| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೯. ಬ್ರಹ್ಮನಿಮನ್ತನಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Brahmanimantanikasuttavaṇṇanā
೫೦೧. ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦) ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧.೧೭೫)। ಸಹ ಕಾಯೇನಾತಿ ಸಹ ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಭಾವೇನ। ಬ್ರಹ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಬ್ರಹ್ಮವತ್ಥುಂ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವದತಿ ಅನಿಚ್ಚತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ। ಥಿರನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ, ವಿನಾಸಾಭಾವತೋ ಸಾರಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪ್ಪಾದವಿಪರಿಣಾಮಾಭಾವತೋ ಸದಾ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಕೇವಲನ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಖಣ್ಡ’’ನ್ತಿ। ಕೇವಲನ್ತಿ ವಾ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಮಿಸ್ಸಂ, ವಿರಹಿತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಪ್ಪಾದಾದೀನಂ ಅಭಾವತೋ ಏವ ಅಚವನಧಮ್ಮಂ। ಕೋಚಿ ಜಾಯನಕೋ ವಾ…ಪೇ॰… ಉಪಪಜ್ಜನಕೋ ವಾ ನತ್ಥಿ ನಿಚ್ಚಭಾವತೋ। ಠಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತನ್ನಿವಾಸೀನಂ ನಿಚ್ಚಭಾವಞ್ಹಿ ಸೋ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ತಿಸ್ಸೋ ಝಾನಭೂಮಿಯೋತಿ ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಭೂಮಿಯೋ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಭೂಮಿವಿಸೇಸಾ ಹಿ ಅಸಞ್ಞಸುದ್ಧಾವಾಸಾರುಪ್ಪಭವಾ। ಪಟಿಬಾಹತೀತಿ ಸನ್ತಂಯೇವ ಸಮಾನಂ ಅಜಾನನ್ತೋವ ನತ್ಥೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಗತೋತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಹ ಗತೋ ಪವತ್ತೋ। ಸಹಯೋಗೇ ಹಿ ಇದಂ ಕರಣವಚನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಾಣೀತಿ ಅವಿದ್ವಾ। ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುವಿರಹತೋ ಅನ್ಧೋ ಭೂತೋ, ಅನ್ಧಭಾವಂ ವಾ ಪತ್ತೋತಿ ಅನ್ಧೀಭೂತೋ।
501. ‘‘Sassato attā ca loko cā’’ti (dī. ni. 1.30) evaṃ pavattā diṭṭhi sassatadiṭṭhi (saṃ. ni. ṭī. 1.1.175). Saha kāyenāti saha tena brahmattabhāvena. Brahmaṭṭhānanti attano brahmavatthuṃ. ‘‘Aniccaṃ nicca’’nti vadati aniccatāya attano apaññāyamānattā. Thiranti daḷhaṃ, vināsābhāvato sārabhūtanti attho. Uppādavipariṇāmābhāvato sadā vijjamānaṃ. Kevalanti paripuṇṇaṃ. Tenāha ‘‘akhaṇḍa’’nti. Kevalanti vā jātiādīhi amissaṃ, virahitanti adhippāyo. Uppādādīnaṃ abhāvato eva acavanadhammaṃ. Koci jāyanako vā…pe… upapajjanako vā natthi niccabhāvato. Ṭhānena saddhiṃ tannivāsīnaṃ niccabhāvañhi so paṭijānāti. Tisso jhānabhūmiyoti dutiyatatiyacatutthajjhānabhūmiyo. Catutthajjhānabhūmivisesā hi asaññasuddhāvāsāruppabhavā. Paṭibāhatīti santaṃyeva samānaṃ ajānantova natthīti paṭikkhipati. Avijjāya gatoti avijjāya saha gato pavatto. Sahayoge hi idaṃ karaṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘samannāgato’’ti. Aññāṇīti avidvā. Paññācakkhuvirahato andho bhūto, andhabhāvaṃ vā pattoti andhībhūto.
೫೦೨. ತದಾ ಭಗವತೋ ಸುಭಗವನೇ ವಿಹರಣಸ್ಸ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುಭಗವನೇ ವಿಹರತೀತಿ ಞತ್ವಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಪನ ತದಾಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅದಸ್ಸನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಗತೋತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ’’ತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಕತಿಪಯಚಿತ್ತವಾರವಸೇನ ತದಾ ಭಗವತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಮನಂ ಜಾತಂ, ನ ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಚೇತ್ಥ ಕಾಯಗತಿಯಾ ಚಿತ್ತಪರಿಣಾಮನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಪಸಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೧)। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ। ವಿಛನ್ದನ್ತಿ ಛನ್ದವಿಗಮಂ। ಅಪಸಾದಿತೋತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಗಾಹಸ್ಸ ವಿಪರಿವತ್ತನೇನ ಸನ್ತಜ್ಜಿತೋ। ‘‘ಮೇತಮಾಸದೋ’’ತಿ ವಚನೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋ ಹುತ್ವಾ।
502. Tadā bhagavato subhagavane viharaṇassa avicchinnataṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘subhagavane viharatīti ñatvā’’ti. Tattha pana tadāssa bhagavato adassanaṃ sandhāyāha ‘‘kattha nu kho gatoti olokento’’ti. Brahmalokaṃ gacchantaṃ disvāti iminā katipayacittavāravasena tadā bhagavato brahmalokagamanaṃ jātaṃ, na ekacittakkhaṇenāti dasseti. Na cettha kāyagatiyā cittapariṇāmanaṃ adhippetaṃ – ‘‘seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyyā’’tiādivacanato (ma. ni. 1.501). Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Vichandanti chandavigamaṃ. Apasāditoti diṭṭhiyā gāhassa viparivattanena santajjito. ‘‘Metamāsado’’ti vacanena upatthambho hutvā.
ಅನ್ವಾವಿಸಿತ್ವಾತಿ ಆವಿಸನವಸೇನ ತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವಂ ಅಧಿಭವಿತ್ವಾ। ತಥಾ ಅಭಿಭವತೋ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸರೀರಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸರೀರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಯಞ್ಹಿ ಸತ್ತಂ ದೇವಯಕ್ಖನಾಗಾದಯೋ ಆವಿಸನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾಕತಿಕಕಿರಿಯಮಯಂ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಯಂ ಇಚ್ಛಿತಂ ಹಸಿತಲಪಿತಾದಿ, ತಂ ತೇನ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿ, ಕಾರೇನ್ತಾ ಚ ಆವಿಟ್ಠಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚಿತ್ತವಸೇನ ಕಾರೇನ್ತಿ। ‘‘ಅತ್ತನೋವಾ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇತಂ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯತ್ತಾ ಕಮ್ಮಜಸ್ಸ ಇದ್ಧಾನುಭಾವಸ್ಸಾತಿ ಕೇಚಿ। ಅಪರೇ ಪನ ಯಥಾ ತದಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿಪವತ್ತಿ ಆವಿಟ್ಠಪುಗ್ಗಲಸ್ಸೇವ, ಏವಂ ಕಿರಿಯಮಯಚಿತ್ತಪವತ್ತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ, ಆವೇಸಕಾನುಭಾವೇನ ಪನ ಸಾಮಞ್ಞತಾ ಪರಿವತ್ತತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಮಹಾನುಭಾವಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ತೇ ಆವಿಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಿಕಿಚ್ಛಾವುಟ್ಠಾಪನೇ ಪನ ಛವಸರೀರಂ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತನ್ತಂ ಕರೋತಿ ವಿಜ್ಜಾನುಭಾವೇನ। ಕೋರಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಪನ ಛವಸರೀರಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನಂ ವಚೀನಿಚ್ಛಾರಣಞ್ಚ ಕೇವಲಂ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ। ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಾತಿ। ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಸಕಲಲೋಕಂ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವೇನ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಜೇಟ್ಠಕೋತಿ ಪಧಾನೋ, ತಾದಿಸಂ ವಾ ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಉತ್ತಮೋ। ಪಸ್ಸತೀತಿ ದಸೋ। ವಿಸೇಸವಚನಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವತೋ ಅನವಸೇಸವಿಸಯೋ ದಸೋ-ಸದ್ದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸಬ್ಬಜನನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಸಬ್ಬಸತ್ತಕಾಯಂ। ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ, ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ನಿಮ್ಮಾಪಕತ್ತಾ ಚ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ। ಲೋಕಸ್ಸ ಈಸನಸೀಲತಾಯ ಇಸ್ಸರೋ। ಸತ್ತಾನಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಕಭಾವೇನ ಕತ್ತಾ। ಥಾವರಜಙ್ಗಮವಿಭಾಗಂ ಸಕಲಂ ಲೋಕಂ ನಿಮ್ಮಾನೇತೀತಿ ನಿಮ್ಮಾತಾ।
Anvāvisitvāti āvisanavasena tassa attabhāvaṃ adhibhavitvā. Tathā abhibhavato hi tassa sarīraṃ paviṭṭho viya hotīti vuttaṃ ‘‘sarīraṃ pavisitvā’’ti. Yañhi sattaṃ devayakkhanāgādayo āvisanti, tassa pākatikakiriyamayaṃ cittappavattiṃ nivāretvā attano iddhānubhāvena yaṃ icchitaṃ hasitalapitādi, taṃ tena kārāpenti, kārentā ca āviṭṭhapuggalassa cittavasena kārenti. ‘‘Attanovā’’ti na vattabbametaṃ acinteyyattā kammajassa iddhānubhāvassāti keci. Apare pana yathā tadā cakkhuviññāṇādipavatti āviṭṭhapuggalasseva, evaṃ kiriyamayacittapavattipi tasseva, āvesakānubhāvena pana sāmaññatā parivattati. Tathā hi mahānubhāvaṃ puggalaṃ te āvisituṃ na sakkonti, tikicchāvuṭṭhāpane pana chavasarīraṃ anupavisitvā satantaṃ karoti vijjānubhāvena. Korakhattiyādīnaṃ pana chavasarīrassa uṭṭhānaṃ vacīnicchāraṇañca kevalaṃ buddhānubhāvena. Acinteyyā hi buddhānaṃ buddhānubhāvāti. Abhibhavitvā ṭhitoti sakalalokaṃ attano ānubhāvena abhibhavitvā ṭhito. Jeṭṭhakoti padhāno, tādisaṃ vā ānubhāvasampannattā uttamo. Passatīti daso. Visesavacanicchāya abhāvato anavasesavisayo daso-saddoti āha ‘‘sabbaṃ passatī’’ti. Sabbajananti laddhanāmaṃ sabbasattakāyaṃ. Vase vatteti, seṭṭhattā nimmāpakattā ca attano vase vatteti. Lokassa īsanasīlatāya issaro. Sattānaṃ kammassa kārakabhāvena kattā. Thāvarajaṅgamavibhāgaṃ sakalaṃ lokaṃ nimmānetīti nimmātā.
ಗುಣವಿಸೇಸೇನ ಲೋಕೇ ಪಾಸಂಸತ್ತಾ ಸೇಟ್ಠೋ। ತಾದಿಸೋ ಚ ಉಕ್ಕಟ್ಠತಮೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಉತ್ತಮೋ’’ತಿ। ಸತ್ತಾನಂ ನಿಮ್ಮಾನಂ ತಥಾ ತಥಾ ಸಜನಂ ವಿಸಜನಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋ’’ತಿಆದಿ। ಝಾನಾದೀಸು ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇ ಚ ಚಿಣ್ಣವಸಿತ್ತಾ ವಸೀ। ಭೂತಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ। ಭವಂ ಅಭಿಜಾತಂ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಭಬ್ಯಾ, ಸಮ್ಭವೇಸಿನೋ, ತೇಸಂ ಭಬ್ಯಾನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಣ್ಡಜಜಲಾಬುಜಾ ಸತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ।
Guṇavisesena loke pāsaṃsattā seṭṭho. Tādiso ca ukkaṭṭhatamo hotīti āha ‘‘uttamo’’ti. Sattānaṃ nimmānaṃ tathā tathā sajanaṃ visajanaṃ viya hotīti āha ‘‘tvaṃ khattiyo’’tiādi. Jhānādīsu attano citte ca ciṇṇavasittā vasī. Bhūtānanti nibbattānaṃ. Bhavaṃ abhijātaṃ arahantīti bhabyā, sambhavesino, tesaṃ bhabyānaṃ. Tenāha ‘‘aṇḍajajalābujā sattā’’tiādi.
ಪಥವೀಆದಯೋ ನಿಚ್ಚಾ ಧುವಾ ಸಸ್ಸತಾ। ಯೇ ತೇಸಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗರಹಕಾ ಜಿಗುಚ್ಛಾ ಸತ್ತಾ, ತೇ ಅಯಥಾಭೂತವಾದಿತಾಯ ಮತಕಾಲೇ ಅಪಾಯನಿಟ್ಠಾ ಅಹೇಸುಂ। ಯೇ ಪನ ಪಥವೀಆದೀನಂ ‘‘ನಿಚ್ಚಾ ಧುವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಸಂಸಕಾ, ತೇ ಯಥಾಭೂತವಾದಿತಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯೂಪಗಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ಅನ್ವಯತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಚ ಪಥವೀಆದಿಮುಖೇನ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪರಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾಪನೇ ಆದೀನವಂ ವಿಭಾವೇತಿ ತತೋ ವಿವೇಚೇತುಕಾಮೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಥವೀಗರಹಕಾ’’ತಿಆದಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಮಾರೋ ಪಥವೀಆದಿಧಾತುಮಹಾಭೂತಗ್ಗಹಣೇನ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಭೂತಗ್ಗಹಣೇನ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕೇ, ದೇವಗ್ಗಹಣೇನ ಅವಸೇಸಕಾಮದೇವಲೋಕಂ, ಪಜಾಪತಿಗ್ಗಹಣೇನ ಅತ್ತನೋ ಠಾನಂ, ಬ್ರಹ್ಮಗ್ಗಹಣೇನ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕೇ ಗಣ್ಹಿ। ಆಭಸ್ಸರಾದಯೋ ಪನ ಅವಿಸಯತಾಯ ಏವ ಅನೇನ ಅಗ್ಗಹಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನಾತಿ ತಣ್ಹಾಭಿನನ್ದನಾಯ ದಿಟ್ಠಾಭಿನನ್ದನಾಯ ಚ ವಸೇನ। ‘‘ಏತಂ ಮಮ, ಏಸೋ ಮೇ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಅಭಿನನ್ದಿನೋ ಅಭಿನನ್ದಕಾ, ಅಭಿನನ್ದನಸೀಲಾ ವಾ। ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಓವಾದೇ ಠಿತಾನಂ ಇದ್ಧಾನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಇದ್ಧಾನುಭಾವಂ ತಸ್ಸ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಓವಾದೇ ಠಿತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಸೇನಾತಿ ಆನುಭಾವೇನ। ಸಿರಿಯಾತಿ ಸೋಭಾಯ। ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಂ ಉಪನೇಸೀತಿ ಯಾದಿಸಾ ಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾ ಇಸ್ಸರಿಯಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ತತ್ಥ ಮಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಮಾರಣತೋತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಗುಣವಿನಾಸನೇನ ಆನುಭಾವೇನ ಮಾರಣತೋ। ಅಯಸನ್ತಿ ಯಸಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಅಕಿತ್ತಿಕಮ್ಮಾನುಭಾವಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Pathavīādayo niccā dhuvā sassatā. Ye tesaṃ ‘‘aniccā’’tiādinā garahakā jigucchā sattā, te ayathābhūtavāditāya matakāle apāyaniṭṭhā ahesuṃ. Ye pana pathavīādīnaṃ ‘‘niccā dhuvā’’tiādinā pasaṃsakā, te yathābhūtavāditāya brahmakāyūpagā ahesunti māro pāpimā anvayato byatirekato ca pathavīādimukhena saṅkhārānaṃ pariññāpaññāpane ādīnavaṃ vibhāveti tato vivecetukāmo. Tenāha ‘‘pathavīgarahakā’’tiādi. Ettha ca māro pathavīādidhātumahābhūtaggahaṇena manussalokaṃ, bhūtaggahaṇena cātumahārājike, devaggahaṇena avasesakāmadevalokaṃ, pajāpatiggahaṇena attano ṭhānaṃ, brahmaggahaṇena brahmakāyike gaṇhi. Ābhassarādayo pana avisayatāya eva anena aggahitāti daṭṭhabbaṃ. Taṇhādiṭṭhivasenāti taṇhābhinandanāya diṭṭhābhinandanāya ca vasena. ‘‘Etaṃ mama, eso me attā’’ti abhinandino abhinandakā, abhinandanasīlā vā. Brahmuno ovāde ṭhitānaṃ iddhānubhāvaṃ dassetīti tesaṃ tattha sannipatitabrahmānaṃ iddhānubhāvaṃ tassa mahābrahmuno ovāde ṭhitattā nibbattaṃ katvā dasseti. Yasenāti ānubhāvena. Siriyāti sobhāya. Maṃ brahmaparisaṃ upanesīti yādisā brahmaparisā issariyādisampattiyā, tattha maṃ uyyojesi. Mahājanassa māraṇatoti mahājanassa vivaṭṭūpanissayaguṇavināsanena ānubhāvena māraṇato. Ayasanti yasapaṭipakkhaṃ akittikammānubhāvañcāti attho.
೫೦೩. ಕಸಿಣಂ ಆಯುನ್ತಿ ವಸ್ಸಸತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸೇತೀತಿ ಉಪಸಯೋ, ಉಪಸಯೋವ ಓಪಸಾಯಿಕೋ ಯಥಾ ‘‘ವೇನಯಿಕೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೬; ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೧೧; ಪಾರಾ॰ ೮) ಆಹ ‘‘ಸಮೀಪಸಯೋ’’ತಿ। ಸಯಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಧಾತೂನಂ ವತ್ತನತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಮಮ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಯನಕೋತಿ ಮಯ್ಹಂ ಠಾನೇ ವಿಸಯೇ ವತ್ತನಕೋ। ಬಾಹಿತ್ವಾತಿ ನೀಚಂ ಕತ್ವಾ, ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ವಾ। ಜಜ್ಝರಿಕಾಗುಮ್ಬತೋತಿ ಏತ್ಥ ಜಜ್ಝರಿಕಾ ನಾಮ ಪಥವಿಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ಜಾತಾ ಏಕಾ ಗಚ್ಛಜಾತಿ।
503.Kasiṇaṃ āyunti vassasataṃ sandhāya vadati. Upanissāya setīti upasayo, upasayova opasāyiko yathā ‘‘venayiko’’ti (ma. ni. 1.246; a. ni. 8.11; pārā. 8) āha ‘‘samīpasayo’’ti. Sayaggahaṇañcettha nidassanamattanti dassetuṃ ‘‘maṃ gacchanta’’ntiādi vuttaṃ. Anekatthattā dhātūnaṃ vattanattho daṭṭhabbo. Mama vatthusmiṃ sayanakoti mayhaṃ ṭhāne visaye vattanako. Bāhitvāti nīcaṃ katvā, abhibhavitvā vā. Jajjharikāgumbatoti ettha jajjharikā nāma pathaviṃ pattharitvā jātā ekā gacchajāti.
ಇಮಿನಾತಿ ‘‘ಸಚೇ ಖೋ ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ। ಏಸ ಬ್ರಹ್ಮಾ। ಉಪಲಾಪೇತೀತಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಪಸಾದೇತೀತಿ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸೇಸಪದೇಹೀತಿ ವತ್ಥುಸಾಯಿಕೋ ಯಥಾಕಾಮಕರಣೀಯೋ ಬಾಹಿತೇಯ್ಯೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ। ಮಯ್ಹಂ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಸೀತಿ ಮಮ ಆರಕ್ಖಕೋ ಭವಿಸ್ಸಸಿ। ಲಕುಣ್ಡಕತರನ್ತಿ ನೀಚತರಂ ನಿಹೀನವುತ್ತಿಸರೀರಂ।
Imināti ‘‘sace kho tvaṃ bhikkhū’’tiādivacanena. Esa brahmā. Upalāpetīti saṅgaṇhāti. Apasādetīti niggaṇhāti. Sesapadehīti vatthusāyiko yathākāmakaraṇīyo bāhiteyyoti imehi padehi. Mayhaṃ ārakkhaṃ gaṇhissasīti mama ārakkhako bhavissasi. Lakuṇḍakataranti nīcataraṃ nihīnavuttisarīraṃ.
ಫುಸಿತುಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಪಗೇವ ಞಾಣವಿಭವನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನಿಪ್ಫತ್ತಿನ್ತಿ ನಿಪ್ಫಜ್ಜನಂ, ಫಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಞ್ಹಿ ಕಾರಣವಸೇನ ಗನ್ತಬ್ಬತೋ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬತೋ ಗತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆನುಭಾವನ್ತಿ ಪಭಾವಂ। ಸೋ ಹಿ ಜೋತನಟ್ಠೇನ ವಿರೋಚನಟ್ಠೇನ ಜುತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಹತಾ ಆನುಭಾವೇನ ಪರೇಸಂ ಅಭಿಭವನತೋ ಮಹೇಸೋತಿ ಅಕ್ಖಾಯತೀತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ। ತಯಿದಂ ಅಭಿಭವನಂ ಕಿತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹಾಯಸೋ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ’’ತಿ।
Phusitumpi samatthaṃ kiñci na passati, pageva ñāṇavibhavanti adhippāyo. Nipphattinti nipphajjanaṃ, phalanti attho. Tañhi kāraṇavasena gantabbato adhigantabbato gatīti vuccati. Ānubhāvanti pabhāvaṃ. So hi jotanaṭṭhena virocanaṭṭhena jutīti vuccati. Mahatā ānubhāvena paresaṃ abhibhavanato mahesoti akkhāyatīti mahesakkho. Tayidaṃ abhibhavanaṃ kittisampattiyā parivārasampattiyā cāti āha ‘‘mahāyaso mahāparivāro’’ti.
ಪರಿಹರನ್ತೀತಿ ಸಿನೇರುಂ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಕತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ। ದಿಸಾತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಏತಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಿಸಾಸು ವಿರೋಚಮಾನಾ’’ತಿ। ಅತ್ತನೋ ಜುತಿಯಾ ದಿಬ್ಬಮಾನಾಯ ವಾ। ತೇಹೀತಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ। ತತ್ತಕೇನ ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಯತ್ತಕೇ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ ಓಭಾಸಿಯಮಾನೋ ಲೋಕಧಾತುಸಙ್ಖಾತೋ ಏಕೋ ಲೋಕೋ, ತತ್ತಕೇನ ಪಮಾಣೇನ। ಇದಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ ಪಧಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಏತ್ಥುಪಪನ್ನಾ ದೇವತಾ ಅಞ್ಞೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ದೇವತಾ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ವತ್ತನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಬ್ರಹ್ಮಪರಿವಾರೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇ ತುಯ್ಹಂ ವಸೋ ವತ್ತತೀ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ‘‘ಏತ್ಥ ತೇ ವತ್ತತೇ ವಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತನಂ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರೋಪರಞ್ಚ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ ಏತ್ಥ-ಸದ್ದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏತ್ಥ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸೇ’’ತಿ ಆಹ। ಉಚ್ಚನೀಚೇತಿ ಜಾತಿಕುಲರೂಪಭೋಗಪರಿವಾರಾದಿವಸೇನ ಉಳಾರೇ ಚ ಅನುಳಾರೇ ಚ। ಅಯಂ ಇದ್ಧೋ ಅಯಂ ಪಕತಿಮನುಸ್ಸೋತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಸರೂಪತೋ ಏವಸ್ಸ ಸತ್ತಾನಂ ಪರೋಪರಜಾನನಂ, ನ ಸಮುದಾಗಮತೋ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಂ ಪನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸತ್ತಾನಂ ಆಗತಿಂ ಗತಿನ್ತಿ, ತಂ ಕಾಮಲೋಕೇ ಸತ್ತಾನಂ ಆದಾನನಿಕ್ಖೇಪಜಾನನಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾನನಂ। ಯದಿ ಹಿ ಸಮುದಾಗಮತೋ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಅತ್ತನೋಪಿ ಜಾನೇಯ್ಯ, ನ ಚಸ್ಸ ತಂ ಅತ್ಥೀತಿ, ತಥಾ ಆಹ ‘‘ಇತ್ಥಮ್ಭಾವೋತಿ ಇದಂ ಚಕ್ಕವಾಳ’’ನ್ತಿಆದಿ। ರಾಗಯೋಗತೋ ರಾಗೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾ ರಾಗೋ, ವಿರಜ್ಜನಸೀಲೋ ವಿರಾಗೀ, ತಂ ರಾಗವಿರಾಗಿನಂ। ಸಹಸ್ಸಿಬ್ರಹ್ಮಾ ನಾಮ ತ್ವಂ ಚೂಳನಿಯಾ ಏವ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ಜಾನನತೋ। ತಯಾತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕೇ ಕರಣವಚನಂ। ಚತುಹತ್ಥಾಯಾತಿ ಅನೇಕಹತ್ಥೇನ ಸಾಣಿಪಾಕಾರೇನ ಕಾತಬ್ಬಪಟಪ್ಪಮಾಣಂ ದೀಘತೋ ಚತುಹತ್ಥಾಯ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ದ್ವಿಹತ್ಥಾಯ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ಕಾತುಂ ವಾಯಮನ್ತೋ ವಿಯ ಗೋಪ್ಫಕೇ ಉದಕೇ ನಿಮುಜ್ಜಿತುಕಾಮೋ ವಿಯ ಚ ಪಮಾಣಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಹಞ್ಞತೀತಿ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
Pariharantīti sineruṃ dakkhiṇato katvā parivattanti. Disāti bhummatthe etaṃ paccattavacananti āha ‘‘disāsu virocamānā’’ti. Attano jutiyā dibbamānāya vā. Tehīti candimasūriyehi. Tattakena pamāṇenāti yattake candimasūriyehi obhāsiyamāno lokadhātusaṅkhāto eko loko, tattakena pamāṇena. Idaṃ cakkavāḷaṃ buddhānaṃ uppattiṭṭhānabhūtaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ padhānaṃ, tasmā yebhuyyena etthupapannā devatā aññesu cakkavāḷesu devatā abhibhuyya vattanti. Tathā hi brahmā sahampati dasasahassabrahmaparivāro bhagavato santikaṃ upagañchi. Tenāha ‘‘ettha cakkavāḷasahasse tuyhaṃ vaso vattatī’’ti. Idāni ‘‘ettha te vattate vaso’’ti vuttaṃ vase vattanaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘paroparañca jānāsī’’tiādi vuttaṃ. Tattha paṭhamagāthāyaṃ vuttaṃ ettha-saddaṃ ānetvā attho veditabboti dassento ‘‘ettha cakkavāḷasahasse’’ti āha. Uccanīceti jātikularūpabhogaparivārādivasena uḷāre ca anuḷāre ca. Ayaṃ iddhoayaṃ pakatimanussoti iminā ‘‘sarūpato evassa sattānaṃ paroparajānanaṃ, na samudāgamato’’ti dasseti. Yaṃ pana vakkhati ‘‘sattānaṃ āgatiṃ gatinti, taṃ kāmaloke sattānaṃ ādānanikkhepajānanamattaṃ sandhāya vuttaṃ, na kammavipākajānanaṃ. Yadi hi samudāgamato jāneyya, attanopi jāneyya, na cassa taṃ atthīti, tathā āha ‘‘itthambhāvotiidaṃ cakkavāḷa’’ntiādi. Rāgayogato rāgo etassa atthīti vā rāgo, virajjanasīlo virāgī, taṃ rāgavirāginaṃ. Sahassibrahmā nāma tvaṃ cūḷaniyā eva lokadhātuyā jānanato. Tayāti nissakke karaṇavacanaṃ. Catuhatthāyāti anekahatthena sāṇipākārena kātabbapaṭappamāṇaṃ dīghato catuhatthāya, vitthārato dvihatthāya pilotikāya kātuṃ vāyamanto viya gopphake udake nimujjitukāmo viya ca pamāṇaṃ ajānanto vihaññatīti niggaṇhāti.
೫೦೪. ತಂ ಕಾಯನ್ತಿ ತದೇವ ನಿಕಾಯಂ। ಜಾನಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಪತ್ವಾಪೀತಿ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಾ ಮಯ್ಹಂ ಸೀಲಾದಯೋ ಗುಣವಿಸೇಸಾ ತಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ಈದಿಸಂ ಲೋಕಿಯಂ ಪರಿತ್ತಕಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಪತ್ವಾ। ಅಯಂ ಇಮೇಸಂ ಅತಿಸಯೇನ ನೀಚೋತಿ ನೀಚೇಯ್ಯೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ನೀಚೇಯ್ಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಯಾ ನೀಚತರಭಾವೋ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಕುತೋ’’ತಿ।
504.Taṃ kāyanti tadeva nikāyaṃ. Jānitabbaṭṭhānaṃ patvāpīti anaññasādhāraṇā mayhaṃ sīlādayo guṇavisesā tāva tiṭṭhantu, īdisaṃ lokiyaṃ parittakaṃ jānitabbaṭṭhānampi patvā. Ayaṃ imesaṃ atisayena nīcoti nīceyyo, tassa bhāvo nīceyyanti āha ‘‘tayā nīcatarabhāvo pana mayhaṃ kuto’’ti.
ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತಿಕೋತಿ ಉಪರೂಪರಿತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಲದ್ಧೂಪಪತ್ತಿಕೋ। ಏವಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ’’ತಿ ಆಹ। ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತಿಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಹೇಟ್ಠೂಪಪತ್ತಿಕಂ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ। ಯಥಾ ಕೇನಚಿ ಬಹೂಸು ಆನನ್ತರಿಯೇಸು ಕತೇಸು ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುತರಂ ಬಲವಂ, ತದೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ದೇತಿ, ಇತರಾನಿ ಪನ ತಸ್ಸ ಅನುಬಲಪ್ಪದಾಯಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾಯಕಾನಿ, ಏವಂ ಚತೂಸು ರೂಪಜ್ಝಾನೇಸು ಭಾವಿತೇಸು ಯಂ ತತ್ಥ ಗರುತರಂ ಛನ್ದಪಣಿಧಿಅಧಿಮೋಕ್ಖಾದಿವಸೇನ ಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಞ್ಚ, ತದೇವ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ದೇತಿ, ಇತರಾನಿ ಪನ ಅಲದ್ಧೋಕಾಸತಾಯ ತಸ್ಸ ಅನುಬಲಪ್ಪದಾಯಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾಯಕಾನಿ, ತನ್ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಜ್ಝಾನೇನೇವ ಆಯತಿಂ ಪುನಬ್ಭವಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಪಣೀತಂ ಭಾವೇತ್ವಾ’’ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಸುಭಕಿಣ್ಹಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ। ಪುನ ತತ್ಥಾತಿ ಆಭಸ್ಸರಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ। ಪಠಮಕಾಲೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಪಠಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ। ಉಭಯನ್ತಿ ಅತೀತಂ ಅತ್ತನೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನಂ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭೂತಂ ಅತ್ತನೋ ಕತಕಮ್ಮನ್ತಿ ಉಭಯಂ। ಪಮುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಕಾಲಸ್ಸ ಚಿರತರಭಾವತೋ। ವೀತಿನಾಮೇತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಚ ತದಾ ತಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾಯ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣಂ ಉಪಾದಾಯ ಪವತ್ತಮಾನಪಯೋಗೋ।
Heṭṭhūpapattikoti uparūparito cavitvā heṭṭhā laddhūpapattiko. Evaṃ saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘anuppanne buddhuppāde’’ti āha. Heṭṭhūpapattikaṃ katvāti heṭṭhūpapattikaṃ patthanaṃ katvā. Yathā kenaci bahūsu ānantariyesu katesu yaṃ tattha garutaraṃ balavaṃ, tadeva paṭisandhiṃ deti, itarāni pana tassa anubalappadāyakāni honti, na paṭisandhidāyakāni, evaṃ catūsu rūpajjhānesu bhāvitesu yaṃ tattha garutaraṃ chandapaṇidhiadhimokkhādivasena sābhisaṅkhārañca, tadeva ca paṭisandhiṃ deti, itarāni pana aladdhokāsatāya tassa anubalappadāyakāni honti, na paṭisandhidāyakāni, tannibbattitajjhāneneva āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hotīti āha ‘‘tatiyajjhānaṃ paṇītaṃ bhāvetvā’’ti. Tatthāti subhakiṇhabrahmaloke. Puna tatthāti ābhassarabrahmaloke. Paṭhamakāleti tasmiṃ bhave paṭhamasmiṃ kāle. Ubhayanti atītaṃ attano nibbattaṭṭhānaṃ, tattha nibbattiyā hetubhūtaṃ attano katakammanti ubhayaṃ. Pamussitvā kālassa ciratarabhāvato. Vītināmeti paṭipajjantīti ca tadā tassā kiriyāya pavattikkhaṇaṃ upādāya pavattamānapayogo.
ಅಪಾಯೇಸೀತಿ ಪಾಯೇಸಿ। ಪಿಪಾಸಿತೇತಿ ತಸಿತೇ। ಘಮ್ಮನೀತಿ ಘಮ್ಮಕಾಲೇ। ಸಮ್ಪರೇತೇತಿ ಘಮ್ಮಪರಿಳಾಹೇನ ಪಿಪಾಸಾಯ ಅಭಿಭೂತೇ। ನ್ತಿ ಪಾನೀಯದಾನಂ। ವತಸೀಲವತ್ತನ್ತಿ ಸಮಾದಾನವಸೇನ ವತಭೂತಂ ಚಾರಿತ್ತಸೀಲಭಾವೇನ ಸಮಾಚಿಣ್ಣತ್ತಾ ಸೀಲವತ್ತಂ। ಸುತ್ತಪ್ಪಬುದ್ಧೋವ ಅನುಸ್ಸರಾಮೀತಿ ಸುಪಿತ್ವಾ ಪಬುದ್ಧಮತ್ತೋ ವಿಯ ಸುಪಿನಂ ತವ ಪುಬ್ಬನಿವುತ್ಥಂ ಮಮ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣೇನ ಅನುಸ್ಸರಾಮಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ವಿಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Apāyesīti pāyesi. Pipāsiteti tasite. Ghammanīti ghammakāle. Sampareteti ghammapariḷāhena pipāsāya abhibhūte. Nti pānīyadānaṃ. Vatasīlavattanti samādānavasena vatabhūtaṃ cārittasīlabhāvena samāciṇṇattā sīlavattaṃ. Suttappabuddhova anussarāmīti supitvā pabuddhamatto viya supinaṃ tava pubbanivutthaṃ mama pubbenivāsānussatiñāṇena anussarāmi, sabbaññutaññāṇena viya paccakkhato passāmīti attho.
ಕರಮರೇತಿ ವಿಲುಮ್ಪಿತ್ವಾ ಆನೀತೇ। ಕಮ್ಮಸಜ್ಜನ್ತಿ ಯುದ್ಧಸಜ್ಜಂ, ಆವುಧಾದಾಯಿನಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Karamareti vilumpitvā ānīte. Kammasajjanti yuddhasajjaṃ, āvudhādāyininti attho.
ಏಣೀಕೂಲಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏಣೀಮಿಗಬಾಹುಲ್ಲೇನ ‘‘ಏಣೀಕೂಲ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೇ ಗಙ್ಗಾಯ ತೀರಪ್ಪದೇಸೇ। ಗಯ್ಹಕ ನೀಯಮಾನನ್ತಿ ಗಯ್ಹವಸೇನ ಕರಮರಭಾವೇನ ಚೋರೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಠಾನಂ ನೀಯಮಾನಂ।
Eṇīkūlasminti eṇīmigabāhullena ‘‘eṇīkūla’’nti saṅkhaṃ gate gaṅgāya tīrappadese. Gayhaka nīyamānanti gayhavasena karamarabhāvena corehi attano ṭhānaṃ nīyamānaṃ.
ಆವಾಹವಿವಾಹವಸೇನ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ। ‘‘ಏವಂ ಅಮ್ಹೇಸು ಕೀಳನ್ತೇಸು ಗಙ್ಗೇಯ್ಯಕೋ ನಾಗೋ ಕುಪಿತೋ’’ತಿ ಮಯಿ ಸಞ್ಞಮ್ಪಿ ನ ಕರೋನ್ತೀತಿ। ಸುಸುಕಾರನ್ತಿ ಸುಸೂತಿ ಪವತ್ತಂ ಭೇರವನಾಗನಿಸ್ಸಾಸಂ।
Āvāhavivāhavasena mittasanthavaṃ katvā. ‘‘Evaṃ amhesu kīḷantesu gaṅgeyyako nāgo kupito’’ti mayi saññampi na karontīti. Susukāranti susūti pavattaṃ bheravanāganissāsaṃ.
ಗಹೀತನಾವನ್ತಿ ವಿಹೇಠೇತುಕಾಮತಾಯ ಗತಿನಿವಾರಣವಸೇನ ಗಹಿತಂ ನಿಗ್ಗಹಿತಂ ನಾವಂ। ಲುದ್ದೇನಾತಿ ಕುರೂರೇನ। ಮನುಸ್ಸಕಪ್ಪಾತಿ ನಾವಾಗತಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಹೇಠೇತುಕಾಮತಾಯ।
Gahītanāvanti viheṭhetukāmatāya gatinivāraṇavasena gahitaṃ niggahitaṃ nāvaṃ. Luddenāti kurūrena. Manussakappāti nāvāgatānaṃ manussānaṃ viheṭhetukāmatāya.
ಬದ್ಧಚರೋತಿ ಪಟಿಬದ್ಧಚರಿಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ’’ತಿ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವಾತಿ ರಞ್ಞಾ ಉಪಟ್ಠಿಯಮಾನೋಪಿ ರಾಜಾನಂ ಪಹಾಯ ತಂ ಕಪ್ಪಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ।
Baddhacaroti paṭibaddhacariyo. Tenāha ‘‘antevāsiko’’ti. Taṃ nissāyevāti raññā upaṭṭhiyamānopi rājānaṃ pahāya taṃ kappaṃ antevāsiṃ nissāyeva.
ಸಮ್ಬುದ್ಧಿಮನ್ತಂ ವತಿನಂ ಅಮಞ್ಞೀತಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಬುದ್ಧಿಮಾ ವತಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಅಮಞ್ಞಿ ಸಮ್ಭಾವೇಸಿ ಚ।
Sambuddhimantaṃ vatinaṃ amaññīti ayaṃ sammadeva buddhimā vatasampannoti amaññi sambhāvesi ca.
ನಾನತ್ತಭಾವೇಸೂತಿ ನಾನಾ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅತ್ತಭಾವೇಸು।
Nānattabhāvesūti nānā visuṃ visuṃ attabhāvesu.
ಅದ್ಧಾತಿ ಏಕಂಸೇನ। ಮಮೇತಮಾಯುನ್ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಏತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪವತ್ತಂ ಆಯುಂ। ನ ಕೇವಲಂ ಮಮ ಆಯುಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಜಾನಾಸಿ, ನ ತುಯ್ಹಂ ಅವಿದಿತಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ। ತಥಾ ಹಿ ಬುದ್ಧೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತುವಂ। ನೋ ಚೇ ಕಥಮಯಮತ್ಥೋ ಞಾತೋ? ತಥಾ ಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಏವ ತೇ ಅಯಂ ಜಲಿತೋ ಜೋತಮಾನೋ ಆನುಭಾವೋ ಓಭಾಸಯಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಓಭಾಸೇನ್ತೋ ದಿಬ್ಬಮಾನೋ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸತ್ಥು ಅಸಮಸಮತಂ ಪವೇದೇಸಿ।
Addhāti ekaṃsena. Mametamāyunti mayhaṃ etaṃ yathāvuttaṃ tattha tattha bhave pavattaṃ āyuṃ. Na kevalaṃ mama āyumeva, atha kho aññampi sabbaññeyyaṃ jānāsi, na tuyhaṃ aviditaṃ nāma atthi. Tathā hi buddho sammāsambuddho tuvaṃ. No ce kathamayamattho ñāto? Tathā hi sammāsambuddhattā eva te ayaṃ jalito jotamāno ānubhāvo obhāsayaṃ sabbampi brahmalokaṃ obhāsento dibbamāno tiṭṭhatīti satthu asamasamataṃ pavedesi.
ಪಥವತ್ತೇನಾತಿ ಪಥವೀಅತ್ತೇನ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಥವೀಸಭಾವೇನಾ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಾ – ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋತಿ’’ಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೭; ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೬೪, ೬೭; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೧; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೨) ಸಾಧಾರಣತೋ, ‘‘ಯತ್ಥ ನೇವ ಪಥವೀ’’ತಿ ಅಸಾಧಾರಣತೋ ಚ ಪಥವಿಯಾ ಅಸಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಗಹೇತಬ್ಬತಾ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಥವಿಯಾ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಂ ಸಭಾವಂ ಗಹೇತುಂ ‘‘ಪಥವಿಯಾ ಪಥವತ್ತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಾಪಹೋಸಿನ್ತಿ ನ ಪಾಪುಣಿಂ। ಇಧ ಪಥವಿಯಾ ಪಾಪುಣನಂ ನಾಮ ‘‘ಏತಂ ಮಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಗಹಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಾನಗ್ಗಾಹೇಹಿ ನ ಗಣ್ಹಿ’’ನ್ತಿ।
Pathavattenāti pathavīattena. Tenāha ‘‘pathavīsabhāvenā’’ti. Ettha ca yasmā – ‘‘sabbasaṅkhārasamathoti’’ādinā (mahāva. 7; dī. ni. 2.64, 67; ma. ni. 1.281; saṃ. ni. 1.172) sādhāraṇato, ‘‘yattha neva pathavī’’ti asādhāraṇato ca pathaviyā asabhāvena nibbānassa gahetabbatā atthi, taṃ nivattetvā pathaviyā anaññasādhāraṇaṃ sabhāvaṃ gahetuṃ ‘‘pathaviyā pathavattenā’’ti vuttaṃ. Nāpahosinti na pāpuṇiṃ. Idha pathaviyā pāpuṇanaṃ nāma ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā gahaṇanti āha ‘‘taṇhādiṭṭhimānaggāhehi na gaṇhi’’nti.
ವಾದಿತಾಯಾತಿ ವಾದಸೀಲತಾಯ। ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಅಕ್ಖರಂ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಖೋ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬ-ಸದ್ದಂ – ‘‘ಸಚೇ ಖೋ ತೇ ಮಾರಿಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ತೇನ ಅನನುಭೂತ’’ನ್ತಿ ಪಚ್ಚನುಭಾಸನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತ್ವಾ। ಅಕ್ಖರೇ ದೋಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಭಗವತಾ ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸಬ್ಬ-ಸದ್ದೇ ಗಹಿತೇ ಸಬ್ಬಸಬ್ಬವಸೇನ ತದತ್ಥಪರಿವತ್ತನೇನ ಸಬ್ಬ-ಸದ್ದವಚನೀಯತಾಸಾಮಞ್ಞೇನ ಚ ದೋಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಯದಿ ಸಬ್ಬಂ ಅನನುಭೂತಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಲೋಕೇ ಅನವಸೇಸಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಸಚೇ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ತೇನ ಅನವಸೇಸಸಭಾವೇನ ಅನನುಭೂತಂ ಅಪ್ಪತ್ತಂ, ತಂ ಗಗನಕುಸುಮಂ ವಿಯ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಸಿಯಾ। ಅಥಸ್ಸ ಅನನುಭೂತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ತೇನ ಅನನುಭೂತಂ ಯದಿ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಮಿಚ್ಛಾ, ಸಬ್ಬಂ ನಾಮ ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಾ ಹೇವ ತೇ ರಿತ್ತಕಮೇವಾ’’ತಿಆದಿ।
Vāditāyāti vādasīlatāya. Sabbanti akkharaṃ niddisitvāti ‘‘sabbaṃ kho ahaṃ brahme’’tiādinā bhagavatā vuttaṃ sabba-saddaṃ – ‘‘sace kho te mārisa sabbassa sabbattena ananubhūta’’nti paccanubhāsanavasena niddisitvā. Akkhare dosaṃ gaṇhantoti bhagavatā sakkāyasabbaṃ sandhāya sabba-sadde gahite sabbasabbavasena tadatthaparivattanena sabba-saddavacanīyatāsāmaññena ca dosaṃ gaṇhanto. Tenāha ‘‘satthā panā’’tiādi. Tattha yadi sabbaṃ ananubhūtaṃ ‘‘natthi sabba’’nti loke anavasesaṃ pucchati. Sace sabbassa sabbattena anavasesasabhāvena ananubhūtaṃ appattaṃ, taṃ gaganakusumaṃ viya kiñci na siyā. Athassa ananubhūtaṃ atthīti assa sabbattena ananubhūtaṃ yadi atthi, ‘‘sabba’’nti idaṃ vacanaṃ micchā, sabbaṃ nāma taṃ na hotīti adhippāyo. Tenāha ‘‘mā heva te rittakamevā’’tiādi.
ಅಹಂ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಅನನುಭೂತಞ್ಚ ವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಅಹಂ ‘‘ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚ ವಕ್ಖಾಮಿ, ‘‘ಅನನುಭೂತ’’ನ್ತಿ ಚ ವಕ್ಖಾಮಿ, ಏತ್ಥ ಕೋ ದೋಸೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಾರಣಂ ಆಹರನ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಸಬ್ಬತ್ತೇನ ಅನನುಭೂತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ। ವಿಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಗ್ಗಫಲಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇಹಿ ವಿಸೇಸತೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಅನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಇದಂ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸನಿದಸ್ಸನದುಕೇ ದುತಿಯಪದಸಹಿತತಾದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಪಾಥಂ ಅನುಪಗಮನತೋ ಅನಿದಸ್ಸನಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತವಿಧುರತಾಯ ವಾ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅನಿದಸ್ಸನಂ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಅನ್ತೋತಿ ಅನನ್ತಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಯಿದ’’ನ್ತಿಆದಿ।
Ahaṃ sabbañca vakkhāmi, ananubhūtañca vakkhāmīti ahaṃ ‘‘sabba’’nti ca vakkhāmi, ‘‘ananubhūta’’nti ca vakkhāmi, ettha ko dosoti adhippāyo. Kāraṇaṃ āharantoti sabbassa sabbattena ananubhūtassa atthibhāve kāraṇaṃ niddisanto. Vijānitabbanti maggaphalapaccavekkhaṇañāṇehi visesato sabbasaṅkhatavisiṭṭhatāya jānitabbaṃ. Anidassananti idaṃ nibbānassa sanidassanaduke dutiyapadasahitatādassananti adhippāyena ‘‘cakkhuviññāṇassa āpāthaṃ anupagamanato anidassanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Sabbasaṅkhatavidhuratāya vā natthi etassa nidassananti anidassanaṃ. Natthi etassa antoti anantaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘tayida’’ntiādi.
ಭೂತಾನೀತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತಾನಿ। ಅಸಮ್ಭೂತನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಸಮ್ಭೂತಂ, ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಭಸ್ಸರಭಾವಹೇತೂನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಭಾವಾ ಸಬ್ಬತೋ ಪಭಾತಿ ಸಬ್ಬತೋಪಭಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತಮೋ ತತ್ಥ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ। (ನೇತ್ತಿ॰ ೧೦೪) ಪಭೂತಮೇವಾತಿ ಪಕಟ್ಠಭಾವೇನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಭಾವೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಮೇವ। ಅರೂಪೀಭಾವೇನ ಅದೇಸಿಕತ್ತಾ ಸಬ್ಬತೋ ಪಭವತಿ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಸಬ್ಬತೋಪಭಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾದೀಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಪವಿಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಪವಿಸಂ, ತದೇವ ಸ-ಕಾರಸ್ಸ ಭ-ಕಾರಂ, ವಿ-ಕಾರಸ್ಸ ಚ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಭ’’ನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಿತ್ಥಸ್ಸ ನಾಮ’’ನ್ತಿ। ವಾದಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ ಏವಂ ಮಯಾ ಸಬ್ಬಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ಅನನುಭೂತಞ್ಚ ವುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಯಂ ತಯಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಅಜಾನನ್ತೇನ ಸಹಸಾ ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ದೋಸಗ್ಗಹಣಂ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ವಾದಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸಿ।
Bhūtānīti paccayasambhūtāni. Asambhūtanti paccayehi asambhūtaṃ, nibbānanti attho. Apabhassarabhāvahetūnaṃ sabbaso abhāvā sabbato pabhāti sabbatopabhaṃ. Tenāha ‘‘nibbānato hī’’tiādi. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘tamo tattha na vijjatī’’ti. (Netti. 104) pabhūtamevāti pakaṭṭhabhāvena ukkaṭṭhabhāvena vijjamānameva. Arūpībhāvena adesikattā sabbato pabhavati vijjatīti sabbatopabhaṃ. Tenāha ‘‘puratthimadisādīsū’’tiādi. Pavisanti etthāti pavisaṃ, tadeva sa-kārassa bha-kāraṃ, vi-kārassa ca lopaṃ katvā vuttaṃ ‘‘pabha’’nti. Tenāha ‘‘titthassa nāma’’nti. Vādaṃ patiṭṭhapesīti evaṃ mayā sabbañca vuttaṃ, ananubhūtañca vuttaṃ, tattha yaṃ tayā adhippāyaṃ ajānantena sahasā appaṭisaṅkhāya dosaggahaṇaṃ, taṃ micchāti brahmānaṃ niggaṇhanto bhagavā attano vādaṃ patiṭṭhapesi.
ಗಹಿತಗಹಿತನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಗಹಿತಗಹಿತಂ ಗಾಹಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದೋಸದಸ್ಸನಮುಖೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಸತ್ಥಾರಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪಿತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಸರಣಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪರಾಜಯಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಂ ಲಳಿತಕಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ವಾದಂ ಪಹಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಲೀಳಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ। ಯದಿ ಸಕ್ಕೋಸಿ ಮಯ್ಹಂ ಅನ್ತರಧಾಯಿತುಂ, ನ ಪನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮೂಲಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾಕತಿಕೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ ಠಾತುಕಾಮೋ। ಸೋ ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸದಿಸತಾಯ ಮೂಲಪಟಿಸನ್ಧೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಞ್ಞಕಾಯಿಕಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮೂನಂ। ನ ಅದಾಸಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತಕಾಯೇನೇವಾಯಂ ತಿಟ್ಠತು, ನ ಪಾಕತಿಕರೂಪೇನಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತೇನ ಸೋ ಅಭಿಸಙ್ಖತಕಾಯಂ ಅಪನೇತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತುಂ ಆರಭಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ತಮಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮೂಲಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ।
Gahitagahitanti ‘‘idaṃ nicca’’ntiādinā gahitagahitaṃ gāhaṃ. Tattha tattha dosadassanamukhena niggaṇhantena satthārā vissajjāpito kiñci gahetabbaṃ attano paṭisaraṇaṃ adisvā parājayaṃ paṭicchādetuṃ laḷitakaṃkātukāmo vādaṃ pahāya iddhiyā pāṭihāriyalīḷaṃ dassetukāmo. Yadi sakkosi mayhaṃ antaradhāyituṃ, na pana sakkhissasīti adhippāyo. Mūlapaṭisandhiṃ gantukāmoti attano pākatikena attabhāvena ṭhātukāmo. So hi paṭisandhikāle nibbattasadisatāya mūlapaṭisandhīti vutto. Aññesanti heṭṭhā aññakāyikānaṃ brahmūnaṃ. Na adāsi abhisaṅkhatakāyenevāyaṃ tiṭṭhatu, na pākatikarūpenāti cittaṃ uppādesi. Tena so abhisaṅkhatakāyaṃ apanetuṃ avisahanto attabhāvapaṭicchādakaṃ andhakāraṃ nimminituṃ ārabhi. Satthā taṃ tamaṃ viddhaṃseti. Tena vuttaṃ ‘‘mūlapaṭisandhiṃ vā’’tiādi.
ಭವೇವಾಹನ್ತಿ ಭವೇ ಏವ ಅಹಂ। ಅಯಞ್ಚ ಏವ-ಸದ್ದೋ ಅಟ್ಠಾನಪಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಹಂ ಭವೇ ಭಯಂ ದಿಸ್ವಾಯೇವಾ’’ತಿ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಜಾತಿಆದಿಭಯಂ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಯಾಥಾವತೋ ದಿಸ್ವಾ। ಸತ್ತಭವನ್ತಿ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಭವಂ। ಕಮ್ಮಭವಪಚ್ಚಯೇ ಹಿ ಉಪಪತ್ತಿಭವೇ ಸತ್ತಸಮಞ್ಞಾ। ವಿಭವನ್ತಿ ವಿಮುತ್ತಿಂ। ಪರಿಯೇಸಮಾನಮ್ಪಿ ಉಪಾಯಸ್ಸ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ ಭವೇಯೇವ ದಿಸ್ವಾ। ಭವಞ್ಚ ವಿಭವೇಸಿನಂ ವಿಭವಂ ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಏಸಮಾನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಭವಂ, ಭವೇಸು ಉಪ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ದಿಸ್ವಾತಿ ಏವಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ನ ಅಭಿವದಿನ್ತಿ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಭಿವದಾಪನಾಕಾರಾಭಾವತೋ ನ ಅಭಿನಿವಿಸಿಂ, ಲಕ್ಖಣವಚನಮೇತಂ। ಗಾಹತ್ಥೋ ಏವ ವಾ ಅಭಿವಾದ-ಸದ್ದೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಭಿವದಿ’’ನ್ತಿ, ‘‘ನ ಗವೇಸಿ’’ನ್ತಿ। ಭವಗ್ಗಹಣೇನೇತ್ಥ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ನನ್ದೀಗಹಣೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ವಿಭವಗ್ಗಹಣೇನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನನ್ದಿಞ್ಚ ನ ಉಪಾದಿಯಿನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಪಕಾಸಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ’’ತಿ। ತದಿದಂ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಗಾಥಾಯ ವಿಭಾವನದಸ್ಸನಂ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ತೇಸಂ ಬ್ರಹ್ಮೂನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಸಚ್ಚಾನಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತೇನ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹಿ। ತೇ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ, ಕೇಚಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲೇ, ಕೇಚಿ ಅನಾಗಾಮಿಫಲೇ, ಕೇಚಿ ಅರಹತ್ತೇ ಚ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸೀ’’ತಿಆದಿ। ಅಚ್ಛರಿಯಜಾತಾತಿ ಸಞ್ಜಾತಚ್ಛರಿಯಾ। ಸಮೂಲಂ ಭವನ್ತಿ ತಣ್ಹಾವಿಜ್ಜಾಹಿ ಸಮೂಲಂ ಭವಂ।
Bhavevāhanti bhave eva ahaṃ. Ayañca eva-saddo aṭṭhānapayuttoti dassento āha ‘‘ahaṃ bhave bhayaṃ disvāyevā’’ti, sabbasmiṃ bhave jātiādibhayaṃ ñāṇacakkhunā yāthāvato disvā. Sattabhavanti sattasaṅkhātaṃ bhavaṃ. Kammabhavapaccaye hi upapattibhave sattasamaññā. Vibhavanti vimuttiṃ. Pariyesamānampi upāyassa anadhigatattā bhaveyeva disvā. Bhavañca vibhavesinaṃ vibhavaṃ nibbutiṃ esamānānaṃ sattānaṃ bhavaṃ, bhavesu uppattiñca disvāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Na abhivadinti ‘‘aho vata sukha’’nti evaṃ abhivadāpanākārābhāvato na abhinivisiṃ, lakkhaṇavacanametaṃ. Gāhattho eva vā abhivāda-saddoti āha ‘‘nābhivadi’’nti, ‘‘nagavesi’’nti. Bhavaggahaṇenettha dukkhasaccaṃ, nandīgahaṇena samudayasaccaṃ, vibhavaggahaṇena nirodhasaccaṃ, nandiñca na upādiyinti iminā maggasaccaṃ pakāsitanti āha ‘‘iti cattāri saccāni pakāsento’’ti. Tadidaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ gāthāya vibhāvanadassanaṃ. Satthā pana tesaṃ brahmūnaṃ ajjhāsayānurūpaṃ saccāni vitthārato pakāsento vipassanaṃ pāpetvā arahattena desanāya kūṭaṃ gaṇhi. Te ca brahmāno keci sotāpattiphale, keci sakadāgāmiphale, keci anāgāmiphale, keci arahatte ca patiṭṭhahiṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘saccāni pakāsento satthā dhammaṃ desesī’’tiādi. Acchariyajātāti sañjātacchariyā. Samūlaṃ bhavanti taṇhāvijjāhi samūlaṃ bhavaṃ.
೫೦೫. ಮಮ ವಸಂ ಅತಿವತ್ತಿತಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಾಮಧಾತುಸಮತಿಕ್ಕಮನಪಟಿಪದಾಯ ಮಯ್ಹಂ ವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತಾನಿ। ಕಥಂ ಪನಾಯಂ ತೇಸಂ ಅರಿಯಭೂಮಿಸಮೋಕ್ಕಮನಂ ಜಾನಾತೀತಿ? ನಯಗ್ಗಾಹತೋ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಸಂಸಾರೇ ಆದೀನವಂ, ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಆನಿಸಂಸಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ವೇನೇಯ್ಯಜನಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಿಟ್ಠಮೇವ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ದೇಸನಾ ಅವಞ್ಝಾ ಅಮೋಘಾ ಇನ್ದೇನ ವಿಸ್ಸಟ್ಠವಜಿರಸದಿಸಾ, ತಸ್ಸ ಚ ಆಣಾಯ ಠಿತಾ ಸಂಸಾರೇ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತೇವಾ’’ತಿ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಅನುಮಾನೇನ ಜಾನಾತಿ। ಸಚೇ ತ್ವಂ ಏವಂ ಅನುಬುದ್ಧೋತಿ ಯಥಾ ತ್ವಂ ಪರೇಸಂ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಂ ವದತಿ, ಏವಂ ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪತೋ ಸಯಮ್ಭುಞಾಣೇನ ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಉಪನಯಸೀತಿ ತಯಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಸಾವಕಪಟಿವೇಧಂ ಪಾಪೇಸಿ। ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಮಾರೋ ವದತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಪಾಯಪತಿಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಆಜೀವಕನಿಗಣ್ಠಾದಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತೇ ತಿತ್ಥಕರೇ, ಯೇ ಕೇಚಿ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನೇ ಜನೇ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಅನುಪ್ಪನ್ನೇತಿ ಅಸಞ್ಜಾತೇ, ಅಪ್ಪತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಲ್ಲಪನತಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಮಾರೋ ಉಪರಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಂ ಲಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ತಥಾ ಉತ್ತರಭಾಸನೇನ। ನಿಮನ್ತನವಚನೇನಾತಿ ವಿಞ್ಞಾಪನವಚನೇನ। ಬ್ರಹ್ಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ನಿಮನ್ತನಂ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ವಾ ನಿಮನ್ತನಂ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮನಿಮನ್ತನಿಕಂ, ಸುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ಅವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
505.Mamavasaṃ ativattitānīti sabbaso kāmadhātusamatikkamanapaṭipadāya mayhaṃ visayaṃ atikkamitāni. Kathaṃ panāyaṃ tesaṃ ariyabhūmisamokkamanaṃ jānātīti? Nayaggāhato – ‘‘samaṇo gotamo dhammaṃ desento saṃsāre ādīnavaṃ, nibbāne ca ānisaṃsaṃ pakāsento veneyyajanaṃ nibbānaṃ diṭṭhameva karoti, tassa desanā avañjhā amoghā indena vissaṭṭhavajirasadisā, tassa ca āṇāya ṭhitā saṃsāre na dissantevā’’ti nayaggāhena anumānena jānāti. Sace tvaṃ evaṃ anubuddhoti yathā tvaṃ paresaṃ saccābhisambodhaṃ vadati, evaṃ tvaṃ attano anurūpato sayambhuñāṇena buddho dhammaṃ paṭivijjhitvā ṭhito. Taṃ dhammaṃ mā upanayasīti tayā paṭividdhadhammaṃ mā sāvakapaṭivedhaṃ pāpesi. Idanti idaṃ anantaraṃ vuttaṃ brahmaloke patiṭṭhānaṃyeva sandhāya māro vadati, te dassento ‘‘anuppanne hī’’tiādimāha. Apāyapatiṭṭhānaṃ pana ājīvakanigaṇṭhādipabbajjaṃ upagate titthakare, ye keci vā pabbajitvā micchāpaṭipanne jane sandhāya vadati. Anuppanneti asañjāte, appatteti attho. Anullapanatāyāti yathā māro upari kiñci uttaraṃ lapituṃ na sakkoti, evaṃ tathā uttarabhāsanena. Nimantanavacanenāti viññāpanavacanena. Brahmaṃ seṭṭhaṃ nimantanaṃ, brahmuno vā nimantanaṃ ettha atthīti brahmanimantanikaṃ, suttaṃ. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ಬ್ರಹ್ಮನಿಮನ್ತನಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Brahmanimantanikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೯. ಬ್ರಹ್ಮನಿಮನ್ತನಿಕಸುತ್ತಂ • 9. Brahmanimantanikasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೯. ಬ್ರಹ್ಮನಿಮನ್ತನಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Brahmanimantanikasuttavaṇṇanā
