గణ్హి, దుతియే ఉప్పలో నామ అత్తనో పరివారయక్ఖానం ద్వీహి సహస్సేహి సద్ధిం, తతియే వజిరో నామ తీహి సహస్సేహి సద్ధిం, చతుత్థే వజిరబాహు నామ చతూహి సహస్సేహి సద్ధిం, పఞ్చమే కసకన్దో నామ పఞ్చహి సహస్సేహి సద్ధిం, ఛట్ఠే కటత్థో నామ ఛహి సహస్సేహి సద్ధిం, సత్తమే దిసాముఖో నామ సత్తహి సహస్సేహి సద్ధిం ఆరక్ఖం గణ్హి. ఏవం పాసాదస్స అన్తో చ బహి చ గాళ్హరక్ఖా అహోసి. ‘‘జోతికస్స కిర సత్తరతనమయో సత్తభూమికపాసాదో ఉట్ఠితో, సత్త పాకారా సత్తద్వారకోట్ఠకా చతస్సో నిధికుమ్భియో ఉట్ఠితా’’తి సుత్వా బిమ్బిసారో రాజా సేట్ఠిచ్ఛత్తం పహిణి. సో జోతికసేట్ఠి నామ అహోసి.

    Sattasu dvārakoṭṭhakesu satta yakkhā ārakkhaṃ gaṇhiṃsu. Paṭhame dvārakoṭṭhake yamakoḷī nāma yakkho attano parivārena yakkhasahassena saddhiṃ ārakkhaṃ gaṇhi, dutiye uppalo nāma attano parivārayakkhānaṃ dvīhi sahassehi saddhiṃ, tatiye vajiro nāma tīhi sahassehi saddhiṃ, catutthe vajirabāhu nāma catūhi sahassehi saddhiṃ, pañcame kasakando nāma pañcahi sahassehi saddhiṃ, chaṭṭhe kaṭattho nāma chahi sahassehi saddhiṃ, sattame disāmukho nāma sattahi sahassehi saddhiṃ ārakkhaṃ gaṇhi. Evaṃ pāsādassa anto ca bahi ca gāḷharakkhā ahosi. ‘‘Jotikassa kira sattaratanamayo sattabhūmikapāsādo uṭṭhito, satta pākārā sattadvārakoṭṭhakā catasso nidhikumbhiyo uṭṭhitā’’ti sutvā bimbisāro rājā seṭṭhicchattaṃ pahiṇi. So jotikaseṭṭhi nāma ahosi.

    తేన పన సద్ధిం కతపుఞ్ఞకమ్మా ఇత్థీ ఉత్తరకురూసు నిబ్బత్తి. అథ నం దేవతా తతో ఆనేత్వా సిరిగబ్భే నిసీదాపేసుం. సా ఆగచ్ఛమానా ఏకం తణ్డులనాళిం తయో చ జోతిపాసాణే గణ్హి. తేసం యావజీవం తాయేవ తణ్డులనాళియా భత్తం అహోసి. సచే కిర తే సకటసతమ్పి తణ్డులానం పూరేతుకామా హోన్తి, సా తణ్డులనాళి నాళియేవ హుత్వా తిట్ఠతి. భత్తపచనకాలే తణ్డులే ఉక్ఖలియం పక్ఖిపిత్వా తేసం పాసాణానం ఉపరి ఠపేతి, పాసాణా తావదేవ పజ్జలిత్వా భత్తే పక్కమత్తే నిబ్బాయన్తి. తేనేవ సఞ్ఞాణేన భత్తస్స పక్కభావం జానన్తి. సూపేయ్యాదిపచనకాలేపి ఏసేవ నయో. ఏవం తేసం జోతిపాసాణేహి ఆహారో పచ్చతి. మణిఆలోకేన చ వసన్తి, అగ్గిస్స వా దీపస్స వా ఓభాసం నేవ జానింసు. ‘‘జోతికస్స కిర ఏవరూపా సమ్పత్తీ’’తి సకలజమ్బుదీపే పాకటో అహోసి. మహాజనో యానాదీని యోజేత్వా దస్సనత్థాయ ఆగచ్ఛతి. జోతికసేట్ఠి ఆగతాగతానం ఉత్తరకురుతణ్డులానం భత్తం పచాపేత్వా దాపేసి. ‘‘కప్పరుక్ఖేహి వత్థాని గణ్హన్తు, ఆభరణాని గణ్హన్తూ’’తి ఆణాపేసి. ‘‘గావుతికనిధికుమ్భియా ముఖం వివరాపేత్వా యాపనమత్తం ధనం గణ్హన్తూ’’తి ఆణాపేసి. సకలజమ్బుదీపవాసికేసు ధనం గహేత్వా గచ్ఛన్తేసు నిధికుమ్భియా అఙ్గులిమత్తమ్పి ఊనం నాహోసి. గన్ధకుటిపరివేణే వాలుకం కత్వా ఓకిణ్ణరతనానం కిరస్స ఏసో నిస్సన్దో.

    Tena pana saddhiṃ katapuññakammā itthī uttarakurūsu nibbatti. Atha naṃ devatā tato ānetvā sirigabbhe nisīdāpesuṃ. Sā āgacchamānā ekaṃ taṇḍulanāḷiṃ tayo ca jotipāsāṇe gaṇhi. Tesaṃ yāvajīvaṃ tāyeva taṇḍulanāḷiyā bhattaṃ ahosi. Sace kira te sakaṭasatampi taṇḍulānaṃ pūretukāmā honti, sā taṇḍulanāḷi nāḷiyeva hutvā tiṭṭhati. Bhattapacanakāle taṇḍule ukkhaliyaṃ pakkhipitvā tesaṃ pāsāṇānaṃ upari ṭhapeti, pāsāṇā tāvadeva pajjalitvā bhatte pakkamatte nibbāyanti. Teneva saññāṇena bhattassa pakkabhāvaṃ jānanti. Sūpeyyādipacanakālepi eseva nayo. Evaṃ tesaṃ jotipāsāṇehi āhāro paccati. Maṇiālokena ca vasanti, aggissa vā dīpassa vā obhāsaṃ neva jāniṃsu. ‘‘Jotikassa kira evarūpā sampattī’’ti sakalajambudīpe pākaṭo ahosi. Mahājano yānādīni yojetvā dassanatthāya āgacchati. Jotikaseṭṭhi āgatāgatānaṃ uttarakurutaṇḍulānaṃ bhattaṃ pacāpetvā dāpesi. ‘‘Kapparukkhehi vatthāni gaṇhantu, ābharaṇāni gaṇhantū’’ti āṇāpesi. ‘‘Gāvutikanidhikumbhiyā mukhaṃ vivarāpetvā yāpanamattaṃ dhanaṃ gaṇhantū’’ti āṇāpesi. Sakalajambudīpavāsikesu dhanaṃ gahetvā gacchantesu nidhikumbhiyā aṅgulimattampi ūnaṃ nāhosi. Gandhakuṭipariveṇe vālukaṃ katvā okiṇṇaratanānaṃ kirassa eso nissando.

    ఏవం మహాజనే వత్థాభరణాని చేవ ధనఞ్చ యదిచ్ఛకం ఆదాయ గచ్ఛన్తే బిమ్బిసారో తస్స పాసాదం దట్ఠుకామోపి మహాజనే ఆగచ్ఛన్తే ఓకాసం నాలత్థ. అపరభాగే యదిచ్ఛకం ఆదాయ గతత్తా మనుస్సేసు మన్దీభూతేసు రాజా జోతికస్స పితరం ఆహ – ‘‘తవ పుత్తస్స పాసాదం దట్ఠుకామమ్హా’’తి. సో ‘‘సాధు, దేవా’’తి వత్వా గన్త్వా పుత్తస్స కథేసి – ‘‘తాత, రాజా తే పాసాదం దట్ఠుకామో’’తి. ‘‘సాధు, తాత, ఆగచ్ఛతూ’’తి. రాజా మహన్తేన పరివారేన తత్థ అగమాసి. పఠమద్వారకోట్ఠకే సమ్మజ్జిత్వా కచవరఛడ్డికా దాసీ రఞ్ఞో హత్థం అదాసి, రాజా ‘‘సేట్ఠిజాయా’’తి సఞ్ఞాయ లజ్జమానో తస్సా బాహాయ హత్థం న ఠపేసి. ఏవం సేసద్వారకోట్ఠకేసుపి దాసియో ‘‘సేట్ఠిభరియాయో’’తి మఞ్ఞమానో తాసం బాహాయ హత్థం న ఠపేసి. జోతికో ఆగన్త్వా రాజానం పచ్చుగ్గన్త్వా వన్దిత్వా పచ్ఛతో హుత్వా ‘‘పురతో యాథ, దేవా’’తి ఆహ. రఞ్ఞో మణిపథవీ సతపోరిసపపాతో వియ హుత్వా ఉపట్ఠహి. సో ‘‘ఇమినా మమ గహణత్థాయ ఓపాతో ఖణితో’’తి మఞ్ఞమానో పాదం నిక్ఖిపితుం న విసహి. జోతికో ‘‘నాయం, దేవ, ఓపాతో, మమ పచ్ఛతో ఆగచ్ఛథా’’తి పురతో అహోసి. రాజా తేన అక్కన్తకాలే భూమిం అక్కమిత్వా హేట్ఠిమతలతో పట్ఠాయ పాసాదం ఓలోకేన్తో విచరి. తదా అజాతసత్తుకుమారోపి పితు అఙ్గులిం గహేత్వా విచరన్తో చిన్తేసి – ‘‘అహో అన్ధబాలో మమ పితా, గహపతికే నామ సత్తరతనమయే పాసాదే వసన్తే ఏస రాజా హుత్వా దారుమయే గేహే వసతి, అహం దాని రాజా హుత్వా ఇమస్స ఇమస్మిం పాసాదే వసితుం న దస్సామీ’’తి.

    Evaṃ mahājane vatthābharaṇāni ceva dhanañca yadicchakaṃ ādāya gacchante bimbisāro tassa pāsādaṃ daṭṭhukāmopi mahājane āgacchante okāsaṃ nālattha. Aparabhāge yadicchakaṃ ādāya gatattā manussesu mandībhūtesu rājā jotikassa pitaraṃ āha – ‘‘tava puttassa pāsādaṃ daṭṭhukāmamhā’’ti. So ‘‘sādhu, devā’’ti vatvā gantvā puttassa kathesi – ‘‘tāta, rājā te pāsādaṃ daṭṭhukāmo’’ti. ‘‘Sādhu, tāta, āgacchatū’’ti. Rājā mahantena parivārena tattha agamāsi. Paṭhamadvārakoṭṭhake sammajjitvā kacavarachaḍḍikā dāsī rañño hatthaṃ adāsi, rājā ‘‘seṭṭhijāyā’’ti saññāya lajjamāno tassā bāhāya hatthaṃ na ṭhapesi. Evaṃ sesadvārakoṭṭhakesupi dāsiyo ‘‘seṭṭhibhariyāyo’’ti maññamāno tāsaṃ bāhāya hatthaṃ na ṭhapesi. Jotiko āgantvā rājānaṃ paccuggantvā vanditvā pacchato hutvā ‘‘purato yātha, devā’’ti āha. Rañño maṇipathavī sataporisapapāto viya hutvā upaṭṭhahi. So ‘‘iminā mama gahaṇatthāya opāto khaṇito’’ti maññamāno pādaṃ nikkhipituṃ na visahi. Jotiko ‘‘nāyaṃ, deva, opāto, mama pacchato āgacchathā’’ti purato ahosi. Rājā tena akkantakāle bhūmiṃ akkamitvā heṭṭhimatalato paṭṭhāya pāsādaṃ olokento vicari. Tadā ajātasattukumāropi pitu aṅguliṃ gahetvā vicaranto cintesi – ‘‘aho andhabālo mama pitā, gahapatike nāma sattaratanamaye pāsāde vasante esa rājā hutvā dārumaye gehe vasati, ahaṃ dāni rājā hutvā imassa imasmiṃ pāsāde vasituṃ na dassāmī’’ti.

    రఞ్ఞోపి ఉపరిమతలాని అభిరుహన్తస్సేవ పాతరాసవేలా జాతా. సో సేట్ఠిం ఆమన్తేత్వా, ‘‘మహాసేట్ఠి, ఇధేవ పాతరాసం భుఞ్జిస్సామా’’తి. జానామి, దేవ, సజ్జితో దేవస్సాహారోతి. సో సోళసహి గన్ధోదకఘటేహి న్హత్వా రతనమయే సేట్ఠిస్స నిసీదనమణ్డపే పఞ్ఞత్తే తస్సేవ నిసీదనపల్లఙ్కే నిసీది. అథస్స హత్థధోవనూదకం దత్వా సతసహస్సగ్ఘనికాయ సువణ్ణపాతియా కిలిన్నపాయాసం వడ్ఢేత్వా పురతో ఠపయింసు. రాజా ‘‘భోజన’’న్తి సఞ్ఞాయ భుఞ్జితుం ఆరభి. సేట్ఠి ‘‘నయిదం, దేవ, భోజనం, కిలిన్నపాయాసో ఏసో’’తి అఞ్ఞిస్సా సువణ్ణపాతియా భోజనం వడ్ఢేత్వా పురిమపాతియం ఠపయింసు. తతో ఉట్ఠితఉతునా కిర తం భుఞ్జితుం సుఖం హోతి. రాజా మధురభోజనం భుఞ్జన్తో పమాణం న అఞ్ఞాసి. అథ నం సేట్ఠి వన్దిత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ ‘‘అలం, దేవ, ఏత్తకమేవ హోతు, ఇతో ఉత్తరిం జిరాపేతుం న సక్కా’’తి ఆహ. అథ నం రాజా ఆహ – ‘‘కిం, గహపతి, గరుకం కత్వా కథేసి అత్తనో భత్త’’న్తి? దేవ, నత్థేతం, తుమ్హాకం సబ్బస్సాపి హి బలకాయస్స ఇదమేవ భత్తం ఇదం సుపేయ్యం. అపి చ ఖో అహం అయసస్స భాయామీతి. కిం కారణాతి? సచే దేవస్స కాయాలసియమత్తం భవేయ్య, ‘‘హియ్యో రఞ్ఞా సేట్ఠిస్స గేహే భత్తం భుత్తం, సేట్ఠినా కిఞ్చి కతం భవిస్సతీ’’తి వచనస్స భాయామి, దేవాతి. తేన హి భత్తం హర, ఉదకం ఆహరాతి. రఞ్ఞో భత్తకిచ్చావసానే సబ్బో రాజపరివారో తదేవ భత్తం పరిభుఞ్జి.

    Raññopi uparimatalāni abhiruhantasseva pātarāsavelā jātā. So seṭṭhiṃ āmantetvā, ‘‘mahāseṭṭhi, idheva pātarāsaṃ bhuñjissāmā’’ti. Jānāmi, deva, sajjito devassāhāroti. So soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhatvā ratanamaye seṭṭhissa nisīdanamaṇḍape paññatte tasseva nisīdanapallaṅke nisīdi. Athassa hatthadhovanūdakaṃ datvā satasahassagghanikāya suvaṇṇapātiyā kilinnapāyāsaṃ vaḍḍhetvā purato ṭhapayiṃsu. Rājā ‘‘bhojana’’nti saññāya bhuñjituṃ ārabhi. Seṭṭhi ‘‘nayidaṃ, deva, bhojanaṃ, kilinnapāyāso eso’’ti aññissā suvaṇṇapātiyā bhojanaṃ vaḍḍhetvā purimapātiyaṃ ṭhapayiṃsu. Tato uṭṭhitautunā kira taṃ bhuñjituṃ sukhaṃ hoti. Rājā madhurabhojanaṃ bhuñjanto pamāṇaṃ na aññāsi. Atha naṃ seṭṭhi vanditvā añjaliṃ paggayha ‘‘alaṃ, deva, ettakameva hotu, ito uttariṃ jirāpetuṃ na sakkā’’ti āha. Atha naṃ rājā āha – ‘‘kiṃ, gahapati, garukaṃ katvā kathesi attano bhatta’’nti? Deva, natthetaṃ, tumhākaṃ sabbassāpi hi balakāyassa idameva bhattaṃ idaṃ supeyyaṃ. Api ca kho ahaṃ ayasassa bhāyāmīti. Kiṃ kāraṇāti? Sace devassa kāyālasiyamattaṃ bhaveyya, ‘‘hiyyo raññā seṭṭhissa gehe bhattaṃ bhuttaṃ, seṭṭhinā kiñci kataṃ bhavissatī’’ti vacanassa bhāyāmi, devāti. Tena hi bhattaṃ hara, udakaṃ āharāti. Rañño bhattakiccāvasāne sabbo rājaparivāro tadeva bhattaṃ paribhuñji.

    రాజా సుఖకథాయ నిసిన్నో సేట్ఠిం ఆమన్తేత్వా, ‘‘కిం ఇమస్మిం గేహే సేట్ఠిభరియా నత్థీ’’తి ఆహ? ‘‘ఆమ అత్థి, దేవా’’తి. ‘‘కహం సా’’తి? ‘‘సిరిగబ్భే నిసిన్నా, దేవస్స ఆగతభావం న జానాతీ’’తి. కిఞ్చాపి హి పాతోవ రాజా సపరివారో ఆగతో, సా పనస్స ఆగతభావం న జానాతేవ. తతో సేట్ఠి ‘‘రాజా మే భరియం దట్ఠుకామో’’తి తస్సా సన్తికం గన్త్వా ‘‘రాజా ఆగతో, కిం తవ రాజానం దట్ఠుం న వట్టతీ’’తి ఆహ. సా నిపన్నకావ ‘‘కో ఏస, సామి, రాజా నామా’’తి వత్వా ‘‘రాజా నామ అమ్హాకం ఇస్సరో’’తి వుత్తే అనత్తమనతం పవేదేన్తీ ‘‘దుక్కటాని వత నో పుఞ్ఞకమ్మాని, యేసం నో ఇస్సరోపి అత్థి. అస్సద్ధాయ నామ పుఞ్ఞకమ్మాని కత్వా మయం సమ్పత్తిం పాపుణిత్వా అఞ్ఞస్స ఇస్సరియట్ఠానే నిబ్బత్తమ్హా. అద్ధా అమ్హేహి అసద్దహిత్వా దానం దిన్నం భవిస్సతి, తస్సేతం ఫల’’న్తి వత్వా ‘‘కిం దాని కరోమి, సామీ’’తి ఆహ. తాలవణ్టం ఆదాయ ఆగన్త్వా రాజానం బీజాహీతి. తస్సా తాలవణ్టం ఆదాయ ఆగన్త్వా రాజానం బీజేన్తియా రఞ్ఞో వేఠనస్స గన్ధవాతో అక్ఖీని పహరి, అథస్సా అక్ఖీహి అస్సుధారా పవత్తింసు. తం దిస్వా రాజా సేట్ఠిం ఆహ – ‘‘మహాసేట్ఠి, మాతుగామో నామ అప్పబుద్ధికో, ‘రాజా మే సామికస్స సమ్పత్తిం గణ్హేయ్యా’తి భయేన రోదతి మఞ్ఞే, అస్సాసేహి నం ‘న మే తవ సమ్పత్తియా అత్థో’’’తి. న ఏసా, దేవ, రోదతీతి. అథ కిం ఏతన్తి? తుమ్హాకం వేఠనగన్ధేనస్సా అస్సూని పవత్తింసు. అయఞ్హి దీపోభాసం వా అగ్గిఓభాసం వా అదిస్వా మణిఆలోకేనేవ భుఞ్జతి చ నిసీదతి చ నిపజ్జతి చ, దేవో పన దీపాలోకేన నిసిన్నో భవిస్సతీతి? ఆమ, సేట్ఠీతి. తేన హి, దేవ, అజ్జ పట్ఠాయ మణిఆలోకేన నిసీదథాతి మహన్తం తిపుసమత్తం అనగ్ఘం మణిరతనం అదాసి. రాజా గేహం ఓలోకేత్వా ‘‘మహతీ వత జోతికస్స సమ్పత్తీ’’తి వత్వా అగమాసి. అయం తావ జోతికస్స ఉప్పత్తి.

    Rājā sukhakathāya nisinno seṭṭhiṃ āmantetvā, ‘‘kiṃ imasmiṃ gehe seṭṭhibhariyā natthī’’ti āha? ‘‘Āma atthi, devā’’ti. ‘‘Kahaṃ sā’’ti? ‘‘Sirigabbhe nisinnā, devassa āgatabhāvaṃ na jānātī’’ti. Kiñcāpi hi pātova rājā saparivāro āgato, sā panassa āgatabhāvaṃ na jānāteva. Tato seṭṭhi ‘‘rājā me bhariyaṃ daṭṭhukāmo’’ti tassā santikaṃ gantvā ‘‘rājā āgato, kiṃ tava rājānaṃ daṭṭhuṃ na vaṭṭatī’’ti āha. Sā nipannakāva ‘‘ko esa, sāmi, rājā nāmā’’ti vatvā ‘‘rājā nāma amhākaṃ issaro’’ti vutte anattamanataṃ pavedentī ‘‘dukkaṭāni vata no puññakammāni, yesaṃ no issaropi atthi. Assaddhāya nāma puññakammāni katvā mayaṃ sampattiṃ pāpuṇitvā aññassa issariyaṭṭhāne nibbattamhā. Addhā amhehi asaddahitvā dānaṃ dinnaṃ bhavissati, tassetaṃ phala’’nti vatvā ‘‘kiṃ dāni karomi, sāmī’’ti āha. Tālavaṇṭaṃ ādāya āgantvā rājānaṃ bījāhīti. Tassā tālavaṇṭaṃ ādāya āgantvā rājānaṃ bījentiyā rañño veṭhanassa gandhavāto akkhīni pahari, athassā akkhīhi assudhārā pavattiṃsu. Taṃ disvā rājā seṭṭhiṃ āha – ‘‘mahāseṭṭhi, mātugāmo nāma appabuddhiko, ‘rājā me sāmikassa sampattiṃ gaṇheyyā’ti bhayena rodati maññe, assāsehi naṃ ‘na me tava sampattiyā attho’’’ti. Na esā, deva, rodatīti. Atha kiṃ etanti? Tumhākaṃ veṭhanagandhenassā assūni pavattiṃsu. Ayañhi dīpobhāsaṃ vā aggiobhāsaṃ vā adisvā maṇiālokeneva bhuñjati ca nisīdati ca nipajjati ca, devo pana dīpālokena nisinno bhavissatīti? Āma, seṭṭhīti. Tena hi, deva, ajja paṭṭhāya maṇiālokena nisīdathāti mahantaṃ tipusamattaṃ anagghaṃ maṇiratanaṃ adāsi. Rājā gehaṃ oloketvā ‘‘mahatī vata jotikassa sampattī’’ti vatvā agamāsi. Ayaṃ tāva jotikassa uppatti.

    ఇదాని జటిలస్స ఉప్పత్తి వేదితబ్బా – బారాణసియఞ్హి ఏకా సేట్ఠిధీతా అభిరూపా అహోసి, తం పన్నరససోళసవస్సుద్దేసికకాలే రక్ఖణత్థాయ ఏకం దాసిం దత్వా సత్తభూమికస్స పాసాదస్స ఉపరిమతలే సిరిగబ్భే వాసయింసు. తం ఏకదివసం వాతపానం వివరిత్వా బహి ఓలోకయమానం ఆకాసేన గచ్ఛన్తో ఏకో విజ్జాధరో దిస్వా ఉప్పన్నసినేహో వాతపానేన పవిసిత్వా తాయ సద్ధిం సన్థవమకాసి. సా తేన సద్ధిం సంవాసమన్వాయ న చిరస్సేవ గబ్భం పటిలభి. అథ నం సా దాసీ దిస్వా, ‘‘అమ్మ, కిం ఇద’’న్తి వత్వా ‘‘హోతు మా కస్సచి ఆచిక్ఖీ’’తి తాయ వుత్తా భయేన తుణ్హీ అహోసి. సాపి దసమాసచ్చయేన పుత్తం విజాయిత్వా నవభాజనం ఆహరాపేత్వా తత్థ తం దారకం నిపజ్జాపేత్వా తం భాజనం పిదహిత్వా ఉపరి పుప్ఫదామాని ఠపేత్వా ‘‘ఇమం సీసేన ఉక్ఖిపిత్వా గఙ్గాయ విస్సజ్జేహి, ‘కిం ఇద’న్తి చ పుట్ఠా ‘అయ్యాయ మే బలికమ్మ’న్తి వదేయ్యాసీ’’తి దాసిం ఆణాపేసి. సా తథా అకాసి.

    Idāni jaṭilassa uppatti veditabbā – bārāṇasiyañhi ekā seṭṭhidhītā abhirūpā ahosi, taṃ pannarasasoḷasavassuddesikakāle rakkhaṇatthāya ekaṃ dāsiṃ datvā sattabhūmikassa pāsādassa uparimatale sirigabbhe vāsayiṃsu. Taṃ ekadivasaṃ vātapānaṃ vivaritvā bahi olokayamānaṃ ākāsena gacchanto eko vijjādharo disvā uppannasineho vātapānena pavisitvā tāya saddhiṃ santhavamakāsi. Sā tena saddhiṃ saṃvāsamanvāya na cirasseva gabbhaṃ paṭilabhi. Atha naṃ sā dāsī disvā, ‘‘amma, kiṃ ida’’nti vatvā ‘‘hotu mā kassaci ācikkhī’’ti tāya vuttā bhayena tuṇhī ahosi. Sāpi dasamāsaccayena puttaṃ vijāyitvā navabhājanaṃ āharāpetvā tattha taṃ dārakaṃ nipajjāpetvā taṃ bhājanaṃ pidahitvā upari pupphadāmāni ṭhapetvā ‘‘imaṃ sīsena ukkhipitvā gaṅgāya vissajjehi, ‘kiṃ ida’nti ca puṭṭhā ‘ayyāya me balikamma’nti vadeyyāsī’’ti dāsiṃ āṇāpesi. Sā tathā akāsi.

    హేట్ఠాగఙ్గాయమ్పి ద్వే ఇత్థియో న్హాయమానా తం భాజనం ఉదకేనాహరియమానం దిస్వా ఏకా ‘‘మయ్హేతం భాజన’’న్తి ఆహ. ఏకా ‘‘యం ఏతస్స అన్తో, తం మయ్హ’’న్తి వత్వా భాజనే సమ్పత్తే తం ఆదాయ థలే ఠపేత్వా వివరిత్వా దారకం దిస్వా ఏకా ‘‘మమ భాజనన్తి వుత్తతాయ దారకో మమేవ హోతీ’’తి ఆహ. ఏకా ‘‘యం భాజనస్స అన్తో, తం మమేవ హోతూతి వుత్తతాయ మమ దారకో’’తి ఆహ. తా వివదమానా వినిచ్ఛయట్ఠానం గన్త్వా తమత్థం ఆరోచేత్వా అమచ్చేసు వినిచ్ఛితుం అసక్కోన్తేసు రఞ్ఞో సన్తికం అగమంసు. రాజా తాసం వచనం సుత్వా ‘‘త్వం దారకం గణ్హ, త్వం భాజనం గణ్హా’’తి ఆహ. యాయ పన దారకో లద్ధో, సా మహాకచ్చానత్థేరస్స ఉపట్ఠాయికా అహోసి. తస్మా సా దారకం ‘‘ఇమం థేరస్స సన్తికే పబ్బాజేస్సామీ’’తి పోసేసి. తస్స జాతదివసే గబ్భమలస్స ధోవిత్వా అనపనీతతాయ కేసా జటితా హుత్వా అట్ఠంసు, తేనస్స జటిలోత్వేవ నామం కరింసు. తస్స పదసా విచరణకాలే థేరో తం గేహం పిణ్డాయ పావిసి. ఉపాసికా థేరం నిసీదాపేత్వా ఆహారమదాసి. థేరో దారకం దిస్వా ‘‘కిం ఉపాసికే దారకో లద్ధో’’తి పుచ్ఛి. ‘‘ఆమ, భన్తే, ఇమాహం దారకం తుమ్హాకం సన్తికే పబ్బాజేస్సామీతి పోసేసిం, పబ్బాజేథ న’’న్తి అదాసి. థేరో ‘‘సాధూ’’తి ఆదాయ తం గచ్ఛన్తో ‘‘అత్థి ను ఖో ఇమస్స గిహిసమ్పత్తిం అనుభవితుం పుఞ్ఞకమ్మ’’న్తి ఓలోకేన్తో ‘‘మహాపుఞ్ఞో సత్తో మహాసమ్పత్తిం అనుభవిస్సతి, దహరో ఏస తావ, ఞాణమ్పిస్స పరిపాకం న గచ్ఛతీ’’తి చిన్తేత్వా తం ఆదాయ తక్కసిలాయం ఏకస్స ఉపట్ఠాకస్స గేహం అగమాసి.

    Heṭṭhāgaṅgāyampi dve itthiyo nhāyamānā taṃ bhājanaṃ udakenāhariyamānaṃ disvā ekā ‘‘mayhetaṃ bhājana’’nti āha. Ekā ‘‘yaṃ etassa anto, taṃ mayha’’nti vatvā bhājane sampatte taṃ ādāya thale ṭhapetvā vivaritvā dārakaṃ disvā ekā ‘‘mama bhājananti vuttatāya dārako mameva hotī’’ti āha. Ekā ‘‘yaṃ bhājanassa anto, taṃ mameva hotūti vuttatāya mama dārako’’ti āha. Tā vivadamānā vinicchayaṭṭhānaṃ gantvā tamatthaṃ ārocetvā amaccesu vinicchituṃ asakkontesu rañño santikaṃ agamaṃsu. Rājā tāsaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘tvaṃ dārakaṃ gaṇha, tvaṃ bhājanaṃ gaṇhā’’ti āha. Yāya pana dārako laddho, sā mahākaccānattherassa upaṭṭhāyikā ahosi. Tasmā sā dārakaṃ ‘‘imaṃ therassa santike pabbājessāmī’’ti posesi. Tassa jātadivase gabbhamalassa dhovitvā anapanītatāya kesā jaṭitā hutvā aṭṭhaṃsu, tenassa jaṭilotveva nāmaṃ kariṃsu. Tassa padasā vicaraṇakāle thero taṃ gehaṃ piṇḍāya pāvisi. Upāsikā theraṃ nisīdāpetvā āhāramadāsi. Thero dārakaṃ disvā ‘‘kiṃ upāsike dārako laddho’’ti pucchi. ‘‘Āma, bhante, imāhaṃ dārakaṃ tumhākaṃ santike pabbājessāmīti posesiṃ, pabbājetha na’’nti adāsi. Thero ‘‘sādhū’’ti ādāya taṃ gacchanto ‘‘atthi nu kho imassa gihisampattiṃ anubhavituṃ puññakamma’’nti olokento ‘‘mahāpuñño satto mahāsampattiṃ anubhavissati, daharo esa tāva, ñāṇampissa paripākaṃ na gacchatī’’ti cintetvā taṃ ādāya takkasilāyaṃ ekassa upaṭṭhākassa gehaṃ agamāsi.

    సో థేరం వన్దిత్వా ఠితో తం దారకం దిస్వా ‘‘దారకో వో, భన్తే, లద్ధో’’తి పుచ్ఛి. ఆమ, ఉపాసక, పబ్బజిస్సతి, దహరో తావ, తవేవ సన్తికే హోతూతి. సో ‘‘సాధు, భన్తే’’తి తం పుత్తట్ఠానే ఠపేత్వా పటిజగ్గి. తస్స పన గేహే ద్వాదస వస్సాని భణ్డకం ఉస్సన్నం హోతి. సో గామన్తరం గచ్ఛన్తో సబ్బమ్పి తం భణ్డం ఆపణం హరిత్వా దారకం ఆపణే నిసీదాపేత్వా తస్స తస్స భణ్డకస్స మూలం ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘ఇదఞ్చ ఇదఞ్చ ఏత్తకం నామ ధనం గహేత్వా దదేయ్యాసీ’’తి వత్వా పక్కామి. తందివసం నగరపరిగ్గాహికా దేవతా అన్తమసో మరిచజీరకమత్తేనాపి అత్థికే తస్సేవ ఆపణాభిముఖే కరింసు. సో ద్వాదస వస్సాని ఉస్సన్నం భణ్డకం ఏకదివసేనేవ విక్కిణి. కుటుమ్బికో ఆగన్త్వా ఆపణే కిఞ్చి అదిస్వా ‘‘సబ్బం తే, తాత, భణ్డకం నాసిత’’న్తి ఆహ. న నాసేమి, సబ్బం తుమ్హేహి వుత్తనయేనేవ విక్కిణిం, ఇదం అసుకస్స మూలం, ఇదం అసుకస్సాతి. కుటుమ్బికో పసీదిత్వా ‘‘అనగ్ఘో పురిసో, యత్థ కత్థచి జీవితుం సమత్థో’’తి అత్తనో గేహే వయప్పత్తం ధీతరం తస్స దత్వా ‘‘గేహమస్స కరోథా’’తి పురిసే ఆణాపేత్వా నిట్ఠితే గేహే ‘‘గచ్ఛథ, తుమ్హే అత్తనో గేహే వసథా’’తి ఆహ.

    So theraṃ vanditvā ṭhito taṃ dārakaṃ disvā ‘‘dārako vo, bhante, laddho’’ti pucchi. Āma, upāsaka, pabbajissati, daharo tāva, taveva santike hotūti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti taṃ puttaṭṭhāne ṭhapetvā paṭijaggi. Tassa pana gehe dvādasa vassāni bhaṇḍakaṃ ussannaṃ hoti. So gāmantaraṃ gacchanto sabbampi taṃ bhaṇḍaṃ āpaṇaṃ haritvā dārakaṃ āpaṇe nisīdāpetvā tassa tassa bhaṇḍakassa mūlaṃ ācikkhitvā ‘‘idañca idañca ettakaṃ nāma dhanaṃ gahetvā dadeyyāsī’’ti vatvā pakkāmi. Taṃdivasaṃ nagarapariggāhikā devatā antamaso maricajīrakamattenāpi atthike tasseva āpaṇābhimukhe kariṃsu. So dvādasa vassāni ussannaṃ bhaṇḍakaṃ ekadivaseneva vikkiṇi. Kuṭumbiko āgantvā āpaṇe kiñci adisvā ‘‘sabbaṃ te, tāta, bhaṇḍakaṃ nāsita’’nti āha. Na nāsemi, sabbaṃ tumhehi vuttanayeneva vikkiṇiṃ, idaṃ asukassa mūlaṃ, idaṃ asukassāti. Kuṭumbiko pasīditvā ‘‘anaggho puriso, yattha katthaci jīvituṃ samattho’’ti attano gehe vayappattaṃ dhītaraṃ tassa datvā ‘‘gehamassa karothā’’ti purise āṇāpetvā niṭṭhite gehe ‘‘gacchatha, tumhe attano gehe vasathā’’ti āha.

    అథస్స గేహపవిసనకాలే ఏకేన పాదేన ఉమ్మారే అక్కన్తమత్తే గేహస్స పచ్ఛిమభాగే భూమిం భిన్దిత్వా అసీతిహత్థో సువణ్ణపబ్బతో ఉట్ఠహి. రాజా ‘‘జటిలకుమారస్స కిర గేహే భూమిం భిన్దిత్వా సువణ్ణపబ్బతో ఉట్ఠితో’’తి సుత్వావ తస్స సేట్ఠిచ్ఛత్తం పేసేసి. సో జటిలసేట్ఠి నామ అహోసి. తస్స తయో పుత్తా అహేసుం. సో తేసం వయప్పత్తకాలే పబ్బజ్జాయ చిత్తం ఉప్పాదేత్వా ‘‘సచే అమ్హేహి సమానభోగం సేట్ఠికులం భవిస్సతి, పబ్బజితుం దస్సన్తి. నో చే, న దస్సన్తి. అత్థి ను ఖో జమ్బుదీపే అమ్హేహి సమానభోగం కుల’’న్తి వీమంసనత్థాయ సువణ్ణమయం ఇట్ఠకం సువణ్ణమయం పతోదలట్ఠిం సువణ్ణమయం పాదుకఞ్చ కారాపేత్వా పురిసానం హత్థే దత్వా ‘‘గచ్ఛథ, ఇమాని ఆదాయ కిఞ్చిదేవ ఓలోకయమానా వియ జమ్బుదీపతలే విచరిత్వా అమ్హేహి సమానభోగస్స సేట్ఠికులస్స అత్థిభావం వా నత్థిభావం వా ఞత్వా ఆగచ్ఛథా’’తి పహిణి.

    Athassa gehapavisanakāle ekena pādena ummāre akkantamatte gehassa pacchimabhāge bhūmiṃ bhinditvā asītihattho suvaṇṇapabbato uṭṭhahi. Rājā ‘‘jaṭilakumārassa kira gehe bhūmiṃ bhinditvā suvaṇṇapabbato uṭṭhito’’ti sutvāva tassa seṭṭhicchattaṃ pesesi. So jaṭilaseṭṭhi nāma ahosi. Tassa tayo puttā ahesuṃ. So tesaṃ vayappattakāle pabbajjāya cittaṃ uppādetvā ‘‘sace amhehi samānabhogaṃ seṭṭhikulaṃ bhavissati, pabbajituṃ dassanti. No ce, na dassanti. Atthi nu kho jambudīpe amhehi samānabhogaṃ kula’’nti vīmaṃsanatthāya suvaṇṇamayaṃ iṭṭhakaṃ suvaṇṇamayaṃ patodalaṭṭhiṃ suvaṇṇamayaṃ pādukañca kārāpetvā purisānaṃ hatthe datvā ‘‘gacchatha, imāni ādāya kiñcideva olokayamānā viya jambudīpatale vicaritvā amhehi samānabhogassa seṭṭhikulassa atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā ñatvā āgacchathā’’ti pahiṇi.

    తే చారికం చరన్తా భద్దియనగరం పాపుణింసు. అథ నే మేణ్డకసేట్ఠి దిస్వా, ‘‘తాతా, కిం కరోన్తా విచరథా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఏకం ఓలోకేన్తా విచరామా’’తి వుత్తే ‘‘ఇమేసం ఇమాని గహేత్వా కిఞ్చిదేవ ఓలోకేతుం విచరణకిచ్చం నత్థి, రట్ఠం పరిగ్గణ్హమానా విచరన్తీ’’తి ఞత్వా, ‘‘తాతా, అమ్హాకం పచ్ఛిమగేహం పవిసిత్వా ఓలోకేథా’’తి ఆహ. తే తత్థ అట్ఠకరీసమత్తే ఠానే హత్థిఅస్సఉసభప్పమాణే పిట్ఠియా పిట్ఠిం ఆహచ్చ పథవిం భిన్దిత్వా ఉట్ఠితే హేట్ఠా వుత్తప్పకారే సువణ్ణమేణ్డకే దిస్వా తేసం అన్తరన్తరా విచరిత్వా నిక్ఖమింసు. అథ నే సేట్ఠి, ‘‘తాతా, యం ఓలోకేన్తా విచరథ, దిట్ఠో వో సో’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘పస్సామ, సామీ’’తి వుత్తే ‘‘తేన హి గచ్ఛథా’’తి ఉయ్యోజేసి. తే తతోవ గన్త్వా అత్తనో సేట్ఠినా ‘‘కిం, తాతా, దిట్ఠం వో అమ్హాకం సమానభోగం సేట్ఠికుల’’న్తి వుత్తే, ‘‘సామి, తుమ్హాకం కిం అత్థి, భద్దియనగరే మేణ్డకసేట్ఠినో ఏవరూపో నామ విభవో’’తి సబ్బం తం పవత్తిం ఆచిక్ఖింసు. తం సుత్వా సేట్ఠి అత్తమనో హుత్వా ‘‘ఏకం తావ సేట్ఠికులం లద్ధం, అపరమ్పి ను ఖో అత్థీ’’తి సతసహస్సగ్ఘనికం కమ్బలం దత్వా ‘‘గచ్ఛథ, తాతా, అఞ్ఞమ్పి. సేట్ఠికులం విచినథా’’తి పహిణి.

    Te cārikaṃ carantā bhaddiyanagaraṃ pāpuṇiṃsu. Atha ne meṇḍakaseṭṭhi disvā, ‘‘tātā, kiṃ karontā vicarathā’’ti pucchitvā ‘‘ekaṃ olokentā vicarāmā’’ti vutte ‘‘imesaṃ imāni gahetvā kiñcideva oloketuṃ vicaraṇakiccaṃ natthi, raṭṭhaṃ pariggaṇhamānā vicarantī’’ti ñatvā, ‘‘tātā, amhākaṃ pacchimagehaṃ pavisitvā olokethā’’ti āha. Te tattha aṭṭhakarīsamatte ṭhāne hatthiassausabhappamāṇe piṭṭhiyā piṭṭhiṃ āhacca pathaviṃ bhinditvā uṭṭhite heṭṭhā vuttappakāre suvaṇṇameṇḍake disvā tesaṃ antarantarā vicaritvā nikkhamiṃsu. Atha ne seṭṭhi, ‘‘tātā, yaṃ olokentā vicaratha, diṭṭho vo so’’ti pucchitvā ‘‘passāma, sāmī’’ti vutte ‘‘tena hi gacchathā’’ti uyyojesi. Te tatova gantvā attano seṭṭhinā ‘‘kiṃ, tātā, diṭṭhaṃ vo amhākaṃ samānabhogaṃ seṭṭhikula’’nti vutte, ‘‘sāmi, tumhākaṃ kiṃ atthi, bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhino evarūpo nāma vibhavo’’ti sabbaṃ taṃ pavattiṃ ācikkhiṃsu. Taṃ sutvā seṭṭhi attamano hutvā ‘‘ekaṃ tāva seṭṭhikulaṃ laddhaṃ, aparampi nu kho atthī’’ti satasahassagghanikaṃ kambalaṃ datvā ‘‘gacchatha, tātā, aññampi. Seṭṭhikulaṃ vicinathā’’ti pahiṇi.

    తే రాజగహం గన్త్వా జోతికసేట్ఠిస్స గేహతో అవిదూరే దారురాసిం కత్వా అగ్గిం దత్వా అట్ఠంసు. ‘‘కిం ఇద’’న్తి పుట్ఠకాలే చ ‘‘ఏకం నో మహగ్ఘకమ్బలం విక్కిణన్తానం కయికో నత్థి, గహేత్వా విచరన్తాపి చోరానం భాయామ, తేన తం ఝాపేత్వా గమిస్సామా’’తి వదింసు. అథ నే జోతికసేట్ఠి దిస్వా ‘‘ఇమే కిం కరోన్తీ’’తి పుచ్ఛిత్వా తమత్థం సుత్వా పక్కోసాపేత్వా ‘‘కిం అగ్ఘనకో కమ్బలో’’తి పుచ్ఛి. ‘‘సతసహస్సగ్ఘనకో’’తి వుత్తే సతసహస్సం దాపేత్వా ‘‘ద్వారకోట్ఠకం సమ్మజ్జిత్వా కచవరఛడ్డికాయ దాసియా దేథా’’తి తేసంయేవ హత్థే పహిణి. సా కమ్బలం గహేత్వా రోదమానా సామికస్స సన్తికం ఆగన్త్వా ‘‘కిం మం, సామి, అపరాధే సతి పహరితుం న వట్టతి, కస్మా మే ఏవరూపం థూలకమ్బలం పహిణిత్థ, కథాహం ఇమం నివాసేస్సామి వా పారుపిస్సామి వా’’తి. నాహం తవ ఏతదత్థాయ పహిణిం, ఏతం పన పలివేఠేత్వా తవ సయనపాదమూలే ఠపేత్వా నిపజ్జనకాలే గన్ధోదకేన ధోతానం పాదానం పుఞ్ఛనత్థాయ తే పహిణిం, కిం ఏతమ్పి కాతుం న సక్కోసీతి. సా ‘‘ఏతం పన కాతుం సక్ఖిస్సామీ’’తి గహేత్వా అగమాసి. తే చ పురిసా తం కారణం దిస్వా అత్తనో సేట్ఠిస్స సన్తికం గన్త్వా ‘‘కిం, తాతా, దిట్ఠం వో సేట్ఠికుల’’న్తి వుత్తే, ‘‘సామి, కిం తుమ్హాకం అత్థి, రాజగహనగరే జోతికసేట్ఠిస్స ఏవరూపా నామ సమ్పత్తీ’’తి సబ్బం గేహసమ్పత్తిం ఆరోచేత్వా తం పవత్తిం ఆచిక్ఖింసు. సేట్ఠి తేసం వచనం సుత్వా తుట్ఠమానసో ‘‘ఇదాని పబ్బజితుం లభిస్సామీ’’తి రఞ్ఞో సన్తికం గన్త్వా ‘‘పబ్బజితుకామోమ్హి, దేవా’’తి ఆహ. సాధు, మహాసేట్ఠి, పబ్బజాహీతి . సో గేహం గన్త్వా పుత్తే పక్కోసాపేత్వా సువణ్ణదణ్డం వజిరకుద్దాలం జేట్ఠపుత్తస్స హత్థే ఠపేత్వా, ‘‘తాత, పచ్ఛిమగేహే సువణ్ణపబ్బతతో సువణ్ణపిణ్డం ఉద్ధరాహీ’’తి ఆహ. సో కుద్దాలం ఆదాయ గన్త్వా సువణ్ణపబ్బతం పహరి, పిట్ఠిపాసాణే పహటకాలో వియ అహోసి. తస్స హత్థతో కుద్దాలం గహేత్వా మజ్ఝిమపుత్తస్స హత్థే దత్వా పహిణి, తస్సపి సువణ్ణపబ్బతం పహరన్తస్స పిట్ఠిపాసాణే పహటకాలో వియ అహోసి. అథ నం కనిట్ఠపుత్తస్స హత్థే దత్వా పహిణి, తస్స తం గహేత్వా పహరన్తస్స కోట్టేత్వా రాసికతాయ మత్తికాయ పహటకాలో వియ అహోసి. అథ నం సేట్ఠి ‘‘ఏహి, తాత, అలం ఏత్తకేనా’’తి వత్వా ఇతరే ద్వే జేట్ఠభాతికే పక్కోసాపేత్వా ‘‘అయం సువణ్ణపబ్బతో న తుమ్హాకం నిబ్బత్తో, మయ్హఞ్చ కనిట్ఠస్స చ నిబ్బత్తో, ఇమినా సద్ధిం ఏకతో హుత్వా పరిభుఞ్జథా’’తి ఆహ. కస్మా పన సో తేసమేవ నిబ్బత్తతి, కస్మా చ జటిలో జాతకాలే ఉదకే పాతితోతి? అత్తనో కతకమ్మేనేవ.

    Te rājagahaṃ gantvā jotikaseṭṭhissa gehato avidūre dārurāsiṃ katvā aggiṃ datvā aṭṭhaṃsu. ‘‘Kiṃ ida’’nti puṭṭhakāle ca ‘‘ekaṃ no mahagghakambalaṃ vikkiṇantānaṃ kayiko natthi, gahetvā vicarantāpi corānaṃ bhāyāma, tena taṃ jhāpetvā gamissāmā’’ti vadiṃsu. Atha ne jotikaseṭṭhi disvā ‘‘ime kiṃ karontī’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā pakkosāpetvā ‘‘kiṃ agghanako kambalo’’ti pucchi. ‘‘Satasahassagghanako’’ti vutte satasahassaṃ dāpetvā ‘‘dvārakoṭṭhakaṃ sammajjitvā kacavarachaḍḍikāya dāsiyā dethā’’ti tesaṃyeva hatthe pahiṇi. Sā kambalaṃ gahetvā rodamānā sāmikassa santikaṃ āgantvā ‘‘kiṃ maṃ, sāmi, aparādhe sati paharituṃ na vaṭṭati, kasmā me evarūpaṃ thūlakambalaṃ pahiṇittha, kathāhaṃ imaṃ nivāsessāmi vā pārupissāmi vā’’ti. Nāhaṃ tava etadatthāya pahiṇiṃ, etaṃ pana paliveṭhetvā tava sayanapādamūle ṭhapetvā nipajjanakāle gandhodakena dhotānaṃ pādānaṃ puñchanatthāya te pahiṇiṃ, kiṃ etampi kātuṃ na sakkosīti. Sā ‘‘etaṃ pana kātuṃ sakkhissāmī’’ti gahetvā agamāsi. Te ca purisā taṃ kāraṇaṃ disvā attano seṭṭhissa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ, tātā, diṭṭhaṃ vo seṭṭhikula’’nti vutte, ‘‘sāmi, kiṃ tumhākaṃ atthi, rājagahanagare jotikaseṭṭhissa evarūpā nāma sampattī’’ti sabbaṃ gehasampattiṃ ārocetvā taṃ pavattiṃ ācikkhiṃsu. Seṭṭhi tesaṃ vacanaṃ sutvā tuṭṭhamānaso ‘‘idāni pabbajituṃ labhissāmī’’ti rañño santikaṃ gantvā ‘‘pabbajitukāmomhi, devā’’ti āha. Sādhu, mahāseṭṭhi, pabbajāhīti . So gehaṃ gantvā putte pakkosāpetvā suvaṇṇadaṇḍaṃ vajirakuddālaṃ jeṭṭhaputtassa hatthe ṭhapetvā, ‘‘tāta, pacchimagehe suvaṇṇapabbatato suvaṇṇapiṇḍaṃ uddharāhī’’ti āha. So kuddālaṃ ādāya gantvā suvaṇṇapabbataṃ pahari, piṭṭhipāsāṇe pahaṭakālo viya ahosi. Tassa hatthato kuddālaṃ gahetvā majjhimaputtassa hatthe datvā pahiṇi, tassapi suvaṇṇapabbataṃ paharantassa piṭṭhipāsāṇe pahaṭakālo viya ahosi. Atha naṃ kaniṭṭhaputtassa hatthe datvā pahiṇi, tassa taṃ gahetvā paharantassa koṭṭetvā rāsikatāya mattikāya pahaṭakālo viya ahosi. Atha naṃ seṭṭhi ‘‘ehi, tāta, alaṃ ettakenā’’ti vatvā itare dve jeṭṭhabhātike pakkosāpetvā ‘‘ayaṃ suvaṇṇapabbato na tumhākaṃ nibbatto, mayhañca kaniṭṭhassa ca nibbatto, iminā saddhiṃ ekato hutvā paribhuñjathā’’ti āha. Kasmā pana so tesameva nibbattati, kasmā ca jaṭilo jātakāle udake pātitoti? Attano katakammeneva.

    కస్సపసమ్మాసమ్బుద్ధస్స హి చేతియే కరియమానే ఏకో ఖీణాసవో చేతియట్ఠానం గన్త్వా ఓలోకేత్వా, ‘‘తాతా, కస్మా చేతియస్స ఉత్తరేన ముఖం న ఉట్ఠహతీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘సువణ్ణం నప్పహోతీ’’తి ఆహంసు. అహం అన్తోగామం పవిసిత్వా సమాదపేస్సామి, తుమ్హే ఆదరేన కమ్మం కరోథాతి. సో ఏవం వత్వా నగరం పవిసిత్వా, ‘‘అమ్మా, తాతా, తుమ్హాకం చేతియస్స ఏకస్మిం ముఖే సువణ్ణం నప్పహోతి, సువణ్ణం జానాథా’’తి మహాజనం సమాదపేన్తో సువణ్ణకారకులం అగమాసి. సువణ్ణకారోపి తఙ్ఖణేయేవ భరియాయ సద్ధిం కలహం కరోన్తో నిసిన్నో హోతి. అథ నం థేరో ‘‘చేతియే తుమ్హేహి గహితముఖస్స సువణ్ణం నప్పహోతి, తం జానితుం వట్టతీ’’తి ఆహ. సో భరియాయ కోపేన ‘‘తవ సత్థారం ఉదకే ఖిపిత్వా గచ్ఛా’’తి ఆహ. అథ నం సా ‘‘అతిసాహసికకమ్మం తే కతం, మమ కుద్ధేన తే అహమేవ అక్కోసితబ్బా వా పహరితబ్బా వా, కస్మా అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నేసు బుద్ధేసు వేరమకాసీ’’తి ఆహ. సువణ్ణకారో తావదేవ సంవేగప్పత్తో హుత్వా ‘‘ఖమథ మే, భన్తే’’తి వత్వా థేరస్స పాదమూలే నిపజ్జి. తాత, అహం తయా న కిఞ్చి వుత్తో, సత్థారం ఖమాపేహీతి. కిన్తి కత్వా ఖమాపేమి, భన్తేతి. సువణ్ణపుప్ఫానం తయో కుమ్భే కత్వా అన్తోధాతునిధానే పక్ఖిపిత్వా అల్లవత్థో అల్లకేసో హుత్వా ఖమాపేహి, తాతాతి.

    Kassapasammāsambuddhassa hi cetiye kariyamāne eko khīṇāsavo cetiyaṭṭhānaṃ gantvā oloketvā, ‘‘tātā, kasmā cetiyassa uttarena mukhaṃ na uṭṭhahatī’’ti pucchi. ‘‘Suvaṇṇaṃ nappahotī’’ti āhaṃsu. Ahaṃ antogāmaṃ pavisitvā samādapessāmi, tumhe ādarena kammaṃ karothāti. So evaṃ vatvā nagaraṃ pavisitvā, ‘‘ammā, tātā, tumhākaṃ cetiyassa ekasmiṃ mukhe suvaṇṇaṃ nappahoti, suvaṇṇaṃ jānāthā’’ti mahājanaṃ samādapento suvaṇṇakārakulaṃ agamāsi. Suvaṇṇakāropi taṅkhaṇeyeva bhariyāya saddhiṃ kalahaṃ karonto nisinno hoti. Atha naṃ thero ‘‘cetiye tumhehi gahitamukhassa suvaṇṇaṃ nappahoti, taṃ jānituṃ vaṭṭatī’’ti āha. So bhariyāya kopena ‘‘tava satthāraṃ udake khipitvā gacchā’’ti āha. Atha naṃ sā ‘‘atisāhasikakammaṃ te kataṃ, mama kuddhena te ahameva akkositabbā vā paharitabbā vā, kasmā atītānāgatapaccuppannesu buddhesu veramakāsī’’ti āha. Suvaṇṇakāro tāvadeva saṃvegappatto hutvā ‘‘khamatha me, bhante’’ti vatvā therassa pādamūle nipajji. Tāta, ahaṃ tayā na kiñci vutto, satthāraṃ khamāpehīti. Kinti katvā khamāpemi, bhanteti. Suvaṇṇapupphānaṃ tayo kumbhe katvā antodhātunidhāne pakkhipitvā allavattho allakeso hutvā khamāpehi, tātāti.

    సో ‘‘సాధు, భన్తే’’తి వత్వా సువణ్ణపుప్ఫాని కరోన్తో తీసు పుత్తేసు జేట్ఠపుత్తం పక్కోసాపేత్వా ‘‘ఏహి, తాత, అహం సత్థారం వేరవచనేన అవచం, తస్మా ఇమాని పుప్ఫాని కత్వా ధాతునిధానే పక్ఖిపిత్వా ఖమాపేస్సామి, త్వమ్పి ఖో మే సహాయో హోహీ’’తి ఆహ. సో ‘‘న త్వం మయా వేరవచనం వదాపితో, త్వంయేవ కరోహీ’’తి కాతుం న ఇచ్ఛి. మజ్ఝిమపుత్తం పక్కోసిత్వా తథేవాహ, సోపి తథేవ వత్వా కాతుం న ఇచ్ఛి. కనిట్ఠం పక్కోసిత్వా తథేవాహ, సో ‘‘పితు ఉప్పన్నకిచ్చం నామ పుత్తస్స భారో’’తి వత్వా పితుసహాయో హుత్వా పుప్ఫాని అకాసి. సువణ్ణకారో విదత్థిప్పమాణానం పుప్ఫానం తయో కుమ్భే నిట్ఠాపేత్వా ధాతునిధానే పక్ఖిపిత్వా అల్లవత్థో అల్లకేసో సత్థారం ఖమాపేసి. ఇతి సో సత్తక్ఖత్తుం జాతకాలే ఉదకే పాతనం లభి. అయం పనస్స కోటియం ఠితో అత్తభావో. ఇధాపి తస్సేవ నిస్సన్దేన ఉదకే పాతితో. యే పనస్స ద్వే జేట్ఠభాతికా పుత్తా సువణ్ణపుప్ఫానం కరణకాలే సహాయా భవితుం న ఇచ్ఛింసు, తేసం తేన కారణేన సువణ్ణపబ్బతో న నిబ్బత్తి, జటిలస్స చేవ కనిట్ఠపుత్తస్స చ ఏకతో కతభావేన నిబ్బత్తి. ఇతి సో పుత్తే అనుసాసిత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా కతిపాహేనేవ అరహత్తం పాపుణి. సత్థా అపరేన సమయేన పఞ్చహి భిక్ఖుసతేహి సద్ధిం పిణ్డాయ చరన్తో తస్స పుత్తానం గేహద్వారం అగమాసి, తే బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స అడ్ఢమాసం భిక్ఖాదానం అదంసు.

    So ‘‘sādhu, bhante’’ti vatvā suvaṇṇapupphāni karonto tīsu puttesu jeṭṭhaputtaṃ pakkosāpetvā ‘‘ehi, tāta, ahaṃ satthāraṃ veravacanena avacaṃ, tasmā imāni pupphāni katvā dhātunidhāne pakkhipitvā khamāpessāmi, tvampi kho me sahāyo hohī’’ti āha. So ‘‘na tvaṃ mayā veravacanaṃ vadāpito, tvaṃyeva karohī’’ti kātuṃ na icchi. Majjhimaputtaṃ pakkositvā tathevāha, sopi tatheva vatvā kātuṃ na icchi. Kaniṭṭhaṃ pakkositvā tathevāha, so ‘‘pitu uppannakiccaṃ nāma puttassa bhāro’’ti vatvā pitusahāyo hutvā pupphāni akāsi. Suvaṇṇakāro vidatthippamāṇānaṃ pupphānaṃ tayo kumbhe niṭṭhāpetvā dhātunidhāne pakkhipitvā allavattho allakeso satthāraṃ khamāpesi. Iti so sattakkhattuṃ jātakāle udake pātanaṃ labhi. Ayaṃ panassa koṭiyaṃ ṭhito attabhāvo. Idhāpi tasseva nissandena udake pātito. Ye panassa dve jeṭṭhabhātikā puttā suvaṇṇapupphānaṃ karaṇakāle sahāyā bhavituṃ na icchiṃsu, tesaṃ tena kāraṇena suvaṇṇapabbato na nibbatti, jaṭilassa ceva kaniṭṭhaputtassa ca ekato katabhāvena nibbatti. Iti so putte anusāsitvā satthu santike pabbajitvā katipāheneva arahattaṃ pāpuṇi. Satthā aparena samayena pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ piṇḍāya caranto tassa puttānaṃ gehadvāraṃ agamāsi, te buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa aḍḍhamāsaṃ bhikkhādānaṃ adaṃsu.

    భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం ‘‘అజ్జాపి తే, ఆవుసో జటిల, అసీతిహత్థే సువణ్ణపబ్బతే చ పుత్తేసు చ తణ్హా అత్థీ’’తి. ‘‘న మే, ఆవుసో, ఏతేసు తణ్హా వా మానో వా అత్థీ’’తి. తే ‘‘అయం జటిలత్థేరో అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి వదింసు. సత్థా తేసం కథం సుత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, మమ పుత్తస్స తేసు తణ్హా వా మానో వా అత్థీ’’తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘ajjāpi te, āvuso jaṭila, asītihatthe suvaṇṇapabbate ca puttesu ca taṇhā atthī’’ti. ‘‘Na me, āvuso, etesu taṇhā vā māno vā atthī’’ti. Te ‘‘ayaṃ jaṭilatthero abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotī’’ti vadiṃsu. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘na, bhikkhave, mama puttassa tesu taṇhā vā māno vā atthī’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౬.

    416.

    ‘‘యోధ తణ్హం పహన్త్వాన, అనాగారో పరిబ్బజే;

    ‘‘Yodha taṇhaṃ pahantvāna, anāgāro paribbaje;

    తణ్హాభవపరిక్ఖీణం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Taṇhābhavaparikkhīṇaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తస్సత్థో – యో ఇధ లోకే ఛద్వారికం తణ్హం వా మానం వా జహిత్వా ఘరావాసేన అనత్థికో అనాగారో హుత్వా పరిబ్బజతి, తణ్హాయ చేవ భవస్స చ పరిక్ఖీణత్తా తణ్హాభవపరిక్ఖీణం తమహం బ్రాహ్మణం వదామీతి.

    Tassattho – yo idha loke chadvārikaṃ taṇhaṃ vā mānaṃ vā jahitvā gharāvāsena anatthiko anāgāro hutvā paribbajati, taṇhāya ceva bhavassa ca parikkhīṇattā taṇhābhavaparikkhīṇaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    జటిలత్థేరవత్థు తేత్తింసతిమం.

    Jaṭilattheravatthu tettiṃsatimaṃ.

    ౩౪. జోతికత్థేరవత్థు

    34. Jotikattheravatthu

    యోధ తణ్హన్తి పున ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో జోతికత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yodha taṇhanti puna imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto jotikattheraṃ ārabbha kathesi.

    అజాతసత్తుకుమారో హి దేవదత్తేన సద్ధిం ఏకతో హుత్వా పితరం ఘాతేత్వా రజ్జే పతిట్ఠితో ‘‘జోతికసేట్ఠిస్స మహాపాసాదం గణ్హిస్సామీ’’తి యుద్ధసజ్జో నిక్ఖమిత్వా మణిపాకారే సపరివారస్స అత్తనో ఛాయం దిస్వా ‘‘గహపతికో యుద్ధసజ్జో హుత్వా బలం ఆదాయ నిక్ఖన్తో’’తి సల్లక్ఖేత్వా ఉపగన్తుం న విసహి. సేట్ఠిపి తం దివసం ఉపోసథికో హుత్వా పాతోవ భుత్తపాతరాసో విహారం గన్త్వా సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుణన్తో నిసిన్నో హోతి. పఠమే ద్వారకోట్ఠకే ఆరక్ఖం గహేత్వా ఠితో పన యమకోళి నామ యక్ఖో తం దిస్వా ‘‘కహం గచ్ఛసీ’’తి సపరివారం విద్ధంసేత్వా దిసావిదిసాసు అనుబన్ధి. రాజా విహారమేవ అగమాసి.

    Ajātasattukumāro hi devadattena saddhiṃ ekato hutvā pitaraṃ ghātetvā rajje patiṭṭhito ‘‘jotikaseṭṭhissa mahāpāsādaṃ gaṇhissāmī’’ti yuddhasajjo nikkhamitvā maṇipākāre saparivārassa attano chāyaṃ disvā ‘‘gahapatiko yuddhasajjo hutvā balaṃ ādāya nikkhanto’’ti sallakkhetvā upagantuṃ na visahi. Seṭṭhipi taṃ divasaṃ uposathiko hutvā pātova bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ suṇanto nisinno hoti. Paṭhame dvārakoṭṭhake ārakkhaṃ gahetvā ṭhito pana yamakoḷi nāma yakkho taṃ disvā ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti saparivāraṃ viddhaṃsetvā disāvidisāsu anubandhi. Rājā vihārameva agamāsi.

    అథ నం సేట్ఠి దిస్వావ ‘‘కిం, దేవా’’తి వత్వా ఉట్ఠాయాసనా అట్ఠాసి. గహపతి, కిం త్వం తవ పురిసే ‘‘మయా సద్ధిం యుజ్ఝథా’’తి ఆణాపేత్వా ఇధాగమ్మ ధమ్మం సుణన్తో వియ నిసిన్నోతి. కిం పన దేవో మమ గేహం గణ్హితుం గతోతి? ఆమ, గతోమ్హీతి. మమ అనిచ్ఛాయ మమ గేహం గణ్హితుం రాజసహస్సమ్పి న సక్కోతి, దేవాతి. సో ‘‘కిం పన త్వం రాజా భవిస్ససీ’’తి కుజ్ఝి. నాహం రాజా, మమ సన్తకం పన దసికసుత్తమ్పి మమ అనిచ్ఛాయ రాజూహి వా చోరేహి వా గహేతుం న సక్కాతి. కిం పనాహం తవ రుచియా గణ్హిస్సామీతి? తేన హి, దేవ, ఇమా మే దససు అఙ్గులీసు వీసతి ముద్దికా, ఇమాహం తుమ్హాకం న దేమి. సచే సక్కోథ, గణ్హథాతి . సో పన రాజా భూమియం ఉక్కుటికం నిసీదిత్వా ఉల్లఙ్ఘన్తో అట్ఠారసహత్థం ఠానం అభిరుహతి, ఠత్వా ఉల్లఙ్ఘన్తో అసీతిహత్థం ఠానం అభిరుహతి. ఏవంమహాబలో సమానోపి ఇతో చితో చ పరివత్తేన్తో ఏకం ముద్దికమ్పి కడ్ఢితుం నాసక్ఖి. అథ నం సేట్ఠి ‘‘సాటకం పత్థర, దేవా’’తి వత్వా అఙ్గులియో ఉజుకా అకాసి, వీసతిపి ముద్దికా నిక్ఖమింసు. అథ నం సేట్ఠి ‘‘ఏవం, దేవ, మమ సన్తకం మమ అనిచ్ఛాయ న సక్కా గణ్హితు’’న్తి వత్వా రఞ్ఞో కిరియాయ ఉప్పన్నసంవేగో ‘‘పబ్బజితుం మే అనుజాన, దేవా’’తి ఆహ. సో ‘‘ఇమస్మిం పబ్బజితే సుఖం పాసాదం గణ్హిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ఏకవచనేనేవ ‘‘త్వం పబ్బజాహీ’’తి ఆహ. సో సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా న చిరస్సేవ అరహత్తం పత్వా జోతికత్థేరో నామ అహోసి. తస్స అరహత్తం పత్తక్ఖణేయేవ సబ్బాపి సా సమ్పత్తి అన్తరధాయి, తమ్పిస్స సతులకాయిం నామ భరియం దేవతా ఉత్తరకురుమేవ నయింసు.

    Atha naṃ seṭṭhi disvāva ‘‘kiṃ, devā’’ti vatvā uṭṭhāyāsanā aṭṭhāsi. Gahapati, kiṃ tvaṃ tava purise ‘‘mayā saddhiṃ yujjhathā’’ti āṇāpetvā idhāgamma dhammaṃ suṇanto viya nisinnoti. Kiṃ pana devo mama gehaṃ gaṇhituṃ gatoti? Āma, gatomhīti. Mama anicchāya mama gehaṃ gaṇhituṃ rājasahassampi na sakkoti, devāti. So ‘‘kiṃ pana tvaṃ rājā bhavissasī’’ti kujjhi. Nāhaṃ rājā, mama santakaṃ pana dasikasuttampi mama anicchāya rājūhi vā corehi vā gahetuṃ na sakkāti. Kiṃ panāhaṃ tava ruciyā gaṇhissāmīti? Tena hi, deva, imā me dasasu aṅgulīsu vīsati muddikā, imāhaṃ tumhākaṃ na demi. Sace sakkotha, gaṇhathāti . So pana rājā bhūmiyaṃ ukkuṭikaṃ nisīditvā ullaṅghanto aṭṭhārasahatthaṃ ṭhānaṃ abhiruhati, ṭhatvā ullaṅghanto asītihatthaṃ ṭhānaṃ abhiruhati. Evaṃmahābalo samānopi ito cito ca parivattento ekaṃ muddikampi kaḍḍhituṃ nāsakkhi. Atha naṃ seṭṭhi ‘‘sāṭakaṃ patthara, devā’’ti vatvā aṅguliyo ujukā akāsi, vīsatipi muddikā nikkhamiṃsu. Atha naṃ seṭṭhi ‘‘evaṃ, deva, mama santakaṃ mama anicchāya na sakkā gaṇhitu’’nti vatvā rañño kiriyāya uppannasaṃvego ‘‘pabbajituṃ me anujāna, devā’’ti āha. So ‘‘imasmiṃ pabbajite sukhaṃ pāsādaṃ gaṇhissāmī’’ti cintetvā ekavacaneneva ‘‘tvaṃ pabbajāhī’’ti āha. So satthu santike pabbajitvā na cirasseva arahattaṃ patvā jotikatthero nāma ahosi. Tassa arahattaṃ pattakkhaṇeyeva sabbāpi sā sampatti antaradhāyi, tampissa satulakāyiṃ nāma bhariyaṃ devatā uttarakurumeva nayiṃsu.

    అథేకదివసం భిక్ఖూ తం ఆమన్తేత్వా, ‘‘ఆవుసో జోతిక, తస్మిం పన తే పాసాదే వా ఇత్థియా వా తణ్హా అత్థీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘నత్థావుసో’’తి వుత్తే సత్థు ఆరోచేసుం – ‘‘అయం, భన్తే, అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి. సత్థా ‘‘నత్థేవ, భిక్ఖవే, మమ పుత్తస్స తస్మిం తణ్హా’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Athekadivasaṃ bhikkhū taṃ āmantetvā, ‘‘āvuso jotika, tasmiṃ pana te pāsāde vā itthiyā vā taṇhā atthī’’ti pucchitvā ‘‘natthāvuso’’ti vutte satthu ārocesuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotī’’ti. Satthā ‘‘nattheva, bhikkhave, mama puttassa tasmiṃ taṇhā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౬.

    416.

    ‘‘యోధ తణ్హం పహన్త్వాన, అనాగారో పరిబ్బజే;

    ‘‘Yodha taṇhaṃ pahantvāna, anāgāro paribbaje;

    తణ్హాభవపరిక్ఖీణం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Taṇhābhavaparikkhīṇaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ఇమిస్సా గాథాయత్థో హేట్ఠా జటిలత్థేరవత్థుమ్హి వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో.

    Imissā gāthāyattho heṭṭhā jaṭilattheravatthumhi vuttanayeneva veditabbo.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    జోతికత్థేరవత్థు చతుతింసతిమం.

    Jotikattheravatthu catutiṃsatimaṃ.

    ౩౫. నటపుత్తకత్థేరవత్థు

    35. Naṭaputtakattheravatthu

    హిత్వాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో ఏకం నటపుత్తకం ఆరబ్భ కథేసి.

    Hitvāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto ekaṃ naṭaputtakaṃ ārabbha kathesi.

    సో కిర ఏకం నటకీళం కీళయమానో విచరన్తో సత్థు ధమ్మకథం సుత్వా పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణి. తస్మిం బుద్ధప్పముఖేన భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పిణ్డాయ పవిసన్తే భిక్ఖూ ఏకం నటపుత్తం కీళన్తం దిస్వా, ‘‘ఆవుసో, ఏస తయా కీళితకీళితం కీళతి, అత్థి ను ఖో తే ఏత్థ సినేహో’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘నత్థీ’’తి వుత్తే ‘‘అయం, భన్తే, అభూతం వత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి ఆహంసు. సత్థా తేసం కథం సుత్వా, ‘‘భిక్ఖవే, మమ పుత్తో సబ్బయోగే అతిక్కన్తో’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    So kira ekaṃ naṭakīḷaṃ kīḷayamāno vicaranto satthu dhammakathaṃ sutvā pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tasmiṃ buddhappamukhena bhikkhusaṅghena saddhiṃ piṇḍāya pavisante bhikkhū ekaṃ naṭaputtaṃ kīḷantaṃ disvā, ‘‘āvuso, esa tayā kīḷitakīḷitaṃ kīḷati, atthi nu kho te ettha sineho’’ti pucchitvā ‘‘natthī’’ti vutte ‘‘ayaṃ, bhante, abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotī’’ti āhaṃsu. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘bhikkhave, mama putto sabbayoge atikkanto’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౭.

    417.

    ‘‘హిత్వా మానుసకం యోగం, దిబ్బం యోగం ఉపచ్చగా;

    ‘‘Hitvā mānusakaṃ yogaṃ, dibbaṃ yogaṃ upaccagā;

    సబ్బయోగవిసంయుత్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Sabbayogavisaṃyuttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ మానుసకం యోగన్తి మానుసకం ఆయుఞ్చేవ పఞ్చ కామగుణే చ. దిబ్బయోగేపి ఏసేవ నయో. ఉపచ్చగాతి యో మానుసకం యోగం హిత్వా దిబ్బం యోగం అతిక్కన్తో, తం సబ్బేహి చతూహిపి యోగేహి విసంయుత్తం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha mānusakaṃ yoganti mānusakaṃ āyuñceva pañca kāmaguṇe ca. Dibbayogepi eseva nayo. Upaccagāti yo mānusakaṃ yogaṃ hitvā dibbaṃ yogaṃ atikkanto, taṃ sabbehi catūhipi yogehi visaṃyuttaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    నటపుత్తకత్థేరవత్థు పఞ్చతింసతిమం.

    Naṭaputtakattheravatthu pañcatiṃsatimaṃ.

    ౩౬. నటపుత్తకత్థేరవత్థు

    36. Naṭaputtakattheravatthu

    హిత్వా రతిఞ్చాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో ఏకం నటపుత్తకంయేవ ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు పురిమసదిసమేవ. ఇధ పన సత్థా, ‘‘భిక్ఖవే, మమ పుత్తో రతిఞ్చ అరతిఞ్చ పహాయ ఠితో’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Hitvā ratiñcāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto ekaṃ naṭaputtakaṃyeva ārabbha kathesi. Vatthu purimasadisameva. Idha pana satthā, ‘‘bhikkhave, mama putto ratiñca aratiñca pahāya ṭhito’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౧౮.

    418.

    ‘‘హిత్వా రతిఞ్చ అరతిఞ్చ, సీతిభూతం నిరూపధిం;

    ‘‘Hitvā ratiñca aratiñca, sītibhūtaṃ nirūpadhiṃ;

    సబ్బలోకాభిభుం వీరం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Sabbalokābhibhuṃ vīraṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ రతిన్తి పఞ్చకామగుణరతిం. అరతిన్తి అరఞ్ఞవాసే ఉక్కణ్ఠితత్తం. సీతిభూతన్తి నిబ్బుతం. నిరూపధిన్తి నిరుపక్కిలేసం. వీరన్తి తం ఏవరూపం సబ్బం ఖన్ధలోకం అభిభవిత్వా ఠితం వీరియవన్తం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha ratinti pañcakāmaguṇaratiṃ. Aratinti araññavāse ukkaṇṭhitattaṃ. Sītibhūtanti nibbutaṃ. Nirūpadhinti nirupakkilesaṃ. Vīranti taṃ evarūpaṃ sabbaṃ khandhalokaṃ abhibhavitvā ṭhitaṃ vīriyavantaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    నటపుత్తకత్థేరవత్థు ఛత్తింసతిమం.

    Naṭaputtakattheravatthu chattiṃsatimaṃ.

    ౩౭. వఙ్గీసత్థేరవత్థు

    37. Vaṅgīsattheravatthu

    చుతిం యో వేదీతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో వఙ్గీసత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి.

    Cutiṃyo vedīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto vaṅgīsattheraṃ ārabbha kathesi.

    రాజగహే కిరేకో బ్రాహ్మణో వఙ్గీసో నామ మతమనుస్సానం సీసం ఆకోటేత్వా ‘‘ఇదం నిరయే నిబ్బత్తస్స సీసం, ఇదం తిరచ్ఛానయోనియం, ఇదం పేత్తివిసయే, ఇదం మనుస్సలోకే, ఇదం దేవలోకే నిబ్బత్తస్స సీస’’న్తి జానాతి. బ్రాహ్మణా ‘‘సక్కా ఇమం నిస్సాయ లోకం ఖాదితు’’న్తి చిన్తేత్వా తం ద్వే రత్తవత్థాని పరిదహాపేత్వా ఆదాయ జనపదం చరన్తా మనుస్సే వదన్తి ‘‘ఏసో వఙ్గీసో నామ బ్రాహ్మణో మతమనుస్సానం సీసం ఆకోటేత్వా నిబ్బత్తట్ఠానం జానాతి, అత్తనో ఞాతకానం నిబ్బత్తట్ఠానం పుచ్ఛథా’’తి. మనుస్సా యథాబలం దసపి కహాపణే వీసతిపి సతమ్పి దత్వా ఞాతకానం నిబ్బత్తట్ఠానం పుచ్ఛన్తి. తే అనుపుబ్బేన సావత్థిం పత్వా జేతవనస్స అవిదూరే నివాసం గణ్హింసు. తే భుత్తపాతరాసా మహాజనం గన్ధమాలాదిహత్థం ధమ్మస్సవనాయ గచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘కహం గచ్ఛథా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘విహారం ధమ్మస్సవనాయా’’తి వుత్తే ‘‘తత్థ గన్త్వా కిం కరిస్సథ, అమ్హాకం వఙ్గీసబ్రాహ్మణేన సదిసో నామ నత్థి, మతమనుస్సానం సీసం ఆకోటేత్వా నిబ్బత్తట్ఠానం జానాతి, ఞాతకానం నిబ్బత్తట్ఠానం పుచ్ఛథా’’తి ఆహంసు. తే ‘‘వఙ్గీసో కిం జానాతి , అమ్హాకం సత్థారా సదిసో నామ నత్థీ’’తి వత్వా ఇతరేహిపి ‘‘వఙ్గీససదిసో నత్థీ’’తి వుత్తే కథం వడ్ఢేత్వా ‘‘ఏథ, దాని వో వఙ్గీసస్స వా అమ్హాకం వా సత్థు జాననభావం జానిస్సామా’’తి తే ఆదాయ విహారం అగమంసు. సత్థా తేసం ఆగమనభావం ఞత్వా నిరయే తిరచ్ఛానయోనియం మనుస్సలోకే దేవలోకేతి చతూసు ఠానేసు నిబ్బత్తానం చత్తారి సీసాని, ఖీణాసవసీసఞ్చాతి పఞ్చ సీసాని ఆహరాపేత్వా పటిపాటియా ఠపేత్వా ఆగతకాలే వఙ్గీసం పుచ్ఛి – ‘‘త్వం కిర సీసం ఆకోటేత్వా మతకానం నిబ్బత్తట్ఠానం జానాసీ’’తి? ‘‘ఆమ, జానామీ’’తి. ‘‘ఇదం కస్స సీస’’న్తి? సో తం ఆకోటేత్వా ‘‘నిరయే నిబ్బత్తస్సా’’తి ఆహ. అథస్స సత్థా ‘‘సాధు సాధూ’’తి సాధుకారం దత్వా ఇతరానిపి తీణి సీసాని పుచ్ఛిత్వా తేన అవిరజ్ఝిత్వా వుత్తవుత్తక్ఖణే తథేవ తస్స సాధుకారం దత్వా పఞ్చమం సీసం దస్సేత్వా ‘‘ఇదం కస్స సీస’’న్తి పుచ్ఛి, సో తమ్పి ఆకోటేత్వా నిబ్బత్తట్ఠానం న జానాతి.

    Rājagahe kireko brāhmaṇo vaṅgīso nāma matamanussānaṃ sīsaṃ ākoṭetvā ‘‘idaṃ niraye nibbattassa sīsaṃ, idaṃ tiracchānayoniyaṃ, idaṃ pettivisaye, idaṃ manussaloke, idaṃ devaloke nibbattassa sīsa’’nti jānāti. Brāhmaṇā ‘‘sakkā imaṃ nissāya lokaṃ khāditu’’nti cintetvā taṃ dve rattavatthāni paridahāpetvā ādāya janapadaṃ carantā manusse vadanti ‘‘eso vaṅgīso nāma brāhmaṇo matamanussānaṃ sīsaṃ ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ jānāti, attano ñātakānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ pucchathā’’ti. Manussā yathābalaṃ dasapi kahāpaṇe vīsatipi satampi datvā ñātakānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ pucchanti. Te anupubbena sāvatthiṃ patvā jetavanassa avidūre nivāsaṃ gaṇhiṃsu. Te bhuttapātarāsā mahājanaṃ gandhamālādihatthaṃ dhammassavanāya gacchantaṃ disvā ‘‘kahaṃ gacchathā’’ti pucchitvā ‘‘vihāraṃ dhammassavanāyā’’ti vutte ‘‘tattha gantvā kiṃ karissatha, amhākaṃ vaṅgīsabrāhmaṇena sadiso nāma natthi, matamanussānaṃ sīsaṃ ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ jānāti, ñātakānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ pucchathā’’ti āhaṃsu. Te ‘‘vaṅgīso kiṃ jānāti , amhākaṃ satthārā sadiso nāma natthī’’ti vatvā itarehipi ‘‘vaṅgīsasadiso natthī’’ti vutte kathaṃ vaḍḍhetvā ‘‘etha, dāni vo vaṅgīsassa vā amhākaṃ vā satthu jānanabhāvaṃ jānissāmā’’ti te ādāya vihāraṃ agamaṃsu. Satthā tesaṃ āgamanabhāvaṃ ñatvā niraye tiracchānayoniyaṃ manussaloke devaloketi catūsu ṭhānesu nibbattānaṃ cattāri sīsāni, khīṇāsavasīsañcāti pañca sīsāni āharāpetvā paṭipāṭiyā ṭhapetvā āgatakāle vaṅgīsaṃ pucchi – ‘‘tvaṃ kira sīsaṃ ākoṭetvā matakānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ jānāsī’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Idaṃ kassa sīsa’’nti? So taṃ ākoṭetvā ‘‘niraye nibbattassā’’ti āha. Athassa satthā ‘‘sādhu sādhū’’ti sādhukāraṃ datvā itarānipi tīṇi sīsāni pucchitvā tena avirajjhitvā vuttavuttakkhaṇe tatheva tassa sādhukāraṃ datvā pañcamaṃ sīsaṃ dassetvā ‘‘idaṃ kassa sīsa’’nti pucchi, so tampi ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ na jānāti.

    అథ నం సత్థా ‘‘కిం, వఙ్గీస, న జానాసీ’’తి వత్వా, ‘‘ఆమ, న జానామీ’’తి వుత్తే ‘‘అహం జానామీ’’తి ఆహ. అథ నం వఙ్గీసో యాచి ‘‘దేథ మే ఇమం మన్త’’న్తి. న సక్కా అపబ్బజితస్స దాతున్తి. సో ‘‘ఇమస్మిం మన్తే గహితే సకలజమ్బుదీపే అహం జేట్ఠకో భవిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా తే బ్రాహ్మణే ‘‘తుమ్హే తత్థేవ కతిపాహం వసథ, అహం పబ్బజిస్సామీ’’తి ఉయ్యోజేత్వా సత్థు సన్తికే పబ్బజిత్వా లద్ధూపసమ్పదో వఙ్గీసత్థేరో నామ అహోసి. అథస్స సత్థా ద్వత్తింసాకారకమ్మట్ఠానం దత్వా ‘‘మన్తస్స పరికమ్మం సజ్ఝాయాహీ’’తి ఆహ. సో తం సజ్ఝాయన్తో అన్తరన్తరా బ్రాహ్మణేహి ‘‘గహితో తే మన్తో’’తి పుచ్ఛియమానో ‘‘ఆగమేథ తావ, గణ్హామీ’’తి వత్వా కతిపాహేనేవ అరహత్తం పత్వా పున బ్రాహ్మణేహి పుట్ఠో ‘‘అభబ్బో దానాహం, ఆవుసో, గన్తు’’న్తి ఆహ. తం సుత్వా భిక్ఖూ ‘‘అయం, భన్తే, అభూతేన అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి సత్థు ఆరోచేసుం. సత్థా ‘‘మా, భిక్ఖవే, ఏవం అవచుత్థ, ఇదాని, భిక్ఖవే, మమ పుత్తో చుతిపటిసన్ధికుసలో జాతో’’తి వత్వా ఇమా గాథా అభాసి –

    Atha naṃ satthā ‘‘kiṃ, vaṅgīsa, na jānāsī’’ti vatvā, ‘‘āma, na jānāmī’’ti vutte ‘‘ahaṃ jānāmī’’ti āha. Atha naṃ vaṅgīso yāci ‘‘detha me imaṃ manta’’nti. Na sakkā apabbajitassa dātunti. So ‘‘imasmiṃ mante gahite sakalajambudīpe ahaṃ jeṭṭhako bhavissāmī’’ti cintetvā te brāhmaṇe ‘‘tumhe tattheva katipāhaṃ vasatha, ahaṃ pabbajissāmī’’ti uyyojetvā satthu santike pabbajitvā laddhūpasampado vaṅgīsatthero nāma ahosi. Athassa satthā dvattiṃsākārakammaṭṭhānaṃ datvā ‘‘mantassa parikammaṃ sajjhāyāhī’’ti āha. So taṃ sajjhāyanto antarantarā brāhmaṇehi ‘‘gahito te manto’’ti pucchiyamāno ‘‘āgametha tāva, gaṇhāmī’’ti vatvā katipāheneva arahattaṃ patvā puna brāhmaṇehi puṭṭho ‘‘abhabbo dānāhaṃ, āvuso, gantu’’nti āha. Taṃ sutvā bhikkhū ‘‘ayaṃ, bhante, abhūtena aññaṃ byākarotī’’ti satthu ārocesuṃ. Satthā ‘‘mā, bhikkhave, evaṃ avacuttha, idāni, bhikkhave, mama putto cutipaṭisandhikusalo jāto’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –

    ౪౧౯.

    419.

    ‘‘చుతిం యో వేది సత్తానం, ఉపపత్తిఞ్చ సబ్బసో;

    ‘‘Cutiṃ yo vedi sattānaṃ, upapattiñca sabbaso;

    అసత్తం సుగతం బుద్ధం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణం.

    Asattaṃ sugataṃ buddhaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ.

    ౪౨౦.

    420.

    ‘‘యస్స గతిం న జానన్తి, దేవా గన్ధబ్బమానుసా;

    ‘‘Yassa gatiṃ na jānanti, devā gandhabbamānusā;

    ఖీణాసవం అరహన్తం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Khīṇāsavaṃ arahantaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ యో వేదీతి యో సత్తానం సబ్బాకారేన చుతిఞ్చ పటిసన్ధిఞ్చ పాకటం కత్వా జానాతి, తమహం అలగ్గతాయ అసత్తం, పటిపత్తియా సుట్ఠు గతత్తా సుగతం, చతున్నం సచ్చానం బుద్ధతాయ బుద్ధం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో. యస్సాతి యస్సేతే దేవాదయో గతిం న జానన్తి, తమహం ఆసవానం ఖీణతాయ ఖీణాసవం, కిలేసేహి ఆరకత్తా అరహన్తం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha yo vedīti yo sattānaṃ sabbākārena cutiñca paṭisandhiñca pākaṭaṃ katvā jānāti, tamahaṃ alaggatāya asattaṃ, paṭipattiyā suṭṭhu gatattā sugataṃ, catunnaṃ saccānaṃ buddhatāya buddhaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho. Yassāti yassete devādayo gatiṃ na jānanti, tamahaṃ āsavānaṃ khīṇatāya khīṇāsavaṃ, kilesehi ārakattā arahantaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    వఙ్గీసత్థేరవత్థు సత్తతింసతిమం.

    Vaṅgīsattheravatthu sattatiṃsatimaṃ.

    ౩౮. ధమ్మదిన్నత్థేరీవత్థు

    38. Dhammadinnattherīvatthu

    యస్సాతి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా వేళువనే విహరన్తో ధమ్మదిన్నం నామ భిక్ఖునిం ఆరబ్భ కథేసి.

    Yassāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto dhammadinnaṃ nāma bhikkhuniṃ ārabbha kathesi.

    ఏకదివసఞ్హి తస్సా గిహికాలే సామికో విసాఖో ఉపాసకో సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుత్వా అనాగామిఫలం పత్వా చిన్తేసి – ‘‘మయా సబ్బం సాపతేయ్యం ధమ్మదిన్నం పటిచ్ఛాపేతుం వట్టతీ’’తి. సో తతో పుబ్బే ఆగచ్ఛన్తో ధమ్మదిన్నం వాతపానేన ఓలోకేన్తిం దిస్వా సితం కరోతి. తం దివసం పన వాతపానేన ఠితం అనోలోకేన్తోవ అగమాసి. సా ‘‘కిం ను ఖో ఇద’’న్తి చిన్తేత్వా ‘‘హోతు, భోజనకాలే జానిస్సామీ’’తి భోజనవేలాయ భత్తం ఉపనామేసి. సో అఞ్ఞేసు దివసేసు ‘‘ఏహి, ఏకతో భుఞ్జామా’’తి వదతి, తం దివసం పన తుణ్హీభూతోవ భుఞ్జి. సా ‘‘కేనచిదేవ కారణేన కుపితో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేసి. అథ నం విసాఖో సుఖనిసిన్నవేలాయ తం పక్కోసిత్వా ‘‘ధమ్మదిన్నే ఇమస్మిం గేహే సబ్బం సాపతేయ్యం పటిచ్ఛాహీ’’తి ఆహ. సా ‘‘కుద్ధా నామ సాపతేయ్యం న పటిచ్ఛాపేన్తి, కిం ను ఖో ఏత’’న్తి చిన్తేత్వా ‘‘తుమ్హే పన, సామీ’’తి ఆహ. అహం ఇతో పట్ఠాయ న కిఞ్చి విచారేమీతి. తుమ్హేహి ఛడ్డితం ఖేళం కో పటిచ్ఛిస్సతి, ఏవం సన్తే మమ పబ్బజ్జం అనుజానాథాతి. సో ‘‘సాధు, భద్దే’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా మహన్తేన సక్కారేన తం భిక్ఖునీఉపస్సయం నేత్వా పబ్బాజేసి. సా లద్ధూపసమ్పదా ధమ్మదిన్నత్థేరీ నామ అహోసి.

    Ekadivasañhi tassā gihikāle sāmiko visākho upāsako satthu santike dhammaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patvā cintesi – ‘‘mayā sabbaṃ sāpateyyaṃ dhammadinnaṃ paṭicchāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. So tato pubbe āgacchanto dhammadinnaṃ vātapānena olokentiṃ disvā sitaṃ karoti. Taṃ divasaṃ pana vātapānena ṭhitaṃ anolokentova agamāsi. Sā ‘‘kiṃ nu kho ida’’nti cintetvā ‘‘hotu, bhojanakāle jānissāmī’’ti bhojanavelāya bhattaṃ upanāmesi. So aññesu divasesu ‘‘ehi, ekato bhuñjāmā’’ti vadati, taṃ divasaṃ pana tuṇhībhūtova bhuñji. Sā ‘‘kenacideva kāraṇena kupito bhavissatī’’ti cintesi. Atha naṃ visākho sukhanisinnavelāya taṃ pakkositvā ‘‘dhammadinne imasmiṃ gehe sabbaṃ sāpateyyaṃ paṭicchāhī’’ti āha. Sā ‘‘kuddhā nāma sāpateyyaṃ na paṭicchāpenti, kiṃ nu kho eta’’nti cintetvā ‘‘tumhe pana, sāmī’’ti āha. Ahaṃ ito paṭṭhāya na kiñci vicāremīti. Tumhehi chaḍḍitaṃ kheḷaṃ ko paṭicchissati, evaṃ sante mama pabbajjaṃ anujānāthāti. So ‘‘sādhu, bhadde’’ti sampaṭicchitvā mahantena sakkārena taṃ bhikkhunīupassayaṃ netvā pabbājesi. Sā laddhūpasampadā dhammadinnattherī nāma ahosi.

    సా పవివేకకామతాయ భిక్ఖునీహి సద్ధిం జనపదం గన్త్వా తత్థ విహరన్తీ న చిరస్సేవ సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పత్వా ‘‘ఇదాని మం నిస్సాయ ఞాతిజనా పుఞ్ఞాని కరిస్సన్తీ’’తి పునదేవ రాజగహం పచ్చాగఞ్ఛి. ఉపాసకో తస్సా ఆగతభావం సుత్వా ‘‘కేన ను ఖో కారణేన ఆగతా’’తి భిక్ఖునీఉపస్సయం గన్త్వా థేరిం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసిన్నో ‘‘ఉక్కణ్ఠితా ను ఖోసి, అయ్యేతి వత్తుం అప్పతిరూపం, పఞ్హమేకం నం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా సోతాపత్తిమగ్గే పఞ్హం పుచ్ఛి, సా తం విస్సజ్జేసి. ఉపాసకో తేనేవ ఉపాయేన సేసమగ్గేసుపి పఞ్హం పుచ్ఛిత్వా అతిక్కమ్మ పఞ్హస్స పుట్ఠకాలే తాయ ‘‘అచ్చయాసి, ఆవుసో, విసాఖా’’తి వత్వా ‘‘ఆకఙ్ఖమానో సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ఇమం పఞ్హం పుచ్ఛేయ్యాసీ’’తి వుత్తే థేరిం వన్దిత్వా ఉట్ఠాయాసనా సత్థు సన్తికం గన్త్వా తం కథాసల్లాపం సబ్బం భగవతో ఆరోచేసి. సత్థా ‘‘సుకథితం మమ ధీతాయ ధమ్మదిన్నాయ, అహమ్పేతం పఞ్హం విస్సజ్జేన్తో ఏవమేవ విస్సజ్జేయ్య’’న్తి వత్వా ధమ్మం దేసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Sā pavivekakāmatāya bhikkhunīhi saddhiṃ janapadaṃ gantvā tattha viharantī na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā ‘‘idāni maṃ nissāya ñātijanā puññāni karissantī’’ti punadeva rājagahaṃ paccāgañchi. Upāsako tassā āgatabhāvaṃ sutvā ‘‘kena nu kho kāraṇena āgatā’’ti bhikkhunīupassayaṃ gantvā theriṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘ukkaṇṭhitā nu khosi, ayyeti vattuṃ appatirūpaṃ, pañhamekaṃ naṃ pucchissāmī’’ti cintetvā sotāpattimagge pañhaṃ pucchi, sā taṃ vissajjesi. Upāsako teneva upāyena sesamaggesupi pañhaṃ pucchitvā atikkamma pañhassa puṭṭhakāle tāya ‘‘accayāsi, āvuso, visākhā’’ti vatvā ‘‘ākaṅkhamāno satthāraṃ upasaṅkamitvā imaṃ pañhaṃ puccheyyāsī’’ti vutte theriṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā satthu santikaṃ gantvā taṃ kathāsallāpaṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi. Satthā ‘‘sukathitaṃ mama dhītāya dhammadinnāya, ahampetaṃ pañhaṃ vissajjento evameva vissajjeyya’’nti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ౪౨౧.

    421.

    ‘‘యస్స పురే చ పచ్ఛా చ, మజ్ఝే చ నత్థి కిఞ్చనం;

    ‘‘Yassa pure ca pacchā ca, majjhe ca natthi kiñcanaṃ;

    అకిఞ్చనం అనాదానం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Akiñcanaṃ anādānaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తత్థ పురేతి అతీతేసు ఖన్ధేసు. పచ్ఛాతి అనాగతేసు ఖన్ధేసు. మజ్ఝేతి పచ్చుప్పన్నేసు ఖన్ధేసు. నత్థి కిఞ్చనన్తి యస్సేతేసు ఠానేసు తణ్హాగాహసఙ్ఖాతం కిఞ్చనం నత్థి, తమహం రాగకిఞ్చనాదీహి అకిఞ్చనం కస్సచి గహణస్స అభావేన అనాదానం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tattha pureti atītesu khandhesu. Pacchāti anāgatesu khandhesu. Majjheti paccuppannesu khandhesu. Natthi kiñcananti yassetesu ṭhānesu taṇhāgāhasaṅkhātaṃ kiñcanaṃ natthi, tamahaṃ rāgakiñcanādīhi akiñcanaṃ kassaci gahaṇassa abhāvena anādānaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    ధమ్మదిన్నత్థేరీవత్థు అట్ఠతింసతిమం.

    Dhammadinnattherīvatthu aṭṭhatiṃsatimaṃ.

    ౩౯. అఙ్గులిమాలత్థేరవత్థు

    39. Aṅgulimālattheravatthu

    ఉసభన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఙ్గులిమాలత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు ‘‘న వే కదరియా దేవలోకం వజన్తీ’’తి (ధ॰ ప॰ ౧౭౭) గాథావణ్ణనాయ వుత్తమేవ. వుత్తఞ్హి తత్థ –

    Usabhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aṅgulimālattheraṃ ārabbha kathesi. Vatthu ‘‘na ve kadariyā devalokaṃ vajantī’’ti (dha. pa. 177) gāthāvaṇṇanāya vuttameva. Vuttañhi tattha –

    భిక్ఖూ అఙ్గులిమాలం పుచ్ఛింసు – ‘‘కిం ను ఖో, ఆవుసో అఙ్గులిమాల, దుట్ఠహత్థిం ఛత్తం ధారేత్వా ఠితం దిస్వా భాయీ’’తి? ‘‘న భాయిం, ఆవుసో’’తి. తే సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహంసు – ‘‘అఙ్గులిమాలో, భన్తే, అఞ్ఞం బ్యాకరోతీ’’తి. సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, మమ పుత్తో అఙ్గులిమాలో భాయతి. ఖీణాసవఉసభానఞ్హి అన్తరే జేట్ఠకఉసభా మమ పుత్తసదిసా భిక్ఖూ న భాయన్తీ’’తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –

    Bhikkhū aṅgulimālaṃ pucchiṃsu – ‘‘kiṃ nu kho, āvuso aṅgulimāla, duṭṭhahatthiṃ chattaṃ dhāretvā ṭhitaṃ disvā bhāyī’’ti? ‘‘Na bhāyiṃ, āvuso’’ti. Te satthāraṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘aṅgulimālo, bhante, aññaṃ byākarotī’’ti. Satthā ‘‘na, bhikkhave, mama putto aṅgulimālo bhāyati. Khīṇāsavausabhānañhi antare jeṭṭhakausabhā mama puttasadisā bhikkhū na bhāyantī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ౪౨౨.

    422.

    ‘‘ఉసభం పవరం వీరం, మహేసిం విజితావినం;

    ‘‘Usabhaṃ pavaraṃ vīraṃ, mahesiṃ vijitāvinaṃ;

    అనేజం న్హాతకం బుద్ధం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Anejaṃ nhātakaṃ buddhaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తస్సత్థో – అచ్ఛమ్భితట్ఠేన ఉసభసదిసతాయ ఉసభం ఉత్తమట్ఠేన పవరం వీరియసమ్పత్తియా వీరం మహన్తానం సీలక్ఖన్ధాదీనం ఏసితత్తా మహేసిం తిణ్ణం మారానం విజితత్తా విజితావినం న్హాతకిలేసతాయ న్హాతకం చతుసచ్చబుద్ధతాయ బుద్ధం తం ఏవరూపం అహం బ్రాహ్మణం వదామీతి అత్థో.

    Tassattho – acchambhitaṭṭhena usabhasadisatāya usabhaṃ uttamaṭṭhena pavaraṃ vīriyasampattiyā vīraṃ mahantānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esitattā mahesiṃ tiṇṇaṃ mārānaṃ vijitattā vijitāvinaṃ nhātakilesatāya nhātakaṃ catusaccabuddhatāya buddhaṃ taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసూతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    అఙ్గులిమాలత్థేరవత్థు ఏకూనచత్తాలీసం.

    Aṅgulimālattheravatthu ekūnacattālīsaṃ.

    ౪౦. దేవహితబ్రాహ్మణవత్థు

    40. Devahitabrāhmaṇavatthu

    పుబ్బేనివాసన్తి ఇమం ధమ్మదేసనం సత్థా జేతవనే విహరన్తో దేవహితబ్రాహ్మణస్స పఞ్హం ఆరబ్భ కథేసి.

    Pubbenivāsanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto devahitabrāhmaṇassa pañhaṃ ārabbha kathesi.

    ఏకస్మిఞ్హి సమయే భగవా వాతరోగేన ఆబాధికో హుత్వా ఉపవాణత్థేరం ఉణ్హోదకత్థాయ దేవహితబ్రాహ్మణస్స సన్తికం పహిణి. సో గన్త్వా సత్థు ఆబాధికభావం ఆచిక్ఖిత్వా ఉణ్హోదకం యాచి, తం సుత్వా బ్రాహ్మణో తుట్ఠమానసో హుత్వా ‘‘లాభా వత మే, యం మమ సన్తికం సమ్మాసమ్బుద్ధో ఉణ్హోదకస్సత్థాయ సావకం పహిణీ’’తి ఉణ్హోదకస్స కాజం పురిసేన గాహాపేత్వా ఫాణితస్స చ పుటం ఉపవాణత్థేరస్స పాదాసి. థేరో తం గాహాపేత్వా విహారం గన్త్వా సత్థారం ఉణ్హోదకేన న్హాపేత్వా ఉణ్హోదకేన ఫాణితం ఆలోళేత్వా భగవతో పాదాసి, తస్స తఙ్ఖణేయేవ సో ఆబాధో పటిపస్సమ్భి. బ్రాహ్మణో చిన్తేసి – ‘‘కస్స ను ఖో దేయ్యధమ్మో దిన్నో మహప్ఫలో హోతి, సత్థారం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి సో సత్థు సన్తికం గన్త్వా తమత్థం పుచ్ఛన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Ekasmiñhi samaye bhagavā vātarogena ābādhiko hutvā upavāṇattheraṃ uṇhodakatthāya devahitabrāhmaṇassa santikaṃ pahiṇi. So gantvā satthu ābādhikabhāvaṃ ācikkhitvā uṇhodakaṃ yāci, taṃ sutvā brāhmaṇo tuṭṭhamānaso hutvā ‘‘lābhā vata me, yaṃ mama santikaṃ sammāsambuddho uṇhodakassatthāya sāvakaṃ pahiṇī’’ti uṇhodakassa kājaṃ purisena gāhāpetvā phāṇitassa ca puṭaṃ upavāṇattherassa pādāsi. Thero taṃ gāhāpetvā vihāraṃ gantvā satthāraṃ uṇhodakena nhāpetvā uṇhodakena phāṇitaṃ āloḷetvā bhagavato pādāsi, tassa taṅkhaṇeyeva so ābādho paṭipassambhi. Brāhmaṇo cintesi – ‘‘kassa nu kho deyyadhammo dinno mahapphalo hoti, satthāraṃ pucchissāmī’’ti so satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ pucchanto imaṃ gāthamāha –

    ‘‘కత్థ దజ్జా దేయ్యధమ్మం, కత్థ దిన్నం మహప్ఫలం;

    ‘‘Kattha dajjā deyyadhammaṃ, kattha dinnaṃ mahapphalaṃ;

    కథఞ్హి యజమానస్స, కథం ఇజ్ఝతి దక్ఖిణా’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౯౯);

    Kathañhi yajamānassa, kathaṃ ijjhati dakkhiṇā’’ti. (saṃ. ni. 1.199);

    అథస్స సత్థా ‘‘ఏవరూపస్స బ్రాహ్మణస్స దిన్నం మహప్ఫలం హోతీ’’తి వత్వా బ్రాహ్మణం పకాసేన్తో ఇమం గాథమాహ –

    Athassa satthā ‘‘evarūpassa brāhmaṇassa dinnaṃ mahapphalaṃ hotī’’ti vatvā brāhmaṇaṃ pakāsento imaṃ gāthamāha –

    ౪౨౩.

    423.

    ‘‘పుబ్బేనివాసం యో వేది, సగ్గాపాయఞ్చ పస్సతి;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ yo vedi, saggāpāyañca passati;

    అథో జాతిక్ఖయం పత్తో, అభిఞ్ఞావోసితో ముని; (సం॰ ని॰ ౧.౧౯౯);

    Atho jātikkhayaṃ patto, abhiññāvosito muni; (Saṃ. ni. 1.199);

    సబ్బవోసితవోసానం, తమహం బ్రూమి బ్రాహ్మణ’’న్తి.

    Sabbavositavosānaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    తస్సత్థో – యో పుబ్బేనివాసం పాకటం కత్వా జానాతి, ఛబ్బీసతిదేవలోకభేదం సగ్గఞ్చ చతుబ్బిధం అపాయఞ్చ దిబ్బచక్ఖునా పస్సతి, అథో జాతిక్ఖయసఙ్ఖాతం అరహత్తం పత్తో, అభిఞ్ఞేయ్యం ధమ్మం అభిజానిత్వా పరిఞ్ఞేయ్యం పరిజానిత్వా పహాతబ్బం పహాయ సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికత్వా వోసికో నిట్ఠానం పత్తో, వుసితవోసానం వా పత్తో, ఆసవక్ఖయపఞ్ఞాయ మోనభావం పత్తత్తా ముని, తమహం సబ్బేసం కిలేసానం వోసానం అరహత్తమగ్గఞాణం బ్రహ్మచరియవాసం వుత్థభావేన సబ్బవోసితవోసానం బ్రాహ్మణం వదామీతి.

    Tassattho – yo pubbenivāsaṃ pākaṭaṃ katvā jānāti, chabbīsatidevalokabhedaṃ saggañca catubbidhaṃ apāyañca dibbacakkhunā passati, atho jātikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ patto, abhiññeyyaṃ dhammaṃ abhijānitvā pariññeyyaṃ parijānitvā pahātabbaṃ pahāya sacchikātabbaṃ sacchikatvā vosiko niṭṭhānaṃ patto, vusitavosānaṃ vā patto, āsavakkhayapaññāya monabhāvaṃ pattattā muni, tamahaṃ sabbesaṃ kilesānaṃ vosānaṃ arahattamaggañāṇaṃ brahmacariyavāsaṃ vutthabhāvena sabbavositavosānaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti.

    దేసనావసానే బహూ సోతాపత్తిఫలాదీని పాపుణింసు. బ్రాహ్మణోపి పసన్నమానసో సరణేసు పతిట్ఠాయ ఉపాసకత్తం పవేదేసీతి.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. Brāhmaṇopi pasannamānaso saraṇesu patiṭṭhāya upāsakattaṃ pavedesīti.

    దేవహితబ్రాహ్మణవత్థు చత్తాలీసం.

    Devahitabrāhmaṇavatthu cattālīsaṃ.

    బ్రాహ్మణవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Brāhmaṇavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ఛబ్బీసతిమో వగ్గో.

    Chabbīsatimo vaggo.

    నిగమనకథా

    Nigamanakathā

    ఏత్తావతా సబ్బపఠమే యమకవగ్గే చుద్దస వత్థూని, అప్పమాదవగ్గే నవ, చిత్తవగ్గే నవ, పుప్ఫవగ్గే ద్వాదస, బాలవగ్గే పన్నరస, పణ్డితవగ్గే ఏకాదస, అరహన్తవగ్గే దస, సహస్సవగ్గే చుద్దస, పాపవగ్గే ద్వాదస, దణ్డవగ్గే ఏకాదస, జరావగ్గే నవ, అత్తవగ్గే దస, లోకవగ్గే ఏకాదస, బుద్ధవగ్గే నవ, సుఖవగ్గే అట్ఠ, పియవగ్గే నవ, కోధవగ్గే అట్ఠ, మలవగ్గే ద్వాదస, ధమ్మట్ఠవగ్గే దస, మగ్గవగ్గే ద్వాదస, పకిణ్ణకవగ్గే నవ, నిరయవగ్గే నవ, నాగవగ్గే అట్ఠ, తణ్హావగ్గే ద్వాదస, భిక్ఖువగ్గే ద్వాదస, బ్రాహ్మణవగ్గే చత్తాలీసాతి పఞ్చాధికాని తీణి వత్థుసతాని పకాసేత్వా నాతిసఙ్ఖేపనాతివిత్థారవసేన ఉపరచితా ద్వాసత్తతిభాణవారపమాణా ధమ్మపదస్స అత్థవణ్ణనా నిట్ఠితాతి.

    Ettāvatā sabbapaṭhame yamakavagge cuddasa vatthūni, appamādavagge nava, cittavagge nava, pupphavagge dvādasa, bālavagge pannarasa, paṇḍitavagge ekādasa, arahantavagge dasa, sahassavagge cuddasa, pāpavagge dvādasa, daṇḍavagge ekādasa, jarāvagge nava, attavagge dasa, lokavagge ekādasa, buddhavagge nava, sukhavagge aṭṭha, piyavagge nava, kodhavagge aṭṭha, malavagge dvādasa, dhammaṭṭhavagge dasa, maggavagge dvādasa, pakiṇṇakavagge nava, nirayavagge nava, nāgavagge aṭṭha, taṇhāvagge dvādasa, bhikkhuvagge dvādasa, brāhmaṇavagge cattālīsāti pañcādhikāni tīṇi vatthusatāni pakāsetvā nātisaṅkhepanātivitthāravasena uparacitā dvāsattatibhāṇavārapamāṇā dhammapadassa atthavaṇṇanā niṭṭhitāti.

    పత్తం ధమ్మపదం యేన, ధమ్మరాజేననుత్తరం;

    Pattaṃ dhammapadaṃ yena, dhammarājenanuttaraṃ;

    గాథా ధమ్మపదే తేన, భాసితా యా మహేసినా.

    Gāthā dhammapade tena, bhāsitā yā mahesinā.

    సతేవీసా చతుస్సతా, చతుసచ్చవిభావినా;

    Satevīsā catussatā, catusaccavibhāvinā;

    సతత్తయఞ్హి వత్థూనం, పఞ్చాధికా సముట్ఠితా.

    Satattayañhi vatthūnaṃ, pañcādhikā samuṭṭhitā.

    విహారే అధిరాజేన, కారితమ్హి కతఞ్ఞునా;

    Vihāre adhirājena, kāritamhi kataññunā;

    పాసాదే సిరికూటస్స, రఞ్ఞో విహరతా మయా.

    Pāsāde sirikūṭassa, rañño viharatā mayā.

    అత్థబ్యఞ్జనసమ్పన్నం, అత్థాయ చ హితాయ చ;

    Atthabyañjanasampannaṃ, atthāya ca hitāya ca;

    లోకస్స లోకనాథస్స, సద్ధమ్మట్ఠితికమ్యతా.

    Lokassa lokanāthassa, saddhammaṭṭhitikamyatā.

    తాసం అట్ఠకథం ఏతం, కరోన్తేన సునిమ్మలం;

    Tāsaṃ aṭṭhakathaṃ etaṃ, karontena sunimmalaṃ;

    ద్వాసత్తతిపమాణాయ, భాణవారేహి పాళియా.

    Dvāsattatipamāṇāya, bhāṇavārehi pāḷiyā.

    యం పత్తం కుసలం తేన, కుసలా సబ్బపాణినం;

    Yaṃ pattaṃ kusalaṃ tena, kusalā sabbapāṇinaṃ;

    సబ్బే ఇజ్ఝన్తు సఙ్కప్పా, లభన్తు మధురం ఫలన్తి.

    Sabbe ijjhantu saṅkappā, labhantu madhuraṃ phalanti.

    పరమవిసుద్ధసద్ధాబుద్ధివీరియపటిమణ్డితేన సీలాచారజ్జవమద్దవాదిగుణసముదయసముదితేన సకసమయసమయన్తరగహనజ్ఝోగాహణసమత్థేన పఞ్ఞావేయ్యత్తియసమన్నాగతేన తిపిటకపరియత్తిప్పభేదే సాట్ఠకథే సత్థుసాసనే అప్పటిహతఞాణప్పభావేన మహావేయ్యాకరణేన కరణసమ్పత్తిజనితసుఖవినిగ్గతమధురోదారవచనలావణ్ణయుత్తేన యుత్తముత్తవాదినా వాదీవరేన మహాకవినా పభిన్నపటిసమ్భిదాపరివారే ఛళభిఞ్ఞాపటిసమ్భిదాదిప్పభేదగుణపటిమణ్డితే ఉత్తరిమనుస్సధమ్మే సుప్పతిట్ఠితబుద్ధీనం థేరవంసప్పదీపానం థేరానం మహావిహారవాసీనం వంసాలఙ్కారభూతేన విపులవిసుద్ధబుద్ధినా బుద్ధఘోసోతి గరూహి గహితనామధేయ్యేన థేరేన కతాయం ధమ్మపదట్ఠకథా

    Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyapaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattippabhede sāṭṭhakathe satthusāsane appaṭihatañāṇappabhāvena mahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā pabhinnapaṭisambhidāparivāre chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedaguṇapaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katāyaṃ dhammapadaṭṭhakathā

    తావ తిట్ఠతు లోకస్మిం, లోకనిత్థరణేసినం;

    Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;

    దస్సేన్తీ కులపుత్తానం, నయం సద్ధాదిబుద్ధియా.

    Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ saddhādibuddhiyā.

    యావ బుద్ధోతి నామమ్పి, సుద్ధచిత్తస్స తాదినో;

    Yāva buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;

    లోకమ్హి లోకజేట్ఠస్స, పవత్తతి మహేసినోతి.

    Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.

    ఇతి తేవీసాధికచతుసతగాథాపఞ్చాధికతిసతవత్థుపటిమణ్డితా

    Iti tevīsādhikacatusatagāthāpañcādhikatisatavatthupaṭimaṇḍitā

    ఛబ్బీసతివగ్గసమన్నాగతా ధమ్మపదవణ్ణనా సమత్తా.

    Chabbīsativaggasamannāgatā dhammapadavaṇṇanā samattā.

    ధమ్మపద-అట్ఠకథా సబ్బాకారేన నిట్ఠితా.

    Dhammapada-aṭṭhakathā sabbākārena niṭṭhitā.




    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ధమ్మపదపాళి • Dhammapadapāḷi / ౨౬. బ్రాహ్మణవగ్గో • 26. Brāhmaṇavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact