੧. ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯਾਚਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

1. Brahmāyācanasuttavaṇṇanā

੧੭੨. ਬ੍ਰਹ੍ਮਸਂਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦੀਤਿ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣਸਮਾਚਿਣ੍ਣੋ ਅਯਂ ਚੇਤਸੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਕਦਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ? ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਮੇ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਰਾਜਾਯਤਨਮੂਲੇ ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਆਭਤਂ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਓਸਧਹਰੀਤਕਞ੍ਚ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਚਤੂਹਿ ਲੋਕਪਾਲੇਹਿ ਉਪਨੀਤੇ ਪਚ੍ਚਗ੍ਘੇ ਸੇਲਮਯਪਤ੍ਤੇ ਤਪੁਸ੍ਸਭਲ੍ਲਿਕਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਚ੍ਚਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤਸ੍ਸ।

172. Brahmasaṃyuttassa paṭhame parivitakko udapādīti sabbabuddhānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo ayaṃ cetaso vitakko udapādi. Kadā udapādīti? Buddhabhūtassa aṭṭhame sattāhe rājāyatanamūle sakkena devānamindena ābhataṃ dantakaṭṭhañca osadhaharītakañca khāditvā mukhaṃ dhovitvā catūhi lokapālehi upanīte paccagghe selamayapatte tapussabhallikānaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā puna paccāgantvā ajapālanigrodhe nisinnamattassa.

ਅਧਿਗਤੋਤਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ। ਗਮ੍ਭੀਰੋਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਚਨਮੇਤਂ। ਦੁਦ੍ਦਸੋਤਿ ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਤਾવ ਦੁਦ੍ਦਸੋ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਦਟ੍ਠੁਂ। ਦੁਦ੍ਦਸਤ੍ਤਾવ ਦੁਰਨੁਬੋਧੋ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਅવਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਅવਬੁਜ੍ਝਿਤੁਂ। ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਪਣੀਤੋਤਿ ਅਤਪ੍ਪਕੋ। ਇਦਂ ਦ੍વਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤਕ੍ਕਾવਚਰੋਤਿ ਤਕ੍ਕੇਨ ਅવਚਰਿਤਬ੍ਬੋ ਓਗਾਹਿਤਬ੍ਬੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਞਾਣੇਨੇવ ਅવਚਰਿਤਬ੍ਬੋ। ਨਿਪੁਣੋਤਿ ਸਣ੍ਹੋ। ਪਣ੍ਡਿਤવੇਦਨੀਯੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਲਯਰਾਮਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਅਲ੍ਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਆਲਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਟ੍ਠਸਤਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਾਨਿ વਾ ਅਲ੍ਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਆਲਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇਹਿ ਆਲਯੇਹਿ ਰਮਨ੍ਤੀਤਿ ਆਲਯਰਾਮਾ। ਆਲਯੇਸੁ ਰਤਾਤਿ ਆਲਯਰਤਾ। ਆਲਯੇਸੁ ਸੁਟ੍ਠੁ ਮੁਦਿਤਾਤਿ ਆਲਯਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ। ਯਥੇવ ਹਿ ਸੁਸਜ੍ਜਿਤਂ ਪੁਪ੍ਫਫਲਭਰਿਤਰੁਕ੍ਖਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਰਾਜਾ ਤਾਯ ਤਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰਮਤਿ, ਸਮ੍ਮੁਦਿਤੋ ਆਮੋਦਿਤਪਮੋਦਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਤਿ, ਸਾਯਮ੍ਪਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮਿਮੇਹਿਪਿ ਕਾਮਾਲਯਤਣ੍ਹਾਲਯੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਰਮਨ੍ਤਿ, ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟੇ ਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ ਅਨੁਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਾ વਸਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਭਗવਾ ਦੁવਿਧਂ ਆਲਯਂ ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ વਿਯ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਲਯਰਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

Adhigatoti paṭividdho. Dhammoti catusaccadhammo. Gambhīroti uttānapaṭikkhepavacanametaṃ. Duddasoti gambhīrattāva duddaso dukkhena daṭṭhabbo, na sakkā sukhena daṭṭhuṃ. Duddasattāva duranubodho dukkhena avabujjhitabbo, na sakkā sukhena avabujjhituṃ. Santoti nibbuto. Paṇītoti atappako. Idaṃ dvayaṃ lokuttarameva sandhāya vuttaṃ. Atakkāvacaroti takkena avacaritabbo ogāhitabbo na hoti, ñāṇeneva avacaritabbo. Nipuṇoti saṇho. Paṇḍitavedanīyoti sammāpaṭipadaṃ paṭipannehi paṇḍitehi veditabbo. Ālayarāmāti sattā pañcasu kāmaguṇesu allīyanti, tasmā te ālayāti vuccanti. Aṭṭhasatataṇhāvicaritāni vā allīyanti, tasmāpi ālayāti vuccanti. Tehi ālayehi ramantīti ālayarāmā. Ālayesu ratāti ālayaratā. Ālayesu suṭṭhu muditāti ālayasammuditā. Yatheva hi susajjitaṃ pupphaphalabharitarukkhādisampannaṃ uyyānaṃ paviṭṭho rājā tāya tāya sampattiyā ramati, sammudito āmoditapamodito hoti, na ukkaṇṭhati, sāyampi nikkhamituṃ na icchati, evamimehipi kāmālayataṇhālayehi sattā ramanti, saṃsāravaṭṭe sammuditā anukkaṇṭhitā vasanti. Tena tesaṃ bhagavā duvidhaṃ ālayaṃ uyyānabhūmiṃ viya dassento ‘‘ālayarāmā’’tiādimāha.

ਤਤ੍ਥ ਯਦਿਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਯਂ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਯੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋਤਿ ਇਮੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ, ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਏવ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾ, ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾ ਚ ਸਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚਾਤਿ ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ। ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋਤਿਆਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਯਸ੍ਮਾ ਹਿ ਤਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਾਨਿ ਸਮਨ੍ਤਿ, વੂਪਸਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਤਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬੇ ਉਪਧਯੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਾ ਤਣ੍ਹਾ ਖੀਯਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸਰਾਗਾ વਿਰਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਾ ਪਨੇਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਭવੇਨ ਭવਂ, ਫਲੇਨ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਮ੍ਮਂ વਿਨਤਿ ਸਂਸਿਬ੍ਬਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ વਾਨਤੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਸੋ ਮਮਸ੍ਸ ਕਿਲਮਥੋਤਿ ਯਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾ ਨਾਮ, ਸੋ ਮਮ ਕਿਲਮਥੋ ਅਸ੍ਸ, ਸਾ ਮਮ વਿਹੇਸਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਯਕਿਲਮਥੋ ਚੇવ ਕਾਯવਿਹੇਸਾ ਚ ਅਸ੍ਸਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਪਿਸ੍ਸੂਤਿ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਸੋ ‘‘ਨ ਕੇવਲਂ ਅਯਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਇਮਾਪਿ ਗਾਥਾ ਪਟਿਭਂਸੂ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾਤਿ ਅਨੁਅਚ੍ਛਰਿਯਾ। ਪਟਿਭਂਸੂਤਿ ਪਟਿਭਾਨਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਞਾਣਸ੍ਸ ਗੋਚਰਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਯਿਤਬ੍ਬਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ।

Tattha yadidanti nipāto, tassa ṭhānaṃ sandhāya ‘‘yaṃ ida’’nti, paṭiccasamuppādaṃ sandhāya ‘‘yo aya’’nti evamattho daṭṭhabbo. Idappaccayatāpaṭiccasamuppādoti imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayatā ca sā paṭiccasamuppādo cāti idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Saṅkhārādipaccayānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Sabbasaṅkhārasamathotiādi sabbaṃ nibbānameva. Yasmā hi taṃ āgamma sabbasaṅkhāravipphanditāni samanti, vūpasammanti, tasmā sabbasaṅkhārasamathoti vuccati. Yasmā ca taṃ āgamma sabbe upadhayo paṭinissaṭṭhā honti, sabbā taṇhā khīyanti, sabbe kilesarāgā virajjanti, sabbaṃ dukkhaṃ nirujjhati, tasmā sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodhoti vuccati. Yā panesā taṇhā bhavena bhavaṃ, phalena vā saddhiṃ kammaṃ vinati saṃsibbatīti katvā vānanti vuccati, tato nikkhantaṃ vānatoti nibbānaṃ. So mamassa kilamathoti yā ajānantānaṃ desanā nāma, so mama kilamatho assa, sā mama vihesā assāti attho. Kāyakilamatho ceva kāyavihesā ca assāti vuttaṃ hoti. Citte pana ubhayampetaṃ buddhānaṃ natthi. Apissūti anubrūhanatthe nipāto. So ‘‘na kevalaṃ ayaṃ parivitakko udapādi, imāpi gāthā paṭibhaṃsū’’ti dīpeti. Anacchariyāti anuacchariyā. Paṭibhaṃsūti paṭibhānasaṅkhātassa ñāṇassa gocarā ahesuṃ, parivitakkayitabbataṃ pāpuṇiṃsu.

ਕਿਚ੍ਛੇਨਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਨ, ਨ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਮਗ੍ਗਾ ਸੁਖਪਟਿਪਦਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਾਰਮੀਪੂਰਣਕਾਲੇ ਪਨ ਸਰਾਗਸਦੋਸਸਮੋਹਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਆਗਤਾਗਤਾਨਂ ਯਾਚਕਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਸੀਸਂ ਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ ਗਲਲੋਹਿਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸੁਅਞ੍ਜਿਤਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਕੁਲવਂਸਪ੍ਪਦੀਪਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਨਾਪਚਾਰਿਨਿਂ ਭਰਿਯਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਿ ਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਖਨ੍ਤਿવਾਦਿਸਦਿਸੇਸੁ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਸੁ ਛੇਜ੍ਜਭੇਜ੍ਜਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨੀਯਪਟਿਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਹਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹ-ਕਾਰੋ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤੋ, ਅਲਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਕਾਸਿਤੁਨ੍ਤਿ ਦੇਸਿਤੁਂ, ਏવਂ ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਅਧਿਗਤਸ੍ਸ ਅਲਂ ਦੇਸਿਤੁਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਦੇਸਿਤੁਂ। ਕੋ ਅਤ੍ਥੋ ਦੇਸਿਤੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਰਾਗਦੋਸਪਰੇਤੇਹੀਤਿ ਰਾਗਦੋਸਫੁਟ੍ਠੇਹਿ ਰਾਗਦੋਸਾਨੁਗਤੇਹਿ વਾ।

Kicchenāti dukkhena, na dukkhāya paṭipadāya. Buddhānaṃ hi cattāropi maggā sukhapaṭipadāva honti. Pāramīpūraṇakāle pana sarāgasadosasamohasseva sato āgatāgatānaṃ yācakānaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ sīsaṃ kantitvā galalohitaṃ nīharitvā suañjitāni akkhīni uppāṭetvā kulavaṃsappadīpaṃ puttaṃ manāpacāriniṃ bhariyanti evamādīni dentassa aññāni ca khantivādisadisesu attabhāvesu chejjabhejjādīni pāpuṇantassa āgamanīyapaṭipadaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Halanti ettha ha-kāro nipātamatto, alanti attho. Pakāsitunti desituṃ, evaṃ kicchena adhigatassa alaṃ desituṃ pariyattaṃ desituṃ. Ko attho desitenāti vuttaṃ hoti? Rāgadosaparetehīti rāgadosaphuṭṭhehi rāgadosānugatehi vā.

ਪਟਿਸੋਤਗਾਮਿਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਾਦੀਨਂ ਪਟਿਸੋਤਂ, ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨਤ੍ਤਾ ਅਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਗਤਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ। ਰਾਗਰਤ੍ਤਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗੇਨ ਭવਰਾਗੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗੇਨ ਚ ਰਤ੍ਤਾ। ਨ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨਤ੍ਤਾ ਅਸੁਭਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਭਾવੇਨ ਨ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , ਤੇ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਕੋ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ ਏવਂ ਗਾਹਾਪੇਤੁਂ। ਤਮੋਖਨ੍ਧੇਨ ਆવੁਟਾਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਰਾਸਿਨਾ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟਾ।

Paṭisotagāminti niccādīnaṃ paṭisotaṃ, ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā asubha’’nti evaṃ gataṃ catusaccadhammaṃ. Rāgarattāti kāmarāgena bhavarāgena diṭṭhirāgena ca rattā. Na dakkhantīti aniccaṃ dukkhamanattā asubhanti iminā sabhāvena na passissanti , te apassante ko sakkhissati evaṃ gāhāpetuṃ. Tamokhandhena āvuṭāti avijjārāsinā ajjhotthaṭā.

ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਾਯਾਤਿ ਨਿਰੁਸ੍ਸੁਕ੍ਕਭਾવੇਨ, ਅਦੇਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਿ? ਨਨੁ ਏਸ ਮੁਤ੍ਤੋ ਮੋਚੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਿਣ੍ਣੋ ਤਾਰੇਸ੍ਸਾਮਿ –

Appossukkatāyāti nirussukkabhāvena, adesetukāmatāyāti attho. Kasmā panassa evaṃ cittaṃ nami? Nanu esa mutto mocessāmi, tiṇṇo tāressāmi –

‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਅਞ੍ਞਾਤવੇਸੇਨ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤੇਨਿਧ।

‘‘Kiṃ me aññātavesena, dhammaṃ sacchikatenidha;

ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਤਾਰਯਿਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੫੬) –

Sabbaññutaṃ pāpuṇitvā, tārayissaṃ sadevaka’’nti. (bu. vaṃ. 2.56) –

ਪਤ੍ਥਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ? ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ, ਤਦੇવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨੁਭਾવੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਿਲੇਸਗਹਨਤਂ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਗਮ੍ਭੀਰਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਿਲੇਸਗਹਨਤਾ ਚ ਧਮ੍ਮਗਮ੍ਭੀਰਤਾ ਚ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਾਕਟਾ ਜਾਤਾ। ਅਥਸ੍ਸ – ‘‘ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਞ੍ਜਿਯਪੁਣ੍ਣਾ ਲਾਬੁ વਿਯ, ਤਕ੍ਕਭਰਿਤਾ ਚਾਟਿ વਿਯ, વਸਾਤੇਲਪੀਤਪਿਲੋਤਿਕਾ વਿਯ, ਅਞ੍ਜਨਮਕ੍ਖਿਤਹਤ੍ਥੋ વਿਯ ਚ ਕਿਲੇਸਭਰਿਤਾ ਅਤਿਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾ ਰਾਗਰਤ੍ਤਾ ਦੋਸਦੁਟ੍ਠਾ ਮੋਹਮੂਲ਼੍ਹਾ, ਤੇ ਕਿਂ ਨਾਮ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ਚਿਨ੍ਤਯਤੋ ਕਿਲੇਸਗਹਨਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨੁਭਾવੇਨਾਪਿ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਿ।

Patthanaṃ katvā pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ pattoti? Saccametaṃ, tadevaṃ paccavekkhaṇānubhāvena panassa evaṃ cittaṃ nami. Tassa hi sabbaññutaṃ patvā sattānaṃ kilesagahanataṃ, dhammassa ca gambhīrataṃ paccavekkhantassa sattānaṃ kilesagahanatā ca dhammagambhīratā ca sabbākārena pākaṭā jātā. Athassa – ‘‘ime sattā kañjiyapuṇṇā lābu viya, takkabharitā cāṭi viya, vasātelapītapilotikā viya, añjanamakkhitahattho viya ca kilesabharitā atisaṃkiliṭṭhā rāgarattā dosaduṭṭhā mohamūḷhā, te kiṃ nāma paṭivijjhissantī’’ti? Cintayato kilesagahanapaccavekkhaṇānubhāvenāpi evaṃ cittaṃ nami.

‘‘ਅਯਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਪਥવੀਸਨ੍ਧਾਰਕਉਦਕਕ੍ਖਨ੍ਧੋ વਿਯ ਗਮ੍ਭੀਰੋ, ਪਬ੍ਬਤੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ ਸਾਸਪੋ વਿਯ ਦੁਦ੍ਦਸੋ, ਸਤਧਾ ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾਲਸ੍ਸ ਕੋਟਿਯਾ ਕੋਟਿਪਟਿਪਾਦਨਂ વਿਯ ਦੁਰਨੁਬੋਧੋ। ਨਨੁ ਮਯਾ ਹਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ વਾਯਮਨ੍ਤੇਨ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਦਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਰਕ੍ਖਿਤਂ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਪਰਿਪੂਰਿਤਾ ਕਾਚਿ ਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਨਿਰੁਸ੍ਸਾਹਂ વਿਯ ਮਾਰਬਲਂ વਿਧਮਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਪਥવੀ ਨ ਕਮ੍ਪਿਤ੍ਥ, ਪਠਮਯਾਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਨ ਕਮ੍ਪਿਤ੍ਥ, ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ વਿਸੋਧੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਨ ਕਮ੍ਪਿਤ੍ਥ, ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਮੇ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ ਕਮ੍ਪਿਤ੍ਥ। ਇਤਿ ਮਾਦਿਸੇਨਾਪਿ ਤਿਕ੍ਖਞਾਣੇਨ ਕਿਚ੍ਛੇਨੇવਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ। ਤਂ ਲੋਕਿਯਮਹਾਜਨਾ ਕਥਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ਧਮ੍ਮਗਮ੍ਭੀਰਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨੁਭਾવੇਨਾਪਿ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

‘‘Ayañca dhammo pathavīsandhārakaudakakkhandho viya gambhīro, pabbatena paṭicchādetvā ṭhapito sāsapo viya duddaso, satadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭipaṭipādanaṃ viya duranubodho. Nanu mayā hi imaṃ dhammaṃ paṭivijjhituṃ vāyamantena adinnaṃ dānaṃ nāma natthi, arakkhitaṃ sīlaṃ nāma natthi, aparipūritā kāci pāramī nāma natthi, tassa me nirussāhaṃ viya mārabalaṃ vidhamantassāpi pathavī na kampittha, paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussarantassāpi na kampittha, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhentassāpi na kampittha, pacchimayāme pana paṭiccasamuppādaṃ paṭivijjhantasseva me dasasahassilokadhātu kampittha. Iti mādisenāpi tikkhañāṇena kicchenevāyaṃ dhammo paṭividdho. Taṃ lokiyamahājanā kathaṃ paṭivijjhissantī’’ti? Dhammagambhīrapaccavekkhaṇānubhāvenāpi evaṃ cittaṃ namīti veditabbaṃ.

ਅਪਿਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਯਾਚਿਤੇ ਦੇਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯਪਿਸ੍ਸ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਿ। ਜਾਨਾਤਿ ਹਿ ਭਗવਾ – ‘‘ਮਮ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤੇ ਨਮਮਾਨੇ ਮਂ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਯਾਚਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਮੇ ਚ ਸਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਗਰੁਕਾ। ਤੇ ‘ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਦੇਸੇਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਦੇਸਾਪੇਸਿ। ਸਨ੍ਤੋ વਤ ਭੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਪਣੀਤੋ વਤ ਭੋ ਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਸੁਸ੍ਸੂਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਿ, ਨੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

Apica brahmunā yācite desetukāmatāyapissa evaṃ cittaṃ nami. Jānāti hi bhagavā – ‘‘mama appossukkatāya citte namamāne maṃ mahābrahmā dhammadesanaṃ yācissati, ime ca sattā brahmagarukā. Te ‘satthā kira dhammaṃ na desetukāmo ahosi. Atha naṃ mahābrahmā yācitvā desāpesi. Santo vata bho dhammo, paṇīto vata bho dhammo’ti maññamānā sussūsissantī’’ti. Idampissa kāraṇaṃ paṭicca appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyāti veditabbaṃ.

ਸਹਮ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਸਹਕੋ ਨਾਮ ਥੇਰੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਭੂਮਿਯਂ ਕਪ੍ਪਾਯੁਕਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਰ ਨਂ ‘‘ਸਹਮ੍ਪਤਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’ਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਸਹਮ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਨਸ੍ਸਤਿ વਤ ਭੋਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਇਮਂ ਸਦ੍ਦਂ ਤਥਾ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਸਿ, ਯਥਾ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨੋ ਸੁਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਂਸੁ। ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਲੋਕੇ। ਪੁਰਤੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸੀਤਿ ਤੇਹਿ ਦਸਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਜਾਤਿਕਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਮਯੇ ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਰਜਂ ਏਤੇਸਂ ਏવਂਸਭਾવਾਤਿ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਜਾਤਿਕਾ। ਅਸ੍ਸવਨਤਾਤਿ ਅਸ੍ਸવਨਤਾਯ। ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਦਸਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਸੇਨ ਕਤਾਧਿਕਾਰਾ ਪਰਿਪਾਕਗਤਾ ਪਦੁਮਾਨਿ વਿਯ ਸੂਰਿਯਰਸ੍ਮਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ, ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂਯੇવ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨਾ ਚਤੁਪ੍ਪਦਿਕਗਾਥਾવਸਾਨੇ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਓਕ੍ਕਮਨਾਰਹਾ ਨ ਏਕੋ, ਨ ਦ੍વੇ, ਅਨੇਕਸਤਸਹਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਤਾਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

Sahampatissāti so kira kassapassa bhagavato sāsane sahako nāma thero paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ kappāyukabrahmā hutvā nibbatto. Tatra naṃ ‘‘sahampatibrahmā’’ti paṭisañjānanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘brahmuno sahampatissā’’ti. Nassati vata bhoti so kira imaṃ saddaṃ tathā nicchāresi, yathā dasasahassilokadhātubrahmāno sutvā sabbe sannipatiṃsu. Yatra hi nāmāti yasmiṃ nāma loke. Purato pāturahosīti tehi dasahi brahmasahassehi saddhiṃ pāturahosi. Apparajakkhajātikāti paññāmaye akkhimhi appaṃ parittaṃ rāgadosamoharajaṃ etesaṃ evaṃsabhāvāti apparajakkhajātikā. Assavanatāti assavanatāya. Bhavissantīti purimabuddhesu dasapuññakiriyavasena katādhikārā paripākagatā padumāni viya sūriyarasmisamphassaṃ, dhammadesanaṃyeva ākaṅkhamānā catuppadikagāthāvasāne ariyabhūmiṃ okkamanārahā na eko, na dve, anekasatasahassā dhammassa aññātāro bhavissantīti dasseti.

ਪਾਤੁਰਹੋਸੀਤਿ ਪਾਤੁਭવਿ। ਸਮਲੇਹਿ ਚਿਨ੍ਤਿਤੋਤਿ ਸਮਲੇਹਿ ਛਹਿ ਸਤ੍ਥਾਰੇਹਿ ਚਿਨ੍ਤਿਤੋ। ਤੇ ਹਿ ਪੁਰੇਤਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਕਣ੍ਟਕੇ ਪਤ੍ਥਰਮਾਨਾ વਿਯ, વਿਸਂ ਸਿਞ੍ਚਮਾਨਾ વਿਯ ਚ ਸਮਲਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਯਿਂਸੁ। ਅਪਾਪੁਰੇਤਨ੍ਤਿ વਿવਰਂ ਏਤਂ। ਅਮਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਅਮਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਭੂਤਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ। ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਧਮ੍ਮਂ વਿਮਲੇਨਾਨੁਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਰਾਗਾਦਿਮਲਾਨਂ ਅਭਾવਤੋ વਿਮਲੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਤਾવ ਭਗવਾਤਿ ਯਾਚਤਿ।

Pāturahosīti pātubhavi. Samalehi cintitoti samalehi chahi satthārehi cintito. Te hi puretaraṃ uppajjitvā sakalajambudīpe kaṇṭake pattharamānā viya, visaṃ siñcamānā viya ca samalaṃ micchādiṭṭhidhammaṃ desayiṃsu. Apāpuretanti vivaraṃ etaṃ. Amatassa dvāranti amatassa nibbānassa dvārabhūtaṃ ariyamaggaṃ. Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhanti ime sattā rāgādimalānaṃ abhāvato vimalena sammāsambuddhena anubuddhaṃ catusaccadhammaṃ suṇantu tāva bhagavāti yācati.

ਸੇਲੇ ਯਥਾ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਸੇਲਮਯੇ ਏਕਗ੍ਘਨੇ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਯਥਾਠਿਤੋવ। ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਠਿਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਗੀવੁਕ੍ਖਿਪਨਪਸਾਰਣਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਥੂਪਮਨ੍ਤਿ ਤਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਸੇਲਪਬ੍ਬਤੂਪਮਂ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਸੇਲਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿ ਠਿਤੋવ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਜਨਤਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ , ਤਥਾ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸੁਮੇਧ ਸੁਨ੍ਦਰਪਞ੍ਞ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਮਯਂ ਪਾਸਾਦਮਾਰੁਯ੍ਹ ਸਯਂ ਅਪੇਤਸੋਕੋ ਸੋਕਾવਤਿਣ੍ਣਂ ਜਾਤਿਜਰਾਭਿਭੂਤਂ ਜਨਤਂ ਅવੇਕ੍ਖਸ੍ਸੁ ਉਪਧਾਰਯ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਥਾ ਹਿ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ ਸਮਨ੍ਤਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ, ਤਤ੍ਥ ਕੇਦਾਰਪਾਲ਼ੀਸੁ ਕੁਟਿਕਾਯੋ ਕਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਾਲੇਯ੍ਯੁਂ, ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਞ੍ਚ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਅਸ੍ਸ, ਅਥ ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇ ਠਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭੂਮਿਂ ਓਲੋਕਯਤੋ ਨੇવ ਖੇਤ੍ਤਂ ਨ ਕੇਦਾਰਪਾਲ਼ਿਯੋ ਨ ਕੁਟਿਯੋ ਨ ਤਤ੍ਥ ਸਯਿਤਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯੁਂ। ਕੁਟਿਕਾਸੁ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾਮਤ੍ਤਕਮੇવ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਪਾਸਾਦਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਂ ਓਲੋਕਯਤੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਯੇ ਤੇ ਅਕਤਕਲ੍ਯਾਣਾ ਸਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਏਕવਿਹਾਰੇ ਦਕ੍ਖਿਣਜਾਣੁਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਪਿ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਨਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਖਿਤ੍ਤਾ ਸਰਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਕਤਕਲ੍ਯਾਣਾ વੇਨੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਤੇ ਏવਸ੍ਸ ਦੂਰੇਪਿ ਠਿਤਾ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਬ੍ਬਤੋ વਿਯ ਚ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ –

Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhitoti selamaye ekagghane pabbatamuddhani yathāṭhitova. Na hi tassa ṭhitassa dassanatthaṃ gīvukkhipanapasāraṇādikiccaṃ atthi. Tathūpamanti tappaṭibhāgaṃ selapabbatūpamaṃ. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yathā selapabbatamuddhani ṭhitova cakkhumā puriso samantato janataṃ passeyya , tathā tvampi sumedha sundarapañña sabbaññutañāṇena samantacakkhu bhagavā dhammamayaṃ pāsādamāruyha sayaṃ apetasoko sokāvatiṇṇaṃ jātijarābhibhūtaṃ janataṃ avekkhassu upadhāraya upaparikkha. Ayaṃ panettha adhippāyo – yathā hi pabbatapāde samantā mahantaṃ khettaṃ katvā, tattha kedārapāḷīsu kuṭikāyo katvā rattiṃ aggiṃ jāleyyuṃ, caturaṅgasamannāgatañca andhakāraṃ assa, atha tassa pabbatassa matthake ṭhatvā cakkhumato purisassa bhūmiṃ olokayato neva khettaṃ na kedārapāḷiyo na kuṭiyo na tattha sayitamanussā paññāyeyyuṃ. Kuṭikāsu pana aggijālāmattakameva paññāyeyya, evaṃ dhammapāsādaṃ āruyha sattanikāyaṃ olokayato tathāgatassa ye te akatakalyāṇā sattā, te ekavihāre dakkhiṇajāṇupasse nisinnāpi buddhacakkhussa āpāthaṃ nāgacchanti, rattiṃ khittā sarā viya honti. Ye pana katakalyāṇā veneyyapuggalā, te evassa dūrepi ṭhitā āpāthaṃ āgacchanti so aggi viya himavantapabbato viya ca. Vuttampi cetaṃ –

‘‘ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤੋ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤਿ, ਹਿਮવਨ੍ਤੋવ ਪਬ੍ਬਤੋ।

‘‘Dūre santo pakāsenti, himavantova pabbato;

ਅਸਨ੍ਤੇਤ੍ਥ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਖਿਤ੍ਤਾ ਯਥਾ ਸਰਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੦੪)।

Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā yathā sarā’’ti. (dha. pa. 304);

ਅਜ੍ਝੇਸਨਨ੍ਤਿ ਯਾਚਨਂ। ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣੇਨ ਚ ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣੇਨ ਚ। ਇਮੇਸਂ ਹਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਨਾਮਂ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ‘‘ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਞਾਣਾਨਂ ‘‘ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ। ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਮ੍ਹਿ ਰਾਗਾਦਿਰਜਂ ਅਪ੍ਪਂ, ਤੇ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਾ। ਯੇਸਂ ਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ, ਤੇ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖਾ। ਯੇਸਂ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਤਿਕ੍ਖਾਨਿ, ਤੇ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਯੇਸਂ ਤਾਨਿ ਮੁਦੂਨਿ, ਤੇ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ। ਯੇਸਂ ਤੇਯੇવ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਆਕਾਰਾ ਸੁਨ੍ਦਰਾ, ਤੇ ਸ੍વਾਕਾਰਾ। ਯੇ ਕਥਿਤਕਾਰਣਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤਿ, ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ, ਤੇ ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯਾ। ਯੇ ਪਰਲੋਕਞ੍ਚੇવ વਜ੍ਜਞ੍ਚ ਭਯਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ ਨਾਮ।

Ajjhesananti yācanaṃ. Buddhacakkhunāti indriyaparopariyattañāṇena ca āsayānusayañāṇena ca. Imesaṃ hi dvinnaṃ ñāṇānaṃ ‘‘buddhacakkhū’’ti nāmaṃ, sabbaññutaññāṇassa ‘‘samantacakkhū’’ti, tiṇṇaṃ maggañāṇānaṃ ‘‘dhammacakkhū’’ti. Apparajakkhetiādīsu yesaṃ vuttanayeneva paññācakkhumhi rāgādirajaṃ appaṃ, te apparajakkhā. Yesaṃ taṃ mahantaṃ, te mahārajakkhā. Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni, te tikkhindriyā. Yesaṃ tāni mudūni, te mudindriyā. Yesaṃ teyeva saddhādayo ākārā sundarā, te svākārā. Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā. Ye paralokañceva vajjañca bhayato passanti, te paralokavajjabhayadassāvino nāma.

ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿ – ‘‘ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ, ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ, ਕੁਸੀਤੋ। ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ, ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ। ਸਮਾਹਿਤੋ , ਅਸਮਾਹਿਤੋ। ਪਞ੍ਞવਾ, ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੋ। ਤਥਾ ਸਦ੍ਧੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਞવਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ। ਲੋਕੋਤਿ ਖਨ੍ਧਲੋਕੋ, ਆਯਤਨਲੋਕੋ, ਧਾਤੁਲੋਕੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਭવਲੋਕੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਲੋਕੋ। ਏਕੋ ਲੋਕੋ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਆਹਾਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ। ਦ੍વੇ ਲੋਕਾ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ। ਤਯੋ ਲੋਕਾ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਲੋਕਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਹਾਰਾ। ਪਞ੍ਚ ਲੋਕਾ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਛ ਲੋਕਾ ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ। ਸਤ੍ਤ ਲੋਕਾ ਸਤ੍ਤ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯੋ। ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਾ ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ। ਨવ ਲੋਕਾ ਨવ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਾ। ਦਸ ਲੋਕਾ ਦਸਾਯਤਨਾਨਿ। ਦ੍વਾਦਸ ਲੋਕਾ ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਲੋਕਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਧਾਤੁਯੋ। વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸਾ વਜ੍ਜਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾ વਜ੍ਜਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ વਜ੍ਜਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਭવਗਾਮਿਕਮ੍ਮਾ વਜ੍ਜਾ, ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਲੋਕੇ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ વਜ੍ਜੇ ਤਿਬ੍ਬਾ ਭਯਸਞ੍ਞਾ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਸਿਕੇ વਧਕੇ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਆਕਾਰੇਹਿ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਜਾਨਾਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ। ਇਦਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤੇ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੧੨)।

Ayaṃ panettha pāḷi – ‘‘saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo mahārajakkho. Āraddhavīriyo, kusīto. Upaṭṭhitassati, muṭṭhassati. Samāhito , asamāhito. Paññavā, duppañño puggalo mahārajakkho. Tathā saddho puggalo tikkhindriyo…pe… paññavā puggalo paralokavajjabhayadassāvī, duppañño puggalo na paralokavajjabhayadassāvī. Lokoti khandhaloko, āyatanaloko, dhātuloko, sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko. Eko loko sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Dve lokā nāmañca rūpañca. Tayo lokā tisso vedanā. Cattāro lokā cattāro āhārā. Pañca lokā pañcupādānakkhandhā. Cha lokā cha ajjhattikāni āyatanāni. Satta lokā satta viññāṇaṭṭhitiyo. Aṭṭha lokā aṭṭha lokadhammā. Nava lokā nava sattāvāsā. Dasa lokā dasāyatanāni. Dvādasa lokā dvādasāyatanāni. Aṭṭhārasa lokā aṭṭhārasa dhātuyo. Vajjanti sabbe kilesā vajjā, sabbe duccaritā vajjā, sabbe abhisaṅkhārā vajjā, sabbe bhavagāmikammā vajjā, iti imasmiñca loke imasmiñca vajje tibbā bhayasaññā paccupaṭṭhitā hoti, seyyathāpi ukkhittāsike vadhake. Imehi paññāsāya ākārehi imāni pañcindriyāni jānāti passati aññāsi paṭivijjhi. Idaṃ tathāgatassa indriyaparopariyatte ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.112).

ਉਪ੍ਪਲਿਨਿਯਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਲવਨੇ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਨ੍ਤੋਨਿਮੁਗ੍ਗਪੋਸੀਨੀਤਿ ਯਾਨਿ ਅਨ੍ਤੋ ਨਿਮੁਗ੍ਗਾਨੇવ ਪੋਸਿਯਨ੍ਤਿ। ਉਦਕਂ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮ੍ਮ ਠਿਤਾਨੀ ਤਿ ਉਦਕਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਨਿ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮ੍ਮ ਠਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਸੂਰਿਯਰਸ੍ਮਿਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ ਆਗਮਯਮਾਨਾਨਿ ਠਿਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪੁਪ੍ਫਨਕਾਨਿ। ਯਾਨਿ ਪਨ ਸਮੋਦਕਂ ਠਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਸ੍વੇ ਪੁਪ੍ਫਨਕਾਨਿ। ਯਾਨਿ ਉਦਕਾਨੁਗ੍ਗਤਾਨਿ ਅਨ੍ਤੋਨਿਮੁਗ੍ਗਪੋਸੀਨਿ, ਤਾਨਿ ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਪੁਪ੍ਫਨਕਾਨਿ। ਉਦਕਾ ਪਨ ਅਨੁਗ੍ਗਤਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਸਰੋਗਉਪ੍ਪਲਾਦੀਨਿ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਾਨਿ ਨੇવ ਪੁਪ੍ਫਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਚ੍ਛਕਚ੍ਛਪਭਕ੍ਖਾਨੇવ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਪਾਲ਼ਿਂ ਨਾਰੁਲ਼੍ਹਾਨਿ। ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਪਨ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਦੀਪਿਤਾਨਿ। ਯਥੇવ ਹਿ ਤਾਨਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ, ਏવਮੇવਂ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ ਨੇਯ੍ਯੋ ਪਦਪਰਮੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ।

Uppaliniyanti uppalavane. Itaresupi eseva nayo. Antonimuggaposīnīti yāni anto nimuggāneva posiyanti. Udakaṃ accuggamma ṭhitānī ti udakaṃ atikkamitvā ṭhitāni. Tattha yāni accuggamma ṭhitāni, tāni sūriyarasmisamphassaṃ āgamayamānāni ṭhitāni ajja pupphanakāni. Yāni pana samodakaṃ ṭhitāni, tāni sve pupphanakāni. Yāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, tāni tatiyadivase pupphanakāni. Udakā pana anuggatāni aññānipi sarogauppalādīni nāma atthi, yāni neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhāneva bhavissanti, tāni pāḷiṃ nāruḷhāni. Āharitvā pana dīpetabbānīti dīpitāni. Yatheva hi tāni catubbidhāni pupphāni, evamevaṃ ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo padaparamoti cattāro puggalā.

ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਹ ਉਦਾਹਟવੇਲਾਯ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੇ વਿਭਜਿਯਮਾਨੇ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਤੋ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਤੋ ਭਜਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇਯ੍ਯੋ। ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਸੁਣਤੋ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਭਣਤੋ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਧਾਰਯਤੋ ਬਹੁਮ੍ਪਿ વਾਚਯਤੋ ਨ ਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਦਪਰਮੋ (ਪੁ॰ ਪ॰ ੧੪੮-੧੫੧)। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਉਪ੍ਪਲવਨਾਦਿਸਦਿਸਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਪੁਪ੍ਫਨਕਾਨਿ વਿਯ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ, ਸ੍વੇ ਪੁਪ੍ਫਨਕਾਨਿ વਿਯ વਿਪਞ੍ਚਿਤਞ੍ਞੂ, ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਪੁਪ੍ਫਨਕਾਨਿ વਿਯ ਨੇਯ੍ਯੋ, ਮਚ੍ਛਕਚ੍ਛਪਭਕ੍ਖਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ વਿਯ ਪਦਪਰਮੋ’’ਤਿ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸ। ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਚ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਾ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖਾ, ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਏਤ੍ਤਕਾ ਉਗ੍ਘਟਿਤਞ੍ਞੂ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਤੋવ ਅਦ੍ਦਸ।

Tattha ‘‘yassa puggalassa saha udāhaṭavelāya dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo ugghaṭitaññū. Yassa puggalassa saṃkhittena bhāsitassa vitthārena atthe vibhajiyamāne dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo vipañcitaññū. Yassa puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyāṇamitte sevato bhajato payirupāsato anupubbena dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo neyyo. Yassa puggalassa bahumpi suṇato bahumpi bhaṇato bahumpi dhārayato bahumpi vācayato na tāya jātiyā dhammābhisamayo hoti, ayaṃ vuccati puggalo padaparamo (pu. pa. 148-151). Tattha bhagavā uppalavanādisadisaṃ dasasahassilokadhātuṃ olokento – ‘‘ajja pupphanakāni viya ugghaṭitaññū, sve pupphanakāni viya vipañcitaññū, tatiyadivase pupphanakāni viya neyyo, macchakacchapabhakkhāni pupphāni viya padaparamo’’ti addassa. Passanto ca ‘‘ettakā apparajakkhā, ettakā mahārajakkhā, tatrāpi ettakā ugghaṭitaññū’’ti evaṃ sabbākāratova addasa.

ਤਤ੍ਥ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਤ੍ਥਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਪਦਪਰਮਾਨਂ ਅਨਾਗਤਤ੍ਥਾਯ વਾਸਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾવਹਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤੁਕਮ੍ਯਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇ ਭਬ੍ਬਾਭਬ੍ਬવਸੇਨ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਕਾਸਿ। ਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਭਬ੍ਬਾ? ਯੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਕਿਲੇਸਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਿਪਾਕਾવਰਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਅਚ੍ਛਨ੍ਦਿਕਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾ ਅਭਬ੍ਬਾ ਨਿਯਾਮਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ, ਇਮੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਭਬ੍ਬਾ। ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭਬ੍ਬਾ? ਯੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਨ ਕਮ੍ਮਾવਰਣੇਨ…ਪੇ॰… ਇਮੇ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭਬ੍ਬਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੨੭; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੧੫)। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਭਬ੍ਬਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਹਾਯ ਭਬ੍ਬਪੁਗ੍ਗਲੇਯੇવ ਞਾਣੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ, ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਰਾਗਚਰਿਤਾ ਏਤ੍ਤਕਾ ਦੋਸ-ਮੋਹਚਰਿਤਾ વਿਤਕ੍ਕ-ਸਦ੍ਧਾ-ਬੁਦ੍ਧਿਚਰਿਤਾ’’ਤਿ ਛ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਕਾਸਿ। ਏવਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ।

Tattha tiṇṇaṃ puggalānaṃ imasmiṃyeva attabhāve bhagavato dhammadesanā atthaṃ sādheti. Padaparamānaṃ anāgatatthāya vāsanā hoti. Atha bhagavā imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ atthāvahaṃ dhammadesanaṃ viditvā desetukamyataṃ uppādetvā puna sabbepi tīsu bhavesu satte bhabbābhabbavasena dve koṭṭhāse akāsi. Ye sandhāya vuttaṃ – ‘‘katame sattā abhabbā? Ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā kilesāvaraṇena samannāgatā vipākāvaraṇena samannāgatā assaddhā acchandikā duppaññā abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ, ime te sattā abhabbā. Katame sattā bhabbā? Ye te sattā na kammāvaraṇena…pe… ime te sattā bhabbā’’ti (vibha. 827; paṭi. ma. 1.115). Tattha sabbepi abhabbapuggale pahāya bhabbapuggaleyeva ñāṇena pariggahetvā, ‘‘ettakā rāgacaritā ettakā dosa-mohacaritā vitakka-saddhā-buddhicaritā’’ti cha koṭṭhāse akāsi. Evaṃ katvā dhammaṃ desessāmīti cintesi.

ਪਚ੍ਚਭਾਸੀਤਿ ਪਤਿਅਭਾਸਿ। ਅਪਾਰੁਤਾਤਿ વਿવਟਾ। ਅਮਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਾਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਮਤਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ, ਸੋ ਮਯਾ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੁ ਸਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਦ੍ਧਂ ਪਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੁ। ਪਚ੍ਛਿਮਪਦਦ੍વਯੇ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਅਹਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਗੁਣਂ ਸੁਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤਮ੍ਪਿ ਇਮਂ ਪਣੀਤਂ ਉਤ੍ਤਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਕਾਯવਾਚਾਕਿਲਮਥਸਞ੍ਞੀ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਭਾਸਿਂ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਸਬ੍ਬੋ ਜਨੋ ਸਦ੍ਧਾਭਾਜਨਂ ਉਪਨੇਤੁ, ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ।

Paccabhāsīti patiabhāsi. Apārutāti vivaṭā. Amatassa dvārāti ariyamaggo. So hi amatasaṅkhātassa nibbānassa dvāraṃ, so mayā vivaritvā ṭhapitoti dasseti. Pamuñcantu saddhanti sabbe attano saddhaṃ pamuñcantu vissajjentu. Pacchimapadadvaye ayamattho – ahañhi attano paguṇaṃ suppavattitampi imaṃ paṇītaṃ uttamaṃ dhammaṃ kāyavācākilamathasaññī hutvā na bhāsiṃ. Idāni pana sabbo jano saddhābhājanaṃ upanetu, pūressāmi tesaṃ saṅkappanti.

ਅਨ੍ਤਰਧਾਯੀਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ, ਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਤੇ ਚ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਭਗવਾ ‘‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ? ਆਲ਼ਾਰੁਦਕਾਨਂ ਕਾਲਙ੍ਕਤਭਾવਂ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾਨਞ੍ਚ ਬਹੂਪਕਾਰਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਕਾਮੋ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਇਸਿਪਤਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਸੀਤਿ। ਪਠਮਂ।

Antaradhāyīti satthāraṃ gandhamālādīhi pūjetvā antarahito, sakaṭṭhānameva gatoti attho. Gate ca pana tasmiṃ bhagavā ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti? Āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ, pañcavaggiyānañca bahūpakārabhāvaṃ ñatvā tesaṃ dhammaṃ desetukāmo bārāṇasiyaṃ isipatanaṃ gantvā dhammacakkaṃ pavattesīti. Paṭhamaṃ.

Next: ੨. ਗਾਰવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Gāravasuttavaṇṇanā

Related texts:

ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯਾਚਨਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Brahmāyācanasuttaṃ

ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੧. ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯਾਚਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Brahmāyācanasuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact