| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೫. ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೋ
5. Brāhmaṇavaggo
೧. ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Brahmāyusuttavaṇṇanā
೩೮೩. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಮಹತಾತಿ ಗುಣಮಹತ್ತೇನಪಿ ಮಹತಾ, ಸಙ್ಖ್ಯಾಮಹತ್ತೇನಪಿ। ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಗುಣೇಹಿಪಿ ಮಹಾ ಅಹೋಸಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ, ಸಙ್ಖ್ಯಾಯಪಿ ಮಹಾ ಪಞ್ಚಸತಸಙ್ಖ್ಯತ್ತಾ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಙ್ಘೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ, ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಸಙ್ಘಾತಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಮಣಗಣೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸದ್ಧಿನ್ತಿ ಏಕತೋ। ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹೀತಿ ಪಞ್ಚ ಮತ್ತಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ। ಮತ್ತಾತಿ ಪಮಾಣಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ವುತ್ತೇ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾ ಪಞ್ಚಪಮಾಣನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ। ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ।
383.Evaṃme sutanti brahmāyusuttaṃ. Tattha mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti mahatāti guṇamahattenapi mahatā, saṅkhyāmahattenapi. So hi bhikkhusaṅghe guṇehipi mahā ahosi appicchatādiguṇasamannāgatattā, saṅkhyāyapi mahā pañcasatasaṅkhyattā. Bhikkhūnaṃ saṅghena bhikkhusaṅghena, diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātasaṅkhātena samaṇagaṇenāti attho. Saddhinti ekato. Pañcamattehi bhikkhusatehīti pañca mattā etesanti pañcamattāni. Mattāti pamāṇaṃ vuccati, tasmā yathā bhojane mattaññūti vutte bhojane mattaṃ jānāti pamāṇaṃ jānātīti attho hoti, evamidhāpi tesaṃ bhikkhusatānaṃ pañcamattā pañcapamāṇanti evamattho daṭṭhabbo. Bhikkhūnaṃ satāni bhikkhusatāni. Tehi pañcamattehi bhikkhusatehi.
ವೀಸವಸ್ಸಸತಿಕೋತಿ ವೀಸಾಧಿಕವಸ್ಸಸತಿಕೋ। ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನನ್ತಿ ಇರುವೇದಯಜುವೇದಸಾಮವೇದಾನಂ। ಓಟ್ಠಪಹತಕರಣವಸೇನ ಪಾರಂ ಗತೋತಿ ಪಾರಗೂ। ಸಹ ನಿಘಣ್ಡುನಾ ಚ ಕೇಟುಭೇನ ಚ ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನಂ, ನಿಘಣ್ಡೂತಿ ನಾಮನಿಘಣ್ಟುರುಕ್ಖಾದೀನಂ ವೇವಚನಪ್ಪಕಾಸಕಂ ಸತ್ಥಂ। ಕೇಟುಭನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ ಕವೀನಂ ಉಪಕಾರಾಯ ಸತ್ಥಂ। ಸಹ ಅಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದೇನ ಸಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾನಂ। ಅಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದೋತಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಚ ನಿರುತ್ತಿ ಚ। ಇತಿಹಾಸಪಞ್ಚಮಾನನ್ತಿ ಆಥಬ್ಬಣವೇದಂ ಚತುತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಇತಿಹ ಆಸ ಇತಿಹ ಆಸಾ’’ತಿ ಈದಿಸವಚನಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ಪುರಾಣಕಥಾಸಙ್ಖಾತೋ ಇತಿಹಾಸೋ ಪಞ್ಚಮೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಇತಿಹಾಸಪಞ್ಚಮಾ, ತೇಸಂ ಇತಿಹಾಸಪಞ್ಚಮಾನಂ। ಪದಞ್ಚ ತದವಸೇಸಞ್ಚ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ಅಧೀಯತಿ ಪವೇದೇತಿ ಚಾತಿ ಪದಕೋ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೋ। ಲೋಕಾಯತಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿತಣ್ಡವಾದಸತ್ಥಂ। ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಮಹಾಪುರಿಸಾನಂ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಲಕ್ಖಣದೀಪಕಂ ದ್ವಾದಸಸಹಸ್ಸಗನ್ಥಪ್ಪಮಾಣಂ ಸತ್ಥಂ, ಯತ್ಥ ಸೋಳಸಸಹಸ್ಸಗಾಥಾಪರಿಮಾಣಾಯ ಬುದ್ಧಮನ್ತಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ, ಯೇಸಂ ವಸೇನ ‘‘ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ, ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾ, ಬುದ್ಧಮಾತಾ, ಬುದ್ಧಪಿತಾ, ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕೋ, ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ, ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಞಾಯತಿ। ಅನವಯೋತಿ ಇಮೇಸು ಲೋಕಾಯತಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇಸು ಅನೂನೋ ಪರಿಪೂರಕಾರೀ, ಅವಯೋ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅವಯೋ ನಾಮ ಯೋ ತಾನಿ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಗನ್ಥತೋ ಚ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಾಲೇಯ್ಯಕಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩೯ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಮೇವ।
Vīsavassasatikoti vīsādhikavassasatiko. Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedānaṃ. Oṭṭhapahatakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū. Saha nighaṇḍunā ca keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhānaṃ, nighaṇḍūti nāmanighaṇṭurukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ satthaṃ. Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārāya satthaṃ. Saha akkharappabhedena sakkharappabhedānaṃ. Akkharappabhedoti sikkhā ca nirutti ca. Itihāsapañcamānanti āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti īdisavacanappaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tesaṃ itihāsapañcamānaṃ. Padañca tadavasesañca byākaraṇaṃ adhīyati pavedeti cāti padako veyyākaraṇo. Lokāyataṃ vuccati vitaṇḍavādasatthaṃ. Mahāpurisalakkhaṇanti mahāpurisānaṃ buddhādīnaṃ lakkhaṇadīpakaṃ dvādasasahassaganthappamāṇaṃ satthaṃ, yattha soḷasasahassagāthāparimāṇāya buddhamantā nāma ahesuṃ, yesaṃ vasena ‘‘iminā lakkhaṇena samannāgatā buddhā nāma honti, iminā paccekabuddhā nāma honti, iminā dve aggasāvakā, asītimahāsāvakā, buddhamātā, buddhapitā, aggupaṭṭhāko, aggupaṭṭhāyikā, rājā cakkavattī’’ti ayaṃ viseso ñāyati. Anavayoti imesu lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anūno paripūrakārī, avayo na hotīti vuttaṃ hoti. Avayo nāma yo tāni atthato ca ganthato ca sandhāretuṃ na sakkoti. Assosi khotiādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sāleyyakasutte (ma. ni. 1.439 ādayo) vuttameva.
೩೮೪. ಅಯಂ ತಾತಾತಿ ಅಯಂ ಮಹಲ್ಲಕತಾಯ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ಅಪಿಚ ಏಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ‘ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಉಗ್ಗತಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹೂ ಜನಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಮೇ ಅನುಸ್ಸವಮತ್ತೇನೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಯುತ್ತಂ। ಏಕಚ್ಚಞ್ಹಿ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಅಪಕ್ಕಮನಮ್ಪಿ ಗರು ಹೋತಿ, ಅನತ್ಥೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಮಮ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ‘ಬುದ್ಧೋ ವಾ ನೋ ವಾ’ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಮಾ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತಾತಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಭವನ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಭವತೋ। ತಥಾ ಸನ್ತಂಯೇವಾತಿ ತಥಾ ಸತೋಯೇವ। ಇದಞ್ಹಿ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾಖ್ಯಾನತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನಾಹಂ, ಭೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಥಂ ಪನಾಹಂ, ಭೋ, ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಸಕ್ಕಾ ಸೋ ಞಾತುಂ, ತಥಾ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾತಿ ವಾ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವೇತಂ। ಕಥನ್ತಿ ಅಯಂ ಆಕಾರಪುಚ್ಛಾ, ಕೇನಾಕಾರೇನಾಹಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
384.Ayaṃ tātāti ayaṃ mahallakatāya gantuṃ asakkonto māṇavaṃ āmantetvā evamāha. Apica esa brāhmaṇo cintesi ‘‘imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho ahaṃ buddho’ti uggatassa nāmaṃ gahetvā bahū janā vicaranti, tasmā na me anussavamatteneva upasaṅkamituṃ yuttaṃ. Ekaccañhi upasaṅkamantassa apakkamanampi garu hoti, anatthopi uppajjati. Yaṃnūnāhaṃ mama antevāsikaṃ pesetvā ‘buddho vā no vā’ti jānitvā upasaṅkameyya’’nti tasmā māṇavaṃ āmantetvā ‘‘ayaṃ tātā’’tiādimāha. Taṃ bhavantanti tassa bhavato. Tathā santaṃyevāti tathā satoyeva. Idañhi itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ. Yathākathaṃ panāhaṃ, bhoti ettha kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi, yathā sakkā so ñātuṃ, tathā me ācikkhāti attho. Yathāti vā nipātamattamevetaṃ. Kathanti ayaṃ ākārapucchā, kenākārenāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmīti attho.
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಕಿರ ನಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ – ‘‘ಕಿಂ ತ್ವಂ, ತಾತ, ಪಥವಿಯಂ ಠಿತೋ ಪಥವಿಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಯ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಓಭಾಸೇ ಠಿತೋ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಯ ವದಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಜಾನನಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಗತಾನಿ ಖೋ ತಾತಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮನ್ತೇಸೂತಿ ವೇದೇಸು। ತಥಾಗತೋ ಕಿರ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಸುದ್ಧಾವಾಸಾ ದೇವಾ ವೇದೇಸು ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಮನ್ತಾ ನಾಮ ಏತೇ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವೇಸೇನ ವೇದೇ ವಾಚೇನ್ತಿ ‘‘ತದನುಸಾರೇನ ಮಹೇಸಕ್ಖಾ ಸತ್ತಾ ತಥಾಗತಂ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ತೇನ ಪುಬ್ಬೇ ವೇದೇಸು ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಪನ ತಥಾಗತೇ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತಿ, ತೇನ ಏತರಹಿ ನತ್ಥಿ। ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿ ಪಣಿಧಿಸಮಾದಾನಞಾಣಕರುಣಾದಿಗುಣಮಹತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ। ದ್ವೇಯೇವ ಗತಿಯೋತಿ ದ್ವೇ ಏವ ನಿಟ್ಠಾ । ಕಾಮಞ್ಚಾಯಂ ಗತಿಸದ್ದೋ – ‘‘ಪಞ್ಚ ಖೋ ಇಮಾ , ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಗತಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೩) ಭವಭೇದೇ ವತ್ತತಿ, ‘‘ಗತಿ ಮಿಗಾನಂ ಪವನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪರಿ॰ ೩೩೯) ನಿವಾಸಟ್ಠಾನೇ, ‘‘ಏವಂ ಅಧಿಮತ್ತಗತಿಮನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೧) ಪಞ್ಞಾಯ, ‘‘ಗತಿಗತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಸಟಭಾವೇ, ಇಧ ಪನ ನಿಟ್ಠಾಯಂ ವತ್ತತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ರಾಜಾ ಹೋತಿ, ನ ತೇಹೇವ ಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಜಾತಿಸಾಮಞ್ಞತೋ ಪನ ತಾನಿಯೇವ ತಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಯೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಸಚೇ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತೀತಿ ಯದಿ ಅಗಾರೇ ವಸತಿ, ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಚತೂಹಿ ಅಚ್ಛರಿಯಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಚ ಲೋಕಂ ರಞ್ಜನತೋ ರಾಜಾ। ಚಕ್ಕರತನಂ ವತ್ತೇತಿ, ಚತೂಹಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕೇಹಿ ವತ್ತೇತಿ, ತೇಹಿ ಚ ಪರಂ ವತ್ತೇತಿ, ಪರಹಿತಾಯ ಚ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಾನಂ ವತ್ತೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಏತ್ಥ ಚ ರಾಜಾತಿ ಸಾಮಞ್ಞಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀತಿ ವಿಸೇಸನಂ। ಧಮ್ಮೇನ ಚರತೀತಿ ಧಮ್ಮಿಕೋ, ಞಾಯೇನ ಸಮೇನ ವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮೇನ ರಜ್ಜಂ ಲಭಿತ್ವಾ ರಾಜಾ ಜಾತೋತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಪರಹಿತಧಮ್ಮಕರಣೇನ ವಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ, ಅತ್ತಹಿತಧಮ್ಮಕರಣೇನ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಚತುರನ್ತಾಯ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಚಾತುರನ್ತೋ, ಚತುಸಮುದ್ದನ್ತಾಯ ಚತುಬ್ಬಿಧದೀಪಭೂಸಿತಾಯ ಚ ಪಥವಿಯಾ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕೋಪಾದಿಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಸಬ್ಬರಾಜಾನೋ ವಿಜೇಸೀತಿ ವಿಜಿತಾವೀ। ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಜನಪದೇ ಥಾವರಭಾವಂ ಧುವಭಾವಂ ಪತ್ತೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಚಾಲೇತುಂ, ಜನಪದೋ ವಾ ತಮ್ಹಿ ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅನುಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಸಕಮ್ಮನಿರತೋ ಅಚಲೋ ಅಸಮ್ಪವೇಧೀತಿ ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ। ಸೇಯ್ಯಥಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ, ತಸ್ಸ ತಾನಿ ಕತಮಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಕ್ಕರತನನ್ತಿಆದೀಸು ಚಕ್ಕಞ್ಚ ತಂ ರತಿಜನನತ್ಥೇನ ರತನಞ್ಚಾತಿ ಚಕ್ಕರತನಂ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
Evaṃ vutte kira naṃ upajjhāyo – ‘‘kiṃ tvaṃ, tāta, pathaviyaṃ ṭhito pathaviṃ na passāmīti viya candimasūriyānaṃ obhāse ṭhito candimasūriye na passāmīti viya vadasī’’tiādīni vatvā jānanākāraṃ dassento āgatāni kho tātātiādimāha. Tattha mantesūti vedesu. Tathāgato kira uppajjissatīti paṭikacceva suddhāvāsā devā vedesu lakkhaṇāni pakkhipitvā ‘‘buddhamantā nāma ete’’ti brāhmaṇavesena vede vācenti ‘‘tadanusārena mahesakkhā sattā tathāgataṃ jānissantī’’ti. Tena pubbe vedesu mahāpurisalakkhaṇāni āgacchanti. Parinibbute pana tathāgate anukkamena antaradhāyanti, tena etarahi natthi. Mahāpurisassāti paṇidhisamādānañāṇakaruṇādiguṇamahato purisassa. Dveyeva gatiyoti dve eva niṭṭhā . Kāmañcāyaṃ gatisaddo – ‘‘pañca kho imā , sāriputta, gatiyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.153) bhavabhede vattati, ‘‘gati migānaṃ pavana’’ntiādīsu (pari. 339) nivāsaṭṭhāne, ‘‘evaṃ adhimattagatimanto’’tiādīsu (ma. ni. 1.161) paññāya, ‘‘gatigata’’ntiādīsu visaṭabhāve, idha pana niṭṭhāyaṃ vattatīti veditabbo. Tattha kiñcāpi yehi samannāgato rājā hoti, na teheva buddho hoti, jātisāmaññato pana tāniyeva tānīti vuccanti. Tena vuttaṃ – ‘‘yehi samannāgatassā’’ti. Sace agāraṃ ajjhāvasatīti yadi agāre vasati, rājā hoti cakkavattī. Catūhi acchariyadhammehi saṅgahavatthūhi ca lokaṃ rañjanato rājā. Cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca paraṃ vatteti, parahitāya ca iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Ettha ca rājāti sāmaññaṃ, cakkavattīti visesanaṃ. Dhammena caratīti dhammiko, ñāyena samena vattatīti attho. Dhammena rajjaṃ labhitvā rājā jātoti dhammarājā. Parahitadhammakaraṇena vā dhammiko, attahitadhammakaraṇena dhammarājā. Caturantāya issaroti cāturanto, catusamuddantāya catubbidhadīpabhūsitāya ca pathaviyā issaroti attho. Ajjhattaṃ kopādipaccatthike bahiddhā ca sabbarājāno vijesīti vijitāvī. Janapadatthāvariyappattoti janapade thāvarabhāvaṃ dhuvabhāvaṃ patto, na sakkā kenaci cāletuṃ, janapado vā tamhi thāvariyappatto anussukko sakammanirato acalo asampavedhīti janapadatthāvariyappatto. Seyyathidanti nipāto, tassa tāni katamānīti attho. Cakkaratanantiādīsu cakkañca taṃ ratijananatthena ratanañcāti cakkaratanaṃ. Eseva nayo sabbattha.
ಇಮೇಸು ಪನ ರತನೇಸು ಅಯಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಚಕ್ಕರತನೇನ ಅಜಿತಂ ಜಿನಾತಿ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರತನೇಹಿ ವಿಜಿತೇ ಯಥಾಸುಖಂ ಅನುವಿಚರತಿ, ಪರಿಣಾಯಕರತನೇನ ವಿಜಿತಮನುರಕ್ಖತಿ, ಸೇಸೇಹಿ ಉಪಭೋಗಸುಖಮನುಭವತಿ। ಪಠಮೇನ ಚಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಸತ್ತಿಯೋಗೋ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಗಹಪತಿರತನೇಹಿ ಪಭುಸತ್ತಿಯೋಗೋ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಮನ್ತಸತ್ತಿಯೋಗೋ ಸುಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ಇತ್ಥಿಮಣಿರತನೇಹಿ ತಿವಿಧಸತ್ತಿಯೋಗಫಲಂ। ಸೋ ಇತ್ಥಿಮಣಿರತನೇಹಿ ಭೋಗಸುಖಮನುಭವತಿ, ಸೇಸೇಹಿ ಇಸ್ಸರಿಯಸುಖಂ। ವಿಸೇಸತೋ ಚಸ್ಸ ಪುರಿಮಾನಿ ತೀಣಿ ಅದೋಸಕುಸಲಮೂಲಜನಿತಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಮಜ್ಝಿಮಾನಿ ಅಲೋಭಕುಸಲಮೂಲಜನಿತಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ, ಪಚ್ಛಿಮಮೇಕಂ ಅಮೋಹಕುಸಲಮೂಲಜನಿತಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಂಯುತ್ತೇ ರತನಸುತ್ತಸ್ಸ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೨೨-೨೨೩) ಉಪದೇಸತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಅಪಿಚ ಬಾಲಪಣ್ಡಿತಸುತ್ತೇಪಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೫೫) ಇಮೇಸಂ ರತನಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಕಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಣ್ಣನಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ।
Imesu pana ratanesu ayaṃ cakkavattirājā cakkaratanena ajitaṃ jināti, hatthiassaratanehi vijite yathāsukhaṃ anuvicarati, pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati, sesehi upabhogasukhamanubhavati. Paṭhamena cassa ussāhasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo, pacchimena mantasattiyogo suparipuṇṇo hoti, itthimaṇiratanehi tividhasattiyogaphalaṃ. So itthimaṇiratanehi bhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukhaṃ. Visesato cassa purimāni tīṇi adosakusalamūlajanitakammānubhāvena sampajjanti, majjhimāni alobhakusalamūlajanitakammānubhāvena, pacchimamekaṃ amohakusalamūlajanitakammānubhāvenāti veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana bojjhaṅgasaṃyutte ratanasuttassa (saṃ. ni. 5.222-223) upadesato gahetabbo. Apica bālapaṇḍitasuttepi (ma. ni. 3.255) imesaṃ ratanānaṃ uppattikkamena saddhiṃ vaṇṇanā āgamissati.
ಪರೋಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಅತಿರೇಕಸಹಸ್ಸಂ। ಸೂರಾತಿ ಅಭೀರುಕಜಾತಿಕಾ। ವೀರಙ್ಗರೂಪಾತಿ ದೇವಪುತ್ತಸದಿಸಕಾಯಾ, ಏವಂ ತಾವ ಏಕೇ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಭಾವೋ – ವೀರಾತಿ ಉತ್ತಮಸೂರಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ವೀರಾನಂ ಅಙ್ಗಂ ವೀರಙ್ಗಂ, ವೀರಕಾರಣಂ ವೀರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವೀರಙ್ಗಂ ರೂಪಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ವೀರಙ್ಗರೂಪಾ, ವೀರಿಯಮಯಸರೀರಾ ವಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪರಸೇನಪ್ಪಮದ್ದನಾತಿ ಸಚೇ ಪಟಿಮುಖಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ಪರಸೇನಾ, ತಂ ಮದ್ದಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ‘‘ಪಾಣೋ ನ ಹನ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಞ್ಚಸೀಲಧಮ್ಮೇನ।
Parosahassanti atirekasahassaṃ. Sūrāti abhīrukajātikā. Vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā, evaṃ tāva eke vaṇṇayanti, ayaṃ panettha sabhāvo – vīrāti uttamasūrā vuccanti. Vīrānaṃ aṅgaṃ vīraṅgaṃ, vīrakāraṇaṃ vīriyanti vuttaṃ hoti. Vīraṅgaṃ rūpaṃ etesanti vīraṅgarūpā, vīriyamayasarīrā viyāti vuttaṃ hoti. Parasenappamaddanāti sace paṭimukhaṃ tiṭṭheyya parasenā, taṃ maddituṃ samatthāti adhippāyo. Dhammenāti ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā pañcasīladhammena.
ಅರಹಂ ಹೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗದೋಸಮೋಹಮಾನದಿಟ್ಠಿಅವಿಜ್ಜಾದುಚ್ಚರಿತಛದನೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ ಕಿಲೇಸನ್ಧಕಾರಲೋಕೇ ತಂ ಛದನಂ ವಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸಞ್ಜಾತಾಲೋಕೋ ಹುತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ। ತತ್ಥ ಪಠಮೇನ ಪದೇನ ಪೂಜಾರಹತಾ, ದುತಿಯೇನ ತಸ್ಸಾ ಹೇತು ಯಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ, ತತಿಯೇನ ಬುದ್ಧತ್ತಹೇತುಭೂತಾ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದತಾ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಥ ವಾ ವಿವಟ್ಟೋ ಚ ವಿಚ್ಛದೋ ಚಾತಿ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ, ವಟ್ಟರಹಿತೋ ಛದನರಹಿತೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನ ಅರಹಂ ವಟ್ಟಾಭಾವೇನ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಛದನಾಭಾವೇನಾತಿ ಏವಂ ಪುರಿಮಪದದ್ವಯಸ್ಸೇವ ಹೇತುದ್ವಯಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ದುತಿಯವೇಸಾರಜ್ಜೇನ ಚೇತ್ಥ ಪುರಿಮಸಿದ್ಧಿ, ಪಠಮೇನ ದುತಿಯಸಿದ್ಧಿ, ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಹಿ ತತಿಯಸಿದ್ಧಿ ಹೋತಿ। ಪುರಿಮಞ್ಚ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ, ದುತಿಯಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುಂ, ತತಿಯಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತೀತಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತ್ವಂ ಮನ್ತಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಾತಿ ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಸೂರಭಾವಂ ಜನೇತಿ।
Arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchadoti ettha rāgadosamohamānadiṭṭhiavijjāduccaritachadanehi sattahi paṭicchanne kilesandhakāraloke taṃ chadanaṃ vivaṭṭetvā samantato sañjātāloko hutvā ṭhitoti vivaṭṭacchado. Tattha paṭhamena padena pūjārahatā, dutiyena tassā hetu yasmā sammāsambuddhoti, tatiyena buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttāti veditabbā. Atha vā vivaṭṭo ca vicchado cāti vivaṭṭacchado, vaṭṭarahito chadanarahito cāti vuttaṃ hoti. Tena arahaṃ vaṭṭābhāvena, sammāsambuddho chadanābhāvenāti evaṃ purimapadadvayasseva hetudvayaṃ vuttaṃ hoti. Dutiyavesārajjena cettha purimasiddhi, paṭhamena dutiyasiddhi, tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimañca dhammacakkhuṃ, dutiyaṃ buddhacakkhuṃ, tatiyaṃ samantacakkhuṃ sādhetītipi veditabbaṃ. Tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetāti imināssa sūrabhāvaṃ janeti.
೩೮೫. ಸೋಪಿ ತಾಯ ಆಚರಿಯಕಥಾಯ ಲಕ್ಖಣೇಸು ವಿಗತಸಮ್ಮೋಹೋ ಏಕೋಭಾಸಜಾತೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧಮನ್ತೇ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಏವಂ, ಭೋತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯಥಾ, ಭೋ, ಮಂ ತ್ವಂ ವದಸಿ, ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸಮನ್ನೇಸೀತಿ ಗವೇಸಿ, ಏಕಂ ದ್ವೇತಿ ವಾ ಗಣಯನ್ತೋ ಸಮಾನಯಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋತಿ ಕಥಂ ಅದ್ದಸ? ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ವಾ ನಿಪನ್ನಾನಂ ವಾ ಕೋಚಿ ಲಕ್ಖಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಠಿತಾನಂ ಪನ ಚಙ್ಕಮನ್ತಾನಂ ವಾ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಲಕ್ಖಣಪರಿಯೇಸನತ್ಥಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ಬುದ್ಧಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ವಾ ಚಙ್ಕಮಂ ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಇತಿ ಲಕ್ಖಣದಸ್ಸನಾನುರೂಪೇ ಇರಿಯಾಪಥೇ ವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ಅದ್ದಸ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನಾತಿ ಪಾಯೇನ, ಬಹುಕಾನಿ ಅದ್ದಸ, ಅಪ್ಪಾನಿ ನ ಅದ್ದಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋ ಯಾನಿ ನ ಅದ್ದಸ, ತೇಸಂ ದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವೇತಿ। ಕಙ್ಖತೀತಿ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛತೀತಿ ತತೋ ತತೋ ತಾನಿ ವಿಚಿನನ್ತೋ ಕಿಚ್ಛತಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ದಟ್ಠುಂ। ನಾಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ತಾಯ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ನ ಸಮ್ಪಸೀದತೀತಿ ತತೋ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಲಕ್ಖಣೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಭಗವತಿ ಪಸಾದಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ। ಕಙ್ಖಾಯ ವಾ ದುಬ್ಬಲಾ ವಿಮತಿ ವುತ್ತಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಮಜ್ಝಿಮಾ, ಅನಧಿಮುಚ್ಚನತಾಯ ಬಲವತೀ, ಅಸಮ್ಪಸಾದೇನ ತೇಹಿ ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಕಾಲುಸ್ಸಿಯಭಾವೋ। ಕೋಸೋಹಿತೇತಿ ವತ್ಥಿಕೋಸೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೇ। ವತ್ಥಗುಯ್ಹೇತಿ ಅಙ್ಗಜಾತೇ। ಭಗವತೋ ಹಿ ವಾರಣಸ್ಸೇವ ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಪದುಮಗಬ್ಭಸಮಾನಂ, ತಂ ಸೋ ವತ್ಥಪಟಿಚ್ಛನ್ನತ್ತಾ, ಅನ್ತೋಮುಖಗತಾಯ ಚ ಜಿವ್ಹಾಯ ಪಹೂತಭಾವಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಲಕ್ಖಣೇಸು ಕಙ್ಖೀ ಅಹೋಸಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛೀ।
385. Sopi tāya ācariyakathāya lakkhaṇesu vigatasammoho ekobhāsajāto viya buddhamante sampassamāno evaṃ, bhoti āha. Tassattho – yathā, bho, maṃ tvaṃ vadasi, evaṃ karissāmīti. Samannesīti gavesi, ekaṃ dveti vā gaṇayanto samānayi. Addasā khoti kathaṃ addasa? Buddhānañhi nisinnānaṃ vā nipannānaṃ vā koci lakkhaṇaṃ pariyesituṃ na sakkoti, ṭhitānaṃ pana caṅkamantānaṃ vā sakkoti. Tasmā lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgataṃ disvā buddhā uṭṭhāyāsanā tiṭṭhanti vā caṅkamaṃ vā adhiṭṭhahanti. Iti lakkhaṇadassanānurūpe iriyāpathe vattamānassa addasa. Yebhuyyenāti pāyena, bahukāni addasa, appāni na addasāti attho. Tato yāni na addasa, tesaṃ dīpanatthaṃ vuttaṃ ṭhapetvā dveti. Kaṅkhatīti ‘‘aho vata passeyya’’nti patthanaṃ uppādeti. Vicikicchatīti tato tato tāni vicinanto kicchati na sakkoti daṭṭhuṃ. Nādhimuccatīti tāya vicikicchāya sanniṭṭhānaṃ na gacchati. Na sampasīdatīti tato ‘‘paripuṇṇalakkhaṇo aya’’nti bhagavati pasādaṃ nāpajjati. Kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā, vicikicchāya majjhimā, anadhimuccanatāya balavatī, asampasādena tehi tīhi dhammehi cittassa kālussiyabhāvo. Kosohiteti vatthikosena paṭicchanne. Vatthaguyheti aṅgajāte. Bhagavato hi vāraṇasseva kosohitavatthaguyhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ padumagabbhasamānaṃ, taṃ so vatthapaṭicchannattā, antomukhagatāya ca jivhāya pahūtabhāvaṃ asallakkhento tesu dvīsu lakkhaṇesu kaṅkhī ahosi vicikicchī.
ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾತಿ ಅಥ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಏತಾನಿ ದ್ವೇ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏತಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾಯ ಸತಿ ಆಚರಿಯೋಪಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಮಂ ದಸ್ಸನಾಯ ನ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೋ ಧಮ್ಮಂ ನ ಸೋಸ್ಸತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಅಸುಣನ್ತೋ ತೀಣಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ನ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೇ ಆಚರಿಯೋಪಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ ಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸತಿ। ಏತದತ್ಥಂಯೇವ ಚ ಮಯಾ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರಿತಾ। ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿಸ್ಸ ತಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾನೀ’’ತಿ।
Atha kho bhagavāti atha bhagavā cintesi – ‘‘sacāhaṃ imassa etāni dve lakkhaṇāni na dassessāmi, nikkaṅkho na bhavissati. Etassa kaṅkhāya sati ācariyopissa nikkaṅkho na bhavissati, atha maṃ dassanāya na āgamissati, anāgato dhammaṃ na sossati, dhammaṃ asuṇanto tīṇi sāmaññaphalāni na sacchikarissati. Etasmiṃ pana nikkaṅkhe ācariyopissa nikkaṅkho maṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā tīṇi sāmaññaphalāni sacchikarissati. Etadatthaṃyeva ca mayā pāramiyo pūritā. Dassessāmissa tāni lakkhaṇānī’’ti.
ತಥಾರೂಪಂ ಇದ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಕಾಸಿ। ಕಥಂರೂಪಂ? ಕಿಮೇತ್ಥ ಅಞ್ಞೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ? ವುತ್ತಮೇತಂ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನೇವ ಮಿಲಿನ್ದರಞ್ಞಾ ಪುಟ್ಠೇನ –
Tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāramakāsi. Kathaṃrūpaṃ? Kimettha aññena vattabbaṃ? Vuttametaṃ nāgasenatthereneva milindaraññā puṭṭhena –
ಆಹ ಚ ದುಕ್ಕರಂ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಭಗವತಾ ಕತನ್ತಿ। ಕಿಂ ಮಹಾರಾಜಾತಿ? ಮಹಾಜನೇನ ಹಿರಿಕರಣೋಕಾಸಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತೇವಾಸಿಉತ್ತರಸ್ಸ ಚ ಬಾವರಿಯಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸೀನಂ ಸೋಳಸಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಞ್ಚ ಸೇಲಸ್ಸ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸೀನಂ ತಿಸತಮಾಣವಾನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಭನ್ತೇತಿ। ನ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಗವಾ ಗುಯ್ಹಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಛಾಯಂ ಭಗವಾ ದಸ್ಸೇತಿ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ನಿವಾಸನನಿವತ್ಥಂ ಕಾಯಬನ್ಧನಬದ್ಧಂ ಚೀವರಪಾರುತಂ ಛಾಯಾರೂಪಕಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇಸಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ಛಾಯಂ ದಿಟ್ಠೇ ಸತಿ ದಿಟ್ಠೋಯೇವ। ನನು, ಭನ್ತೇತಿ? ತಿಟ್ಠತೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಹದಯರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಹದಯಮಂಸಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಯ್ಯ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ। ಕಲ್ಲೋಸಿ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನಾತಿ।
Āha ca dukkaraṃ, bhante nāgasena, bhagavatā katanti. Kiṃ mahārājāti? Mahājanena hirikaraṇokāsaṃ brahmāyubrāhmaṇassa ca antevāsiuttarassa ca bāvariyassa antevāsīnaṃ soḷasabrāhmaṇānañca selassa ca brāhmaṇassa antevāsīnaṃ tisatamāṇavānañca dassesi, bhanteti. Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dasseti, chāyaṃ bhagavā dasseti, iddhiyā abhisaṅkharitvā nivāsananivatthaṃ kāyabandhanabaddhaṃ cīvarapārutaṃ chāyārūpakamattaṃ dassesi mahārājāti. Chāyaṃ diṭṭhe sati diṭṭhoyeva. Nanu, bhanteti? Tiṭṭhatetaṃ, mahārāja, hadayarūpaṃ disvā bujjhanakasatto bhaveyya, hadayamaṃsaṃ nīharitvā dasseyya sammāsambuddhoti. Kallosi, bhante nāgasenāti.
ನಿನ್ನಾಮೇತ್ವಾತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ। ಅನುಮಸೀತಿ ಕಥಿನಸೂಚಿಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಅನುಮಜ್ಜಿ। ತಥಾ ಕರಣೇನ ಚೇತ್ಥ ಮುದುಭಾವೋ, ಕಣ್ಣಸೋತಾನುಮಸನೇನ ದೀಘಭಾವೋ, ನಾಸಿಕಸೋತಾನುಮಸನೇನ ತನುಭಾವೋ, ನಲಾಟಚ್ಛಾದನೇನ ಪುಥುಲಭಾವೋ ಪಕಾಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಉಭೋಪಿ ಕಣ್ಣಸೋತಾನೀತಿಆದೀಸು ಚೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಣ್ಣಸೋತೇಸು ಮಲಂ ವಾ ಜಲ್ಲಿಕಾ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಧೋವಿತ್ವಾ ಠಪಿತರಜತಪನಾಳಿಕಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ನಾಸಿಕಸೋತೇಸು, ತಾನಿಪಿ ಹಿ ಸುಪರಿಕಮ್ಮಕತಕಞ್ಚನಪನಾಳಿಕಾ ವಿಯ ಚ ಮಣಿಪನಾಳಿಕಾ ವಿಯ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಜಿವ್ಹಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಕಥಿನಸೂಚಿಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ಮುಖಪರಿಯನ್ತೇ ಉಪಸಂಹರನ್ತೋ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಸೋತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಾಮಕಣ್ಣಸೋತಂ ಪವೇಸೇಸಿ, ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣನಾಸಿಕಸೋತಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಾಮನಾಸಿಕಸೋತಂ ಪವೇಸೇಸಿ, ತತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪುಥುಲಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ರತ್ತವಲಾಹಕೇನ ಅಡ್ಢಚನ್ದಂ ವಿಯ ಚ ಸುವಣ್ಣಪತ್ತಂ ವಿಯ ಚ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಪಟಲೇನ ವಿಜ್ಜುಜೋತಸದಿಸಾಯ ಜಿವ್ಹಾಯ ಕೇವಲಕಪ್ಪಂ ನಲಾಟಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸಿ।
Ninnāmetvāti nīharitvā. Anumasīti kathinasūciṃ viya katvā anumajji. Tathā karaṇena cettha mudubhāvo, kaṇṇasotānumasanena dīghabhāvo, nāsikasotānumasanena tanubhāvo, nalāṭacchādanena puthulabhāvo pakāsitoti veditabbo. Ubhopi kaṇṇasotānītiādīsu cettha buddhānaṃ kaṇṇasotesu malaṃ vā jallikā vā natthi, dhovitvā ṭhapitarajatapanāḷikā viya honti, tathā nāsikasotesu, tānipi hi suparikammakatakañcanapanāḷikā viya ca maṇipanāḷikā viya ca honti. Tasmā jivhaṃ nīharitvā kathinasūciṃ viya katvā mukhapariyante upasaṃharanto dakkhiṇakaṇṇasotaṃ pavesetvā tato nīharitvā vāmakaṇṇasotaṃ pavesesi, tato nīharitvā dakkhiṇanāsikasotaṃ pavesetvā tato nīharitvā vāmanāsikasotaṃ pavesesi, tato nīharitvā puthulabhāvaṃ dassento rattavalāhakena aḍḍhacandaṃ viya ca suvaṇṇapattaṃ viya ca rattakambalapaṭalena vijjujotasadisāya jivhāya kevalakappaṃ nalāṭamaṇḍalaṃ paṭicchādesi.
ಯಂನೂನಾಹನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ? ಅಹಞ್ಹಿ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಸಮನ್ನೇಸಿತ್ವಾ ಗತೋ ‘‘ದಿಟ್ಠಾನಿ ತೇ, ತಾತ, ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನೀ’’ತಿ ಆಚರಿಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ಆಮ, ಆಚರಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸಚೇ ಪನ ಮಂ ‘‘ಕಿರಿಯಾಕರಣಮಸ್ಸ ಕೀದಿಸ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ , ತಂ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಆಚರಿಯೋ ಕುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ‘‘ನನು ತ್ವಂ ಮಯಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಜಾನನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋ, ಕಸ್ಮಾ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯನ್ನೂನಾಹನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿ। ಭಗವಾ ನ್ಹಾನಟ್ಠಾನಂ ಮುಖಧೋವನಟ್ಠಾನಂ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಟ್ಠಾನಂ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀನಂ ಓರೋಧೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಠಾನಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಟ್ಠಾನೇಸು ಅನ್ತಮಸೋ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಮ್ಪಿ ಓಕಾಸಮಕಾಸಿ।
Yaṃnūnāhanti kasmā cintesi? Ahañhi mahāpurisalakkhaṇāni samannesitvā gato ‘‘diṭṭhāni te, tāta, mahāpurisalakkhaṇānī’’ti ācariyena pucchito ‘‘āma, ācariyā’’ti vattuṃ sakkhissāmi. Sace pana maṃ ‘‘kiriyākaraṇamassa kīdisa’’nti pucchissati , taṃ vattuṃ na sakkhissāmi, na jānāmīti vutte pana ācariyo kujjhissati ‘‘nanu tvaṃ mayā sabbampetaṃ jānanatthāya pesito, kasmā ajānitvā āgatosī’’ti, tasmā yannūnāhanti cintetvā anubandhi. Bhagavā nhānaṭṭhānaṃ mukhadhovanaṭṭhānaṃ sarīrapaṭijagganaṭṭhānaṃ rājarājamahāmattādīnaṃ orodhehi saddhiṃ parivāretvā nisinnaṭṭhānanti imāni cattāri ṭhānāni ṭhapetvā sesaṭṭhānesu antamaso ekagandhakuṭiyampi okāsamakāsi.
ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಮಾಣವೋ ಉತ್ತರೋ ನಾಮ ‘ಬುದ್ಧೋ ವಾ ನೋ ವಾ’ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ಚರತಿ, ಬುದ್ಧವೀಮಂಸಕೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ಯಮ್ಹಿ ಯಮ್ಹಿ ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಾ ವಸನ್ತಿ, ಪಞ್ಚ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಕತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತಾನೇವ । ತತ್ಥ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕತಧಮ್ಮಾಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ದನ್ತಖಚಿತಂ ಚಿತ್ತಬೀಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ಭಗವತಿ ಉತ್ತರೋಪಿ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದತಿ। ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸದ್ಧಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಮಾಣವಮ್ಪಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ – ‘‘ತಾತ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಭಗವಾ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತ್ವಮ್ಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಪುನದಿವಸೇ ತಥಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ, ಉತ್ತರೋಪಿ ಪದವಾರೇ ಪದವಾರೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪದಾನುಪದಿಕೋ ಅನುಬನ್ಧತಿ। ಕುಲಗೇಹಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ದಕ್ಖಿಣೋದಕಗ್ಗಹಣಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ। ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ಭೂಮಿಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲೇ ಮಾಣವಕಸ್ಸ ಪಾತರಾಸಭತ್ತಂ ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ। ಸೋ ಏಕಮನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಠತ್ವಾ ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛತಿ।
Gacchante gacchante kāle – ‘‘ayaṃ kira brahmāyubrāhmaṇassa māṇavo uttaro nāma ‘buddho vā no vā’ti tathāgatassa buddhabhāvaṃ vīmaṃsanto carati, buddhavīmaṃsako nāmāya’’nti pākaṭo jāto. Yamhi yamhi ṭhāne buddhā vasanti, pañca kiccāni katāneva honti, tāni heṭṭhā dassitāneva . Tattha pacchābhattaṃ alaṅkatadhammāsane nisīditvā dantakhacitaṃ cittabījaniṃ gahetvā mahājanassa dhammaṃ desente bhagavati uttaropi avidūre nisīdati. Dhammassavanapariyosāne saddhā manussā svātanāya bhagavantaṃ nimantetvā māṇavampi upasaṅkamitvā evaṃ vadanti – ‘‘tāta, amhehi bhagavā nimantito, tvampi bhagavatā saddhiṃ āgantvā amhākaṃ gehe bhattaṃ gaṇheyyāsī’’ti. Punadivase tathāgato bhikkhusaṅghaparivuto gāmaṃ pavisati, uttaropi padavāre padavāre pariggaṇhanto padānupadiko anubandhati. Kulagehaṃ paviṭṭhakāle dakkhiṇodakaggahaṇaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ olokento nisīdati. Bhattakiccāvasāne tathāgatassa pattaṃ bhūmiyaṃ ṭhapetvā nisinnakāle māṇavakassa pātarāsabhattaṃ sajjenti. So ekamante nisinno bhuñjitvā puna āgantvā satthu santike ṭhatvā bhattānumodanaṃ sutvā bhagavatā saddhiṃyeva vihāraṃ gacchati.
ತತ್ಥ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನಂ ಆಗಮೇನ್ತೋ ಗನ್ಧಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ ನಿಸೀದತಿ। ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಲೇ ಆರೋಚಿತೇ ಭಗವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸತಿ, ಮಾಣವೋಪಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ಭಗವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಆಗತಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ಠಿತೋ ಓವದಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸತಿ, ಮಾಣವೋಪಿ ಪವಿಸತಿ। ಭಗವಾ ಖುದ್ದಕಮಞ್ಚೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನಿಸೀದತಿ, ಮಾಣವೋಪಿ ಅವಿದೂರೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದತಿ। ಭಗವಾ ಮುಹುತ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೀಸೋಕ್ಕಮನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, – ‘‘ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಿಹಾರವೇಲಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಾಣವೋ ಗನ್ಧಕುಟಿದ್ವಾರಂ ಪಿದಹನ್ತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಪುರೇಭತ್ತಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸಾ ಸಮಾದಿನ್ನಉಪೋಸಥಙ್ಗಾ ಸುದ್ಧುತ್ತರಾಸಙ್ಗಾ ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದಿಹತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಖನ್ಧಾವಾರಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ।
Tattha bhagavā bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamento gandhamaṇḍalamāḷe nisīdati. Bhikkhūhi bhattakiccaṃ katvā pattacīvaraṃ paṭisāmetvā āgamma vanditvā kāle ārocite bhagavā gandhakuṭiṃ pavisati, māṇavopi bhagavatā saddhiṃyeva gacchati. Bhagavā parivāretvā āgataṃ bhikkhusaṅghaṃ gandhakuṭippamukhe ṭhito ovaditvā uyyojetvā gandhakuṭiṃ pavisati, māṇavopi pavisati. Bhagavā khuddakamañce appamattakaṃ kālaṃ nisīdati, māṇavopi avidūre olokento nisīdati. Bhagavā muhuttaṃ nisīditvā sīsokkamanaṃ dasseti, – ‘‘bhoto gotamassa vihāravelā bhavissatī’’ti māṇavo gandhakuṭidvāraṃ pidahanto nikkhamitvā ekamantaṃ nisīdati. Manussā purebhattaṃ dānaṃ datvā bhuttapātarāsā samādinnauposathaṅgā suddhuttarāsaṅgā mālāgandhādihatthā dhammaṃ suṇissāmāti vihāraṃ āgacchanti, cakkavattino khandhāvāraṭṭhānaṃ viya hoti.
ಭಗವಾ ಮುಹುತ್ತಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಮಹಾಜನಪರಿವುತೋ ಗನ್ಧಮಣ್ಡಲಮಾಳಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತವರಬುದ್ಧಾಸನಗತೋ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ಮಾಣವೋಪಿ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಗೇಹಸ್ಸಿತವಸೇನ ಪರಿಸಂ ಉಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ವಾ ಅಪಸಾದೇನ್ತೋ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಉದಾಹು ನೋ’’ತಿ ಅಕ್ಖರಕ್ಖರಂ ಪದಂ ಪದಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಭಗವಾ ತಥಾವಿಧಂ ಕಥಂ ಅಕಥೇತ್ವಾವ ಕಾಲಂ ಞತ್ವಾ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಮಾಣವೋ ಇಮಿನಾ ನಿಯಾಮೇನ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಸತ್ತ ಮಾಸೇ ಏಕತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಕಾಯದ್ವಾರಾದೀಸು ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅವಕ್ಖಲಿತಂ ನ ಅದ್ದಸ। ಅನಚ್ಛರಿಯಞ್ಚೇತಂ, ಯಂ ಬುದ್ಧಭೂತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಮಾಣವೋ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಭೂತಸ್ಸ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನಭೂಮಿಯಂ ಅಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ಮಾರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಗೇಹಸ್ಸಿತವಿತಕ್ಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ಬುದ್ಧಭೂತಂ ಏಕಸಂವಚ್ಛರಂ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ –
Bhagavā muhuttaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā vuṭṭhāya pubbabhāgena paricchinditvā samāpattiṃ samāpajjati. Samāpattito vuṭṭhāya mahājanassa āgatabhāvaṃ ñatvā gandhakuṭito nikkhamma mahājanaparivuto gandhamaṇḍalamāḷaṃ gantvā paññattavarabuddhāsanagato parisāya dhammaṃ deseti. Māṇavopi avidūre nisīditvā – ‘‘kiṃ nu kho samaṇo gotamo gehassitavasena parisaṃ ussādento vā apasādento vā dhammaṃ deseti, udāhu no’’ti akkharakkharaṃ padaṃ padaṃ pariggaṇhāti. Bhagavā tathāvidhaṃ kathaṃ akathetvāva kālaṃ ñatvā desanaṃ niṭṭhāpesi. Māṇavo iminā niyāmena pariggaṇhanto satta māse ekato vicaritvā bhagavato kāyadvārādīsu aṇumattampi avakkhalitaṃ na addasa. Anacchariyañcetaṃ, yaṃ buddhabhūtassa manussabhūto māṇavo na passeyya, yassa bodhisattabhūtassa chabbassāni padhānabhūmiyaṃ amanussabhūto māro devaputto gehassitavitakkamattampi adisvā buddhabhūtaṃ ekasaṃvaccharaṃ anubandhitvā kiñci apassanto –
‘‘ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ ಭಗವನ್ತಂ, ಅನುಬನ್ಧಿಂ ಪದಾಪದಂ।
‘‘Satta vassāni bhagavantaṃ, anubandhiṃ padāpadaṃ;
ಓತಾರಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸತೀಮತೋ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೪೮) –
Otāraṃ nādhigacchissaṃ, sambuddhassa satīmato’’ti. (su. ni. 448) –
ಆದಿಗಾಥಾಯೋ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತತೋ ಮಾಣವೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ಸತ್ತ ಮಾಸೇ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ಕಿಞ್ಚಿ ವಜ್ಜಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ। ಸಚೇ ಪನಾಹಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸತ್ತ ಮಾಸೇ ಸತ್ತ ವಾ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಸತಂ ವಾ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯಂ, ನೇವಸ್ಸ ವಜ್ಜಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಂ। ಆಚರಿಯೋ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಮೇ ಮಹಲ್ಲಕೋ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ। ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಭಾವಗುಣೇನೇವ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ವತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ।
Ādigāthāyo vatvā pakkāmi. Tato māṇavo cintesi – ‘‘ahaṃ bhavantaṃ gotamaṃ satta māse anubandhamāno kiñci vajjaṃ na passāmi. Sace panāhaṃ aññepi satta māse satta vā vassāni vassasataṃ vā vassasahassaṃ vā anubandheyyaṃ, nevassa vajjaṃ passeyyaṃ. Ācariyo kho panassa me mahallako, yogakkhemaṃ nāma na sakkā jānituṃ. Samaṇassa gotamassa sabhāvaguṇeneva buddhabhāvaṃ vatvā mayhaṃ ācariyassa ārocessāmī’’ti bhagavantaṃ āpucchitvā bhikkhusaṅghaṃ vanditvā nikkhami.
ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಞ್ಚ ಪನ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ, ತಾತ ಉತ್ತರ, ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ತಥಾಸನ್ತಂಯೇವ ಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ, ‘‘ಆಚರಿಯ, ಕಿಂ ವದೇಸಿ? ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ, ಭವಗ್ಗಂ ಅತಿನೀಚಂ, ತಸ್ಸ ಹಿ, ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಆಕಾಸಂ ವಿಯ ಅಪರಿಯನ್ತೋ ಗುಣಗಣೋ। ತಥಾಸನ್ತಂಯೇವ, ಭೋ, ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಯಥಾದಿಟ್ಠಾನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಿರಿಯಸಮಾಚಾರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಉತ್ತರೋ ಮಾಣವೋ…ಪೇ॰… ಏದಿಸೋ ಚ ಏದಿಸೋ ಚ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ತತೋ ಚ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ।
Ācariyassa santikañca pana gantvā – ‘‘kacci, tāta uttara, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato’’ti pucchito, ‘‘ācariya, kiṃ vadesi? Cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, bhavaggaṃ atinīcaṃ, tassa hi, bhoto gotamassa ākāsaṃ viya apariyanto guṇagaṇo. Tathāsantaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’ntiādīni vatvā yathādiṭṭhāni dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni paṭipāṭiyā ācikkhitvā kiriyasamācāraṃ ācikkhi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho uttaro māṇavo…pe… ediso ca ediso ca bhavaṃ gotamo tato ca bhiyyo’’ti.
೩೮೬. ತತ್ಥ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದೋತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾದಂ ಠಪೇನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗತಲಂ ವಾ ಪಣ್ಹಿ ವಾ ಪಸ್ಸಂ ವಾ ಪಠಮಂ ಫುಸತಿ, ವೇಮಜ್ಝಂ ವಾ ಪನ ಛಿದ್ದಂ ಹೋತಿ, ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಅಗ್ಗತಲಾದೀಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೋವ ಪಠಮಂ ಉಟ್ಠಹತಿ, ನ ಏವಂ ತಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಪನ ಸುವಣ್ಣಪಾದುಕತಲಂ ವಿಯ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಕಲಂ ಪಾದತಲಂ ಭೂಮಿಂ ಫುಸತಿ, ಭೂಮಿತೋ ಉಟ್ಠಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದೋ ಖೋ ಪನ ಸೋ ಭವಂ ಗೋತಮೋ’’ತಿ ವದತಿ।
386. Tattha suppatiṭṭhitapādoti yathā hi aññesaṃ bhūmiyaṃ pādaṃ ṭhapentānaṃ aggatalaṃ vā paṇhi vā passaṃ vā paṭhamaṃ phusati, vemajjhaṃ vā pana chiddaṃ hoti, ukkhipantānampi aggatalādīsu ekakoṭṭhāsova paṭhamaṃ uṭṭhahati, na evaṃ tassa. Tassa pana suvaṇṇapādukatalaṃ viya ekappahāreneva sakalaṃ pādatalaṃ bhūmiṃ phusati, bhūmito uṭṭhahati. Tasmā ‘‘suppatiṭṭhitapādo kho pana so bhavaṃ gotamo’’ti vadati.
ತತ್ರಿದಂ ಭಗವತೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದತಾಯ – ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಭಗವಾ ಅನೇಕಸತಪೋರಿಸಂ ನರಕಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಾದಂ ನೀಹರತಿ, ತಾವದೇವ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ವಾತಪೂರಿತಂ ವಿಯ ಕಮ್ಮಾರಭಸ್ತಂ ಉನ್ನಮಿತ್ವಾ ಪಥವೀಸಮಂ ಹೋತಿ, ಉನ್ನತಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸತಿ। ದೂರೇ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಭಿನೀಹರನ್ತಸ್ಸ ಸಿನೇರುಪ್ಪಮಾಣೋಪಿ ಪಬ್ಬತೋ ಸೇದಿತವೇತ್ತಙ್ಕುರೋ ವಿಯ ನಮಿತ್ವಾ ಪಾದಸಮೀಪಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಯುಗನ್ಧರಪಬ್ಬತಂ ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಾದೇ ಅಭಿನೀಹರತೋ ಪಬ್ಬತೋ ನಮಿತ್ವಾ ಪಾದಸಮೀಪಂ ಆಗತೋ, ಸೋ ತಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ದುತಿಯಪಾದೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಅಕ್ಕಮಿ। ನ ಹಿ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ವಿಸಮಂ ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಖಾಣು ವಾ ಕಣ್ಡಕೋ ವಾ ಸಕ್ಖರಕಥಲಾ ವಾ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವೋ ವಾ ಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾದೀನಿ ವಾ ಪುರಿಮತರಾವ ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಚ ಪಥವಿಂ ಪವಿಸನ್ತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹಿ ಸೀಲತೇಜೇನ ಪಞ್ಞಾತೇಜೇನ ಧಮ್ಮತೇಜೇನ ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಆನುಭಾವೇನ ಅಯಂ ಮಹಾಪಥವೀ ಸಮಾ ಮುದು ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಹೋತಿ। ತತ್ರ ತಥಾಗತೋ ಸಮಂ ಪಾದಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಸಮಂ ಉದ್ಧರತಿ, ಸಬ್ಬಾವನ್ತೇಹಿ ಪಾದತಲೇಹಿ ಭೂಮಿಂ ಫುಸತಿ।
Tatridaṃ bhagavato suppatiṭṭhitapādatāya – sacepi hi bhagavā anekasataporisaṃ narakaṃ akkamissāmīti pādaṃ nīharati, tāvadeva ninnaṭṭhānaṃ vātapūritaṃ viya kammārabhastaṃ unnamitvā pathavīsamaṃ hoti, unnataṭṭhānampi anto pavisati. Dūre akkamissāmīti abhinīharantassa sineruppamāṇopi pabbato seditavettaṅkuro viya namitvā pādasamīpaṃ āgacchati. Tathā hissa yamakapāṭihāriyaṃ katvā yugandharapabbataṃ akkamissāmīti pāde abhinīharato pabbato namitvā pādasamīpaṃ āgato, so taṃ akkamitvā dutiyapādena tāvatiṃsabhavanaṃ akkami. Na hi cakkalakkhaṇena patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ visamaṃ bhavituṃ sakkoti. Khāṇu vā kaṇḍako vā sakkharakathalā vā uccārapassāvo vā kheḷasiṅghāṇikādīni vā purimatarāva apagacchanti, tattha tattheva ca pathaviṃ pavisanti. Tathāgatassa hi sīlatejena paññātejena dhammatejena dasannaṃ pāramīnaṃ ānubhāvena ayaṃ mahāpathavī samā mudu pupphābhikiṇṇā hoti. Tatra tathāgato samaṃ pādaṃ nikkhipati, samaṃ uddharati, sabbāvantehi pādatalehi bhūmiṃ phusati.
ಚಕ್ಕಾನೀತಿ ದ್ವೀಸು ಪಾದೇಸು ದ್ವೇ ಚಕ್ಕಾನಿ। ತೇಸಂ ಅರಾ ಚ ನೇಮಿ ಚ ನಾಭಿ ಚ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಾವ। ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಾನೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ತೇಸಂ ಕಿರ ಚಕ್ಕಾನಂ ಪಾದತಲಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ನಾಭಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ನಾಭಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ವಟ್ಟಲೇಖಾ ದಿಸ್ಸತಿ, ನಾಭಿಮುಖಪರಿಕ್ಖೇಪಪಟ್ಟೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಪನಾಳಿಮುಖಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಅರಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅರೇಸು ವಟ್ಟಲೇಖಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನೇಮೀ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ನೇಮಿಮಣಿಕಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಇದಂ ತಾವ ಪಾಳಿಆಗತಮೇವ।
Cakkānīti dvīsu pādesu dve cakkāni. Tesaṃ arā ca nemi ca nābhi ca pāḷiyaṃ vuttāva. Sabbākāraparipūrānīti iminā pana ayaṃ viseso veditabbo – tesaṃ kira cakkānaṃ pādatalassa majjhe nābhi dissati, nābhiparicchinnā vaṭṭalekhā dissati, nābhimukhaparikkhepapaṭṭo dissati, panāḷimukhaṃ dissati, arā dissanti, aresu vaṭṭalekhā dissanti, nemī dissanti, nemimaṇikā dissanti. Idaṃ tāva pāḷiāgatameva.
ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋ ಪನ ಅನಾಗತೋ, ಸೋ ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ – ಸತ್ತಿ ಸಿರಿ ವಚ್ಛೋ ನನ್ದಿ ಸೋವತ್ತಿಕೋ ವಟಂಸಕೋ ವಡ್ಢಮಾನಕಂ ಮಚ್ಛಯುಗಲಂ ಭದ್ದಪೀಠಂ ಅಙ್ಕುಸಂ ತೋಮರೋ ಪಾಸಾದೋ ತೋರಣಂ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಖಗ್ಗೋ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಮೋರಹತ್ಥಕೋ ವಾಳಬೀಜನೀ ಉಣ್ಹೀಸಂ ಪತ್ತೋ ಮಣಿ ಕುಸುಮದಾಮಂ ನೀಲುಪ್ಪಲಂ ರತ್ತುಪ್ಪಲಂ ಸೇತುಪ್ಪಲಂ ಪದುಮಂ ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ಪುಣ್ಣಘಟೋ ಪುಣ್ಣಪಾತಿ ಸಮುದ್ದೋ ಚಕ್ಕವಾಳೋ ಹಿಮವಾ ಸಿನೇರು ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾದೀಪಾ ದ್ವೇಪರಿತ್ತದೀಪಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಅನ್ತಮಸೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಪರಿಸಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೋ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣಸ್ಸೇವ ಪರಿವಾರೋ।
Sambahulavāro pana anāgato, so evaṃ daṭṭhabbo – satti siri vaccho nandi sovattiko vaṭaṃsako vaḍḍhamānakaṃ macchayugalaṃ bhaddapīṭhaṃ aṅkusaṃ tomaro pāsādo toraṇaṃ setacchattaṃ khaggo tālavaṇṭaṃ morahatthako vāḷabījanī uṇhīsaṃ patto maṇi kusumadāmaṃ nīluppalaṃ rattuppalaṃ setuppalaṃ padumaṃ puṇḍarīkaṃ puṇṇaghaṭo puṇṇapāti samuddo cakkavāḷo himavā sineru candimasūriyā nakkhattāni cattāro mahādīpā dveparittadīpasahassāni, antamaso cakkavattirañño parisaṃ upādāya sabbo cakkalakkhaṇasseva parivāro.
ಆಯತಪಣ್ಹೀತಿ ದೀಘಪಣ್ಹಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಪಣ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಗ್ಗಪಾದೋ ದೀಘೋ ಹೋತಿ, ಪಣ್ಹಿಮತ್ಥಕೇ ಜಙ್ಘಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಪಣ್ಹಿ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ನ ಏವಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ । ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಅಗ್ಗಪಾದೋ ಹೋತಿ, ತತಿಯೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಜಙ್ಘಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ಚತುತ್ಥೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಆರಗ್ಗೇನ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ವಿಯ ರತ್ತಕಮ್ಬಲೇ ಗೇಣ್ಡುಕಸದಿಸಾ ಪಣ್ಹಿ ಹೋತಿ।
Āyatapaṇhīti dīghapaṇhi, paripuṇṇapaṇhīti attho. Yathā hi aññesaṃ aggapādo dīgho hoti, paṇhimatthake jaṅghā patiṭṭhāti, paṇhi tacchetvā ṭhapitā viya hoti, na evaṃ tathāgatassa . Tathāgatassa pana catūsu koṭṭhāsesu dve koṭṭhāsā aggapādo hoti, tatiye koṭṭhāse jaṅghā patiṭṭhāti, catutthe koṭṭhāse āraggena vaṭṭetvā ṭhapitā viya rattakambale geṇḍukasadisā paṇhi hoti.
ದೀಘಙ್ಗುಲೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಾಚಿ ಅಙ್ಗುಲಿ ದೀಘಾ ಹೋತಿ, ಕಾಚಿ ರಸ್ಸಾ, ನ ಏವಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸೇವ ದೀಘಹತ್ಥಪಾದಙ್ಗುಲಿಯೋ ಮೂಲೇ ಥೂಲಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಗ್ಗೇ ತನುಕಾ ನಿಯ್ಯಾಸತೇಲೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಿತಹರಿತಾಲವಟ್ಟಿಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ದೀಘಙ್ಗುಲೀ’’ತಿ।
Dīghaṅgulīti yathā aññesaṃ kāci aṅguli dīghā hoti, kāci rassā, na evaṃ tathāgatassa. Tathāgatassa pana makkaṭasseva dīghahatthapādaṅguliyo mūle thūlā anupubbena gantvā agge tanukā niyyāsatelena madditvā vaṭṭitaharitālavaṭṭisadisā honti. Tena vuttaṃ ‘‘dīghaṅgulī’’ti.
ಮುದುತಲುನಹತ್ಥಪಾದೋತಿ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ಓಸಾದೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಸತವಾರವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಪಟಲಂ ವಿಯ ಮುದೂ, ಜಾತಮತ್ತಕುಮಾರಸ್ಸ ವಿಯ ಚ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ತಲುನಾ ಚ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮುದುತಲುನಹತ್ಥಪಾದೋ।
Mudutalunahatthapādoti sappimaṇḍe osādetvā ṭhapitaṃ satavāravihatakappāsapaṭalaṃ viya mudū, jātamattakumārassa viya ca niccakālaṃ talunā ca hatthapādā assāti mudutalunahatthapādo.
ಜಾಲಹತ್ಥಪಾದೋತಿ ನ ಚಮ್ಮೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಅಙ್ಗುಲನ್ತರೋ। ಏದಿಸೋ ಹಿ ಫಣಹತ್ಥಕೋ ಪುರಿಸದೋಸೇನ ಉಪಹತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಚತಸ್ಸೋ ಹತ್ಥಙ್ಗುಲಿಯೋ ಪಞ್ಚಪಿ ಪಾದಙ್ಗುಲಿಯೋ ಏಕಪ್ಪಮಾಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಾಸಂ ಏಕಪ್ಪಮಾಣತ್ತಾಯ ಯವಲಕ್ಖಣಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಹತ್ಥಪಾದಾ ಕುಸಲೇನ ವಡ್ಢಕಿನಾ ಯೋಜಿತಜಾಲವಾತಪಾನಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜಾಲಹತ್ಥಪಾದೋ’’ತಿ।
Jālahatthapādoti na cammena paṭibaddhaaṅgulantaro. Ediso hi phaṇahatthako purisadosena upahato pabbajjampi na labhati. Tathāgatassa pana catasso hatthaṅguliyo pañcapi pādaṅguliyo ekappamāṇā honti, tāsaṃ ekappamāṇattāya yavalakkhaṇaṃ aññamaññaṃ paṭivijjhitvā tiṭṭhati. Athassa hatthapādā kusalena vaḍḍhakinā yojitajālavātapānasadisā honti. Tena vuttaṃ ‘‘jālahatthapādo’’ti.
ಉದ್ಧಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಗೋಪ್ಫಕತ್ತಾ ಉಸ್ಸಙ್ಖಾ ಪಾದಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಸ್ಸಙ್ಖಪಾದೋ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದೇ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ತೇಸಂ ಪಾದಾ ಆಣಿಬದ್ಧಾ ವಿಯ ಥದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಯಥಾಸುಖಂ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಾದತಲಾನಿ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ । ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತೇನಸ್ಸ ನಾಭಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ನಾವಾಯ ಠಪಿತಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ, ಅಧೋಕಾಯೋವ ಇಞ್ಜತಿ। ಸುಖೇನ ಪಾದಾ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ। ಪುರತೋಪಿ ಪಚ್ಛತೋಪಿ ಉಭಯಪಸ್ಸೇಸುಪಿ ಠತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಪಾದತಲಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ನ ಹತ್ಥೀನಂ ವಿಯ ಪಚ್ಛತೋಯೇವ।
Uddhaṃ patiṭṭhitagopphakattā ussaṅkhā pādā assāti ussaṅkhapādo. Aññesañhi piṭṭhipāde gopphakā honti. Tena tesaṃ pādā āṇibaddhā viya thaddhā honti, na yathāsukhaṃ parivattanti, gacchantānaṃ pādatalāni na dissanti . Tathāgatassa pana abhiruhitvā upari gopphakā patiṭṭhahanti. Tenassa nābhito paṭṭhāya uparimakāyo nāvāya ṭhapitasuvaṇṇapaṭimā viya niccalo hoti, adhokāyova iñjati. Sukhena pādā parivattanti. Puratopi pacchatopi ubhayapassesupi ṭhatvā passantānaṃ pādatalāni paññāyanti, na hatthīnaṃ viya pacchatoyeva.
ಏಣಿಜಙ್ಘೋತಿ ಏಣಿಮಿಗಸದಿಸಜಙ್ಘೋ ಮಂಸುಸ್ಸದೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಜಙ್ಘೋ, ನ ಏಕತೋ ಬದ್ಧಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸೋ , ಸಮನ್ತತೋ ಸಮಸಣ್ಠಿತೇನ ಮಂಸೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾಹಿ ಸುವಟ್ಟಿತಾಹಿ ಸಾಲಿಗಬ್ಭಸದಿಸಾಹಿ ಜಙ್ಘಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Eṇijaṅghoti eṇimigasadisajaṅgho maṃsussadena paripuṇṇajaṅgho, na ekato baddhapiṇḍikamaṃso , samantato samasaṇṭhitena maṃsena parikkhittāhi suvaṭṭitāhi sāligabbhasadisāhi jaṅghāhi samannāgatoti attho.
ಅನೋನಮನ್ತೋತಿ ಅನಮನ್ತೋ। ಏತೇನಸ್ಸ ಅಖುಜ್ಜಅವಾಮನಭಾವೋ ದೀಪಿತೋ। ಅವಸೇಸಜನಾ ಹಿ ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ವಾಮನಾ ವಾ, ಖುಜ್ಜಾನಂ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ವಾಮನಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋ। ತೇ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಅನೋನಮನ್ತಾ ಜಣ್ಣುಕಾನಿ ಪರಿಮಜ್ಜಿತುಂ। ತಥಾಗತೋ ಪನ ಪರಿಪುಣ್ಣಉಭಯಕಾಯತ್ತಾ ಸಕ್ಕೋತಿ।
Anonamantoti anamanto. Etenassa akhujjaavāmanabhāvo dīpito. Avasesajanā hi khujjā vā honti vāmanā vā, khujjānaṃ uparimakāyo aparipuṇṇo hoti, vāmanānaṃ heṭṭhimakāyo. Te aparipuṇṇakāyattā na sakkonti anonamantā jaṇṇukāni parimajjituṃ. Tathāgato pana paripuṇṇaubhayakāyattā sakkoti.
ಉಸಭವಾರಣಾದೀನಂ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಪದುಮಕಣ್ಣಿಕಸದಿಸೇ ಕೋಸೇ ಓಹಿತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹೋ। ವತ್ಥಗುಯ್ಹನ್ತಿ ವತ್ಥೇನ ಗೂಹಿತಬ್ಬಂ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ವುಚ್ಚತಿ।
Usabhavāraṇādīnaṃ viya suvaṇṇapadumakaṇṇikasadise kose ohitaṃ paṭicchannaṃ vatthaguyhaṃ assāti kosohitavatthaguyho. Vatthaguyhanti vatthena gūhitabbaṃ aṅgajātaṃ vuccati.
ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಕೇನ ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ದೀಪಿದಾಠಾಯ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಗೇರುಕಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತಘನಸುವಣ್ಣರೂಪಕಸದಿಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನಸ್ಸ ಘನಸಿನಿದ್ಧಸಣ್ಹಸರೀರತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಛವಿವಣ್ಣದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋತಿ ವುತ್ತಂ, ಪುರಿಮಸ್ಸ ವಾ ವೇವಚನಮೇವ ಏತಂ।
Suvaṇṇavaṇṇoti jātihiṅgulakena majjitvā dīpidāṭhāya ghaṃsitvā gerukaparikammaṃ katvā ṭhapitaghanasuvaṇṇarūpakasadisoti attho. Etenassa ghanasiniddhasaṇhasarīrataṃ dassetvā chavivaṇṇadassanatthaṃ kañcanasannibhattacoti vuttaṃ, purimassa vā vevacanameva etaṃ.
ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ರಜೋ ವಾ ಮಲಂ ವಾ। ನ ಉಪಲಿಮ್ಪತೀತಿ ನ ಲಗ್ಗತಿ, ಪದುಮಪಲಾಸತೋ ಉದಕಬಿನ್ದು ವಿಯ ವಿವಟ್ಟತಿ। ಹತ್ಥಧೋವನಪಾದಧೋವನಾದೀನಿ ಪನ ಉತುಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಚೇವ ದಾಯಕಾನಂ ಪುಞ್ಞಫಲತ್ಥಾಯ ಚ ಬುದ್ಧಾ ಕರೋನ್ತಿ, ವತ್ತಸೀಸೇನಾಪಿ ಚ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ। ಸೇನಾಸನಂ ಪವಿಸನ್ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಾದೇ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಮೇತಂ।
Rajojallanti rajo vā malaṃ vā. Na upalimpatīti na laggati, padumapalāsato udakabindu viya vivaṭṭati. Hatthadhovanapādadhovanādīni pana utuggahaṇatthāya ceva dāyakānaṃ puññaphalatthāya ca buddhā karonti, vattasīsenāpi ca karontiyeva. Senāsanaṃ pavisantena hi bhikkhunā pāde dhovitvā pavisitabbanti vuttametaṃ.
ಉದ್ಧಗ್ಗಲೋಮೋತಿ ಆವಟ್ಟಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉದ್ಧಗ್ಗಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಮುಖಸೋಭಂ ಉಲ್ಲೋಕಯಮಾನಾನಿ ವಿಯ ಠಿತಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಉದ್ಧಗ್ಗಲೋಮೋ।
Uddhaggalomoti āvaṭṭapariyosāne uddhaggāni hutvā mukhasobhaṃ ullokayamānāni viya ṭhitāni lomāni assāti uddhaggalomo.
ಬ್ರಹ್ಮುಜುಗತ್ತೋತಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯ ಉಜುಗತ್ತೋ, ಉಜುಮೇವ ಉಗ್ಗತದೀಘಸರೀರೋ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಖನ್ಧೇ ಕಟಿಯಂ ಜಾಣೂಸೂತಿ ತೀಸು ಠಾನೇಸು ನಮನ್ತಿ। ತೇ ಕಟಿಯಂ ನಮನ್ತಾ ಪಚ್ಛತೋ ನಮನ್ತಿ, ಇತರೇಸು ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಪುರತೋ। ದೀಘಸರೀರಾ ಪನೇಕೇ ಪಸ್ಸವಙ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕೇ ಮುಖಂ ಉನ್ನಾಮೇತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಗಣಯನ್ತಾ ವಿಯ ಚರನ್ತಿ, ಏಕೇ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತಾ ಸೂಲಸದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪವೇಧಮಾನಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತಥಾಗತೋ ಪನ ಉಜುಮೇವ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ದೀಘಪ್ಪಮಾಣೋ ದೇವನಗರೇ ಉಸ್ಸಿತಸುವಣ್ಣತೋರಣಂ ವಿಯ ಹೋತಿ।
Brahmujugattoti brahmā viya ujugatto, ujumeva uggatadīghasarīro. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti. Te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, itaresu dvīsu ṭhānesu purato. Dīghasarīrā paneke passavaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, pavedhamānā gacchanti. Tathāgato pana ujumeva uggantvā dīghappamāṇo devanagare ussitasuvaṇṇatoraṇaṃ viya hoti.
ಸತ್ತುಸ್ಸದೋತಿ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಿಯೋ ದ್ವೇ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯೋ ದ್ವೇ ಅಂಸಕೂಟಾನಿ ಖನ್ಧೋತಿ ಇಮೇಸು ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಪರಿಪುಣ್ಣಮಂಸುಸ್ಸದೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತುಸ್ಸದೋ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಹತ್ಥಪಾದಪಿಟ್ಠೀಸು ನ್ಹಾರುಜಾಲಾ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಅಂಸಕೂಟಖನ್ಧೇಸು ಅಟ್ಠಿಕೋಟಿಯೋ, ತೇ ಮನುಸ್ಸಪೇತಾ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ, ನ ತಥಾಗತೋ। ತಥಾಗತೋ ಪನ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಪರಿಪುಣ್ಣಮಂಸುಸ್ಸದತ್ತಾ ನಿಗೂಳ್ಹನ್ಹಾರುಜಾಲೇಹಿ ಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಾದೀಹಿ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಠಪಿತಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾಲಿಙ್ಗಸದಿಸೇನ ಖನ್ಧೇನ ಸಿಲಾರೂಪಕಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಕಮ್ಮರೂಪಕಂ ವಿಯ ಚ ಖಾಯತಿ।
Sattussadoti dve hatthapiṭṭhiyo dve pādapiṭṭhiyo dve aṃsakūṭāni khandhoti imesu sattasu ṭhānesu paripuṇṇamaṃsussado assāti sattussado. Aññesaṃ pana hatthapādapiṭṭhīsu nhārujālā paññāyanti, aṃsakūṭakhandhesu aṭṭhikoṭiyo, te manussapetā viya khāyanti, na tathāgato. Tathāgato pana sattasu ṭhānesu paripuṇṇamaṃsussadattā nigūḷhanhārujālehi hatthapiṭṭhādīhi vaṭṭetvā ṭhapitasuvaṇṇavaṇṇāliṅgasadisena khandhena silārūpakaṃ viya cittakammarūpakaṃ viya ca khāyati.
ಸೀಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬದ್ಧಂ ವಿಯ ಕಾಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೀಹಪುಬ್ಬದ್ಧಕಾಯೋ। ಸೀಹಸ್ಸ ಹಿ ಪುರತ್ಥಿಮಕಾಯೋವ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಕಾಯೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಸೀಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬದ್ಧಕಾಯೋವ ಸಬ್ಬೋ ಕಾಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ। ಸೋಪಿ ಸೀಹಸ್ಸೇವ ನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿನತುನ್ನತಾದಿವಸೇನ ದುಸ್ಸಣ್ಠಿತವಿಸಣ್ಠಿತೋ, ದೀಘಯುತ್ತಠಾನೇ ಪನ ದೀಘೋ, ರಸ್ಸಕಿಸಥೂಲಅನುವಟ್ಟಿತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ತಥಾವಿಧೋವ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Sīhassa pubbaddhaṃ viya kāyo assāti sīhapubbaddhakāyo. Sīhassa hi puratthimakāyova paripuṇṇo hoti, pacchimakāyo aparipuṇṇo. Tathāgatassa pana sīhassa pubbaddhakāyova sabbo kāyo paripuṇṇo. Sopi sīhasseva na tattha tattha vinatunnatādivasena dussaṇṭhitavisaṇṭhito, dīghayuttaṭhāne pana dīgho, rassakisathūlaanuvaṭṭitayuttaṭṭhānesu tathāvidhova hoti. Vuttañhetaṃ –
‘‘ಮನಾಪಿಯೇ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ದೀಘೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ದೀಘಾನಿ ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ರಸ್ಸೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ರಸ್ಸಾನಿ ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಥೂಲೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಥೂಲಾನಿ ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಕಿಸೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಕಿಸಾನಿ ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ। ಯೇಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ವಟ್ಟೇಹಿ ಸೋಭತಿ, ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ವಟ್ಟಾನಿ ಸಣ್ಠಹನ್ತೀ’’ತಿ।
‘‘Manāpiye ca kho, bhikkhave, kammavipāke paccupaṭṭhite yehi aṅgehi dīghehi sobhati, tāni aṅgāni dīghāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi rassehi sobhati, tāni aṅgāni rassāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi thūlehi sobhati, tāni aṅgāni thūlāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi kisehi sobhati, tāni aṅgāni kisāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi vaṭṭehi sobhati, tāni aṅgāni vaṭṭāni saṇṭhahantī’’ti.
ಇತಿ ನಾನಾಚಿತ್ತೇನ ಪುಞ್ಞಚಿತ್ತೇನ ಚಿತ್ತಿತೋ ದಸಹಿ ಪಾರಮೀಹಿ ಸಜ್ಜಿತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ, ತಸ್ಸ ಲೋಕೇ ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಿನೋ ವಾ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೋ ವಾ ಪಟಿರೂಪಕಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ।
Iti nānācittena puññacittena cittito dasahi pāramīhi sajjito tathāgatassa attabhāvo, tassa loke sabbasippino vā iddhimanto vā paṭirūpakampi kātuṃ na sakkonti.
ಚಿತನ್ತರಂಸೋತಿ ಅನ್ತರಂಸಂ ವುಚ್ಚತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕೋಟ್ಟಾನಮನ್ತರಂ, ತಂ ಚಿತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾತಿ ಚಿತನ್ತರಂಸೋ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ತಂ ಠಾನಂ ನಿನ್ನಂ ಹೋತಿ, ದ್ವೇ ಪಿಟ್ಠಿಕೋಟ್ಟಾ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಕಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂಸಪಟಲಂ ಯಾವ ಖನ್ಧಾ ಉಗ್ಗಮ್ಮ ಸಮುಸ್ಸಿತಸುವಣ್ಣಫಲಕಂ ವಿಯ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ।
Citantaraṃsoti antaraṃsaṃ vuccati dvinnaṃ koṭṭānamantaraṃ, taṃ citaṃ paripuṇṇamassāti citantaraṃso. Aññesañhi taṃ ṭhānaṃ ninnaṃ hoti, dve piṭṭhikoṭṭā pāṭiyekkaṃ paññāyanti. Tathāgatassa pana kaṭito paṭṭhāya maṃsapaṭalaṃ yāva khandhā uggamma samussitasuvaṇṇaphalakaṃ viya piṭṭhiṃ chādetvā patiṭṭhitaṃ.
ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋತಿ ನಿಗ್ರೋಧೋ ವಿಯ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋ। ಯಥಾ ಪಣ್ಣಾಸಹತ್ಥತಾಯ ವಾ ಸತಹತ್ಥತಾಯ ವಾ ಸಮಕ್ಖನ್ಧಸಾಖೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ದೀಘತೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರತೋಪಿ ಏಕಪ್ಪಮಾಣೋವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಕಾಯತೋಪಿ ಬ್ಯಾಮತೋಪಿ ಏಕಪ್ಪಮಾಣೋ। ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕಾಯೋ ವಾ ದೀಘೋ ಹೋತಿ ಬ್ಯಾಮೋ ವಾ, ನ ಏವಂ ವಿಸಮಪ್ಪಮಾಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನೇವ ‘‘ಯಾವತಕ್ವಸ್ಸ ಕಾಯೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಾವತಕೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಾವತಕ್ವಸ್ಸ।
Nigrodhaparimaṇḍaloti nigrodho viya parimaṇḍalo. Yathā paṇṇāsahatthatāya vā satahatthatāya vā samakkhandhasākho nigrodho dīghatopi vitthāratopi ekappamāṇova hoti, evaṃ kāyatopi byāmatopi ekappamāṇo. Yathā aññesaṃ kāyo vā dīgho hoti byāmo vā, na evaṃ visamappamāṇoti attho. Teneva ‘‘yāvatakvassa kāyo’’tiādi vuttaṃ. Tattha yāvatako assāti yāvatakvassa.
ಸಮವಟ್ಟಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಸಮವಟ್ಟಿತಕ್ಖನ್ಧೋ। ಯಥಾ ಏಕೇ ಕೋಞ್ಚಾ ವಿಯ ಬಕಾ ವಿಯ ವರಾಹಾ ವಿಯ ಚ ದೀಘಗಲಾ ವಙ್ಕಗಲಾ ಪುಥುಲಗಲಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ಕಥನಕಾಲೇ ಸಿರಾಜಾಲಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮನ್ದೋ ಸರೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ನ ಏವಂ ತಸ್ಸ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಸುವಟ್ಟಿತಸುವಣ್ಣಾಲಿಙ್ಗಸದಿಸೋ ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಕಥನಕಾಲೇ ಸಿರಾಜಾಲಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಮೇಘಸ್ಸ ವಿಯ ಗಜ್ಜತೋ ಸರೋ ಮಹಾ ಹೋತಿ।
Samavaṭṭakkhandhoti samavaṭṭitakkhandho. Yathā eke koñcā viya bakā viya varāhā viya ca dīghagalā vaṅkagalā puthulagalā ca honti, kathanakāle sirājālaṃ paññāyati, mando saro nikkhamati, na evaṃ tassa. Tathāgatassa pana suvaṭṭitasuvaṇṇāliṅgasadiso khandho hoti, kathanakāle sirājālaṃ na paññāyati, meghassa viya gajjato saro mahā hoti.
ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗೀತಿ ಏತ್ಥ ರಸಂ ಗಸನ್ತೀತಿ ರಸಗ್ಗಸಾ , ರಸಹರಣೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ತಾ ಅಗ್ಗಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗೀ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹಿ ಸತ್ತ ರಸಹರಣಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ಉದ್ಧಗ್ಗಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಗೀವಾಯಮೇವ ಪಟಿಮುಕ್ಕಾನಿ। ತಿಲಫಲಮತ್ತೋಪಿ ಆಹಾರೋ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪಿತೋ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಂ ಅನುಫರತಿ, ತೇನೇವ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಸ್ಸ ಏಕತಣ್ಡುಲಾದೀಹಿಪಿ ಕಾಳಾಯಯೂಸಪಸತೇನಾಪಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಯಾಪನಂ ಅಹೋಸಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ತಥಾ ಅಭಾವಾ ನ ಸಕಲಕಾಯಂ ಓಜಾ ಫರತಿ, ತೇನ ತೇ ಬಹ್ವಾಬಾಧಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇದಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧತಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದಫಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ।
Rasaggasaggīti ettha rasaṃ gasantīti rasaggasā , rasaharaṇīnametaṃ adhivacanaṃ, tā aggā assāti rasaggasaggī. Tathāgatassa hi satta rasaharaṇisahassāni uddhaggāni hutvā gīvāyameva paṭimukkāni. Tilaphalamattopi āhāro jivhagge ṭhapito sabbaṃ kāyaṃ anupharati, teneva mahāpadhānaṃ padahantassa ekataṇḍulādīhipi kāḷāyayūsapasatenāpi kāyassa yāpanaṃ ahosi. Aññesaṃ pana tathā abhāvā na sakalakāyaṃ ojā pharati, tena te bahvābādhā honti. Idaṃ lakkhaṇaṃ appābādhatāsaṅkhātassa nissandaphalassa vasena pākaṭaṃ hoti.
ಸೀಹಸ್ಸೇವ ಹನು ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೀಹಹನು। ತತ್ಥ ಸೀಹಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಹನುಮೇವ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಉಪರಿಮಂ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಸೀಹಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ವಿಯ ದ್ವೇಪಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ದ್ವಾದಸಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚನ್ದಸದಿಸಾನಿ ಹೋನ್ತಿ।
Sīhasseva hanu assāti sīhahanu. Tattha sīhassa heṭṭhimahanumeva paripuṇṇaṃ hoti, na uparimaṃ. Tathāgatassa pana sīhassa heṭṭhimaṃ viya dvepi paripuṇṇāni dvādasiyaṃ pakkhassa candasadisāni honti.
ಚತ್ತಾಲೀಸದನ್ತೋತಿಆದೀಸು ಉಪರಿಮಹನುಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ವೀಸತಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮೇ ವೀಸತೀತಿ ಚತ್ತಾಲೀಸ ದನ್ತಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಚತ್ತಾಲೀಸದನ್ತೋ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣದನ್ತಾನಮ್ಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ।
Cattālīsadantotiādīsu uparimahanuke patiṭṭhitā vīsati, heṭṭhime vīsatīti cattālīsa dantā assāti cattālīsadanto. Aññesañhi paripuṇṇadantānampi dvattiṃsa dantā honti, tathāgatassa cattālīsaṃ.
ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಕೇಚಿ ದನ್ತಾ ಉಚ್ಚಾ ಕೇಚಿ ನೀಚಾತಿ ವಿಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಅಯಪಟ್ಟಛಿನ್ನಸಙ್ಖಪಟಲಂ ವಿಯ ಸಮಾ।
Aññesañca keci dantā uccā keci nīcāti visamā honti, tathāgatassa pana ayapaṭṭachinnasaṅkhapaṭalaṃ viya samā.
ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕುಮ್ಭೀಲಾನಂ ವಿಯ ದನ್ತಾ ವಿರಳಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತಾನಂ ದನ್ತನ್ತರಂ ಪೂರತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಕನಕಲತಾಯ ಸಮುಸ್ಸಾಪಿತವಜಿರಪನ್ತಿ ವಿಯ ಅವಿರಳಾ ತುಲಿಕಾಯ ದಸ್ಸಿತಪರಿಚ್ಛೇದಾ ವಿಯ ದನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ।
Aññesaṃ kumbhīlānaṃ viya dantā viraḷā honti, macchamaṃsādīni khādantānaṃ dantantaraṃ pūrati. Tathāgatassa pana kanakalatāya samussāpitavajirapanti viya aviraḷā tulikāya dassitaparicchedā viya dantā honti.
ಸುಸುಕ್ಕದಾಠೋತಿ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಪೂತಿದನ್ತಾ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇನ ಕಾಚಿ ದಾಠಾ ಕಾಳಾಪಿ ವಿವಣ್ಣಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾಗತೋ ಸುಸುಕ್ಕದಾಠೋ ಓಸಧಿತಾರಕಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ವಿರೋಚಮಾನಾಯ ಪಭಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತದಾಠೋ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುಸುಕ್ಕದಾಠೋ’’ತಿ।
Susukkadāṭhoti aññesañca pūtidantā uṭṭhahanti, tena kāci dāṭhā kāḷāpi vivaṇṇāpi honti. Tathāgato susukkadāṭho osadhitārakampi atikkamma virocamānāya pabhāya samannāgatadāṭho, tena vuttaṃ ‘‘susukkadāṭho’’ti.
ಪಹೂತಜಿವ್ಹೋತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಜಿವ್ಹಾ ಥೂಲಾಪಿ ಹೋತಿ ಕಿಸಾಪಿ ರಸ್ಸಾಪಿ ಥದ್ಧಾಪಿ ವಿಸಮಾಪಿ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಮುದು ದೀಘಾ ಪುಥುಲಾ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ ಆಗತಾನಂ ಕಙ್ಖಾವಿನೋದನತ್ಥಂ ಮುದುಕತ್ತಾ ತಂ ಜಿವ್ಹಂ ಕಥಿನಸೂಚಿಂ ವಿಯ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉಭೋ ನಾಸಿಕಸೋತಾನಿ ಪರಾಮಸತಿ, ದೀಘತ್ತಾ ಉಭೋ ಕಣ್ಣಸೋತಾನಿ ಪರಾಮಸತಿ, ಪುಥುಲತ್ತಾ ಕೇಸನ್ತಪರಿಯೋಸಾನಂ ಕೇವಲಮ್ಪಿ ನಲಾಟಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ। ಏವಂ ತಸ್ಸಾ ಮುದುದೀಘಪುಥುಲಭಾವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ಕಙ್ಖಂ ವಿನೋದೇತಿ। ಏವಂ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಜಿವ್ಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಹೂತಜಿವ್ಹೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Pahūtajivhoti aññesaṃ jivhā thūlāpi hoti kisāpi rassāpi thaddhāpi visamāpi, tathāgatassa pana mudu dīghā puthulā vaṇṇasampannā hoti. So taṃ lakkhaṇaṃ pariyesituṃ āgatānaṃ kaṅkhāvinodanatthaṃ mudukattā taṃ jivhaṃ kathinasūciṃ viya vaṭṭetvā ubho nāsikasotāni parāmasati, dīghattā ubho kaṇṇasotāni parāmasati, puthulattā kesantapariyosānaṃ kevalampi nalāṭaṃ paṭicchādeti. Evaṃ tassā mududīghaputhulabhāvaṃ pakāsento kaṅkhaṃ vinodeti. Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ jivhaṃ sandhāya ‘‘pahūtajivho’’ti vuttaṃ.
ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೋತಿ ಅಞ್ಞೇ ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಕಾಕಸ್ಸರಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾಗತೋ ಪನ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಸರಸದಿಸೇನ ಸರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಹಿ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹೇಹಿ ಅಪಲಿಬುದ್ಧತ್ತಾ ಸರೋ ವಿಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ತಥಾಗತೇನಾಪಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತಿ, ವತ್ಥುಸ್ಸ ಸುದ್ಧತ್ತಾ ನಾಭಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೋ ಸರೋ ವಿಸುದ್ಧೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಕರವಿಕೋ ವಿಯ ಭಣತೀತಿ ಕರವಿಕಭಾಣೀ, ಮತ್ತಕರವಿಕರುತಮಞ್ಜುಘೋಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Brahmassaroti aññe chinnassarāpi bhinnassarāpi kākassarāpi honti, tathāgato pana mahābrahmuno sarasadisena sarena samannāgato. Mahābrahmuno hi pittasemhehi apalibuddhattā saro visuddho hoti. Tathāgatenāpi katakammaṃ vatthuṃ sodheti, vatthussa suddhattā nābhito paṭṭhāya samuṭṭhahanto saro visuddho aṭṭhaṅgasamannāgatova samuṭṭhāti. Karaviko viya bhaṇatīti karavikabhāṇī, mattakaravikarutamañjughosoti attho.
ತತ್ರಿದಂ ಕರವಿಕರುತಸ್ಸ ಮಞ್ಜುತಾಯ – ಕರವಿಕಸಕುಣೇ ಕಿರ ಮಧುರರಸಂ ಅಮ್ಬಪಕ್ಕಂ ಮುಖತುಣ್ಡಕೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಗ್ಘರಿತಂ ರಸಂ ಸಾಯಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖೇನ ತಾಲಂ ದತ್ವಾ ವಿಕೂಜಮಾನೇ ಚತುಪ್ಪದಾದೀನಿ ಮತ್ತಾನಿ ವಿಯ ಲಳಿತುಂ ಆರಭನ್ತಿ। ಗೋಚರಪ್ಪಸುತಾಪಿ ಚತುಪ್ಪದಾ ಮುಖಗತಾನಿಪಿ ತಿಣಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತಿ, ವಾಳಮಿಗಾ ಖುದ್ದಕಮಿಗೇ ಅನುಬನ್ಧಮಾನಾ ಉಕ್ಖಿತ್ತಪಾದಂ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅನುಬದ್ಧಮಿಗಾಪಿ ಮರಣಭಯಂ ಹಿತ್ವಾಪಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಆಕಾಸೇ ಪಕ್ಖನ್ದಪಕ್ಖಿನೋಪಿ ಪಕ್ಖೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಉದಕೇ ಮಚ್ಛಾಪಿ ಕಣ್ಣಪಟಲಂ ಅಪ್ಫೋಟೇನ್ತಾ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣಮಾನಾವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಏವಂ ಮಞ್ಜುರುತಾ ಕರವಿಕಾ।
Tatridaṃ karavikarutassa mañjutāya – karavikasakuṇe kira madhurarasaṃ ambapakkaṃ mukhatuṇḍakena paharitvā paggharitaṃ rasaṃ sāyitvā pakkhena tālaṃ datvā vikūjamāne catuppadādīni mattāni viya laḷituṃ ārabhanti. Gocarappasutāpi catuppadā mukhagatānipi tiṇāni chaḍḍetvā taṃ saddaṃ suṇanti, vāḷamigā khuddakamige anubandhamānā ukkhittapādaṃ anukkhipitvāva tiṭṭhanti, anubaddhamigāpi maraṇabhayaṃ hitvāpi tiṭṭhanti, ākāse pakkhandapakkhinopi pakkhe pasāretvā tiṭṭhanti, udake macchāpi kaṇṇapaṭalaṃ apphoṭentā taṃ saddaṃ suṇamānāva tiṭṭhanti. Evaṃ mañjurutā karavikā.
ಅಸನ್ಧಿಮಿತ್ತಾಪಿ ಧಮ್ಮಾಸೋಕಸ್ಸ ದೇವೀ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಬುದ್ಧಸದ್ದೇನ ಸದಿಸೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಸಙ್ಘಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅತ್ಥಿ ಕರವಿಕಸಕುಣಸ್ಸಾತಿ। ಕುಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಕುಣಾತಿ? ಹಿಮವನ್ತೇತಿ। ಸಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹ, – ‘‘ದೇವ, ಕರವಿಕಸಕುಣಂ ದಟ್ಠುಕಾಮಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಜರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಕರವಿಕೋ ಆಗಚ್ಛತೂ’’ತಿ ಸುವಣ್ಣಪಞ್ಜರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಪಞ್ಜರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಕರವಿಕಸ್ಸ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ರಾಜಾಣಾಯ ಆಗತೋ ಪಞ್ಜರೋ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ತತ್ಥ ನಿಸೀದಿ। ಪಞ್ಜರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪುರತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಕರವಿಕಂ ಸದ್ದಂ ಕಾರಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ‘‘ಕಥಂ ಭಣೇ ಇಮೇ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ? ಞಾತಕೇ ದಿಸ್ವಾ ದೇವಾತಿ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಆದಾಸೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋವ ಛಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಞಾತಕಾ ಮೇ ಆಗತಾ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಪಕ್ಖೇನ ತಾಳಂ ದತ್ವಾ ಮಞ್ಜುಸ್ಸರೇನ ಮಣಿವಂಸಂ ಧಮಮಾನೋ ವಿಯ ವಿರವಿ। ಸಕಲನಗರೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಮತ್ತಾ ವಿಯ ಲಳಿಂಸು। ಅಸನ್ಧಿಮಿತ್ತಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಸ್ಸ ಏವಂ ಮಧುರೋ ಸದ್ದೋ, ಕೀದಿಸೋ ನು ಖೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸಿರಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಪೀತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ತಂ ಪೀತಿಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸತ್ತಹಿ ಜಙ್ಘಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಏವಂ ಮಧುರೋ ಕರವಿಕಸದ್ದೋ। ತತೋ ಸತಭಾಗೇನ ಸಹಸ್ಸಭಾಗೇನ ಚ ಮಧುರತರೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಸದ್ದೋ, ಲೋಕೇ ಪನ ಕರವಿಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಮಧುರರಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಕರವಿಕಭಾಣೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Asandhimittāpi dhammāsokassa devī – ‘‘atthi nu kho, bhante, buddhasaddena sadiso kassaci saddo’’ti saṅghaṃ pucchi. Atthi karavikasakuṇassāti. Kuhiṃ, bhante, sakuṇāti? Himavanteti. Sā rājānaṃ āha, – ‘‘deva, karavikasakuṇaṃ daṭṭhukāmā’’ti. Rājā ‘‘imasmiṃ pañjare nisīditvā karaviko āgacchatū’’ti suvaṇṇapañjaraṃ vissajjesi. Pañjaro gantvā ekassa karavikassa purato aṭṭhāsi. So ‘‘rājāṇāya āgato pañjaro, na sakkā agantu’’nti tattha nisīdi. Pañjaro āgantvā rañño puratova aṭṭhāsi. Karavikaṃ saddaṃ kārāpetuṃ na sakkonti. Atha rājā ‘‘kathaṃ bhaṇe ime saddaṃ karontī’’ti āha? Ñātake disvā devāti. Atha naṃ rājā ādāsehi parikkhipāpesi. So attanova chāyaṃ disvā ‘‘ñātakā me āgatā’’ti maññamāno pakkhena tāḷaṃ datvā mañjussarena maṇivaṃsaṃ dhamamāno viya viravi. Sakalanagare manussā mattā viya laḷiṃsu. Asandhimittā cintesi – ‘‘imassa tāva tiracchānassa evaṃ madhuro saddo, kīdiso nu kho sabbaññutaññāṇasirippattassa bhagavato ahosī’’ti pītiṃ uppādetvā taṃ pītiṃ avijahitvā sattahi jaṅghasatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Evaṃ madhuro karavikasaddo. Tato satabhāgena sahassabhāgena ca madhurataro tathāgatassa saddo, loke pana karavikato aññassa madhurarassa abhāvato ‘‘karavikabhāṇī’’ti vuttaṃ.
ಅಭಿನೀಲನೇತ್ತೋತಿ ನ ಸಕಲನೀಲನೇತ್ತೋವ, ನೀಲಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪನಸ್ಸ ಉಮಾಪುಪ್ಫಸದಿಸೇನ ಅತಿವಿಸುದ್ಧೇನ ನೀಲವಣ್ಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಪೀತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಸದಿಸೇನ ಪೀತವಣ್ಣೇನ, ಲೋಹಿತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಬನ್ಧುಜೀವಕಪುಪ್ಫಸದಿಸೇನ ಲೋಹಿತವಣ್ಣೇನ, ಸೇತಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಓಸಧಿತಾರಕಸದಿಸೇನ ಸೇತವಣ್ಣೇನ, ಕಾಳಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕಸದಿಸೇನ ಕಾಳವಣ್ಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಿ ಸುವಣ್ಣವಿಮಾನೇ ಉಗ್ಘಾಟಿತಮಣಿಸೀಹಪಞ್ಜರಸದಿಸಾನಿ ಖಾಯನ್ತಿ।
Abhinīlanettoti na sakalanīlanettova, nīlayuttaṭṭhāne panassa umāpupphasadisena ativisuddhena nīlavaṇṇena samannāgatāni akkhīni honti. Pītayuttaṭṭhāne kaṇikārapupphasadisena pītavaṇṇena, lohitayuttaṭṭhāne bandhujīvakapupphasadisena lohitavaṇṇena, setayuttaṭṭhāne osadhitārakasadisena setavaṇṇena, kāḷayuttaṭṭhāne addāriṭṭhakasadisena kāḷavaṇṇena samannāgatāni suvaṇṇavimāne ugghāṭitamaṇisīhapañjarasadisāni khāyanti.
ಗೋಪಖುಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಖುಮನ್ತಿ ಸಕಲಂ ಚಕ್ಖುಭಣ್ಡಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಂ ಕಾಳವಚ್ಛಕಸ್ಸ ಬಹಲಧಾತುಕಂ ಹೋತಿ, ರತ್ತವಚ್ಛಕಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ, ತಂಮುಹುತ್ತಜಾತರತ್ತವಚ್ಛಸದಿಸಚಕ್ಖುಭಣ್ಡೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಹಿ ಅಕ್ಖಿಭಣ್ಡಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಹತ್ಥಿಮೂಸಿಕಕಾಕಾದೀನಂ ಅಕ್ಖಿಸದಿಸೇಹಿ ವಿನಿಗ್ಗತೇಹಿ ಗಮ್ಭೀರೇಹಿಪಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಠಪಿತಮಣಿಗುಳಿಕಾ ವಿಯ ಮುದುಸಿನಿದ್ಧನೀಲಸುಖುಮಪಖುಮಾಚಿತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ।
Gopakhumoti ettha pakhumanti sakalaṃ cakkhubhaṇḍaṃ adhippetaṃ. Taṃ kāḷavacchakassa bahaladhātukaṃ hoti, rattavacchakassa vippasannaṃ, taṃmuhuttajātarattavacchasadisacakkhubhaṇḍoti attho. Aññesañhi akkhibhaṇḍā aparipuṇṇā honti, hatthimūsikakākādīnaṃ akkhisadisehi viniggatehi gambhīrehipi akkhīhi samannāgatā honti. Tathāgatassa pana dhovitvā majjitvā ṭhapitamaṇiguḷikā viya mudusiniddhanīlasukhumapakhumācitāni akkhīni.
ಉಣ್ಣಾತಿ ಉಣ್ಣಲೋಮಂ। ಭಮುಕನ್ತರೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭಮುಕಾನಂ ವೇಮಜ್ಝೇ ನಾಸಿಕಮತ್ಥಕೇಯೇವ ಜಾತಾ। ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ನಲಾಟಮಜ್ಝಜಾತಾ। ಓದಾತಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾ ಓಸಧಿತಾರಕವಣ್ಣಾ। ಮುದೂತಿ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ಓಸಾದೇತ್ವಾ ಠಪಿತಸತವಾರವಿಹತಕಪ್ಪಾಸಪಟಲಸದಿಸಾ। ತೂಲಸನ್ನಿಭಾತಿ ಸಿಮ್ಬಲಿತೂಲಲತಾತೂಲಸಮಾನಾ, ಅಯಮಸ್ಸಾ ಓದಾತತಾಯ ಉಪಮಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ಕೋಟಿಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನಾ ಉಪಡ್ಢಬಾಹುಪ್ಪಮಾಣಾ ಹೋತಿ, ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟವಸೇನ ಆವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಉದ್ಧಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ಸುವಣ್ಣಫಲಕಮಜ್ಝೇ ಠಪಿತರಜತಪುಪ್ಫುಳಕಾ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣಘಟತೋ ನಿಕ್ಖಮಮಾನಾ ಖೀರಧಾರಾ ವಿಯ ಅರುಣಪ್ಪಭಾರಞ್ಜಿತೇ ಗಮನತಲೇ ಓಸಧಿತಾರಕಾ ವಿಯ ಚ ಅತಿಮನೋಹರಾಯ ಸಿರಿಯಾ ವಿರೋಚತಿ।
Uṇṇāti uṇṇalomaṃ. Bhamukantareti dvinnaṃ bhamukānaṃ vemajjhe nāsikamatthakeyeva jātā. Uggantvā pana nalāṭamajjhajātā. Odātāti parisuddhā osadhitārakavaṇṇā. Mudūti sappimaṇḍe osādetvā ṭhapitasatavāravihatakappāsapaṭalasadisā. Tūlasannibhāti simbalitūlalatātūlasamānā, ayamassā odātatāya upamā. Sā panesā koṭiyaṃ gahetvā ākaḍḍhiyamānā upaḍḍhabāhuppamāṇā hoti, vissaṭṭhā dakkhiṇāvaṭṭavasena āvaṭṭitvā uddhaggā hutvā santiṭṭhati, suvaṇṇaphalakamajjhe ṭhapitarajatapupphuḷakā viya suvaṇṇaghaṭato nikkhamamānā khīradhārā viya aruṇappabhārañjite gamanatale osadhitārakā viya ca atimanoharāya siriyā virocati.
ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋತಿ ಇದಂ ಪರಿಪುಣ್ಣನಲಾಟತಞ್ಚೇವ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಸತಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಅತ್ಥವಸೇ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹಿ ದಕ್ಖಿಣಕಣ್ಣಚೂಳಿಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಂಸಪಟಲಂ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಕಲಂ ನಲಾಟಂ ಛಾದಯಮಾನಂ ಪೂರಯಮಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಮಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ, ರಞ್ಞೋ ಬದ್ಧಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟೋ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಕಿರ ಇಮಂ ಲಕ್ಖಣಂ ವಿದಿತ್ವಾ ರಾಜೂನಂ ಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟಂ ಅಕಂಸು, ಅಯಂ ತಾವ ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಜನಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಕಪ್ಪಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಫಲಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಅಟ್ಠಿಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ತುಮ್ಬಸೀಸಾ, ಕೇಚಿ ಪಬ್ಭಾರಸೀಸಾ। ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪನ ಆರಗ್ಗೇನ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ವಿಯ ಸುಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಉದಕಪುಪ್ಫುಳಸದಿಸಂ ಸೀಸಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇನ ಉಣ್ಹೀಸವೇಠಿತಸೀಸೋ ವಿಯಾತಿ ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋ। ದುತಿಯನಯೇನ ಉಣ್ಹೀಸಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪರಿಮಣ್ಡಲಸೀಸೋತಿ ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋ।
Uṇhīsasīsoti idaṃ paripuṇṇanalāṭatañceva paripuṇṇasīsatañcāti dve atthavase paṭicca vuttaṃ. Tathāgatassa hi dakkhiṇakaṇṇacūḷikato paṭṭhāya maṃsapaṭalaṃ uṭṭhahitvā sakalaṃ nalāṭaṃ chādayamānaṃ pūrayamānaṃ gantvā vāmakaṇṇacūḷikāya patiṭṭhitaṃ, rañño baddhauṇhīsapaṭṭo viya virocati. Pacchimabhavikabodhisattānaṃ kira imaṃ lakkhaṇaṃ viditvā rājūnaṃ uṇhīsapaṭṭaṃ akaṃsu, ayaṃ tāva eko attho. Aññe pana janā aparipuṇṇasīsā honti, keci kappasīsā, keci phalasīsā, keci aṭṭhisīsā, keci tumbasīsā, keci pabbhārasīsā. Tathāgatassa pana āraggena vaṭṭetvā ṭhapitaṃ viya suparipuṇṇaṃ udakapupphuḷasadisaṃ sīsaṃ hoti. Tattha purimanayena uṇhīsaveṭhitasīso viyāti uṇhīsasīso. Dutiyanayena uṇhīsaṃ viya sabbattha parimaṇḍalasīsoti uṇhīsasīso.
ಇಮಾನಿ ಪನ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಲಕ್ಖಣಾನಿಸಂಸನ್ತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಲಕ್ಖಣೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಥಿತಾನಿ ಸುಕಥಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಲಕ್ಖಣಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೦-೨೦೨) ವುತ್ತಾನಿ ಇಮಾನಿ ಕಮ್ಮಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾನಿ । ಸುತ್ತವಸೇನ ವಿನಿಚ್ಛಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ ತಸ್ಸೇವ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾನಿ।
Imāni pana mahāpurisalakkhaṇāni kammaṃ kammasarikkhakaṃ lakkhaṇaṃ lakkhaṇānisaṃsanti ime cattāro koṭṭhāse ekekasmiṃ lakkhaṇe dassetvā kathitāni sukathitāni honti. Tasmā bhagavatā lakkhaṇasutte (dī. ni. 3.200-202) vuttāni imāni kammādīni dassetvā kathetabbāni . Suttavasena vinicchituṃ asakkontena sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya tasseva suttassa vaṇṇanāya vuttanayena gahetabbāni.
ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭೋ, ಸೋ ಭವಂ ಗೋತಮೋತಿ, ಭೋ ಆಚರಿಯ, ಇಮೇಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸೋ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ದೇವನಗರೇ ಸಮುಸ್ಸಿತರತನವಿಚಿತ್ತಂ ಸುವಣ್ಣತೋರಣಂ ವಿಯ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲೋ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ವಿಯ ಸೇಲನ್ತರಮ್ಹಿ ಸುಪುಪ್ಫಿತಸಾಲರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ತಾರಾಗಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಗಗನತಲಮಿವ ಚ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿವಿಭವೇನ ಲೋಕಂ ಆಲೋಕಂ ಕುರುಮಾನೋ ವಿಯ ಚರತೀತಿ ಇಮತ್ಥಮ್ಪಿ ದೀಪೇತ್ವಾ ಕಿರಿಯಾಚಾರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಖೋ ಪನಾತಿಆದಿಮಾಹ।
Imehi kho, bho, so bhavaṃ gotamoti, bho ācariya, imehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi so bhavaṃ gotamo samannāgato devanagare samussitaratanavicittaṃ suvaṇṇatoraṇaṃ viya yojanasatubbedho sabbapāliphullo pāricchattako viya selantaramhi supupphitasālarukkho viya tārāgaṇapaṭimaṇḍitagaganatalamiva ca attano sirivibhavena lokaṃ ālokaṃ kurumāno viya caratīti imatthampi dīpetvā kiriyācāraṃ ācikkhituṃ gacchanto kho panātiādimāha.
೩೮೭. ದಕ್ಖಿಣೇನಾತಿ ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಠತ್ವಾ ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರನ್ತಾನಂ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೋವ ಪುರತೋ ಹೋತಿ। ಸತತಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕಿರೇತಂ। ನಾತಿದೂರೇ ಪಾದಂ ಉದ್ಧರತೀತಿ ತಂ ದಕ್ಖಿಣಪಾದಂ ನ ಅತಿದೂರೇ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉದ್ಧರತಿ। ಅತಿದೂರಞ್ಹಿ ಅಭಿಹರಿಯಮಾನೇ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇನ ವಾಮಪಾದೋ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನೋ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ದಕ್ಖಿಣಪಾದೋಪಿ ದೂರಂ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ಆಸನ್ನೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯ, ಏವಂ ಸತಿ ಪದವಿಚ್ಛೇದೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇ ಪನ ಪಮಾಣೇನೇವ ಉದ್ಧತೇ ವಾಮಪಾದೋಪಿ ಪಮಾಣೇನೇವ ಉದ್ಧರಿಯತಿ, ಪಮಾಣೇನ ಉದ್ಧತೋ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತೋಪಿ ಪಮಾಣೇಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಏವಮನೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣಪಾದಕಿಚ್ಚಂ ವಾಮಪಾದೇನ ನಿಯಮಿತಂ, ವಾಮಪಾದಕಿಚ್ಚಂ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇನ ನಿಯಮಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
387.Dakkhiṇenāti buddhānañhi ṭhatvā vā nisīditvā vā nipajjitvā vā gamanaṃ abhinīharantānaṃ dakkhiṇapādova purato hoti. Satatapāṭihāriyaṃ kiretaṃ. Nātidūrepādaṃ uddharatīti taṃ dakkhiṇapādaṃ na atidūre ṭhapessāmīti uddharati. Atidūrañhi abhihariyamāne dakkhiṇapādena vāmapādo ākaḍḍhiyamāno gaccheyya, dakkhiṇapādopi dūraṃ gantuṃ na sakkuṇeyya, āsanneyeva patiṭṭhaheyya, evaṃ sati padavicchedo nāma hoti. Dakkhiṇapāde pana pamāṇeneva uddhate vāmapādopi pamāṇeneva uddhariyati, pamāṇena uddhato patiṭṭhahantopi pamāṇeyeva patiṭṭhāti. Evamanena tathāgatassa dakkhiṇapādakiccaṃ vāmapādena niyamitaṃ, vāmapādakiccaṃ dakkhiṇapādena niyamitanti veditabbaṃ.
ನಾತಿಸೀಘನ್ತಿ ದಿವಾ ವಿಹಾರಭತ್ತತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಯ ನ ಅತಿಸೀಘಂ ಗಚ್ಛತಿ। ನಾತಿಸಣಿಕನ್ತಿ ಯಥಾ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭತಿ, ಏವಂ ನ ಅತಿಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅದ್ದುವೇನ ಅದ್ದುವನ್ತಿ ಜಣ್ಣುಕೇನ ಜಣ್ಣುಕಂ, ನ ಸತ್ಥಿಂ ಉನ್ನಾಮೇತೀತಿ ಗಮ್ಭೀರೇ ಉದಕೇ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ನ ಊರುಂ ಉನ್ನಾಮೇತಿ। ನ ಓನಾಮೇತೀತಿ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಛೇದನದಣ್ಡಙ್ಕುಸಪಾದೋ ವಿಯ ನ ಪಚ್ಛತೋ ಓಸಕ್ಕಾಪೇತಿ। ನ ಸನ್ನಾಮೇತೀತಿ ಓಬದ್ಧಾನಾಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಹಿ ಪಾದಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೋ ವಿಯ ನ ಥದ್ಧಂ ಕರೋತಿ। ನ ವಿನಾಮೇತೀತಿ ಯನ್ತರೂಪಕಂ ಕೀಳಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ನ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಚಾಲೇತಿ। ಅಧರಕಾಯೋವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋವ ಇಞ್ಜತಿ, ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ನಾವಾಯ ಠಪಿತಸುವಣ್ಣಪಟಿಮಾ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತಿ। ದೂರೇ ಠತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಠಿತಭಾವಂ ವಾ ಗಮನಭಾವಂ ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ । ಕಾಯಬಲೇನಾತಿ ಬಾಹಾ ಖಿಪನ್ತೋ ಸರೀರತೋ ಸೇದೇಹಿ ಮುಚ್ಚನ್ತೇಹಿ ನ ಕಾಯಬಲೇನ ಗಚ್ಛತಿ। ಸಬ್ಬಕಾಯೇನೇವಾತಿ ಗೀವಂ ಅಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ರಾಹುಲೋವಾದೇ ವುತ್ತನಾಗಾಪಲೋಕಿತವಸೇನೇವ ಅಪಲೋಕೇತಿ।
Nātisīghanti divā vihārabhattatthāya gacchanto bhikkhu viya na atisīghaṃ gacchati. Nātisaṇikanti yathā pacchato āgacchanto okāsaṃ na labhati, evaṃ na atisaṇikaṃ gacchati. Adduvena adduvanti jaṇṇukena jaṇṇukaṃ, nasatthiṃ unnāmetīti gambhīre udake gacchanto viya na ūruṃ unnāmeti. Na onāmetīti rukkhasākhāchedanadaṇḍaṅkusapādo viya na pacchato osakkāpeti. Na sannāmetīti obaddhānābaddhaṭṭhānehi pādaṃ koṭṭento viya na thaddhaṃ karoti. Navināmetīti yantarūpakaṃ kīḷāpento viya na ito cito ca cāleti. Adharakāyovāti heṭṭhimakāyova iñjati, uparimakāyo nāvāya ṭhapitasuvaṇṇapaṭimā viya niccalo hoti. Dūre ṭhatvā olokento hi buddhānaṃ ṭhitabhāvaṃ vā gamanabhāvaṃ vā na jānāti . Kāyabalenāti bāhā khipanto sarīrato sedehi muccantehi na kāyabalena gacchati. Sabbakāyenevāti gīvaṃ aparivattetvā rāhulovāde vuttanāgāpalokitavaseneva apaloketi.
ನ ಉದ್ಧನ್ತಿಆದೀಸು ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಗಣೇನ್ತೋ ವಿಯ ನ ಉದ್ಧಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತಿ, ನಟ್ಠಂ ಕಾಕಣಿಕಂ ವಾ ಮಾಸಕಂ ವಾ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ವಿಯ ನ ಅಧೋ ಓಲೋಕೇತಿ, ನ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಯೋ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ವಿಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಯುಗಮತ್ತನ್ತಿ ನವವಿದತ್ಥಿಮತ್ತೇ ಚಕ್ಖೂನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಯುಗಮತ್ತಂ ಪೇಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ಭಗವಾಪಿ ಯುಗೇ ಯುತ್ತೋ ಸುದನ್ತಆಜಾನೀಯೋ ವಿಯ ಏತ್ತಕಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ। ತತೋ ಚಸ್ಸ ಉತ್ತರೀತಿ ಯುಗಮತ್ತತೋ ಪರಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ನ ಹಿ ಕುಟ್ಟಂ ವಾ ಕವಾಟಂ ವಾ ಗಚ್ಛೋ ವಾ ಲತಾ ವಾ ಆವರಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ಖ್ವಸ್ಸ ಅನಾವರಣಞಾಣಸ್ಸ ಅನೇಕಾನಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಙ್ಗಣಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ಅನ್ತರಘರನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಹಾಸಕುಲುದಾಯಿಸುತ್ತೇ ಇನ್ದಖೀಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತರಘರಂ, ಇಧ ಘರಉಮ್ಮಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ಕಾಯನ್ತಿಆದಿ ಪಕತಿಇರಿಯಪಥೇನೇವ ಪವಿಸತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ದಲಿದ್ದಮನುಸ್ಸಾನಂ ನೀಚಘರಕಂ ಪವಿಸನ್ತೇಪಿ ಹಿ ತಥಾಗತೇ ಛದನಂ ವಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ, ಪಥವೀ ವಾ ಓಗಚ್ಛತಿ, ಭಗವಾ ಪನ ಪಕತಿಗಮನೇನೇವ ಗಚ್ಛತಿ। ನಾತಿದೂರೇತಿ ಅತಿದೂರೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತೇನ ಹಿ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಪದವಾರೇ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇತಿ ಅಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತೇನ ಏಕಂ ದ್ವೇ ಪದವಾರೇ ಪುರತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದವಾರೇ ಠಿತೇನ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಅಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಪರಿವತ್ತತಿ।
Na uddhantiādīsu nakkhattāni gaṇento viya na uddhaṃ ulloketi, naṭṭhaṃ kākaṇikaṃ vā māsakaṃ vā pariyesanto viya na adho oloketi, na hatthiassādayo passanto viya ito cito ca vipekkhamāno gacchati. Yugamattanti navavidatthimatte cakkhūni ṭhapetvā gacchanto yugamattaṃ pekkhati nāma, bhagavāpi yuge yutto sudantaājānīyo viya ettakaṃ passanto gacchati. Tato cassa uttarīti yugamattato paraṃ na passatīti na vattabbo. Na hi kuṭṭaṃ vā kavāṭaṃ vā gaccho vā latā vā āvarituṃ sakkoti, atha khvassa anāvaraṇañāṇassa anekāni cakkavāḷasahassāni ekaṅgaṇāneva honti. Antaragharanti heṭṭhā mahāsakuludāyisutte indakhīlato paṭṭhāya antaragharaṃ, idha gharaummārato paṭṭhāya veditabbaṃ. Nakāyantiādi pakatiiriyapatheneva pavisatīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Daliddamanussānaṃ nīcagharakaṃ pavisantepi hi tathāgate chadanaṃ vā uggacchati, pathavī vā ogacchati, bhagavā pana pakatigamaneneva gacchati. Nātidūreti atidūre parivattantena hi ekaṃ dve padavāre piṭṭhibhāgena gantvā nisīditabbaṃ hoti. Nāccāsanneti accāsanne parivattantena ekaṃ dve padavāre purato gantvā nisīditabbaṃ hoti. Tasmā yasmiṃ padavāre ṭhitena purato vā pacchato vā agantvā nisīditabbaṃ hoti, tattha parivattati.
ಪಾಣಿನಾತಿ ಕಟಿವಾತಾಬಾಧಿಕೋ ವಿಯ ನ ಆಸನಂ ಹತ್ಥೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ। ಪಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಯೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕೀಳನ್ತೋ ಠಿತಕೋವ ಪತತಿ, ಯೋಪಿ ಓರಿಮಂ ಅಙ್ಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ಘಂಸನ್ತೋ ಯಾವ ಪಾರಿಮಙ್ಗಾ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಾರಿಮಙ್ಗಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಥೇವ ಯಾವ ಓರಿಮಙ್ಗಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಸಬ್ಬೋ ಸೋ ಆಸನೇ ಕಾಯಂ ಪಕ್ಖಿಪತಿ ನಾಮ। ಭಗವಾ ಪನ ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ಆಸನಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಓಲಮ್ಬಕಂ ಧಾರೇನ್ತೋ ವಿಯ ತೂಲಪಿಚುಂ ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಸಣಿಕಂ ನಿಸೀದತಿ। ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ಪತ್ತಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಉದಕಬಿನ್ದುಠಪನಂ ಮಕ್ಖಿಕಬೀಜನಿಯಾ ಪಣ್ಣಚ್ಛೇದನಫಾಲನಾದಿ ಹತ್ಥೇನ ಅಸಂಯತಕರಣಂ। ಪಾದಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ಪಾದೇನ ಭೂಮಿಘಂಸನಾದಿ ಅಸಂಯತಕರಣಂ।
Pāṇināti kaṭivātābādhiko viya na āsanaṃ hatthehi gahetvā nisīdati. Pakkhipatīti yo kiñci kammaṃ katvā kīḷanto ṭhitakova patati, yopi orimaṃ aṅgaṃ nissāya nisinno ghaṃsanto yāva pārimaṅgā gacchati, pārimaṅgaṃ vā nissāya nisinno tatheva yāva orimaṅgā āgacchati, sabbo so āsane kāyaṃ pakkhipati nāma. Bhagavā pana evaṃ akatvā āsanassa majjhe olambakaṃ dhārento viya tūlapicuṃ ṭhapento viya saṇikaṃ nisīdati. Hatthakukkuccanti pattamukhavaṭṭiyaṃ udakabinduṭhapanaṃ makkhikabījaniyā paṇṇacchedanaphālanādi hatthena asaṃyatakaraṇaṃ. Pādakukkuccanti pādena bhūmighaṃsanādi asaṃyatakaraṇaṃ.
ನ ಛಮ್ಭತೀತಿ ನ ಭಾಯತಿ। ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ನ ಓಸೀದತಿ। ನ ವೇಧತೀತಿ ನ ಚಲತಿ। ನ ಪರಿತಸ್ಸತೀತಿ ಭಯಪರಿತಸ್ಸನಾಯಪಿ ತಣ್ಹಾಪರಿತಸ್ಸನಾಯಪಿ ನ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಧಮ್ಮಕಥಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೇಸು ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ ನು ಖೋ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಕಥೇತುಂ, ಪಞ್ಹಂ ವಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ, ಭತ್ತಾನುಮೋದನಂ ವಾ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಭಯಪರಿತಸ್ಸನಾಯ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ‘‘ಮನಾಪಾ ನು ಖೋ ಮೇ ಯಾಗು ಆಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ, ಮನಾಪಂ ಅನ್ತರಖಜ್ಜಕ’’ನ್ತಿ ವಾ ತಣ್ಹಾಪರಿತಸ್ಸನಾಯ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ ನ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ವಿವೇಕಾವಟ್ಟೋತಿ ವಿವೇಕೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಆವಟ್ಟಮಾನಸೋ ಹುತ್ವಾ। ವಿವೇಕವತ್ತೋತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ವಿವೇಕವತ್ತಯುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿವೇಕವತ್ತಂ ನಾಮ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದಿವಾವಿಹಾರೇ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನಂ। ಏವಂ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೋ ಉಪಸನ್ತೋ ಹೋತಿ।
Na chambhatīti na bhāyati. Na kampatīti na osīdati. Na vedhatīti na calati. Naparitassatīti bhayaparitassanāyapi taṇhāparitassanāyapi na paritassati. Ekacco hi dhammakathādīnaṃ atthāya āgantvā manussesu vanditvā ṭhitesu ‘‘sakkhissāmi nu kho tesaṃ cittaṃ gaṇhanto dhammaṃ vā kathetuṃ, pañhaṃ vā pucchito vissajjetuṃ, bhattānumodanaṃ vā kātu’’nti bhayaparitassanāya paritassati. Ekacco ‘‘manāpā nu kho me yāgu āgacchissati, manāpaṃ antarakhajjaka’’nti vā taṇhāparitassanāya paritassati. Tadubhayampi tassa natthīti na paritassati. Vivekāvaṭṭoti viveke nibbāne āvaṭṭamānaso hutvā. Vivekavattotipi pāṭho, vivekavattayutto hutvāti attho. Vivekavattaṃ nāma katabhattakiccassa bhikkhuno divāvihāre samathavipassanāvasena mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdanaṃ. Evaṃ nisinnassa hi iriyāpatho upasanto hoti.
ನ ಪತ್ತಂ ಉನ್ನಾಮೇತೀತಿಆದೀಸು ಏಕಚ್ಚೋ ಪತ್ತಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಉದಕದಾನಂ ಆಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಪತ್ತಂ ಉನ್ನಾಮೇತಿ, ಏಕೋ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಓನಾಮೇತಿ, ಏಕೋ ಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏಕೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಫನ್ದಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಈಸಕಂ ನಾಮೇತ್ವಾ ಉದಕಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಠಮಮೇವ ಪತ್ತಪಿಟ್ಠಿಂ ನ ಧೋವತಿ। ನಾತಿದೂರೇತಿ ಯಥಾ ನಿಸಿನ್ನಾಸನತೋ ದೂರೇ ಪತತಿ, ನ ಏವಂ ಛಡ್ಡೇತಿ। ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇತಿ ಪಾದಮೂಲೇಯೇವ ನ ಛಡ್ಡೇತಿ। ವಿಚ್ಛಡ್ಡಯಮಾನೋತಿ ವಿಕಿರನ್ತೋ, ಯಥಾ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ ತೇಮತಿ, ನ ಏವಂ ಛಡ್ಡೇತಿ।
Na pattaṃ unnāmetītiādīsu ekacco pattamukhavaṭṭiyā udakadānaṃ āharanto viya pattaṃ unnāmeti, eko pādapiṭṭhiyaṃ ṭhapento viya onāmeti, eko baddhaṃ katvā gaṇhāti, eko ito cito ca phandāpeti, evaṃ akatvā ubhohi hatthehi gahetvā īsakaṃ nāmetvā udakaṃ paṭiggaṇhātīti attho. Na samparivattakanti parivattetvā paṭhamameva pattapiṭṭhiṃ na dhovati. Nātidūreti yathā nisinnāsanato dūre patati, na evaṃ chaḍḍeti. Nāccāsanneti pādamūleyeva na chaḍḍeti. Vicchaḍḍayamānoti vikiranto, yathā paṭiggāhako temati, na evaṃ chaḍḍeti.
ನಾತಿಥೋಕನ್ತಿ ಯಥಾ ಏಕಚ್ಚೋ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮುಟ್ಠಿಮತ್ತಮೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಏವಂ। ಅತಿಬಹುನ್ತಿ ಯಾಪನಮತ್ತತೋ ಅತಿರೇಕಂ। ಬ್ಯಞ್ಜನಮತ್ತಾಯಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಮತ್ತಾ ನಾಮ ಓದನತೋ ಚತುತ್ಥೋ ಭಾಗೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಭತ್ತೇ ಮನಾಪೇ ಭತ್ತಂ ಬಹುಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಮನಾಪೇ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಬಹುಂ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಥಾ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ನ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನೇನಾತಿ ಅಮನಾಪಞ್ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭತ್ತಮೇವ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ, ಭತ್ತಂ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ಖಾದನ್ತೋ ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಆಲೋಪಂ ಅತಿನಾಮೇತಿ ನಾಮ। ಸತ್ಥಾ ಏಕನ್ತರಿಕಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮ್ಪಿ ಏಕತೋವ ನಿಟ್ಠನ್ತಿ। ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹಿ ಪುಥುಜಿವ್ಹಾಯ ದನ್ತಾನಂ ಉಪನೀತಭೋಜನಂ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ದನ್ತೇಹಿ ಫುಟ್ಠಮತ್ತಮೇವ ಸಣ್ಹಕರಣೀಯಪಿಟ್ಠವಿಲೇಪನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ನ ಮುಖೇ ಅವಸಿಟ್ಠಾತಿ ಪೋಕ್ಖರಪತ್ತೇ ಪತಿತಉದಕಬಿನ್ದು ವಿಯ ವಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪರಗಲಮೇವ ಯಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅವಸಿಟ್ಠಾ ನ ಹೋತಿ। ರಸಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ಮಧುರತಿತ್ತಕದುಕಾದಿರಸಂ ಜಾನಾತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪಾನೀಯೇಪಿ ದಿಬ್ಬೋಜಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾವ ಹೋತಿ, ತೇನ ನೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥೇವ ರಸೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ರಸಗೇಧೋ ಪನ ನತ್ಥಿ।
Nātithokanti yathā ekacco pāpiccho appicchataṃ dassento muṭṭhimattameva gaṇhāti, na evaṃ. Atibahunti yāpanamattato atirekaṃ. Byañjanamattāyāti byañjanassa mattā nāma odanato catuttho bhāgo. Ekacco hi bhatte manāpe bhattaṃ bahuṃ gaṇhāti, byañjane manāpe byañjanaṃ bahuṃ. Satthā pana tathā na gaṇhāti. Na ca byañjanenāti amanāpañhi byañjanaṃ ṭhapetvā bhattameva bhuñjanto, bhattaṃ vā ṭhapetvā byañjanameva khādanto byañjanena ālopaṃ atināmeti nāma. Satthā ekantarikaṃ byañjanaṃ gaṇhāti, bhattampi byañjanampi ekatova niṭṭhanti. Dvattikkhattunti tathāgatassa hi puthujivhāya dantānaṃ upanītabhojanaṃ dvattikkhattuṃ dantehi phuṭṭhamattameva saṇhakaraṇīyapiṭṭhavilepanaṃ viya hoti, tasmā evamāha. Na mukhe avasiṭṭhāti pokkharapatte patitaudakabindu viya vinivattitvā paragalameva yāti, tasmā avasiṭṭhā na hoti. Rasapaṭisaṃvedīti madhuratittakadukādirasaṃ jānāti. Buddhānañhi antamaso pānīyepi dibbojā pakkhittāva hoti, tena nesaṃ sabbattheva raso pākaṭo hoti, rasagedho pana natthi.
ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ ‘‘ನೇವ ದವಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪನಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಆಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಾಸವಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಮೇತಂ। ಹತ್ಥೇಸು ಧೋತೇಸೂತಿ ಸತ್ಥಾ ಕಿಂ ಕರೋತಿ? ಪಠಮಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಹಣಟ್ಠಾನಂ ಧೋವತಿ। ತತ್ಥ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖುಮಜಾಲಹತ್ಥಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಸಞ್ಚಾರೇತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಪೋಕ್ಖರಪತ್ತೇ ಪತಿತಉದಕಂ ವಿಯ ವಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ನ ಚ ಅನತ್ಥಿಕೋತಿ ಯಥಾ ಏಕಚ್ಚೋ ಪತ್ತಂ ಆಧಾರಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇ ಉದಕಂ ನ ಪುಞ್ಛತಿ, ರಜೇ ಪತನ್ತೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ನ ಏವಂ ಕರೋತಿ। ನ ಚ ಅತಿವೇಲಾನುರಕ್ಖೀತಿ ಯಥಾ ಏಕಚ್ಚೋ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತಿ, ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಾ ಪತ್ತೇ ಉದಕಂ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಚೀವರಭೋಗನ್ತರಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಉದರೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಏವಂ ಕರೋತಿ।
Aṭṭhaṅgasamannāgatanti ‘‘neva davāyā’’ti vuttehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ. Visuddhimagge panassa vinicchayo āgatoti sabbāsavasutte vuttametaṃ. Hatthesu dhotesūti satthā kiṃ karoti? Paṭhamaṃ pattassa gahaṇaṭṭhānaṃ dhovati. Tattha pattaṃ gahetvā sukhumajālahatthaṃ pesetvā dve vāre sañcāreti. Ettāvatā pokkharapatte patitaudakaṃ viya vinivattitvā gacchati. Na ca anatthikoti yathā ekacco pattaṃ ādhārake ṭhapetvā patte udakaṃ na puñchati, raje patante ajjhupekkhati, na evaṃ karoti. Na ca ativelānurakkhīti yathā ekacco pamāṇātikkantaṃ ārakkhaṃ ṭhapeti, bhuñjitvā vā patte udakaṃ puñchitvā cīvarabhogantaraṃ pavesetvā pattaṃ udarena akkamitvā gaṇhāti, na evaṃ karoti.
ನ ಚ ಅನುಮೋದನಸ್ಸಾತಿ ಯೋ ಹಿ ಭುತ್ತಮತ್ತೋವ ದಾರಕೇಸು ಭತ್ತತ್ಥಾಯ ರೋದನ್ತೇಸು ಛಾತಜ್ಝತ್ತೇಸು ಮನುಸ್ಸೇಸು ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನಾಗತೇಸ್ವೇವ ಅನುಮೋದನಂ ಆರಭತಿ, ತತೋ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಅನಾಗತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಕಾಲಂ ಅತಿನಾಮೇತಿ। ಯೋಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅನುಮೋದನತ್ಥಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಅನುಮೋದನಂ ಅಕತ್ವಾವ ‘‘ಕಥಂ ತಿಸ್ಸ, ಕಥಂ ಫುಸ್ಸ, ಕಥಂ ಸುಮನ, ಕಥಂ ತಿಸ್ಸೇ, ಕಥಂ ಫುಸ್ಸೇ, ಕಥಂ ಸುಮನೇ, ಕಚ್ಚಿತ್ಥ ಅರೋಗಾ, ಸಸ್ಸಂ ಸಮ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ಅನುಮೋದನಸ್ಸ ಕಾಲಂ ಅತಿನಾಮೇತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪನ ಓಕಾಸಂ ಞತ್ವಾ ಆಯಾಚಿತಕಾಲೇ ಕರೋನ್ತೋ ನಾತಿನಾಮೇತಿ ನಾಮ, ಸತ್ಥಾ ತಥಾ ಕರೋತಿ।
Na ca anumodanassāti yo hi bhuttamattova dārakesu bhattatthāya rodantesu chātajjhattesu manussesu bhuñjitvā anāgatesveva anumodanaṃ ārabhati, tato sabbakammāni chaḍḍetvā ekacce āgacchanti, ekacce anāgatāva honti, ayaṃ kālaṃ atināmeti. Yopi manussesu āgantvā anumodanatthāya vanditvā nisinnesu anumodanaṃ akatvāva ‘‘kathaṃ tissa, kathaṃ phussa, kathaṃ sumana, kathaṃ tisse, kathaṃ phusse, kathaṃ sumane, kaccittha arogā, sassaṃ sampanna’’ntiādiṃ pāṭiyekkaṃ kathaṃ samuṭṭhāpeti, ayaṃ anumodanassa kālaṃ atināmeti, manussānaṃ pana okāsaṃ ñatvā āyācitakāle karonto nātināmeti nāma, satthā tathā karoti.
ನ ತಂ ಭತ್ತನ್ತಿ ಕಿಂ ಭತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ಉತ್ತಣ್ಡುಲಂ ಅತಿಕಿಲಿನ್ನನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ನ ಗರಹತಿ। ನ ಅಞ್ಞಂ ಭತ್ತನ್ತಿ ಸ್ವಾತನಾಯ ವಾ ಪುನದಿವಸಾಯ ವಾ ಭತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಹಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಭತ್ತಂ ಪಟಿಕಙ್ಖತಿ। ಯೋ ವಾ – ‘‘ಯಾವ ಮಾತುಗಾಮಾನಂ ಭತ್ತಂ ಪಚ್ಚತಿ, ತಾವ ಅನುಮೋದನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ಮೇ ಅನುಮೋದನಾವಸಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಪಕ್ಕಭತ್ತತೋಪಿ ಥೋಕಂ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ವಡ್ಢೇತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಪಟಿಕಙ್ಖತಿ ನಾಮ। ಸತ್ಥಾ ನ ಏವಂ ಕರೋತಿ। ನ ಚ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮೋತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪಟಿಸಂಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ವೇಗೇನ ಅನುಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ನ ಏವಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪರಿಸಾಯ ಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋವ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಚ್ಚುಕ್ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಯೋ ಹಿ ಯಾವ ಹನುಕಟ್ಠಿತೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಾರುಪತಿ, ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚುಕ್ಕಟ್ಠಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯೋ ಯಾವ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಓತಾರೇತ್ವಾವ ಪಾರುಪತಿ, ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚುಕ್ಕಟ್ಠಂ ಹೋತಿ। ಯೋಪಿ ಉಭತೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಯಾತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಅಚ್ಚುಕ್ಕಟ್ಠಂ ಹೋತಿ। ಯೋ ಏಕಂಸಂ ಕತ್ವಾ ಥನಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಯಾತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಅಚ್ಚುಕ್ಕಟ್ಠಂ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ನ ಕರೋತಿ।
Na taṃ bhattanti kiṃ bhattaṃ nāmetaṃ uttaṇḍulaṃ atikilinnantiādīni vatvā na garahati. Naaññaṃ bhattanti svātanāya vā punadivasāya vā bhattaṃ uppādessāmīti hi anumodanaṃ karonto aññaṃ bhattaṃ paṭikaṅkhati. Yo vā – ‘‘yāva mātugāmānaṃ bhattaṃ paccati, tāva anumodanaṃ karissāmi, atha me anumodanāvasāne attano pakkabhattatopi thokaṃ dassantī’’ti anumodanaṃ vaḍḍheti, ayampi paṭikaṅkhati nāma. Satthā na evaṃ karoti. Na ca muccitukāmoti ekacco hi paṭisaṃmuñcitvā gacchati, vegena anubandhitabbo hoti. Satthā pana na evaṃ gacchati, parisāya majjhe ṭhitova gacchati. Accukkaṭṭhanti yo hi yāva hanukaṭṭhito ukkhipitvā pārupati, tassa accukkaṭṭhaṃ nāma hoti. Yo yāva gopphakā otāretvāva pārupati, tassa accukkaṭṭhaṃ hoti. Yopi ubhato ukkhipitvā udaraṃ vivaritvā yāti, tassapi accukkaṭṭhaṃ hoti. Yo ekaṃsaṃ katvā thanaṃ vivaritvā yāti, tassapi accukkaṭṭhaṃ. Satthā taṃ sabbaṃ na karoti.
ಅಲ್ಲೀನನ್ತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸೇದೇನ ತಿನ್ತಂ ಅಲ್ಲೀಯತಿ, ನ ಏವಂ ಸತ್ಥು। ಅಪಕಟ್ಠನ್ತಿ ಖಲಿಸಾಟಕೋ ವಿಯ ಕಾಯತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ। ವಾತೋತಿ ವೇರಮ್ಭವಾತೋಪಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಪಾದಮಣ್ಡನಾನುಯೋಗನ್ತಿ ಇಟ್ಠಕಾಯ ಘಂಸನಾದೀಹಿ ಪಾದಸೋಭಾನುಯೋಗಂ। ಪಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾತಿ ಪಾದೇನೇವ ಪಾದಂ ಧೋವಿತ್ವಾ। ಸೋ ನೇವ ಅತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಾತಿಆದೀನಿ ನ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ವದತಿ, ಇರಿಯಾಪಥಸನ್ತತಂ ಪನ ದಿಸ್ವಾ ಅನುಮಾನೇನ ವದತಿ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಂ। ನ ಉಸ್ಸಾದೇತೀತಿ ಕಿಂ ಮಹಾರಟ್ಠಿಕ, ಕಿಂ ಮಹಾಕುಟುಮ್ಬಿಕಾತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಗೇಹಸ್ಸಿತವಸೇನ ನ ಉಸ್ಸಾದೇತಿ। ನ ಅಪಸಾದೇತೀತಿ ‘‘ಕಿಂ, ಉಪಾಸಕ, ಕಥಂ ತೇ ವಿಹಾರಮಗ್ಗೋ ಞಾತೋ? ಕಿಂ ಭಯೇನ ನಾಗಚ್ಛಸಿ? ನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಂ ಏವಂ ಮಚ್ಛರಿಯಜೀವಿತಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವಾ ಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಗೇಹಸ್ಸಿತಪೇಮೇನ ನ ಅಪಸಾದೇತಿ।
Allīnanti yathā aññesaṃ sedena tintaṃ allīyati, na evaṃ satthu. Apakaṭṭhanti khalisāṭako viya kāyato muccitvāpi na tiṭṭhati. Vātoti verambhavātopi uṭṭhahitvā cāletuṃ na sakkoti. Pādamaṇḍanānuyoganti iṭṭhakāya ghaṃsanādīhi pādasobhānuyogaṃ. Pakkhāletvāti pādeneva pādaṃ dhovitvā. So neva attabyābādhāyātiādīni na pubbenivāsacetopariyañāṇānaṃ atthitāya vadati, iriyāpathasantataṃ pana disvā anumānena vadati. Dhammanti pariyattidhammaṃ. Na ussādetīti kiṃ mahāraṭṭhika, kiṃ mahākuṭumbikātiādīni vatvā gehassitavasena na ussādeti. Na apasādetīti ‘‘kiṃ, upāsaka, kathaṃ te vihāramaggo ñāto? Kiṃ bhayena nāgacchasi? Na hi bhikkhū kiñci acchinditvā gaṇhanti, mā bhāyī’’ti vā ‘‘kiṃ tuyhaṃ evaṃ macchariyajīvitaṃ nāmā’’ti vā ādīni vatvā gehassitapemena na apasādeti.
ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋತಿ ಸಿನಿದ್ಧೋ ಅಪಲಿಬುದ್ಧೋ। ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಪನೀಯೋ ಪಾಕಟೋ, ವಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾಯೇವ ಚೇಸ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ। ಮಞ್ಜೂತಿ ಮಧುರೋ। ಸವನೀಯೋತಿ ಸೋತಸುಖೋ, ಮಧುರತ್ತಾಯೇವ ಚೇಸ ಸವನೀಯೋ ಹೋತಿ। ಬಿನ್ದೂತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತೋ। ಅವಿಸಾರೀತಿ ಅವಿಸಟೋ, ಬಿನ್ದುತ್ತಾಯೇವ ಚೇಸ ಅವಿಸಾರೀ ಹೋತಿ। ಗಮ್ಭೀರೋತಿ ಗಮ್ಭೀರಸಮುಟ್ಠಿತೋ। ನಿನ್ನಾದೀತಿ ನಿನ್ನಾದವಾ, ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾಯೇವ ಚೇಸ ನಿನ್ನಾದೀ ಹೋತಿ। ಯಥಾಪರಿಸನ್ತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಪರಿಯನ್ತಮ್ಪಿ ಏಕಾಬದ್ಧಪರಿಸಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತಿ। ಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ಪರಿಸತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ನ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಾ? ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಮಧುರಸ್ಸರೋ ಅಕಾರಣಾ ಮಾ ನಸ್ಸೀತಿ। ಇತಿ ಭಗವತೋ ಘೋಸೋ ಪರಿಸಾಯ ಮತ್ಥಕೇನೇವ ಚರತಿ।
Vissaṭṭhoti siniddho apalibuddho. Viññeyyoti viññāpanīyo pākaṭo, vissaṭṭhattāyeva cesa viññeyyo hoti. Mañjūti madhuro. Savanīyoti sotasukho, madhurattāyeva cesa savanīyo hoti. Bindūti sampiṇḍito. Avisārīti avisaṭo, binduttāyeva cesa avisārī hoti. Gambhīroti gambhīrasamuṭṭhito. Ninnādīti ninnādavā, gambhīrattāyeva cesa ninnādī hoti. Yathāparisanti cakkavāḷapariyantampi ekābaddhaparisaṃ viññāpeti. Bahiddhāti aṅgulimattampi parisato bahiddhā na gacchati. Tasmā? So evarūpo madhurassaro akāraṇā mā nassīti. Iti bhagavato ghoso parisāya matthakeneva carati.
ಅವಲೋಕಯಮಾನಾತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾವ ಪಚ್ಚೋಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ದಸ್ಸನವಿಜಹನಟ್ಠಾನೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅವಿಜಹಿತತ್ತಾತಿ ಯೋ ಹಿ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ದಿಟ್ಠಸುತಾದಿಕಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ಏಸ ಸಭಾವೇನ ವಿಜಹತಿ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಸುತಧಮ್ಮಕಥಾಯ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತೋವ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಯಂ ನ ವಿಜಹತಿ ನಾಮ, ಏವಂ ಅವಿಜಹನ್ತಭಾವೇನ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಗಚ್ಛನ್ತನ್ತಿ ರಜ್ಜುಯನ್ತವಸೇನ ರತನಸತ್ತುಬ್ಬೇಧಂ ಸುವಣ್ಣಗ್ಘಿಕಂ ವಿಯ ಗಚ್ಛನ್ತಂ। ಅದ್ದಸಾಮ ಠಿತನ್ತಿ ಸಮುಸ್ಸಿತಕಞ್ಚನಪಬ್ಬತಂ ವಿಯ ಠಿತಂ ಅದ್ದಸಾಮ। ತತೋ ಚ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಗುಣೇ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಅವಸೇಸೇ ಗುಣೇ ಸಂಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಲಾಪಂ ವಿಯ ಸುತ್ತಕಬದ್ಧಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಮಯಾ ಕಥಿತಗುಣೇಹಿ ಅಕಥಿತಾವ ಬಹುತರಾ। ಮಹಾಪಥವಿಮಹಾಸಮುದ್ದಾದಯೋ ವಿಯ ಹಿ ತಸ್ಸ ಭೋತೋ ಅನನ್ತಾ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ ಗುಣಾ ಆಕಾಸಮಿವ ವಿತ್ಥಾರಿತಾತಿ।
Avalokayamānāti sirasmiṃ añjaliṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ olokentāva paccosakkitvā dassanavijahanaṭṭhāne vanditvā gacchanti. Avijahitattāti yo hi kathaṃ sutvā vuṭṭhito aññaṃ diṭṭhasutādikaṃ kathaṃ kathento gacchati, esa sabhāvena vijahati nāma. Yo pana sutadhammakathāya vaṇṇaṃ kathentova gacchati, ayaṃ na vijahati nāma, evaṃ avijahantabhāvena pakkamanti. Gacchantanti rajjuyantavasena ratanasattubbedhaṃ suvaṇṇagghikaṃ viya gacchantaṃ. Addasāma ṭhitanti samussitakañcanapabbataṃ viya ṭhitaṃ addasāma. Tato ca bhiyyoti vitthāretvā guṇe kathetuṃ asakkonto avasese guṇe saṃkhipitvā kalāpaṃ viya suttakabaddhaṃ viya ca katvā vissajjento evamāha. Ayamettha adhippāyo – mayā kathitaguṇehi akathitāva bahutarā. Mahāpathavimahāsamuddādayo viya hi tassa bhoto anantā appameyyā guṇā ākāsamiva vitthāritāti.
೩೯೦. ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತೋತಿ ಅವಿಞ್ಞಾತಆಗಮನೋ। ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇನ ಹಿ ಚೀವರಪರಿಕಮ್ಮಾದಿಸಮಯೇ ವಾ ಏಕಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸರೀರಭಞ್ಜನಸಮಯೇ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತತೋವ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಜಾಯತಿ। ಪುರೇತರಂ ಪನ ಓಕಾಸೇ ಕಾರಿತೇ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖು ವಿವಿತ್ತೇ ಠಾನೇ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ದಸ್ಸನೇನಪಿ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಜಾಯತಿ, ಪಞ್ಹಬ್ಯಾಕರಣಂ ವಾ ಧಮ್ಮಕಥಾ ವಾ ಲಬ್ಭತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇನ್ತಿ। ಸೋ ಚ ನೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋ, ತೇನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ। ಜಿಣ್ಣೋ ವುಡ್ಢೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಗ್ಗತಭಾವಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ? ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅನುದ್ದಯಸಮ್ಪನ್ನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಹಲ್ಲಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಓಕಾಸಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಮಾಹ।
390.Appaṭisaṃviditoti aviññātaāgamano. Pabbajite upasaṅkamantena hi cīvaraparikammādisamaye vā ekaṃ nivāsetvā sarīrabhañjanasamaye vā upasaṅkamitvā tatova paṭinivattitabbaṃ hoti, paṭisanthāramattampi na jāyati. Puretaraṃ pana okāse kārite divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cīvaraṃ pārupitvā bhikkhu vivitte ṭhāne nisīdati, taṃ āgantvā passantā dassanenapi pasīdanti, paṭisanthāro jāyati, pañhabyākaraṇaṃ vā dhammakathā vā labbhati. Tasmā paṇḍitā okāsaṃ kārenti. So ca nesaṃ aññataro, tenassa etadahosi. Jiṇṇo vuḍḍhoti attano uggatabhāvaṃ akathetvā kasmā evamāha? Buddhā nāma anuddayasampannā honti, mahallakabhāvaṃ ñatvā sīghaṃ okāsaṃ karissatīti evamāha.
೩೯೧. ಓರಮಿಯ ಓಕಾಸಮಕಾಸೀತಿ ವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಾಯ ದ್ವಿಧಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಓಕಾಸಮಕಾಸಿ।
391.Oramiya okāsamakāsīti vegena uṭṭhāya dvidhā bhijjitvā okāsamakāsi.
ಯೇ ಮೇತಿ ಯೇ ಮಯಾ। ನಾರೀಸಮಾನಸವ್ಹಯಾತಿ ನಾರೀಸಮಾನನಾಮಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ, ತೇನ ಅವ್ಹಾತಬ್ಬಾತಿ ನಾರೀಸಮಾನಸವ್ಹಯಾ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇನ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ವೋಹಾರಕುಸಲತಾಯ ಏವಂ ವದತಿ। ಪಹೂತಜಿವ್ಹೋತಿ ಪುಥುಲಜಿವ್ಹೋ। ನಿನ್ನಾಮಯೇತನ್ತಿ ನೀಹರ ಏತಂ।
Ye meti ye mayā. Nārīsamānasavhayāti nārīsamānanāmaṃ itthiliṅgaṃ, tena avhātabbāti nārīsamānasavhayā, itthiliṅgena vattabbāti vohārakusalatāya evaṃ vadati. Pahūtajivhoti puthulajivho. Ninnāmayetanti nīhara etaṃ.
೩೯೩. ಕೇವಲೀತಿ ಸಕಲಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ।
393.Kevalīti sakalaguṇasampanno.
೩೯೪. ಪಚ್ಚಭಾಸೀತಿ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಅಟ್ಠ ಪಞ್ಹೇ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ಪತಿಅಭಾಸಿ। ಯೋ ವೇದೀತಿ ಯೋ ವಿದತಿ ಜಾನಾತಿ, ಯಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸೋ ಪಾಕಟೋ। ಸಗ್ಗಾಪಾಯಞ್ಚ ಪಸ್ಸತೀತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ ಕಥಿತಂ। ಜಾತಿಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ಅಭಿಞ್ಞಾ ವೋಸಿತೋತಿ ತಂ ಅರಹತ್ತಂ ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ವೋಸಿತೋ ವೋಸಾನಪ್ಪತ್ತೋ। ಮುನೀತಿ ಅರಹತ್ತಞಾಣಮೋನೇಯ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ।
394.Paccabhāsīti ekappahārena pucchite aṭṭha pañhe byākaronto patiabhāsi. Yo vedīti yo vidati jānāti, yassa pubbenivāso pākaṭo. Saggāpāyañca passatīti dibbacakkhuñāṇaṃ kathitaṃ. Jātikkhayaṃpattoti arahattaṃ patto. Abhiññā vositoti taṃ arahattaṃ abhijānitvā vosito vosānappatto. Munīti arahattañāṇamoneyyena samannāgato.
ವಿಸುದ್ಧನ್ತಿ ಪಣ್ಡರಂ। ಮುತ್ತಂ ರಾಗೇಹೀತಿ ಕಿಲೇಸರಾಗೇಹಿ ಮುತ್ತಂ। ಪಹೀನಜಾತಿಮರಣೋತಿ ಜಾತಿಕ್ಖಯಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ ಪಹೀನಜಾತಿಕೋ, ಜಾತಿಪಹಾನೇನೇವ ಪಹೀನಮರಣೋ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಕೇವಲೀತಿ ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಕೇವಲೀ ಸಕಲಭಾವೋ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಸಕಲಚತುಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾರಗೂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಪಾರಂ ಗತೋ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾರಗೂತಿ ವಾ ಏತ್ತಾವತಾ ಪರಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ, ಪಹಾನಪಾರಗೂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ , ಭಾವನಾಪಾರಗೂ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ, ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಪಾರಗೂ ನಿರೋಧಸ್ಸ, ಸಮಾಪತ್ತಿಪಾರಗೂ ಸಬ್ಬಸಮಾಪತ್ತೀನನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಪುನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ ವುತ್ತೋತಿ। ಬುದ್ಧೋ ತಾದೀ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ ತಾದಿಸೋ ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪಾರಂ ಗತೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ।
Visuddhanti paṇḍaraṃ. Muttaṃ rāgehīti kilesarāgehi muttaṃ. Pahīnajātimaraṇoti jātikkhayappattattā pahīnajātiko, jātipahāneneva pahīnamaraṇo. Brahmacariyassa kevalīti yaṃ brahmacariyassa kevalī sakalabhāvo, tena samannāgato, sakalacatumaggabrahmacariyavāsoti attho. Pāragū sabbadhammānanti sabbesaṃ lokiyalokuttaradhammānaṃ abhiññāya pāraṃ gato, sabbadhamme abhijānitvā ṭhitoti attho. Pāragūti vā ettāvatā pariññāpāragū pañcannaṃ khandhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ , bhāvanāpāragū catunnaṃ maggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnanti ayamattho vutto. Puna sabbadhammānanti iminā abhiññāpāragū vuttoti. Buddho tādī pavuccatīti tādiso chahi ākārehi pāraṃ gato sabbākārena catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddhoti pavuccatīti.
ಕಿಂ ಪನ ಏತ್ತಾವತಾ ಸಬ್ಬೇ ಪಞ್ಹಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ? ಆಮ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ, ಚಿತ್ತಂ ವಿಸುದ್ಧಂ ಜಾನಾತಿ, ಮುತ್ತಂ ರಾಗೇಹೀತಿ ಇಮಿನಾ ತಾವ ಬಾಹಿತಪಾಪತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ಪಠಮಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಪಾರಗೂತಿ ಇಮಿನಾ ವೇದೇಹಿ ಗತತ್ತಾ ವೇದಗೂತಿ ದುತಿಯಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸನ್ತಿಆದೀಹಿ ಇಮಾಸಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ವಿಜ್ಜಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ತೇವಿಜ್ಜೋತಿ ತತಿಯಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಮುತ್ತಂ ರಾಗೇಹಿ ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಇಮಿನಾವ ನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾನಂ ಸೋತ್ತಿಯೋತಿ ಚತುತ್ಥಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಜಾತಿಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಅರಹತ್ತಸ್ಸೇವ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪಞ್ಚಮಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ವೋಸಿತೋತಿ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಕೇವಲೀತಿ ಚ ಇಮೇಹಿ ಛಟ್ಠಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಅಭಿಞ್ಞಾ ವೋಸಿತೋ ಮುನೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸತ್ತಮಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ। ಪಾರಗೂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ, ಬುದ್ಧೋ ತಾದೀ ಪವುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಟ್ಠಮಪಞ್ಹೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ಹೋತಿ।
Kiṃ pana ettāvatā sabbe pañhā vissajjitā hontīti? Āma vissajjitā, cittaṃ visuddhaṃ jānāti, muttaṃ rāgehīti iminā tāva bāhitapāpattā brāhmaṇoti paṭhamapañho vissajjito hoti. Pāragūti iminā vedehi gatattā vedagūti dutiyapañho vissajjito hoti. Pubbenivāsantiādīhi imāsaṃ tissannaṃ vijjānaṃ atthitāya tevijjoti tatiyapañho vissajjito hoti. Muttaṃ rāgehi sabbasoti imināva nissaṭattā pāpadhammānaṃ sottiyoti catutthapañho vissajjito hoti. Jātikkhayaṃ pattoti iminā pana arahattasseva vuttattā pañcamapañho vissajjito hoti. Vositoti ca brahmacariyassa kevalīti ca imehi chaṭṭhapañho vissajjito hoti. Abhiññā vosito munīti iminā sattamapañho vissajjito hoti. Pāragū sabbadhammānaṃ, buddho tādī pavuccatīti iminā aṭṭhamapañho vissajjito hoti.
೩೯೫. ದಾನಕಥನ್ತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ। ಪಚ್ಚಪಾದೀತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಧಮ್ಮಸ್ಸಾನುಧಮ್ಮನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ, ಅನುಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ತೀಣಿ ಚ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ, ತಾನಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪಟಿಲಭೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಮಂ ಧಮ್ಮಾಧಿಕರಣಂ ವಿಹೇಸೇಸೀತಿ ಮಞ್ಚ ಧಮ್ಮಕಾರಣಾ ನ ಕಿಲಮೇಸಿ, ನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥಾಪೇಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ತತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಪನ ಪದೇನ ದೇಸನಾಯ ಅರಹತ್ತೇನೇವ ಕೂಟಂ ಗಹಿತನ್ತಿ।
395.Dānakathantiādīni heṭṭhā sutte vitthāritāneva. Paccapādīti paṭipajji. Dhammassānudhammanti imasmiṃ sutte dhammo nāma arahattamaggo, anudhammo nāma heṭṭhimā tayo maggā tīṇi ca sāmaññaphalāni, tāni paṭipāṭiyā paṭilabhīti attho. Na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesīti mañca dhammakāraṇā na kilamesi, na punappunaṃ kathāpesīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Tattha parinibbāyīti pana padena desanāya arahatteneva kūṭaṃ gahitanti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Brahmāyusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧. ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತಂ • 1. Brahmāyusuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೧. ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Brahmāyusuttavaṇṇanā
