| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
ब्रह्मयाचनकथा
Brahmayācanakathā
७. अथ खो भगवा सत्ताहस्स अच्चयेन तम्हा समाधिम्हा वुट्ठहित्वा वुत्तप्पकारमेतं सब्बं किच्चं निट्ठापेत्वा राजायतनमूला पुनपि येन अजपालनिग्रोधो तेनुपसङ्कमि। परिवितक्को उदपादीति तस्मिं निसिन्नमत्तस्सेव सब्बबुद्धानं आचिण्णसमाचिण्णो अयं चेतसो परिवितक्को उदपादि। कस्मा पनायं सब्बबुद्धानं उप्पज्जतीति? धम्मस्स महन्तभावं गरुभावं भारियभावं पच्चवेक्खणाय ब्रह्मुना याचिते देसेतुकामताय च। जानन्ति हि बुद्धा ‘‘एवं परिवितक्किते ब्रह्मा आगन्त्वा धम्मदेसनं याचिस्सति, ततो सत्ता धम्मे गारवं उप्पादेस्सन्ति, ब्रह्मगरुको हि लोकसन्निवासो’’ति। इति इमेहि द्वीहि कारणेहि अयं वितक्को उप्पज्जतीति।
7. Atha kho bhagavā sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā vuttappakārametaṃ sabbaṃ kiccaṃ niṭṭhāpetvā rājāyatanamūlā punapi yena ajapālanigrodho tenupasaṅkami. Parivitakko udapādīti tasmiṃ nisinnamattasseva sabbabuddhānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo ayaṃ cetaso parivitakko udapādi. Kasmā panāyaṃ sabbabuddhānaṃ uppajjatīti? Dhammassa mahantabhāvaṃ garubhāvaṃ bhāriyabhāvaṃ paccavekkhaṇāya brahmunā yācite desetukāmatāya ca. Jānanti hi buddhā ‘‘evaṃ parivitakkite brahmā āgantvā dhammadesanaṃ yācissati, tato sattā dhamme gāravaṃ uppādessanti, brahmagaruko hi lokasannivāso’’ti. Iti imehi dvīhi kāraṇehi ayaṃ vitakko uppajjatīti.
तत्थ अधिगतो खो म्यायन्ति अधिगतो खो मे अयं। आलयरामाति सत्ता पञ्च कामगुणे अल्लीयन्ति, तस्मा ते ‘‘आलया’’ति वुच्चन्ति। तेहि आलयेहि रमन्तीति आलयरामा। आलयेसु रताति आलयरता। आलयेसु सुट्ठुमुदिताति आलयसम्मुदिता। यदिदन्ति निपातो। तस्स ठानं सन्धाय ‘‘यं इद’’न्ति पटिच्चसमुप्पादं सन्धाय ‘‘यो अय’’न्ति एवमत्थो दट्ठब्बो। इदप्पच्चयतापटिच्चसमुप्पादोति इमेसं पच्चया इदप्पच्चया, इदप्पच्चयाव इदप्पच्चयता, इदप्पच्चयता च सा पटिच्चसमुप्पादो चाति इदप्पच्चयतापटिच्चसमुप्पादो। सो ममस्स किलमथोति या अजानन्तानं देसना नाम, सो मम किलमथो अस्स; सा मम विहेसा अस्साति अत्थो। भगवन्तन्ति भगवतो। अनच्छरियाति अनु अच्छरिया। पटिभंसूति पटिभानसङ्खातस्स ञाणस्स गोचरा अहेसुं, परिवितक्कयितब्बभावं पापुणिंसु।
Tattha adhigato kho myāyanti adhigato kho me ayaṃ. Ālayarāmāti sattā pañca kāmaguṇe allīyanti, tasmā te ‘‘ālayā’’ti vuccanti. Tehi ālayehi ramantīti ālayarāmā. Ālayesu ratāti ālayaratā. Ālayesu suṭṭhumuditāti ālayasammuditā. Yadidanti nipāto. Tassa ṭhānaṃ sandhāya ‘‘yaṃ ida’’nti paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘yo aya’’nti evamattho daṭṭhabbo. Idappaccayatāpaṭiccasamuppādoti imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayāva idappaccayatā, idappaccayatā ca sā paṭiccasamuppādo cāti idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. So mamassa kilamathoti yā ajānantānaṃ desanā nāma, so mama kilamatho assa; sā mama vihesā assāti attho. Bhagavantanti bhagavato. Anacchariyāti anu acchariyā. Paṭibhaṃsūti paṭibhānasaṅkhātassa ñāṇassa gocarā ahesuṃ, parivitakkayitabbabhāvaṃ pāpuṇiṃsu.
हलन्ति एत्थ हकारो निपातमत्तो; अलन्ति अत्थो। पकासितुन्ति देसितुं। अलं दानि मे इमं किच्छेन अधिगतं धम्मं देसेतुन्ति वुत्तं होति। पटिसोतगामिन्ति पटिसोतं वुच्चति निब्बानं; निब्बानगामिन्ति अत्थो। रागरत्ताति कामरागभवरागदिट्ठिरागेन रत्ता। न दक्खन्तीति न पस्सिस्सन्ति। तमोखन्धेन आवुटाति अविज्जारासिना अज्झोत्थटा। अप्पोस्सुक्कतायाति निरुस्सुक्कभावेन; अदेसेतुकामतायाति अत्थो।
Halanti ettha hakāro nipātamatto; alanti attho. Pakāsitunti desituṃ. Alaṃ dāni me imaṃ kicchena adhigataṃ dhammaṃ desetunti vuttaṃ hoti. Paṭisotagāminti paṭisotaṃ vuccati nibbānaṃ; nibbānagāminti attho. Rāgarattāti kāmarāgabhavarāgadiṭṭhirāgena rattā. Na dakkhantīti na passissanti. Tamokhandhena āvuṭāti avijjārāsinā ajjhotthaṭā. Appossukkatāyāti nirussukkabhāvena; adesetukāmatāyāti attho.
८. यत्र हि नामाति यस्मिं नाम लोके। भगवतो पुरतो पातुरहोसीति धम्मदेसनायाचनत्थं दससु चक्कवाळसहस्सेसु महाब्रह्मानो गहेत्वा आगम्म भगवतो पुरतो पातुरहोसि । अप्परजक्खजातिकाति पञ्ञामये अक्खिम्हि अप्पं रागदोसमोहरजं एतेसं एवंसभावाति अप्परजक्खजातिका। भविस्सन्ति धम्मस्स अञ्ञातारोति पटिविज्झितारो।
8.Yatra hi nāmāti yasmiṃ nāma loke. Bhagavato purato pāturahosīti dhammadesanāyācanatthaṃ dasasu cakkavāḷasahassesu mahābrahmāno gahetvā āgamma bhagavato purato pāturahosi . Apparajakkhajātikāti paññāmaye akkhimhi appaṃ rāgadosamoharajaṃ etesaṃ evaṃsabhāvāti apparajakkhajātikā. Bhavissanti dhammassa aññātāroti paṭivijjhitāro.
पातुरहोसीति पातुभवि। समलेहि चिन्तितोति रागादीहि मलेहि समलेहि छहि सत्थारेहि चिन्तितो। अपापुरेतन्ति विवर एतं। अमतस्स द्वारन्ति अमतस्स निब्बानस्स द्वारभूतं अरियमग्गं। सुणन्तु धम्मं विमलेनानुबुद्धन्ति इमे सत्ता रागादिमलानं अभावतो विमलेन सम्मासम्बुद्धेन अनुबुद्धं चतुसच्चधम्मं सुणन्तु।
Pāturahosīti pātubhavi. Samalehi cintitoti rāgādīhi malehi samalehi chahi satthārehi cintito. Apāpuretanti vivara etaṃ. Amatassa dvāranti amatassa nibbānassa dvārabhūtaṃ ariyamaggaṃ. Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhanti ime sattā rāgādimalānaṃ abhāvato vimalena sammāsambuddhena anubuddhaṃ catusaccadhammaṃ suṇantu.
सेले यथा पब्बतमुद्धनिट्ठितोति सेलमये एकग्घने पब्बतमुद्धनि यथाठितोव यथा चक्खुमा पुरिसो समन्ततो जनतं पस्सेय्य, त्वम्पि सुमेध सुन्दरपञ्ञ सब्बञ्ञुतञ्ञाणेन समन्तचक्खु भगवा धम्ममयं पञ्ञामयं पासादमारुय्ह सयं अपेतसोको सोकावतिण्णं जातिजराभिभूतञ्च जनतं अवेक्खस्सु उपधारय।
Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhitoti selamaye ekagghane pabbatamuddhani yathāṭhitova yathā cakkhumā puriso samantato janataṃ passeyya, tvampi sumedha sundarapañña sabbaññutaññāṇena samantacakkhu bhagavā dhammamayaṃ paññāmayaṃ pāsādamāruyha sayaṃ apetasoko sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtañca janataṃ avekkhassu upadhāraya.
उट्ठेहीति भगवतो धम्मदेसनत्थं चारिकचरणं याचन्तो भणति। वीरातिआदीसु भगवा वीरियवन्तताय वीरो। देवपुत्तमच्चुकिलेसाभिसङ्खारमारानं विजितत्ता विजितसङ्गामो। जातिकन्तारादिनित्थरणसमत्थताय सत्थवाहो। कामच्छन्दइणस्स अभावतो अणणो।
Uṭṭhehīti bhagavato dhammadesanatthaṃ cārikacaraṇaṃ yācanto bhaṇati. Vīrātiādīsu bhagavā vīriyavantatāya vīro. Devaputtamaccukilesābhisaṅkhāramārānaṃ vijitattā vijitasaṅgāmo. Jātikantārādinittharaṇasamatthatāya satthavāho. Kāmacchandaiṇassa abhāvato aṇaṇo.
९. अज्झेसनन्ति याचनं। बुद्धचक्खुनाति इन्द्रियपरोपरियत्तञाणेन च आसयानुसयञाणेन च। इमेसञ्हि द्विन्नं ञाणानं बुद्धचक्खूति नामं। अप्परजक्खाति पञ्ञाचक्खुम्हि रागादिरजं अप्पं येसं, ते अप्परजक्खा। येसं तं महन्तं ते महारजक्खा। येसं सद्धादीनि इन्द्रियानि तिक्खानि ते तिक्खिन्द्रिया। येसं तानि मुदूनि ते मुदिन्द्रिया। येसं तेयेव सद्धादयो आकारा सुन्दरा ते स्वाकारा। येसं तेयेव सद्धादयो आकारा असुन्दरा ते द्वाकारा। ये कथितकारणं सल्लक्खेन्ति, सुखेन सक्का होन्ति विञ्ञापेतुं ते सुविञ्ञापया। ये परलोकञ्च वज्जञ्च भयतो पस्सन्ति ते परलोकवज्जभयदस्साविनो। उप्पलिनियन्ति उप्पलवने। इतरेसुपि एसेव नयो। अन्तोनिमुग्गपोसीनीति यानि उदकस्स अन्तो निमुग्गानेव पोसयन्ति। समोदकं ठितानीति उदकेन समं ठितानि। उदकं अच्चुग्गम्म ठितानीति उदकं अतिक्कमित्वा ठितानि।
9.Ajjhesananti yācanaṃ. Buddhacakkhunāti indriyaparopariyattañāṇena ca āsayānusayañāṇena ca. Imesañhi dvinnaṃ ñāṇānaṃ buddhacakkhūti nāmaṃ. Apparajakkhāti paññācakkhumhi rāgādirajaṃ appaṃ yesaṃ, te apparajakkhā. Yesaṃ taṃ mahantaṃ te mahārajakkhā. Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni te tikkhindriyā. Yesaṃ tāni mudūni te mudindriyā. Yesaṃ teyeva saddhādayo ākārā sundarā te svākārā. Yesaṃ teyeva saddhādayo ākārā asundarā te dvākārā. Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ te suviññāpayā. Ye paralokañca vajjañca bhayato passanti te paralokavajjabhayadassāvino. Uppaliniyanti uppalavane. Itaresupi eseva nayo. Antonimuggaposīnīti yāni udakassa anto nimuggāneva posayanti. Samodakaṃ ṭhitānīti udakena samaṃ ṭhitāni. Udakaṃ accuggamma ṭhitānīti udakaṃ atikkamitvā ṭhitāni.
अपारुताति विवटा। अमतस्स द्वाराति अरियमग्गो। सो हि अमतसङ्खातस्स निब्बानस्स द्वारं। पमुञ्चन्तु सद्धन्ति सब्बे अत्तनो सद्धं पमुञ्चन्तु। पच्छिमपदद्वये अयमत्थो , अहञ्हि अत्तनो पगुणं सुप्पवत्तिम्पि इमं पणीतं उत्तमं धम्मं कायवाचाकिलमथसञ्ञी हुत्वा मनुजेसु देवमनुस्सेसु न भासिन्ति।
Apārutāti vivaṭā. Amatassa dvārāti ariyamaggo. So hi amatasaṅkhātassa nibbānassa dvāraṃ. Pamuñcantu saddhanti sabbe attano saddhaṃ pamuñcantu. Pacchimapadadvaye ayamattho , ahañhi attano paguṇaṃ suppavattimpi imaṃ paṇītaṃ uttamaṃ dhammaṃ kāyavācākilamathasaññī hutvā manujesu devamanussesu na bhāsinti.
ब्रह्मयाचनकथा निट्ठिता।
Brahmayācanakathā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / ५. ब्रह्मयाचनकथा • 5. Brahmayācanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ब्रह्मयाचनकथावण्णना • Brahmayācanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ब्रह्मयाचनकथावण्णना • Brahmayācanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ब्रह्मयाचनकथावण्णना • Brahmayācanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ५. ब्रह्मयाचनकथा • 5. Brahmayācanakathā
