| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ព្រហ្មវិហារកថា
Brahmavihārakathā
២៥១. ឥទានិ មេត្តាទិព្រហ្មវិហារវសេន បវត្តមានំ រូបាវចរកុសលំ ទស្សេតុំ បុន កតមេ ធម្មា កុសលាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ មេត្តាសហគតន្តិ មេត្តាយ សមន្នាគតំ។ បរតោ ករុណាសហគតាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ យេន បនេស វិធានេន បដិបន្នោ មេត្តាទិសហគតានិ ឈានានិ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ, តំ មេត្តាទីនំ ភាវនាវិធានំ សព្ពំ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.២៤០) វិត្ថារិតមេវ។ អវសេសាយ បាឡិយា អត្ថោ បថវីកសិណេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
251. Idāni mettādibrahmavihāravasena pavattamānaṃ rūpāvacarakusalaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha mettāsahagatanti mettāya samannāgataṃ. Parato karuṇāsahagatādīsupi eseva nayo. Yena panesa vidhānena paṭipanno mettādisahagatāni jhānāni upasampajja viharati, taṃ mettādīnaṃ bhāvanāvidhānaṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.240) vitthāritameva. Avasesāya pāḷiyā attho pathavīkasiṇe vuttanayeneva veditabbo.
កេវលញ្ហិ បថវីកសិណេ បញ្ចវីសតិ នវកា, ឥធ បុរិមាសុ តីសុ តិកចតុក្កជ្ឈានិកវសេន បញ្ចវីសតិ សត្តកា, ឧបេក្ខាយ ចតុត្ថជ្ឈានវសេន បញ្ចវីសតិ ឯកកា, ករុណាមុទិតាសុ ច ឆន្ទាទីហិ ចតូហិ សទ្ធិំ ករុណាមុទិតាតិ ឥមេបិ យេវាបនកា លព្ភន្តិ។ ទុក្ខបដិបទាទិភាវោ ចេត្ថ មេត្តាយ តាវ ព្យាបាទវិក្ខម្ភនវសេន, ករុណាយ វិហិំសាវិក្ខម្ភនវសេន, មុទិតាយ អរតិវិក្ខម្ភនវសេន, ឧបេក្ខាយ រាគបដិឃវិក្ខម្ភនវសេន វេទិតព្ពោ។ បរិត្តារម្មណតា បន នពហុសត្តារម្មណវសេន; អប្បមាណារម្មណតា ពហុសត្តារម្មណវសេន ហោតីតិ អយំ វិសេសោ។ សេសំ តាទិសមេវ។
Kevalañhi pathavīkasiṇe pañcavīsati navakā, idha purimāsu tīsu tikacatukkajjhānikavasena pañcavīsati sattakā, upekkhāya catutthajjhānavasena pañcavīsati ekakā, karuṇāmuditāsu ca chandādīhi catūhi saddhiṃ karuṇāmuditāti imepi yevāpanakā labbhanti. Dukkhapaṭipadādibhāvo cettha mettāya tāva byāpādavikkhambhanavasena, karuṇāya vihiṃsāvikkhambhanavasena, muditāya arativikkhambhanavasena, upekkhāya rāgapaṭighavikkhambhanavasena veditabbo. Parittārammaṇatā pana nabahusattārammaṇavasena; appamāṇārammaṇatā bahusattārammaṇavasena hotīti ayaṃ viseso. Sesaṃ tādisameva.
ឯវំ តាវ បាឡិវសេនេវ –
Evaṃ tāva pāḷivaseneva –
ព្រហ្មុត្តមេន កថិតេ, ព្រហ្មវិហារេ ឥមេ ឥតិ វិទិត្វា;
Brahmuttamena kathite, brahmavihāre ime iti viditvā;
ភិយ្យោ ឯតេសុ អយំ, បកិណ្ណកកថាបិ វិញ្ញេយ្យា។
Bhiyyo etesu ayaṃ, pakiṇṇakakathāpi viññeyyā.
ឯតាសុ ហិ មេត្តាករុណាមុទិតាឧបេក្ខាសុ អត្ថតោ តាវ មេជ្ជតីតិ មេត្តា, សិនិយ្ហតីតិ អត្ថោ។ មិត្តេ វា ភវា, មិត្តស្ស វា ឯសា បវត្តតីបិ មេត្តា។ បរទុក្ខេ សតិ សាធូនំ ហទយកម្បនំ ករោតីតិ ករុណា។ កិណាតិ វា បរទុក្ខំ ហិំសតិ វិនាសេតីតិ ករុណា ។ កិរីយតិ វា ទុក្ខិតេសុ ផរណវសេន បសារិយតីតិ ករុណា។ មោទន្តិ តាយ តំសមង្គិនោ, សយំ វា មោទតិ, មោទនមត្តមេវ វា តន្តិ មុទិតា។ ‘អវេរា ហោន្តូ’តិអាទិព្យាបារប្បហានេន មជ្ឈត្តភាវូបគមនេន ច ឧបេក្ខតីតិ ឧបេក្ខា។
Etāsu hi mettākaruṇāmuditāupekkhāsu atthato tāva mejjatīti mettā, siniyhatīti attho. Mitte vā bhavā, mittassa vā esā pavattatīpi mettā. Paradukkhe sati sādhūnaṃ hadayakampanaṃ karotīti karuṇā. Kiṇāti vā paradukkhaṃ hiṃsati vināsetīti karuṇā. Kirīyati vā dukkhitesu pharaṇavasena pasāriyatīti karuṇā. Modanti tāya taṃsamaṅgino, sayaṃ vā modati, modanamattameva vā tanti muditā. ‘Averā hontū’tiādibyāpārappahānena majjhattabhāvūpagamanena ca upekkhatīti upekkhā.
លក្ខណាទិតោ បនេត្ថ ហិតាការប្បវត្តិលក្ខណា ‘មេត្តា’, ហិតូបសំហាររសា, អាឃាតវិនយបច្ចុបដ្ឋានា, សត្តានំ មនាបភាវទស្សនបទដ្ឋានា។ ព្យាបាទូបសមោ ឯតិស្សា សម្បត្តិ, សិនេហសម្ភវោ វិបត្តិ។ ទុក្ខាបនយនាការប្បវត្តិលក្ខណា ‘ករុណា’, បរទុក្ខាសហនរសា, អវិហិំសាបច្ចុបដ្ឋានា , ទុក្ខាភិភូតានំ អនាថភាវទស្សនបទដ្ឋានា។ វិហិំសូបសមោ តស្សា សម្បត្តិ, សោកសម្ភវោ វិបត្តិ។ សត្តេសុ បមោទនលក្ខណា ‘មុទិតា’, អនិស្សាយនរសា, អរតិវិឃាតបច្ចុបដ្ឋានា, សត្តានំ សម្បត្តិទស្សនបទដ្ឋានា។ អរតិវូបសមោ តស្សា សម្បត្តិ, បហាសសម្ភវោ វិបត្តិ។ សត្តេសុ មជ្ឈត្តាការប្បវត្តិលក្ខណា ‘ឧបេក្ខា’, សត្តេសុ សមភាវទស្សនរសា, បដិឃានុនយវូបសមបច្ចុបដ្ឋានា, ‘‘កម្មស្សកា សត្តា, តេ កស្ស រុចិយា សុខិតា វា ភវិស្សន្តិ, ទុក្ខតោ វា មុច្ចិស្សន្តិ, បត្តសម្បត្តិតោ វា ន បរិហាយិស្សន្តី’’តិ? ឯវំ បវត្តកម្មស្សកតាទស្សនបទដ្ឋានា។ បដិឃានុនយវូបសមោ តស្សា សម្បត្តិ, គេហស្សិតាយ អញ្ញាណុបេក្ខាយ សម្ភវោ វិបត្តិ។
Lakkhaṇādito panettha hitākārappavattilakkhaṇā ‘mettā’, hitūpasaṃhārarasā, āghātavinayapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ manāpabhāvadassanapadaṭṭhānā. Byāpādūpasamo etissā sampatti, sinehasambhavo vipatti. Dukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā ‘karuṇā’, paradukkhāsahanarasā, avihiṃsāpaccupaṭṭhānā , dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā. Vihiṃsūpasamo tassā sampatti, sokasambhavo vipatti. Sattesu pamodanalakkhaṇā ‘muditā’, anissāyanarasā, arativighātapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ sampattidassanapadaṭṭhānā. Arativūpasamo tassā sampatti, pahāsasambhavo vipatti. Sattesu majjhattākārappavattilakkhaṇā ‘upekkhā’, sattesu samabhāvadassanarasā, paṭighānunayavūpasamapaccupaṭṭhānā, ‘‘kammassakā sattā, te kassa ruciyā sukhitā vā bhavissanti, dukkhato vā muccissanti, pattasampattito vā na parihāyissantī’’ti? Evaṃ pavattakammassakatādassanapadaṭṭhānā. Paṭighānunayavūpasamo tassā sampatti, gehassitāya aññāṇupekkhāya sambhavo vipatti.
ចតុន្នម្បិ បនេតេសំ ព្រហ្មវិហារានំ វិបស្សនាសុខញ្ចេវ ភវសម្បត្តិ ច សាធារណប្បយោជនំ, ព្យាបាទាទិបដិឃាតោ អាវេណិកំ។ ព្យាបាទបដិឃាតប្បយោជនា ហេត្ថ មេត្តា, វិហិំសាអរតិរាគបដិឃាតប្បយោជនា ឥតរា។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
Catunnampi panetesaṃ brahmavihārānaṃ vipassanāsukhañceva bhavasampatti ca sādhāraṇappayojanaṃ, byāpādādipaṭighāto āveṇikaṃ. Byāpādapaṭighātappayojanā hettha mettā, vihiṃsāaratirāgapaṭighātappayojanā itarā. Vuttampi cetaṃ –
‘‘និស្សរណញ្ហេតំ, អាវុសោ, ព្យាបាទស្ស យទិទំ មេត្តាចេតោវិមុត្តិ, និស្សរណញ្ហេតំ, អាវុសោ, វិហេសាយ យទិទំ ករុណាចេតោវិមុត្តិ; និស្សរណញ្ហេតំ, អាវុសោ, អរតិយា យទិទំ មុទិតាចេតោវិមុត្តិ, និស្សរណញ្ហេតំ, អាវុសោ, រាគស្ស យទិទំ ឧបេក្ខាចេតោវិមុត្តី’’តិ (ទី. និ. ៣.៣២៦; អ. និ. ៦.១៣)។
‘‘Nissaraṇañhetaṃ, āvuso, byāpādassa yadidaṃ mettācetovimutti, nissaraṇañhetaṃ, āvuso, vihesāya yadidaṃ karuṇācetovimutti; nissaraṇañhetaṃ, āvuso, aratiyā yadidaṃ muditācetovimutti, nissaraṇañhetaṃ, āvuso, rāgassa yadidaṃ upekkhācetovimuttī’’ti (dī. ni. 3.326; a. ni. 6.13).
ឯកមេកស្ស ចេត្ថ អាសន្នទូរវសេន ទ្វេ ទ្វេ បច្ចត្ថិកា។ មេត្តាព្រហ្មវិហារស្ស ហិ, សមីបចារោ វិយ បុរិសស្ស សបត្តោ, គុណទស្សនសភាគតាយ រាគោ អាសន្នបច្ចត្ថិកោ។ សោ លហុំ ឱតារំ លភតិ។ តស្មា តតោ សុដ្ឋុ មេត្តា រក្ខិតព្ពា។ បព្ពតាទិគហននិស្សិតោ វិយ បុរិសស្ស សបត្តោ សភាវវិសភាគតាយ ព្យាបាទោ ទូរបច្ចត្ថិកោ។ តស្មា តតោ និព្ភយេន មេត្តាយិតព្ពំ។ មេត្តាយិស្សតិ ច នាម កោបញ្ច ករិស្សតីតិ អដ្ឋានមេតំ។
Ekamekassa cettha āsannadūravasena dve dve paccatthikā. Mettābrahmavihārassa hi, samīpacāro viya purisassa sapatto, guṇadassanasabhāgatāya rāgo āsannapaccatthiko. So lahuṃ otāraṃ labhati. Tasmā tato suṭṭhu mettā rakkhitabbā. Pabbatādigahananissito viya purisassa sapatto sabhāvavisabhāgatāya byāpādo dūrapaccatthiko. Tasmā tato nibbhayena mettāyitabbaṃ. Mettāyissati ca nāma kopañca karissatīti aṭṭhānametaṃ.
ករុណាព្រហ្មវិហារស្ស ‘‘ចក្ខុវិញ្ញេយ្យានំ រូបានំ ឥដ្ឋានំ កន្តានំ មនាបានំ មនោរមានំ លោកាមិសបដិសំយុត្តានំ អប្បដិលាភំ វា អប្បដិលាភតោ សមនុបស្សតោ បុព្ពេ វា បដិលទ្ធបុព្ពំ អតីតំ និរុទ្ធំ វិបរិណតំ សមនុស្សរតោ ឧប្បជ្ជតិ ទោមនស្សំ។ យំ ឯវរូបំ ទោមនស្សំ ឥទំ វុច្ចតិ គេហស្សិតំ ទោមនស្ស’’ន្តិអាទិនា នយេន អាគតំ គេហស្សិតំ ទោមនស្សំ វិបត្តិទស្សនសភាគតាយ អាសន្នបច្ចត្ថិកំ។ សភាវវិសភាគតាយ វិហេសា ទូរបច្ចត្ថិកា។ តស្មា តតោ និព្ភយេន ករុណាយិតព្ពំ។ ករុណញ្ច នាម ករិស្សតិ បាណិអាទីហិ ច វិហេសិស្សតីតិ អដ្ឋានមេតំ។
Karuṇābrahmavihārassa ‘‘cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehassitaṃ domanassa’’ntiādinā nayena āgataṃ gehassitaṃ domanassaṃ vipattidassanasabhāgatāya āsannapaccatthikaṃ. Sabhāvavisabhāgatāya vihesā dūrapaccatthikā. Tasmā tato nibbhayena karuṇāyitabbaṃ. Karuṇañca nāma karissati pāṇiādīhi ca vihesissatīti aṭṭhānametaṃ.
មុទិតាព្រហ្មវិហារស្ស ‘‘ចក្ខុវិញ្ញេយ្យានំ រូបានំ ឥដ្ឋានំ កន្តានំ មនាបានំ មនោរមានំ លោកាមិសបដិសំយុត្តានំ បដិលាភំ វា បដិលាភតោ សមនុបស្សតោ បុព្ពេ វា បដិលទ្ធបុព្ពំ អតីតំ និរុទ្ធំ វិបរិណតំ សមនុស្សរតោ ឧប្បជ្ជតិ សោមនស្សំ។ យំ ឯវរូបំ សោមនស្សំ ឥទំ វុច្ចតិ គេហស្សិតំ សោមនស្ស’’ន្តិអាទិនា (ម. និ. ៣.៣០៦) នយេន អាគតំ គេហស្សិតំ សោមនស្សំ សម្បត្តិទស្សនសភាគតាយ អាសន្នបច្ចត្ថិកំ។ សភាវវិសភាគតាយ អរតិ ទូរបច្ចត្ថិកា។ តស្មា តតោ និព្ភយេន មុទិតា ភាវេតព្ពា។ បមុទិតោ ច នាម ភវិស្សតិ បន្តសេនាសនេសុ ច អធិកុសលធម្មេសុ ច ឧក្កណ្ឋិស្សតីតិ អដ្ឋានមេតំ។
Muditābrahmavihārassa ‘‘cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ. Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehassitaṃ somanassa’’ntiādinā (ma. ni. 3.306) nayena āgataṃ gehassitaṃ somanassaṃ sampattidassanasabhāgatāya āsannapaccatthikaṃ. Sabhāvavisabhāgatāya arati dūrapaccatthikā. Tasmā tato nibbhayena muditā bhāvetabbā. Pamudito ca nāma bhavissati pantasenāsanesu ca adhikusaladhammesu ca ukkaṇṭhissatīti aṭṭhānametaṃ.
ឧបេក្ខាព្រហ្មវិហារស្ស បន ‘‘ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វា ឧប្បជ្ជតិ ឧបេក្ខា ពាលស្ស មូឡ្ហស្ស បុថុជ្ជនស្ស អនោធិជិនស្ស អវិបាកជិនស្ស អនាទីនវទស្សាវិនោ អស្សុតវតោ បុថុជ្ជនស្ស។ យា ឯវរូបា ឧបេក្ខា រូបំ សា នាតិវត្តតិ។ តស្មា សា ឧបេក្ខា គេហស្សិតាតិ វុច្ចតី’’តិអាទិនា (ម. និ. ៣.៣០៨) នយេន អាគតា គេហស្សិតា អញ្ញាណុបេក្ខា ទោសគុណានំ អវិចារណវសេន សភាគត្តា អាសន្នបច្ចត្ថិកា។ សភាវវិសភាគតាយ រាគបដិឃា ទូរបច្ចត្ថិកា។ តស្មា តតោ និព្ភយេន ឧបេក្ខិតព្ពំ។ ឧបេក្ខិស្សតិ ច នាម រជ្ជិស្សតិ ច បដិហញ្ញិស្សតិ ចាតិ អដ្ឋានមេតំ។
Upekkhābrahmavihārassa pana ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa. Yā evarūpā upekkhā rūpaṃ sā nātivattati. Tasmā sā upekkhā gehassitāti vuccatī’’tiādinā (ma. ni. 3.308) nayena āgatā gehassitā aññāṇupekkhā dosaguṇānaṃ avicāraṇavasena sabhāgattā āsannapaccatthikā. Sabhāvavisabhāgatāya rāgapaṭighā dūrapaccatthikā. Tasmā tato nibbhayena upekkhitabbaṃ. Upekkhissati ca nāma rajjissati ca paṭihaññissati cāti aṭṭhānametaṃ.
សព្ពេសម្បិ ច ឯតេសំ កត្តុកាមតាឆន្ទោ អាទិ, នីវរណាទិវិក្ខម្ភនំ មជ្ឈំ, អប្បនា បរិយោសានំ, បញ្ញត្តិធម្មវសេន ឯកោ វា សត្តោ អនេកា វា សត្តា អារម្មណំ, ឧបចារេ វា អប្បនាយ វា បត្តាយ អារម្មណវឌ្ឍនំ។
Sabbesampi ca etesaṃ kattukāmatāchando ādi, nīvaraṇādivikkhambhanaṃ majjhaṃ, appanā pariyosānaṃ, paññattidhammavasena eko vā satto anekā vā sattā ārammaṇaṃ, upacāre vā appanāya vā pattāya ārammaṇavaḍḍhanaṃ.
តត្រាយំ វឌ្ឍនក្កមោ – យថា ហិ កុសលោ កស្សកោ កសិតព្ពដ្ឋានំ បរិច្ឆិន្ទិត្វា កសតិ, ឯវំ បឋមមេវ ឯកំ អាវាសំ បរិច្ឆិន្ទិត្វា តត្ថ សត្តេសុ ‘ឥមស្មិំ អាវាសេ សត្តា អវេរា ហោន្តូ’តិអាទិនា នយេន មេត្តា ភាវេតព្ពា។ តត្ថ ចិត្តំ មុទុំ កម្មនិយំ កត្វា ទ្វេ អាវាសា បរិច្ឆិន្ទិតព្ពា ។ តតោ អនុក្កមេន តយោ ចត្តារោ បញ្ច ឆ សត្ត អដ្ឋ នវ ទស, ឯកា រច្ឆា, ឧបឌ្ឍគាមោ, គាមោ, ជនបទោ, រជ្ជំ, ឯកា ទិសាតិ ឯវំ យាវ ឯកំ ចក្កវាឡំ, តតោ វា បន ភិយ្យោ តត្ថ តត្ថ សត្តេសុ មេត្តា ភាវេតព្ពា។ តថា ករុណាទយោតិ។ អយមេត្ថ អារម្មណវឌ្ឍនក្កមោ។
Tatrāyaṃ vaḍḍhanakkamo – yathā hi kusalo kassako kasitabbaṭṭhānaṃ paricchinditvā kasati, evaṃ paṭhamameva ekaṃ āvāsaṃ paricchinditvā tattha sattesu ‘imasmiṃ āvāse sattā averā hontū’tiādinā nayena mettā bhāvetabbā. Tattha cittaṃ muduṃ kammaniyaṃ katvā dve āvāsā paricchinditabbā . Tato anukkamena tayo cattāro pañca cha satta aṭṭha nava dasa, ekā racchā, upaḍḍhagāmo, gāmo, janapado, rajjaṃ, ekā disāti evaṃ yāva ekaṃ cakkavāḷaṃ, tato vā pana bhiyyo tattha tattha sattesu mettā bhāvetabbā. Tathā karuṇādayoti. Ayamettha ārammaṇavaḍḍhanakkamo.
យថា បន កសិណានំ និស្សន្ទោ អារុប្បា, សមាធីនំ និស្សន្ទោ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនំ, វិបស្សនានំ និស្សន្ទោ ផលសមាបត្តិ, សមថវិបស្សនានំ និស្សន្ទោ និរោធសមាបត្តិ, ឯវំ បុរិមព្រហ្មវិហារត្តយស្ស និស្សន្ទោ ឯត្ថ ឧបេក្ខាព្រហ្មវិហារោ។ យថា ហិ ថម្ភេ អនុស្សាបេត្វា តុលាសង្ឃាដំ អនារោបេត្វា ន សក្កា អាកាសេ កូដគោបានសិយោ ឋបេតុំ, ឯវំ បុរិមេសុ តតិយជ្ឈានំ វិនា ន សក្កា ចតុត្ថំ ភាវេតុំ។ កសិណេសុ បន ឧប្បន្នតតិយជ្ឈានស្សបេសា នុប្បជ្ជតិ វិសភាគារម្មណត្តាតិ។
Yathā pana kasiṇānaṃ nissando āruppā, samādhīnaṃ nissando nevasaññānāsaññāyatanaṃ, vipassanānaṃ nissando phalasamāpatti, samathavipassanānaṃ nissando nirodhasamāpatti, evaṃ purimabrahmavihārattayassa nissando ettha upekkhābrahmavihāro. Yathā hi thambhe anussāpetvā tulāsaṅghāṭaṃ anāropetvā na sakkā ākāse kūṭagopānasiyo ṭhapetuṃ, evaṃ purimesu tatiyajjhānaṃ vinā na sakkā catutthaṃ bhāvetuṃ. Kasiṇesu pana uppannatatiyajjhānassapesā nuppajjati visabhāgārammaṇattāti.
ឯត្ថ សិយា – ‘កស្មា បនេតា មេត្តា ករុណា មុទិតា ឧបេក្ខា ព្រហ្មវិហារាតិ វុច្ចន្តិ? កស្មា ច, ចតស្សោវ? កោ ច ឯតាសំ កមោ? វិភង្គេ ច កស្មា អប្បមញ្ញាតិ វុត្តា’តិ? វុច្ចតេ – សេដ្ឋដ្ឋេន តាវ និទ្ទោសភាវេន ចេត្ថ ព្រហ្មវិហារតា វេទិតព្ពា។ សត្តេសុ សម្មាបដិបត្តិភាវេន ហិ សេដ្ឋា ឯតេ វិហារា។ យថា ច ព្រហ្មានោ និទ្ទោសចិត្តា វិហរន្តិ, ឯវំ ឯតេហិ សម្បយុត្តា យោគិនោ ព្រហ្មសមាវ ហុត្វា វិហរន្តីតិ សេដ្ឋដ្ឋេន និទ្ទោសភាវេន ច ព្រហ្មវិហារាតិ វុច្ចន្តិ។
Ettha siyā – ‘kasmā panetā mettā karuṇā muditā upekkhā brahmavihārāti vuccanti? Kasmā ca, catassova? Ko ca etāsaṃ kamo? Vibhaṅge ca kasmā appamaññāti vuttā’ti? Vuccate – seṭṭhaṭṭhena tāva niddosabhāvena cettha brahmavihāratā veditabbā. Sattesu sammāpaṭipattibhāvena hi seṭṭhā ete vihārā. Yathā ca brahmāno niddosacittā viharanti, evaṃ etehi sampayuttā yogino brahmasamāva hutvā viharantīti seṭṭhaṭṭhena niddosabhāvena ca brahmavihārāti vuccanti.
កស្មា ច ចតស្សោតិអាទិបញ្ហស្ស បន ឥទំ វិស្សជ្ជនំ –
Kasmā ca catassotiādipañhassa pana idaṃ vissajjanaṃ –
វិសុទ្ធិមគ្គាទិវសា ចតស្សោ,
Visuddhimaggādivasā catasso,
ហិតាទិអាការវសា បនាសំ;
Hitādiākāravasā panāsaṃ;
កមោ បវត្តន្តិ ច អប្បមាណេ,
Kamo pavattanti ca appamāṇe,
តា គោចរេ យេន តទប្បមញ្ញា។
Tā gocare yena tadappamaññā.
ឯតាសុ ហិ យស្មា មេត្តា ព្យាបាទពហុលស្ស, ករុណា វិហិំសាពហុលស្ស, មុទិតា អរតិពហុលស្ស, ឧបេក្ខា រាគពហុលស្ស វិសុទ្ធិមគ្គោ; យស្មា ច ហិតូបសំហារអហិតាបនយនសម្បត្តិមោទនអនាភោគវសេន ចតុព្ពិធោយេវ សត្តេសុ មនសិការោ; យស្មា ច យថា មាតា ទហរគិលានយោព្ពនប្បត្តសកិច្ចបសុតេសុ ចតូសុ បុត្តេសុ ទហរស្ស អភិវុឌ្ឍិកាមា ហោតិ, គិលានស្ស គេលញ្ញាបនយនកាមា, យោព្ពនប្បត្តស្ស យោព្ពនសម្បត្តិយា ចិរដ្ឋិតិកាមា, សកិច្ចបសុតស្ស កិស្មិញ្ចិបិ បរិយាយេ អព្យាវដា ហោតិ, តថា អប្បមញ្ញាវិហារិកេនាបិ សព្ពសត្តេសុ មេត្តាទិវសេន ភវិតព្ពំ, តស្មា ឥតោ វិសុទ្ធិមគ្គាទិវសា ចតស្សោវ អប្បមញ្ញា។
Etāsu hi yasmā mettā byāpādabahulassa, karuṇā vihiṃsābahulassa, muditā aratibahulassa, upekkhā rāgabahulassa visuddhimaggo; yasmā ca hitūpasaṃhāraahitāpanayanasampattimodanaanābhogavasena catubbidhoyeva sattesu manasikāro; yasmā ca yathā mātā daharagilānayobbanappattasakiccapasutesu catūsu puttesu daharassa abhivuḍḍhikāmā hoti, gilānassa gelaññāpanayanakāmā, yobbanappattassa yobbanasampattiyā ciraṭṭhitikāmā, sakiccapasutassa kismiñcipi pariyāye abyāvaṭā hoti, tathā appamaññāvihārikenāpi sabbasattesu mettādivasena bhavitabbaṃ, tasmā ito visuddhimaggādivasā catassova appamaññā.
យស្មា បន ចតស្សោបេតា ភាវេតុកាមេន បឋមំ ហិតាការប្បវត្តិវសេន សត្តេសុ បដិបជ្ជិតព្ពំ, ហិតាការប្បវត្តិលក្ខណា ច មេត្តា; តតោ ឯវំ បត្ថិតហិតានំ សត្តានំ ទុក្ខាភិភវំ ទិស្វា វា សុត្វា វា សម្ភាវេត្វា វា ទុក្ខាបនយនាការប្បវត្តិវសេន, ទុក្ខាបនយនាការប្បវត្តិលក្ខណា ច ករុណា; អថេវំ បត្ថិតហិតានំ បត្ថិតទុក្ខាបគមានញ្ច នេសំ សម្បត្តិំ ទិស្វា សម្បត្តិប្បមោទនវសេន, បមោទនលក្ខណា ច មុទិតា; តតោ បរំ បន កត្តព្ពាភាវតោ អជ្ឈុបេក្ខកតាសង្ខាតេន មជ្ឈត្តាការេន បដិបជ្ជិតព្ពំ, មជ្ឈត្តាការប្បវត្តិលក្ខណា ច ឧបេក្ខា; តស្មា ឥតោ ហិតាទិអាការវសា បនាសំ បឋមំ មេត្តា វុត្តា។ អថ ករុណា មុទិតា ឧបេក្ខាតិ អយំ កមោ វេទិតព្ពោ។
Yasmā pana catassopetā bhāvetukāmena paṭhamaṃ hitākārappavattivasena sattesu paṭipajjitabbaṃ, hitākārappavattilakkhaṇā ca mettā; tato evaṃ patthitahitānaṃ sattānaṃ dukkhābhibhavaṃ disvā vā sutvā vā sambhāvetvā vā dukkhāpanayanākārappavattivasena, dukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā ca karuṇā; athevaṃ patthitahitānaṃ patthitadukkhāpagamānañca nesaṃ sampattiṃ disvā sampattippamodanavasena, pamodanalakkhaṇā ca muditā; tato paraṃ pana kattabbābhāvato ajjhupekkhakatāsaṅkhātena majjhattākārena paṭipajjitabbaṃ, majjhattākārappavattilakkhaṇā ca upekkhā; tasmā ito hitādiākāravasā panāsaṃ paṭhamaṃ mettā vuttā. Atha karuṇā muditā upekkhāti ayaṃ kamo veditabbo.
យស្មា បន សព្ពាបេតា អប្បមាណេ គោចរេ បវត្តន្តិ, តស្មា អប្បមញ្ញាតិ វុច្ចន្តិ។ អប្បមាណា ហិ សត្តា ឯតាសំ គោចរភូតា, ‘ឯកសត្តស្សាបិ ច ឯត្តកេ បទេសេ មេត្តាទយោ ភាវេតព្ពា’តិ ឯវំ បមាណំ អគ្គហេត្វា សកលផរណវសេនេវ បវត្តាតិ, តេន វុត្តំ –
Yasmā pana sabbāpetā appamāṇe gocare pavattanti, tasmā appamaññāti vuccanti. Appamāṇā hi sattā etāsaṃ gocarabhūtā, ‘ekasattassāpi ca ettake padese mettādayo bhāvetabbā’ti evaṃ pamāṇaṃ aggahetvā sakalapharaṇavaseneva pavattāti, tena vuttaṃ –
វិសុទ្ធិមគ្គាទិវសា ចតស្សោ,
Visuddhimaggādivasā catasso,
ហិតាទិអាការវសា បនាសំ;
Hitādiākāravasā panāsaṃ;
កមោ បវត្តន្តិ ច អប្បមាណេ,
Kamo pavattanti ca appamāṇe,
តា គោចរេ យេន តទប្បមញ្ញាតិ។
Tā gocare yena tadappamaññāti.
ឯវំ អប្បមាណគោចរតាយ ឯកលក្ខណាសុ ចាបិ ឯតាសុ បុរិមា តិស្សោ តិកចតុក្កជ្ឈានិកាវ ហោន្តិ។ កស្មា? សោមនស្សាវិប្បយោគតោ។ កស្មា បនាសំ សោមនស្សេន អវិប្បយោគោតិ? ទោមនស្សសមុដ្ឋិតានំ ព្យាបាទាទីនំ និស្សរណត្តា។ បច្ឆិមា បន អវសេសេកជ្ឈានិកាវ។ កស្មា? ឧបេក្ខាវេទនាសម្បយោគតោ។ ន ហិ សត្តេសុ មជ្ឈត្តាការប្បវត្តា ព្រហ្មវិហារុបេក្ខា ឧបេក្ខាវេទនំ វិនា វត្តតីតិ។
Evaṃ appamāṇagocaratāya ekalakkhaṇāsu cāpi etāsu purimā tisso tikacatukkajjhānikāva honti. Kasmā? Somanassāvippayogato. Kasmā panāsaṃ somanassena avippayogoti? Domanassasamuṭṭhitānaṃ byāpādādīnaṃ nissaraṇattā. Pacchimā pana avasesekajjhānikāva. Kasmā? Upekkhāvedanāsampayogato. Na hi sattesu majjhattākārappavattā brahmavihārupekkhā upekkhāvedanaṃ vinā vattatīti.
ព្រហ្មវិហារកថា។
Brahmavihārakathā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបាវចរកុសលំ • Rūpāvacarakusalaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ព្រហ្មវិហារកថាវណ្ណនា • Brahmavihārakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ព្រហ្មវិហារកថាវណ្ណនា • Brahmavihārakathāvaṇṇanā
