| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೫. ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಗ್ಗೋ
5. Brāhmaṇavaggo
೧. ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Brahmāyusuttavaṇṇanā
೩೮೩. ‘‘ಮಹಾಸತ್ತೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾವ॰ ೩೮) ಉಳಾರತಾ ವಿಸಯೋ, ‘‘ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ಸನ್ನಿಪತೀ’’ತಿಆದೀಸು ಸಮ್ಬಹುಲಭಾವವಿಸಯೋ, ಇಧ ಪನ ತದುಭಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ಅತ್ಥೋತಿ ‘‘ಮಹತಾತಿ ಗುಣಮಹತ್ತೇನಪಿ ಮಹತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠಿಸಲ್ಲೇಖಪವಿವೇಕಅಸಂಸಗ್ಗವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಸಙ್ಘಾತಸಙ್ಖಾತೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ನಿಯತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ’’ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೪೧; ೩.೯೯೮, ೧೦೦೪) – ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಾನಂ ನಿಯತಸಭಾವತ್ತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಂಹತಾ, ಪಗೇವ ಸಕದಾಗಾಮಿಆದಯೋ। ‘‘ತಥಾರೂಪಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ವಿಹರತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೪, ೩೫೬; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೯೨; ೩.೫೪; ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೧೧; ಪರಿ॰ ೨೭೪) ತಥಾರೂಪೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೪; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೯೨; ೩.೫೪; ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೧೨; ಪರಿ॰ ೨೭೪) ವಚನತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಮ್ಪಿ ದಿಟ್ಠಿಸೀಲಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸಂಹತಭಾವೋ ಲಬ್ಭತಿಯೇವ।
383. ‘‘Mahāsatto mahiddhiko mahānubhāvo’’tiādīsu (mahāva. 38) uḷāratā visayo, ‘‘mahājanakāyo sannipatī’’tiādīsu sambahulabhāvavisayo, idha pana tadubhayampissa atthoti ‘‘mahatāti guṇamahattenapi mahatā’’tiādi vuttaṃ. Appicchatādīti ādi-saddena santuṭṭhisallekhapavivekaasaṃsaggavīriyārambhādīnaṃ saṅgaho. Diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātasaṅkhātenāti ettha ‘‘niyato sambodhiparāyaṇo’’ (saṃ. ni. 2.41; 3.998, 1004) – ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’tiādivacanato diṭṭhisīlānaṃ niyatasabhāvattā sotāpannāpi aññamaññaṃ diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatā, pageva sakadāgāmiādayo. ‘‘Tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.11; pari. 274) tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.12; pari. 274) vacanato puthujjanānampi diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvo labbhatiyeva.
ಓಟ್ಠಪಹತಕರಣವಸೇನ ಅತ್ಥವಿಭಾಗವಸೇನ। ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಿಘಣ್ಡೂತಿ ವಚನೀಯವಾಚಕಭಾವೇನ ಅತ್ಥಂ ಸದ್ದಞ್ಚ ಖಣ್ಡತಿ ವಿಭಜ್ಜ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ನಿಖಣ್ಡು। ಸೋ ಏವ ಇಧ ಖ-ಕಾರಸ್ಸ ಘ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ನಿಘಣ್ಡೂ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಿಟತಿ ಗಮೇತಿ ಕಿರಿಯಾದಿವಿಭಾಗಂ, ತಂ ವಾ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನತೋ ಗಮೇನ್ತೋ ಪೂರೇತೀತಿ ಕೇಟುಭಂ। ವೇವಚನಪ್ಪಕಾಸಕನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದದೀಪಕಂ, ಏಕೇಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯವಚನವಿಭಾವಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅನೇಕೇಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾನಂ ಏಕಸದ್ದವಚನೀಯತಾವಿಭಾವನವಸೇನಪಿ ತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ। ವಚೀಭೇದಾದಿಲಕ್ಖಣಾ ಕಿರಿಯಾ ಕಪ್ಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪೋ, ಸೋ ಪನ ವಣ್ಣಪದಸಮ್ಬನ್ಧಪದತ್ಥವಿಭಾಗತೋ ಬಹುವಿಕಪ್ಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ’’ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಮೂಲಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪಗನ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ ನಲಚರಿಯಾದಿಪಕರಣಂ। ಠಾನಕರಣಾದಿವಿಭಾಗತೋ ನಿಬ್ಬಚನವಿಭಾಗತೋ ಚ ಅಕ್ಖರಾ ಪಭೇದೀಯನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾ, ಸಿಕ್ಖಾನಿರುತ್ತಿಯೋ। ಏತೇಸನ್ತಿ ವೇದಾನಂ। ತೇ ಏವ ವೇದೇ ಪದಸೋ ಕಾಯತೀತಿ ಪದಕೋ। ತಂ ತಂ ಸದ್ದಂ ತದತ್ಥಞ್ಚ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ ಬ್ಯಾಚಿಕ್ಖತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಕರಣಂ, ಸದ್ದಸತ್ಥಂ। ಆಯತಿಂ ಹಿತಂ ತೇನ ಲೋಕೋ ನ ಯತತಿ ನ ಈಹತೀತಿ ಲೋಕಾಯತಂ। ತಞ್ಹಿ ಗನ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತಾ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ। ವಯತೀತಿ ವಯೋ, ನ ವಯೋ ಅವಯೋ, ನ ಅವಯೋ ಅನವಯೋ, ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕತ್ಥಚಿ ಅಪರಿಕಿಲನ್ತೋ ಅವಿತ್ಥಾಯನ್ತೋ ತೇ ಗನ್ಥೇ ಸನ್ಧಾರೇತಿ ಪೂರೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೇ ಪಟಿಸೇಧಾ ಪಕತಿಂ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅವಯೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅವಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಯೋ…ಪೇ॰… ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Oṭṭhapahatakaraṇavasena atthavibhāgavasena. Sanighaṇḍukeṭubhānanti ettha nighaṇḍūti vacanīyavācakabhāvena atthaṃ saddañca khaṇḍati vibhajja dassetīti nikhaṇḍu. So eva idha kha-kārassa gha-kāraṃ katvā ‘‘nighaṇḍū’’ti vutto. Kiṭati gameti kiriyādivibhāgaṃ, taṃ vā anavasesapariyādānato gamento pūretīti keṭubhaṃ. Vevacanappakāsakanti pariyāyasaddadīpakaṃ, ekekassa atthassa anekapariyāyavacanavibhāvakanti attho. Nidassanamattañcetaṃ anekesampi atthānaṃ ekasaddavacanīyatāvibhāvanavasenapi tassa ganthassa pavattattā. Vacībhedādilakkhaṇā kiriyā kappīyati etenāti kiriyākappo, so pana vaṇṇapadasambandhapadatthavibhāgato bahuvikappoti āha ‘‘kiriyākappavikappo’’ti. Idañca mūlakiriyākappaganthaṃ sandhāya vuttaṃ. So hi satasahassaparimāṇo nalacariyādipakaraṇaṃ. Ṭhānakaraṇādivibhāgato nibbacanavibhāgato ca akkharā pabhedīyanti etehīti akkharappabhedā, sikkhāniruttiyo. Etesanti vedānaṃ. Te eva vede padaso kāyatīti padako. Taṃ taṃ saddaṃ tadatthañca byākaroti byācikkhati etenāti byākaraṇaṃ, saddasatthaṃ. Āyatiṃ hitaṃ tena loko na yatati na īhatīti lokāyataṃ. Tañhi ganthaṃ nissāya sattā puññakiriyāya cittampi na uppādenti. Vayatīti vayo, na vayo avayo, na avayo anavayo, ādimajjhapariyosānesu katthaci aparikilanto avitthāyanto te ganthe sandhāreti pūretīti attho. Dve paṭisedhā pakatiṃ gamentīti dassento ‘‘avayo na hotī’’ti vatvā tattha avayaṃ dassetuṃ ‘‘avayo…pe… na sakkotī’’ti vuttaṃ.
೩೮೪. ಗರೂತಿ ಭಾರಿಯಂ ಅತ್ತಾನಂ ತತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಗಮನಂ ದುಕ್ಕರಂ ಹೋತಿ। ಅನತ್ಥೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿನ್ದಾಬ್ಯಾರೋಸಉಪಾರಮ್ಭಾದಿ। ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಸದ್ದಯೋಗೇನ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾಖ್ಯಾನತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।
384.Garūti bhāriyaṃ attānaṃ tato mocetvā gamanaṃ dukkaraṃ hoti. Anatthopi uppajjati nindābyārosaupārambhādi. Abbhuggatoti ettha abhisaddayogena itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ.
ಲಕ್ಖಣಾನೀತಿ ಲಕ್ಖಣದೀಪನಾನಿ ಮನ್ತಪದಾನಿ। ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತಾನಿಯೇವ, ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಞಾಣಬಲಾಭಾವೇನ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಏಕಸತಂ ಅದ್ಧರಿಯಂ ದಿಪಞ್ಞಾಸಮತ್ತತೋ ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಣಿಧಿಮಹತೋ ಸಮಾದಾನಮಹತೋತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಮಹ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಪಣಿಧಿಮಹನ್ತತಾದಿ ಚಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಂಸಚರಿಯಾಪಿಟಕವಣ್ಣನಾದಿವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನಿಟ್ಠಾತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯೋ। ಜಾತಿಸಾಮಞ್ಞತೋತಿ ಲಕ್ಖಣಜಾತಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಭಾವೇನ ಸಮಾನಭಾವತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಸುವಿಸುದ್ಧಾನಿ ಸುಪರಿಬ್ಯತ್ತಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ತೇಹೇವ ಬುದ್ಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ।
Lakkhaṇānīti lakkhaṇadīpanāni mantapadāni. Antaradhāyantīti na kevalaṃ lakkhaṇamantāniyeva, aññānipi brāhmaṇānaṃ ñāṇabalābhāvena anukkamena antaradhāyanti. Tathā hi vadanti ‘‘ekasataṃ addhariyaṃ dipaññāsamattato sāmā’’tiādi. Paṇidhimahato samādānamahatotiādinā paccekaṃ maha-saddo yojetabbo. Paṇidhimahantatādi cassa buddhavaṃsacariyāpiṭakavaṇṇanādivaseneva veditabbo. Niṭṭhāti nipphattiyo. Jātisāmaññatoti lakkhaṇajātiyā lakkhaṇabhāvena samānabhāvato. Yathā hi buddhānaṃ lakkhaṇāni suvisuddhāni suparibyattāni paripuṇṇāni ca honti, na evaṃ cakkavattīnaṃ. Tenāha ‘‘na teheva buddho hotī’’ti.
ಅಭಿರೂಪತಾ ದೀಘಾಯುಕತಾ, ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀನಂ ಪಿಯಮನಾಪತಾತಿ ಚತೂಹಿ ಅಚ್ಛರಿಯಧಮ್ಮೇಹಿ। ದಾನಂ ಪಿಯವಚನಂ ಅತ್ಥಚರಿಯಾ ಸಮಾನತ್ತತಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ। ರಞ್ಜನತೋತಿ ಪೀತಿಜನನತೋ। ಚಕ್ಕಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ವತ್ತೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕೇಹಿ ಸಯಂ ವತ್ತೇತಿ, ತೇಹಿ ಚ ಪರಂ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ ವತ್ತೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಪರಹಿತಾವಹೋ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಾನಂ ವತ್ತೋ ವತ್ತನಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ವಾ ಆಣಾಸಙ್ಖಾತಂ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತೀ, ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ವಾ ಆಣಾಸಙ್ಖಾತಂ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಖತ್ತಿಯಮಣ್ಡಲಾದಿಸಞ್ಞಿತಂ ಚಕ್ಕಂ ಸಮೂಹಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಧಮ್ಮಂ ಚರತೀತಿ ಧಮ್ಮಿಕೋ। ಧಮ್ಮತೋ ಅನಪೇತತ್ತಾ ಧಮ್ಮೋ ರಞ್ಜನತ್ಥೇನ ರಾಜಾತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಕೋಪಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಾಮಲೋಭಮಾನಮದಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವಿಜಿತಾವೀತಿ ವಿಜಿತವಾ। ಕೇನಚಿ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ। ದಳ್ಹಭತ್ತಿಭಾವತೋ ವಾ ಜನಪದೋ ಥಾವರಿಯಂ ಪತ್ತೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ। ಚಿತ್ತೀಕತಭಾವಾದಿನಾಪಿ (ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬.೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೩; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೫.೨೨೩; ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೨೬; ಮಹಾನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೦) ಚಕ್ಕಸ್ಸ ರತನಟ್ಠೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ರತಿನಿಮಿತ್ತತಾಯ ವಾ ಚಿತ್ತೀಕತಾದಿಭಾವಸ್ಸ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹತಾಯ ವಿಸುಂ ಅಗ್ಗಹಣಂ।
Abhirūpatā dīghāyukatā, appātaṅkatā brāhmaṇādīnaṃ piyamanāpatāti catūhi acchariyadhammehi. Dānaṃ piyavacanaṃ atthacariyā samānattatāti imehi catūhi saṅgahavatthūhi. Rañjanatoti pītijananato. Cakkaṃ cakkaratanaṃ vatteti pavattetīti cakkavattī, sampatticakkehi sayaṃ vatteti, tehi ca paraṃ sattanikāyaṃ vatteti pavattetīti cakkavattī, parahitāvaho iriyāpathacakkānaṃ vatto vattanaṃ etassa atthīti cakkavattī, appaṭihataṃ vā āṇāsaṅkhātaṃ cakkaṃ vattetīti cakkavatī, appaṭihataṃ vā āṇāsaṅkhātaṃ cakkaṃ vattetīti cakkavattī, khattiyamaṇḍalādisaññitaṃ cakkaṃ samūhaṃ attano vase vattetīti cakkavattī. Dhammaṃ caratīti dhammiko. Dhammato anapetattā dhammo rañjanatthena rājāti dhammarājā. Kopādīti ādi-saddena kāmalobhamānamadādike saṅgaṇhāti. Vijitāvīti vijitavā. Kenaci akampiyaṭṭhena janapadatthāvariyappatto. Daḷhabhattibhāvato vā janapado thāvariyaṃ patto etthāti janapadatthāvariyappatto. Cittīkatabhāvādināpi (khu. pā. aṭṭha. 6.3; dī. ni. aṭṭha. 2.33; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.223; su. ni. aṭṭha. 1.226; mahāni. aṭṭha. 50) cakkassa ratanaṭṭho veditabbo. Esa nayo sesesupi. Ratinimittatāya vā cittīkatādibhāvassa ratijananaṭṭhena ekasaṅgahatāya visuṃ aggahaṇaṃ.
ಇಮೇಹಿ ಪನ ರತನೇಹಿ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಯಂ ಯಮತ್ಥಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತಿ, ತಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಜಿತಂ ಜಿನಾತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖತಾಸಂವತ್ತನಿಯಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದಭಾವತೋ। ವಿಜಿತೇ ಯಥಾಸುಖಂ ಅನುವಿಚರತಿ ಹತ್ಥಿರತನಂ ಅಸ್ಸರತನಞ್ಚ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆನುಭಾವೇನ ಅನ್ತೋಪಾತರಾಸೇಯೇವ ಸಕಲಂ ಪಥವಿಂ ಅನುಸಂಯಾಯಿತ್ವಾ ರಾಜಧಾನಿಯಂ ಪಚ್ಚಾಗಮನತೋ। ಪರಿಣಾಯಕರತನೇನ ವಿಜಿತಮನುರಕ್ಖತಿ ತೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸಂವಿಧಾನತೋ। ಸೇಸೇಹೀತಿ ಮಣಿರತನಇತ್ಥಿರತನಗಹಪತಿರತನೇಹಿ। ತತ್ಥ ಮಣಿರತನೇನ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ದೇಸೇ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಆಲೋಕದಸ್ಸನಾದಿನಾ ಸುಖಮನುಭವತಿ, ಇತ್ಥಿರತನೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಾದಿವಸೇನ, ಗಹಪತಿರತನೇನ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಮಣಿಕನಕರಜತಾದಿಧನಪ್ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ। ಉಸ್ಸಾಹಸತ್ತಿಯೋಗೋ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಪ್ಪಟಿಹತಾಣಾಚಕ್ಕಭಾವಸಿದ್ಧಿತೋ। ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರತನಾದೀನಂ ಮಹಾನುಭಾವತ್ತಾ ಕೋಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಪಭಾವಸಮ್ಪತ್ತಿಸಿದ್ಧಿತೋ ‘‘ಹತ್ಥಿ…ಪೇ॰… ಯೋಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೋಸೋ ಹಿ ನಾಮ ಸತಿ ಉಸ್ಸಾಹಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ (ಉಗ್ಗತೇಜಸ್ಸ ಸುಕುಮಾರಪರಕ್ಕಮಸ್ಸ ಪಸನ್ನಮುಖಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪಾಪುಣಾತಿ)। ಪಚ್ಛಿಮೇನಾತಿ ಪರಿಣಾಯಕರತನೇನ। ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬರಾಜಕಿಚ್ಚೇಸು ಕುಸಲಂ ಅವಿರಜ್ಝನಪಯೋಗಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮನ್ತಸತ್ತಿಯೋಗೋ’’ತಿ। ತಿವಿಧಸತ್ತಿಯೋಗಫಲಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸೇಸೇಹೀತಿ ಸೇಸೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ರತನೇಹಿ। ಅದೋಸಕುಸಲಮೂಲಜನಿತಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನಾತಿ ಅದೋಸಸಙ್ಖಾತೇನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಸೋಮ್ಮತರರತನಜಾತಿಕತ್ತಾ। ಮಜ್ಝಿಮಾನಿ ಮಣಿಇತ್ಥಿಗಹಪತಿರತನಾನಿ। ಅಲೋಭ…ಪೇ॰… ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಉಳಾರಧನಸ್ಸ ಉಳಾರಧನಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಸ್ಸ ಚ ಪರಿಚ್ಚಾಗಸಮ್ಪದಾಹೇತುಕತ್ತಾ। ಪಚ್ಛಿಮನ್ತಿ ಪರಿಣಾಯಕರತನಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಮೋಹ…ಪೇ॰… ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞೇನೇವ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪರಿಣೇತಬ್ಬತ್ತಾ।
Imehi pana ratanehi rājā cakkavattī yaṃ yamatthaṃ paccanubhoti, taṃ taṃ dassetuṃ ‘‘imesu panā’’tiādi vuttaṃ. Ajitaṃ jināti mahesakkhatāsaṃvattaniyakammanissandabhāvato. Vijite yathāsukhaṃ anuvicarati hatthiratanaṃ assaratanañca abhiruhitvā tesaṃ ānubhāvena antopātarāseyeva sakalaṃ pathaviṃ anusaṃyāyitvā rājadhāniyaṃ paccāgamanato. Pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati tena tattha tattha kattabbakiccassa saṃvidhānato. Sesehīti maṇiratanaitthiratanagahapatiratanehi. Tattha maṇiratanena yojanappamāṇe dese andhakāraṃ vidhamitvā ālokadassanādinā sukhamanubhavati, itthiratanena atikkantamānusarūpasampattidassanādivasena, gahapatiratanena icchiticchitamaṇikanakarajatādidhanappaṭilābhavasena. Ussāhasattiyogo yena kenaci appaṭihatāṇācakkabhāvasiddhito. Hatthiassaratanādīnaṃ mahānubhāvattā kosasampattiyāpi pabhāvasampattisiddhito ‘‘hatthi…pe… yogo’’ti vuttaṃ. Koso hi nāma sati ussāhasampattiyaṃ (uggatejassa sukumāraparakkamassa pasannamukhassa sammukhe pāpuṇāti). Pacchimenāti pariṇāyakaratanena. Tañhi sabbarājakiccesu kusalaṃ avirajjhanapayogaṃ. Tenāha ‘‘mantasattiyogo’’ti. Tividhasattiyogaphalaṃ paripuṇṇaṃ hotīti sambandho. Sesehīti sesehi pañcahi ratanehi. Adosakusalamūlajanitakammānubhāvenāti adosasaṅkhātena kusalamūlena sahajātādipaccayavasena uppāditakammassa ānubhāvena sampajjanti sommatararatanajātikattā. Majjhimāni maṇiitthigahapatiratanāni. Alobha…pe… kammānubhāvena sampajjanti uḷāradhanassa uḷāradhanapaṭilābhakāraṇassa ca pariccāgasampadāhetukattā. Pacchimanti pariṇāyakaratanaṃ. Tañhi amoha…pe… kammānubhāvena sampajjati mahāpaññeneva cakkavattirājakiccassa pariṇetabbattā.
ಸರಣತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿಧಮನತೋ ಸೂರಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಭೀರುಕಜಾತಿಕಾ’’ತಿ। ಅಸುರೇ ವಿಜಿನಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ವೀರೋ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ದೇವಪುತ್ತೋ ಸೇನಙ್ಗಭಾವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವೀರಙ್ಗರೂಪಾತಿ ದೇವಪುತ್ತಸದಿಸಕಾಯಾ’’ತಿ। ಸಭಾವೋತಿ ಸಭಾವಭೂತೋ ಅತ್ಥೋ। ವೀರಕಾರಣನ್ತಿ ವೀರಭಾವಕಾರಣಂ। ವೀರಿಯಮಯಸರೀರಾ ವಿಯಾತಿ ಸವಿಗ್ಗಹವೀರಿಯಸದಿಸಾ ಸವಿಗ್ಗಹಞ್ಚೇ ವೀರಿಯಂ ಸಿಯಾ, ತಂಸದಿಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನನು ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಪಟಿಸೇನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಮಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಪಮದ್ದೇಯ್ಯುಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ‘‘ಪರಸೇನಪಮದ್ದನಾ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸಚೇ’’ತಿಆದಿ। ತೇನ ಪರಸೇನಾ ಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ, ತೇ ಪನ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಕತೂಪಚಿತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಧಮ್ಮೇನ। ತೇನ ಹಿ ಸಞ್ಚೋದಿತಾ ಪಥವಿಯಂ ಸಬ್ಬರಾಜಾನೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜಂ ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋ ಇಮಂ…ಪೇ॰… ಅಜ್ಝಾವಸತೀ’’ತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಿರತರಂ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಸಮುದಾಗತಂ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾಣೋ ನ ಹನ್ತಬ್ಬೋತಿಆದಿನಾ ಪಞ್ಚಸೀಲಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಞ್ಹಿ ‘‘ಅದಣ್ಡೇನ ಅಸತ್ಥೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಮಾ ರಾಗಾದಯೋ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಕುಸಲಪವತ್ತಿಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ‘‘ಛದನಾ, ಛದಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಾ।
Saraṇato paṭipakkhavidhamanato sūrā. Tenāha ‘‘abhīrukajātikā’’ti. Asure vijinitvā ṭhitattā vīro, sakko devānamindo, tassa aṅgaṃ devaputto senaṅgabhāvatoti vuttaṃ ‘‘vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā’’ti. Sabhāvoti sabhāvabhūto attho. Vīrakāraṇanti vīrabhāvakāraṇaṃ. Vīriyamayasarīrā viyāti saviggahavīriyasadisā saviggahañce vīriyaṃ siyā, taṃsadisāti attho. Nanu rañño cakkavattissa paṭisenā nāma natthi, yamassa puttā pamaddeyyuṃ, atha kasmā ‘‘parasenapamaddanā’’ti vuttanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘sace’’tiādi. Tena parasenā hotu vā mā vā, te pana evaṃ mahānubhāvāti dasseti. Dhammenāti katūpacitena attano puññadhammena. Tena hi sañcoditā pathaviyaṃ sabbarājāno paccuggantvā ‘‘svāgataṃ te mahārājā’’tiādiṃ vatvā attano rajjaṃ rañño cakkavattissa niyyādenti. Tena vuttaṃ ‘‘so imaṃ…pe… ajjhāvasatī’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana tassa yathāvuttadhammassa cirataraṃ vipaccituṃ paccayabhūtaṃ cakkavattivattasamudāgataṃ payogasampattisaṅkhātaṃ dhammaṃ dassetuṃ ‘‘pāṇo na hantabbotiādinā pañcasīladhammenā’’ti vuttaṃ. Evañhi ‘‘adaṇḍena asatthenā’’ti idaṃ vacanaṃ suṭṭhutaraṃ samatthitaṃ hoti, yasmā rāgādayo pāpadhammā uppajjamānā sattasantānaṃ chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhanti, kusalapavattiṃ nivārenti, tasmā te ‘‘chadanā, chadā’’ti ca vuttā.
ವಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ। ಪೂಜಾರಹತಾ ವುತ್ತಾ ‘‘ಅರಹತೀತಿ ಅರಹ’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪೂಜಾರಹತಾಯ। ಯಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಅರಹನ್ತಿ। ಬುದ್ಧತ್ತಹೇತುಭೂತಾ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದತಾ ವುತ್ತಾ ಸವಾಸನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ಬುದ್ಧಭಾವಸಿದ್ಧಿಯಾ। ಅರಹಂ ವಟ್ಟಾಭಾವೇನಾತಿ ಫಲೇನ ಹೇತುಅನುಮಾನದಸ್ಸನಂ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಛದನಾಭಾವೇನಾತಿ ಹೇತುನಾ ಫಲಾನುಮಾನದಸ್ಸನಂ। ಹೇತುದ್ವಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿವಟ್ಟೋ ವಿಚ್ಛದೋ ಚಾ’’ತಿ। ದುತಿಯವೇಸಾರಜ್ಜೇನಾತಿ ‘‘ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦) ಆಗತೇನ ವೇಸಾರಜ್ಜೇನ। ಪುರಿಮಸಿದ್ಧೀತಿ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿ। ಪಠಮೇನಾತಿ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦) ಆಗತೇನ ವೇಸಾರಜ್ಜೇನ। ದುತಿಯಸಿದ್ಧೀತಿ ಬುದ್ಧತ್ತಸಿದ್ಧಿ। ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಹೀತಿ ‘‘ಯೇ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦), ‘‘ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦) ಚ ಆಗತೇಹಿ ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಹಿ ವೇಸಾರಜ್ಜೇಹಿ। ತತಿಯಸಿದ್ಧೀತಿ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದನತಾ ಸಿದ್ಧಿ। ಯಾಥಾವತೋ ಅನ್ತರಾಯಿಕನಿಯ್ಯಾನಿಕಧಮ್ಮಾಪದೇಸೇನ ಹಿ ಸತ್ಥು ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದಭಾವೋ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಪುರಿಮಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಪುರಿಮಪದಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತಿ ಕಿಲೇಸಾರೀನಂ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಚ ಅರಾನಂ ಹತಭಾವದೀಪನತೋ। ದುತಿಯಂ ಪದಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸೇವ ತಂ ಸಮ್ಭವತೋ। ತತಿಯಂ ಪದಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತಿ ಸವಾಸನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನದೀಪನತೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಹಿ ವತ್ವಾ ‘‘ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಬುದ್ಧಭಾವಾವಹಮೇವ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿಭಾವೇತೀತಿ। ಸೂರಭಾವನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣವಿಭಾವನೇನ ವಿಸದಞಾಣತಂ।
Vivaṭṭetvā parivattetvā. Pūjārahatā vuttā ‘‘arahatīti araha’’nti. Tassāti pūjārahatāya. Yasmā sammāsambuddho, tasmā arahanti. Buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttā savāsanasabbakilesappahānapubbakattā buddhabhāvasiddhiyā. Arahaṃ vaṭṭābhāvenāti phalena hetuanumānadassanaṃ. Sammāsambuddho chadanābhāvenāti hetunā phalānumānadassanaṃ. Hetudvayaṃ vuttaṃ ‘‘vivaṭṭo vicchado cā’’ti. Dutiyavesārajjenāti ‘‘khīṇāsavassa te paṭijānato’’tiādinā (ma. ni. 1.150) āgatena vesārajjena. Purimasiddhīti purimassa padassa atthasiddhi. Paṭhamenāti ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato’’tiādinā (ma. ni. 1.150) āgatena vesārajjena. Dutiyasiddhīti buddhattasiddhi. Tatiyacatutthehīti ‘‘ye kho pana te antarāyikā dhammā’’tiādinā (ma. ni. 1.150), ‘‘yassa kho pana te atthāyā’’tiādinā (ma. ni. 1.150) ca āgatehi tatiyacatutthehi vesārajjehi. Tatiyasiddhīti vivaṭṭacchadanatā siddhi. Yāthāvato antarāyikaniyyānikadhammāpadesena hi satthu vivaṭṭacchadabhāvo loke pākaṭo ahosi. Purimaṃ dhammacakkhunti purimapadaṃ bhagavato dhammacakkhuṃ sādheti kilesārīnaṃ saṃsāracakkassa ca arānaṃ hatabhāvadīpanato. Dutiyaṃ padaṃ buddhacakkhuṃ sādheti sammāsambuddhasseva taṃ sambhavato. Tatiyaṃ padaṃ samantacakkhuṃ sādheti savāsanasabbakilesappahānadīpanato. ‘‘Sammāsambuddho’’ti hi vatvā ‘‘vivaṭṭacchado’’ti vacanaṃ buddhabhāvāvahameva sabbakilesappahānaṃ vibhāvetīti. Sūrabhāvanti lakkhaṇavibhāvanena visadañāṇataṃ.
೩೮೫. ಗವೇಸೀತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೨೮೭) ಞಾಣೇನ ಪರಿಯೇಸನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸಮಾನಯೀತಿ ಞಾಣೇನ ಸಙ್ಕಲೇನ್ತೋ ಸಮಾನಂ ಆನಯಿ ಸಮಾಹರಿ। ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಂಕುಚಿತೇ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತೇಸಂ ದುಬ್ಬಿಭಾವನತೋ। ಕಙ್ಖತೀತಿ ಪದಸ್ಸ ಆಕಙ್ಖತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಹೋ ವತ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀ’’ತಿ। ಕಿಚ್ಛತೀತಿ ಕಿಲಮತಿ। ‘‘ಕಙ್ಖತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಆಸೀಸನತ್ಥತಂ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಸಂಸಯತ್ಥತ್ತಮೇವ ವಿಕಪ್ಪನ್ತರವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಙ್ಖಾಯ ವಾ ದುಬ್ಬಲಾ ವಿಮತಿ ವುತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ತಿಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಸಂಸಯಧಮ್ಮೇಹಿ। ಕಾಲುಸ್ಸಿಯಭಾವೋತಿ ಅಪ್ಪಸನ್ನತಾಯ ಹೇತುಭೂತೋ ಆವಿಲಭಾವೋ। ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ಕೋಸೋಹಿತಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾವೇಣಿಕಂ ವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ ಸುವಿಸುದ್ಧಕಞ್ಚನಮಣ್ಡಲಸನ್ನಿಕಾಸಂ ಅತ್ತನೋ ಸಣ್ಠಾನಸನ್ನಿವೇಸಸುನ್ದರತಾಯ ಆಜಾನೇಯ್ಯಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ ವರಙ್ಗಚಾರುಭಾವಂ ವಿಕಸಮಾನತಪನಿಯಾರವಿನ್ದಸಮುಜ್ಜಲಕೇಸರಾವತ್ತವಿಲಾಸಂ ಸಞ್ಝಾಪಭಾನುರಞ್ಜಿತಜಲವನನ್ತರಾಭಿಲಕ್ಖಿತ-ಸಮ್ಪುಣ್ಣಚನ್ದಮಣ್ಡಲಸೋಭಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿಯಾ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ವಿರಾಜತಿ, ಯಂ ಬಾಹಿರಬ್ಭನ್ತರಮಲೇಹಿ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ಚಿರಕಾಲಂ ಸುಪರಿಚಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾಧಿಕಾರತಾಯ ಸುಸಣ್ಠಿತಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಕೋಪೀನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಂ ಅಕೋಪೀನಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಗವತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಹೂತಭಾವನ್ತಿ ಪುಥುಲಭಾವಂ। ಏತ್ಥೇವ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸಂಸಯೋ, ತನುಮುದುಸುಕುಮಾರತಾದೀಸು ಪನಸ್ಸ ಗುಣೇಸು ತಸ್ಸ ವಿಚಾರಣಾ ಏವ ನಾಹೋಸಿ।
385.Gavesīti (dī. ni. ṭī. 1.287) ñāṇena pariyesanaṃ akāsi. Samānayīti ñāṇena saṅkalento samānaṃ ānayi samāhari. Na sakkoti saṃkucite iriyāpathe yebhuyyena tesaṃ dubbibhāvanato. Kaṅkhatīti padassa ākaṅkhatīti ayamatthoti āha – ‘‘aho vata passeyyanti patthanaṃ uppādetī’’ti. Kicchatīti kilamati. ‘‘Kaṅkhatī’’ti padassa pubbe āsīsanatthataṃ vatvā idāni tassa saṃsayatthattameva vikappantaravasena dassento ‘‘kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā’’tiādi vuttaṃ. Tīhi dhammehi tippakārehi saṃsayadhammehi. Kālussiyabhāvoti appasannatāya hetubhūto āvilabhāvo. Yasmā bhagavato kosohitaṃ sabbabuddhāveṇikaṃ vatthaguyhaṃ suvisuddhakañcanamaṇḍalasannikāsaṃ attano saṇṭhānasannivesasundaratāya ājāneyyagandhahatthino varaṅgacārubhāvaṃ vikasamānatapaniyāravindasamujjalakesarāvattavilāsaṃ sañjhāpabhānurañjitajalavanantarābhilakkhita-sampuṇṇacandamaṇḍalasobhañca attano siriyā abhibhuyya virājati, yaṃ bāhirabbhantaramalehi anupakkiliṭṭhatāya cirakālaṃ suparicitabrahmacariyādhikāratāya susaṇṭhitasaṇṭhānasampattiyā ca kopīnampi santaṃ akopīnameva, tasmā vuttaṃ ‘‘bhagavato hī’’tiādi. Pahūtabhāvanti puthulabhāvaṃ. Ettheva hi tassa saṃsayo, tanumudusukumāratādīsu panassa guṇesu tassa vicāraṇā eva nāhosi.
ಹಿರಿಕರಣೋಕಾಸನ್ತಿ ಹಿರಿಯಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ। ಛಾಯನ್ತಿ ಪಟಿಬಿಮ್ಬಂ। ಕೀದಿಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇದ್ಧಿಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಛಾಯಾರೂಪನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಪಟಿಬಿಮ್ಬರೂಪಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಬುದ್ಧಸನ್ತಾನತೋ ವಿನಿಮುತ್ತಂ ರೂಪಕಮತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಸರೀರವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾವಯವಂ ಇದ್ಧಿಮಯಂ ಬಿಮ್ಬಕಮತ್ತಂ, ತಂ ಪನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ಯಥಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧರೂಪಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಫರಿತ್ವಾ।
Hirikaraṇokāsanti hiriyitabbaṭṭhānaṃ. Chāyanti paṭibimbaṃ. Kīdisanti āha ‘‘iddhiyā’’tiādi. Chāyārūpanti bhagavato paṭibimbarūpaṃ. Tañca kho buddhasantānato vinimuttaṃ rūpakamattaṃ bhagavato sarīravaṇṇasaṇṭhānāvayavaṃ iddhimayaṃ bimbakamattaṃ, taṃ pana dassento bhagavā yathā attano buddharūpaṃ na dissati, tathā katvā dasseti. Nīharitvāti pharitvā.
ಕಣ್ಣಸೋತಾನಂ ಉಪಚಿತತನುತಮ್ಬಲೋಮತಾಯ ಧೋತರಜತಪನಾಳಿಕಾಸದಿಸತಾ ವುತ್ತಾ। ಮುಖಪರಿಯನ್ತೇತಿ ಕೇಸನ್ತೇ।
Kaṇṇasotānaṃ upacitatanutambalomatāya dhotarajatapanāḷikāsadisatā vuttā. Mukhapariyanteti kesante.
ಕಿರಿಯಾಕರಣನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಯ ಕಾಯಿಕಸ್ಸ ವಾಚಸಿಕಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು। ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಬೀಜನಿಗ್ಗಹಣಂ ಕತಂ। ನ ಹಿ ಅಞ್ಞಥಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಲಙ್ಕಾರಭೂತಂ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತಂ ಸಿಕ್ಖಾಸಂಯಮಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮುಖಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ।
Kiriyākaraṇanti kiriyāya kāyikassa vācasikassa paṭipatti. Tatthāti tesu kiccesu. Dhammakathikānaṃ vattaṃ dassetuṃ bījaniggahaṇaṃ kataṃ. Na hi aññathā sabbassapi lokassa alaṅkārabhūtaṃ paramukkaṃsagataṃ sikkhāsaṃyamānaṃ buddhānaṃ mukhacandamaṇḍalaṃ paṭicchādetabbaṃ hoti.
ಪತ್ಥರಿತವಿತಾನಓಲಮ್ಬಿತಗನ್ಧದಾಮಕುಸುಮದಾಮಕೇ ಗನ್ಧಮಣ್ಡಲಮಾಳೇ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ವೇಲಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವೀತಿನಾಮೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೇನ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಕಾಲಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಪಚ್ಚಯದಾಯಕೇಸು ಅನುರೋಧವಸೇನ ಪರಿಸಂ ಉಸ್ಸಾದೇನ್ತೋ ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ, ಅದಾಯಕೇಸು ವಿರೋಧವಸೇನ ಪರಿಸಂ ಅಪಸಾದೇನ್ತೋ ವಾ।
Pattharitavitānaolambitagandhadāmakusumadāmake gandhamaṇḍalamāḷe. Pubbabhāgena paricchinditvāti ‘‘ettakaṃ velaṃ samāpattiyā vītināmessāmī’’ti evaṃ pavattena pubbabhāgena kālaṃ paricchinditvā. Paccayadāyakesu anurodhavasena parisaṃ ussādento vā paggaṇhanto, adāyakesu virodhavasena parisaṃ apasādento vā.
ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನ್ತರಾಯಾಭಾವಂ। ಸಭಾವಗುಣೇನೇವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಗುಣೇನೇವ। ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಗುಣಂ ಸವಿಗ್ಗಹಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅತಿಸಮ್ಬಾಧಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತತೋ। ಭವಗ್ಗಂ ಅತಿನೀಚಂ ಉಪರೂಪರಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತತೋ।
Yogakkhemaṃ antarāyābhāvaṃ. Sabhāvaguṇenevāti yathāvuttaguṇeneva. Bhoto gotamassa guṇaṃ saviggahaṃ cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ vitthārena sandhāretuṃ appahontato. Bhavaggaṃ atinīcaṃ uparūpari sandhāretuṃ appahontato.
೩೮೬. ಠಾನಗಮನಾದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೩೫) ಭೂಮಿಯಂ ಸುಟ್ಠು ಸಮಂಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಪಾದಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದೋ। ತಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದತಂ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಗ್ಗತಲನ್ತಿ ಅಗ್ಗಪಾದತಲಂ। ಪಣ್ಹೀತಿ ಪಣ್ಹಿತಲಂ। ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪಾದತಲಸ್ಸ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಏಕೇಕಂ, ಉಭಯಮೇವ ವಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ಪಸ್ಸಂ। ಸುವಣ್ಣಪಾದುಕತಲಂ ವಿಯ ಉಜುಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನಂ। ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವಾತಿ ಏಕಕ್ಖಣೇಯೇವ। ಸಕಲಂ ಪಾದತಲಂ ಭೂಮಿಂ ಫುಸತಿ ನಿಕ್ಖಿಪನೇ। ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಸಕಲಂ ಪಾದತಲಂ ಭೂಮಿತೋ ಉಟ್ಠಹತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
386. Ṭhānagamanādīsu (dī. ni. ṭī. 2.35) bhūmiyaṃ suṭṭhu samaṃpatiṭṭhitā pādā etassāti suppatiṭṭhitapādo. Taṃ pana bhagavato suppatiṭṭhitapādataṃ byatirekamukhena vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha aggatalanti aggapādatalaṃ. Paṇhīti paṇhitalaṃ. Passanti pādatalassa dvīsu passesu ekekaṃ, ubhayameva vā pariyantaṃ passaṃ. Suvaṇṇapādukatalaṃ viya ujukaṃ nikkhipiyamānaṃ. Ekappahārenevāti ekakkhaṇeyeva. Sakalaṃ pādatalaṃ bhūmiṃ phusati nikkhipane. Ekappahāreneva sakalaṃ pādatalaṃ bhūmito uṭṭhahatīti yojanā.
ತತ್ರಾತಿ ತಾಯ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದತಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬನಿನ್ನಾವ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಂ ಇದಂ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ನಿಸ್ಸನ್ದಫಲಂ। ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸತ್ಥು ತಿದಿವಗಮನೇನ ಸುಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ‘‘ತಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ತಂ ಸಮತ್ಥೇತಿ। ತೇನ ಪಠಮಲಕ್ಖಣತೋಪಿ ದುತಿಯಲಕ್ಖಣಂ ಮಹಾನುಭಾವನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ಪರಿಸಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಚಕ್ಕಲಕ್ಖಣಸ್ಸೇವ ಪರಿವಾರೋ’’ತಿ। ಯುಗನ್ಧರಪಬ್ಬತಸ್ಸ ತಾವತಿಂಸಭವನಸ್ಸ ಚ ಪಕತಿಪದನಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠಾನುಪಸಙ್ಕಮನೇ ನೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ, ನ ದೇವತಾನಂ ಆನುಭಾವೋ, ಅಥ ಖೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಲಕ್ಖಣಾನುಭಾವೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ನಿದಸ್ಸಿತಂ। ಸೀಲತೇಜೇನ…ಪೇ॰… ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಆನುಭಾವೇನಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಲಕ್ಖಣನಿಬ್ಬತ್ತಕಮ್ಮವಿಸೇಸಕಿತ್ತನಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬಾವನ್ತೇಹೀತಿ ಸಬ್ಬಪದೇಸವನ್ತೇಹಿ।
Tatrāti tāya suppatiṭṭhitapādatāya anupubbaninnāva acchariyabbhutaṃ idaṃ vuccamānaṃ nissandaphalaṃ. Vuttamevatthaṃ satthu tidivagamanena supākaṭaṃ kātuṃ ‘‘tathā hī’’tiādiṃ vatvā ‘‘na hī’’tiādinā taṃ samattheti. Tena paṭhamalakkhaṇatopi dutiyalakkhaṇaṃ mahānubhāvanti dasseti. Tathā hi vakkhati ‘‘antamaso cakkavattirañño parisaṃ upādāya sabbopi cakkalakkhaṇasseva parivāro’’ti. Yugandharapabbatassa tāvatiṃsabhavanassa ca pakatipadanikkhepaṭṭhānupasaṅkamane neva buddhānaṃ, na devatānaṃ ānubhāvo, atha kho buddhānaṃ lakkhaṇānubhāvoti imamatthaṃ nidassitaṃ. Sīlatejena…pe… dasannaṃ pāramīnaṃ ānubhāvenāti idampi lakkhaṇanibbattakammavisesakittanamevāti daṭṭhabbaṃ. Sabbāvantehīti sabbapadesavantehi.
ನಾಭಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ನಾಭಿಯಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಠಿತಾ। ನಾಭಿಮುಖಪರಿಕ್ಖೇಪಪಟ್ಟೋತಿ ಪಕತಿಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅಕ್ಖಬ್ಭಾಹತಪರಿಹರಣತ್ಥಂ ನಾಭಿಮುಖೇ ಠಪೇತಬ್ಬಪರಿಕ್ಖೇಪಪಟ್ಟೋ। ನೇಮಿಮಣಿಕಾತಿ ನೇಮಿಯಂ ಆವಳಿಭಾವೇನ ಠಿತಮಣಿಕಾಲೇಖಾ।
Nābhiparicchinnāti nābhiyaṃ paricchinnā paricchedavasena ṭhitā. Nābhimukhaparikkhepapaṭṭoti pakaticakkassa akkhabbhāhatapariharaṇatthaṃ nābhimukhe ṭhapetabbaparikkhepapaṭṭo. Nemimaṇikāti nemiyaṃ āvaḷibhāvena ṭhitamaṇikālekhā.
ಸಮ್ಬಹುಲವಾರೋತಿ ಬಹುವಿಧಲೇಖಙ್ಗವಿಭಾವನವಾರೋ। ಸತ್ತೀತಿ ಆವುಧಸತ್ತಿ। ಸಿರಿವಚ್ಛೋತಿ ಸಿರಿಮುಖಂ। ನನ್ದೀತಿ ದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟಂ। ಸೋವತ್ತಿಕೋತಿ ಸೋವತ್ತಿಅಙ್ಕೋ। ವಟಂಸಕೋತಿ ಆವೇಳಂ। ವಡ್ಢಮಾನಕನ್ತಿ ಪುರಿಸಹಾರಿ ಪುರಿಸಙ್ಗಂ। ಮೋರಹತ್ಥಕೋತಿ ಮೋರಪಿಞ್ಛಕಲಾಪೋ, ಮೋರಪಿಞ್ಛ ಪರಿಸಿಬ್ಬಿತೋ ವಾ ಬೀಜನಿವಿಸೇಸೋ। ವಾಲಬೀಜನೀತಿ ಚಾಮರಿವಾಲಂ। ಸಿದ್ಧತ್ಥಾದಿ ಪುಣ್ಣಘಟಪುಣ್ಣಪಾತಿಯೋ। ‘‘ಚಕ್ಕವಾಳೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಧಾನಾವಯವೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹಿಮವಾ ಸಿನೇರು…ಪೇ॰… ಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Sambahulavāroti bahuvidhalekhaṅgavibhāvanavāro. Sattīti āvudhasatti. Sirivacchoti sirimukhaṃ. Nandīti dakkhiṇāvaṭṭaṃ. Sovattikoti sovattiaṅko. Vaṭaṃsakoti āveḷaṃ. Vaḍḍhamānakanti purisahāri purisaṅgaṃ. Morahatthakoti morapiñchakalāpo, morapiñcha parisibbito vā bījaniviseso. Vālabījanīti cāmarivālaṃ. Siddhatthādi puṇṇaghaṭapuṇṇapātiyo. ‘‘Cakkavāḷo’’ti vatvā tassa padhānāvayave dassetuṃ ‘‘himavā sineru…pe… sahassānī’’ti vuttaṃ.
ಆಯತಪಣ್ಹೀತಿ ಇದಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪಣ್ಹಿತೋ ದೀಘತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಅತಿದೀಘತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಪಣ್ಹೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಪಣ್ಹಿಲಕ್ಖಣಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಂ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಆರಗ್ಗೇನಾತಿ ಮಣ್ಡಲಾಯ ಸಿಖಾಯ। ವಟ್ಟೇತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಸುವಟ್ಟಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ। ರತ್ತಕಮ್ಬಲಗೇಣ್ಡುಕಸದಿಸಾತಿ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಮಯಗೇಣ್ಡುಕಸದಿಸಾ।
Āyatapaṇhīti idaṃ aññesaṃ paṇhito dīghataṃ sandhāya vuttaṃ, na pana atidīghatanti āha ‘‘paripuṇṇapaṇhī’’ti. Yathā pana paṇhilakkhaṇaṃ paripuṇṇaṃ nāma hoti, taṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Āraggenāti maṇḍalāya sikhāya. Vaṭṭetvāti yathā suvaṭṭaṃ hoti, evaṃ vaṭṭetvā. Rattakambalageṇḍukasadisāti rattakambalamayageṇḍukasadisā.
ಮಕ್ಕಟಸ್ಸೇವಾತಿ ವಾನರಸ್ಸ ವಿಯ। ದೀಘಭಾವೇನ ಸಮತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ನಿಯ್ಯಾಸತೇಲೇನಾತಿ ಛದಿಕನಿಯ್ಯಾಸಾದಿನಿಯ್ಯಾಸಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇನ ತೇಲೇನ।
Makkaṭassevāti vānarassa viya. Dīghabhāvena samataṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Niyyāsatelenāti chadikaniyyāsādiniyyāsasammissena telena.
ತಲುನಾತಿ ಸುಕುಮಾರಾ।
Talunāti sukumārā.
ಚಮ್ಮೇನಾತಿ ಅಙ್ಗುಲನ್ತರವೇಠಿತಚಮ್ಮೇನ। ಪಟಿಬದ್ಧಅಙ್ಗುಲನ್ತರೋತಿ ಏಕತೋ ಸಮ್ಬದ್ಧಅಙ್ಗುಲನ್ತರೋ। ಏಕಪ್ಪಮಾಣಾತಿ ದೀಘತೋ ಸಮಾನಪ್ಪಮಾಣಾ। ಯವಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಪಬ್ಬೇಠಿತಂ ಯವಲಕ್ಖಣಂ। ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾತಿ ತಂತಂಪಬ್ಬಾನಂ ಸಮಾನದೇಸತಾಯ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಪಸಾರಿತಕಾಲೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಜ್ಝಿತಾನಿ ವಿಯ ಫುಸಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ।
Cammenāti aṅgulantaraveṭhitacammena. Paṭibaddhaaṅgulantaroti ekato sambaddhaaṅgulantaro. Ekappamāṇāti dīghato samānappamāṇā. Yavalakkhaṇanti abbhantarato aṅgulipabbeṭhitaṃ yavalakkhaṇaṃ. Paṭivijjhitvāti taṃtaṃpabbānaṃ samānadesatāya aṅgulīnaṃ pasāritakāle aññamaññaṃ vijjhitāni viya phusitvā tiṭṭhanti.
ಸಙ್ಖಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಗೋಪ್ಫಕಾ, ಉದ್ಧಂ ಸಙ್ಖಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಉಸ್ಸಙ್ಖಾ, ಪಾದಾ। ಪಿಟ್ಠಿಪಾದೇತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಸಮೀಪೇ। ಸುಖೇನ ಪಾದಾ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ ಪಾದನಾಮನಾದೀಸು, ತೇನೇವ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾದತಲಾನಿ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತೇನಾತಿ ಗೋಪ್ಫಕಾನಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದತೋ ಉದ್ಧಂ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ। ಚತುರಙ್ಗುಲಮತ್ತಞ್ಹಿ ತಾನಿ ಉದ್ಧಂ ಆರೋಹಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ, ನಿಗುಳ್ಹಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಾನಿ। ಸತಿಪಿ ದೇಸನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ನಿಚ್ಚಲೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ನಾಭಿಗ್ಗಹಣಂ।
Saṅkhā vuccanti gopphakā, uddhaṃ saṅkhā etesanti ussaṅkhā, pādā. Piṭṭhipādeti piṭṭhipādasamīpe. Sukhena pādā parivattanti pādanāmanādīsu, teneva gacchantānaṃ tesaṃ heṭṭhā pādatalāni dissanti. Tenāti gopphakānaṃ piṭṭhipādato uddhaṃ patiṭṭhitattā. Caturaṅgulamattañhi tāni uddhaṃ ārohitvā patiṭṭhahanti, niguḷhāni ca honti, na aññesaṃ viya paññāyamānāni. Satipi desantarappavattiyaṃ niccaloti dassanatthaṃ nābhiggahaṇaṃ.
ಯಸ್ಮಾ ಏಣೀಮಿಗಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಏಕಸದಿಸಮಂಸಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಉದ್ಧಂ ಥೂಲಾ ಜಙ್ಘಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಣೀಮಿಗಸದಿಸಜಙ್ಘಾ’’ತಿ। ಪರಿಪುಣ್ಣಜಙ್ಘೋತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಮಂಸೂಪಚಯೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಜಙ್ಘೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಏಕತೋ’’ತಿಆದಿ।
Yasmā eṇīmigassa samantato ekasadisamaṃsā anukkamena uddhaṃ thūlā jaṅghā honti, tasmā vuttaṃ ‘‘eṇīmigasadisajaṅghā’’ti. Paripuṇṇajaṅghoti samantato maṃsūpacayena paripuṇṇajaṅgho. Tenāha ‘‘na ekato’’tiādi.
ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಅನೋನಮನ್ತೋ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ, ಜಾಣುಫಾಸುಭಾವದೀಪನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಸೇಸಜನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಲಕ್ಖಣೇನ ರಹಿತಾ ಜನಾ। ಖುಜ್ಜಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯತೋ ಉಪರಿಮಕಾಯಸ್ಸ ರಸ್ಸತಾಯ। ವಾಮನಾ ವಾ ಉಪರಿಮಕಾಯತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯಸ್ಸ ರಸ್ಸತಾಯ। ಏತೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನಞ್ಚ ಇತರೇ ಸತ್ತಾ ಖುಜ್ಜಾ ವಾಮನಾ ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Etenāti ‘‘anonamanto’’tiādivacanena, jāṇuphāsubhāvadīpanenāti attho. Avasesajanāti iminā lakkhaṇena rahitā janā. Khujjā vā honti heṭṭhimakāyato uparimakāyassa rassatāya. Vāmanā vā uparimakāyato heṭṭhimakāyassa rassatāya. Etena ṭhapetvā sammāsambuddhaṃ cakkavattinañca itare sattā khujjā vāmanā cāti dasseti.
ಓಹಿತನ್ತಿ ಸಮೋಹಿತಂ ಅನ್ತೋಗಧಂ। ತಥಾಭೂತಂ ಪನ ತಂ ತೇನ ಛನ್ನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛನ್ನ’’ನ್ತಿ।
Ohitanti samohitaṃ antogadhaṃ. Tathābhūtaṃ pana taṃ tena channaṃ hotīti āha ‘‘paṭicchanna’’nti.
ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾತಿಹಿಙ್ಗುಲಕೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಆವುತ್ತಿಞಾಯೇನ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸರೀರಪರಿಯಾಯೋ ಇಧ ವಣ್ಣಸದ್ದೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪಠಮವಿಕಪ್ಪಂ ವತ್ವಾ ತಥಾರೂಪಾಯ ಪನ ರುಳ್ಹಿಯಾ ಅಭಾವಂ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ವಣ್ಣಧಾತುಪರಿಯಾಯಮೇವ ವಣ್ಣಸದ್ದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೋ ವುತ್ತೋ।
Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇavaṇṇavaṇṇoti ayamettha atthoti āha ‘‘jātihiṅgulakenā’’tiādi. Svāyamattho āvuttiñāyena ca veditabbo. Sarīrapariyāyo idha vaṇṇasaddoti adhippāyena paṭhamavikappaṃ vatvā tathārūpāya pana ruḷhiyā abhāvaṃ manasi katvā vaṇṇadhātupariyāyameva vaṇṇasaddaṃ gahetvā dutiyavikappo vutto.
ರಜೋತಿ ಸುಖುಮರಜೋ। ಜಲ್ಲನ್ತಿ ಮಲೀನಭಾವಾವಹೋ ರೇಣುಸಞ್ಚಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಲಂ ವಾ’’ತಿ। ಯದಿ ವಿವಟ್ಟತಿ, ಕಥಂ ನ್ಹಾನಾದೀತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥಧೋವನಾ’’ತಿಆದಿ।
Rajoti sukhumarajo. Jallanti malīnabhāvāvaho reṇusañcayo. Tenāha ‘‘malaṃ vā’’ti. Yadi vivaṭṭati, kathaṃ nhānādīti āha ‘‘hatthadhovanā’’tiādi.
ಆವಟ್ಟಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ ಪದಕ್ಖಿಣಾವಟ್ಟಾಯ ಅನ್ತೇ।
Āvaṭṭapariyosāneti padakkhiṇāvaṭṭāya ante.
ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಸರೀರಂ ಪುರತೋ ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಅನೋನಮಿತ್ವಾ ಉಜುಕಮೇವ ಉಗ್ಗತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಯ ಉಜುಗತ್ತೋ’’ತಿ। ಪಸ್ಸವಙ್ಕಾತಿ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ವಾ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ ವಾ ವಙ್ಕಾ।
Brahmuno sarīraṃ purato vā pacchato vā anonamitvā ujukameva uggatanti āha ‘‘brahmā viya ujugatto’’ti. Passavaṅkāti dakkhiṇapassena vā vāmapassena vā vaṅkā.
ಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಿಆದಿವಸೇನ ಸತ್ತ ಉಸ್ಸದಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತುಸ್ಸದೋ।
Hatthapiṭṭhiādivasena satta ussadā etassāti sattussado.
ಸೀಹಸ್ಸ ಪುಬ್ಬದ್ಧಂ ಸೀಹಪುಬ್ಬದ್ಧಂ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾವಯವತಾಯ ಸೀಹಪುಬ್ಬದ್ಧಂ ವಿಯ ಸಕಲೋ ಕಾಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೀಹಪುಬ್ಬದ್ಧಕಾಯೋ। ಸೀಹಸ್ಸೇವಾತಿ ಸೀಹಸ್ಸ ವಿಯ। ಸಣ್ಠನ್ತೀತಿ ಸಣ್ಠಹನ್ತಿ। ನಾನಾಚಿತ್ತೇನಾತಿ ವಿವಿಧಚಿತ್ತೇನ। ಪುಞ್ಞಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಪಾರಮಿತಾಪುಞ್ಞಚಿತ್ತರೂಪೇನ। ಚಿತ್ತಿತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಚಿತ್ತಭಾವೋ।
Sīhassa pubbaddhaṃ sīhapubbaddhaṃ, paripuṇṇāvayavatāya sīhapubbaddhaṃ viya sakalo kāyo assāti sīhapubbaddhakāyo. Sīhassevāti sīhassa viya. Saṇṭhantīti saṇṭhahanti. Nānācittenāti vividhacittena. Puññacittenāti pāramitāpuññacittarūpena. Cittitoti sañjātacittabhāvo.
ದ್ವಿನ್ನಂ ಕೋಟ್ಟಾನಮನ್ತರನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಿಟ್ಠಿಬಾಹಾನಂ ವೇಮಜ್ಝಂ, ಪಿಟ್ಠಿಮಜ್ಝಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೋ। ಚಿತಂ ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅನಿನ್ನಭಾವೇನ ಚಿತಂ, ದ್ವೀಹಿ ಕೋಟ್ಟೇಹಿ ಸಮತಲತಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ಉಗ್ಗಮ್ಮಾತಿ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ।
Dvinnaṃ koṭṭānamantaranti dvinnaṃ piṭṭhibāhānaṃ vemajjhaṃ, piṭṭhimajjhassa uparibhāgo. Citaṃ paripuṇṇanti aninnabhāvena citaṃ, dvīhi koṭṭehi samatalatāya paripuṇṇaṃ. Uggammāti uggantvā.
ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋ ವಿಯ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋ ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋ ಏಕಸ್ಸ ಪರಿಮಣ್ಡಲಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ। ನ ಹಿ ಸಬ್ಬೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ಮಣ್ಡಲೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮಕ್ಖನ್ಧಸಾಖೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ’’ತಿ। ಪರಿಮಣ್ಡಲಸದ್ದಸನ್ನಿಧಾನೇನ ವಾ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋವ ನಿಗ್ರೋಧೋ ಗಯ್ಹತೀತಿ ಪರಿಮಣ್ಡಲಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪೇನ ವಿನಾಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಗ್ರೋಧೋ ವಿಯ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋ’’ತಿ। ಯಾವತಕ್ವಸ್ಸಾತಿ ಓ-ಕಾರಸ್ಸ ವ-ಕಾರಾದೇಸಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ।
Nigrodhaparimaṇḍalo viya parimaṇḍalo nigrodhaparimaṇḍalo ekassa parimaṇḍalasaddassa lopaṃ katvā. Na hi sabbo nigrodho maṇḍalo. Tenāha ‘‘samakkhandhasākho nigrodho’’ti. Parimaṇḍalasaddasannidhānena vā parimaṇḍalova nigrodho gayhatīti parimaṇḍalasaddassa lopena vināpi ayamattho labbhatīti āha ‘‘nigrodho viya parimaṇḍalo’’ti. Yāvatakvassāti o-kārassa va-kārādesaṃ katvā vuttaṃ.
ಸಮವಟ್ಟಿತಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಸಮಂ ಸುವಟ್ಟಿತಕ್ಖನ್ಧೋ। ಕೋಞ್ಚಾ ವಿಯ ದೀಘಗಲಾ, ಬಕಾ ವಿಯ ವಙ್ಕಗಲಾ, ವರಾಹಾ ವಿಯ ಪುಥುಲಗಲಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸುವಣ್ಣಾಲಿಙ್ಗಸದಿಸೋತಿ ಸುವಣ್ಣಮಯಖುದ್ದಕಮುದಿಙ್ಗಸದಿಸೋ।
Samavaṭṭitakkhandhoti samaṃ suvaṭṭitakkhandho. Koñcā viya dīghagalā, bakā viya vaṅkagalā, varāhā viya puthulagalāti yojanā. Suvaṇṇāliṅgasadisoti suvaṇṇamayakhuddakamudiṅgasadiso.
ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗೀತಿ ಮಧುರಾದಿಭೇದಂ ರಸಂ ಗಸನ್ತಿ ಅನ್ತೋ ಪವೇಸನ್ತೀತಿ ರಸಗ್ಗಸಾ, ರಸಗ್ಗಸಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗಾ, ತಾ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತೀತಿ ರಸಗ್ಗಸಗ್ಗೀ। ತೇನಾತಿ ಓಜಾಯ ಅಫರಣೇನ, ಹೀನಧಾತುಕತ್ತಾ ತೇ ಬಹ್ವಾಬಾಧಾ ಹೋನ್ತಿ।
Rasaggasaggīti madhurādibhedaṃ rasaṃ gasanti anto pavesantīti rasaggasā, rasaggasānaṃ aggā rasaggasaggā, tā etassa santīti rasaggasaggī. Tenāti ojāya apharaṇena, hīnadhātukattā te bahvābādhā honti.
‘‘ಹನೂ’’ತಿ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯದನ್ತಾಧಾರಸ್ಸ ಸಮಞ್ಞಾ, ತಂ ಭಗವತೋ ಸೀಹಹನುಸದಿಸಂ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಸೀಹಹನು। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಉಪಮಾ ನಾಮ ನಿಹೀನುಪಮಾವ, ನತ್ಥಿ ಸಮಾನುಪಮಾ, ಕುತೋ ಅಧಿಕೂಪಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಮ್ಪಿ ನಿಹೀನುಪಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಿಭಾಗವಸೇನ ಮಣ್ಡಲತಾಯ ದ್ವಾದಸಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಚನ್ದಸದಿಸಾನಿ।
‘‘Hanū’’ti sannissayadantādhārassa samaññā, taṃ bhagavato sīhahanusadisaṃ, tasmā bhagavā sīhahanu. Tattha yasmā buddhānaṃ rūpakāyassa dhammakāyassa ca upamā nāma nihīnupamāva, natthi samānupamā, kuto adhikūpamā, tasmā ayampi nihīnupamāti dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Tibhāgavasena maṇḍalatāya dvādasiyaṃ pakkhassa candasadisāni.
ದನ್ತಾನಂ ಉಚ್ಚನೀಚತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಬಾಹಿರಪಸ್ಸವಸೇನಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ಅಗ್ಗವಸೇನೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಪಟ್ಟಛಿನ್ನಸಙ್ಖಪಟಲಂ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಅಯಪಟ್ಟನ್ತಿ ಚ ಕಕಚಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ವಿಸಮಾತಿ ವಿಸಮಸಣ್ಠಾನಾ।
Dantānaṃ uccanīcatā abbhantarabāhirapassavasenapi veditabbā, na aggavaseneva. Tenāha ‘‘ayapaṭṭachinnasaṅkhapaṭalaṃ viyā’’ti. Ayapaṭṭanti ca kakacaṃ adhippetaṃ. Visamāti visamasaṇṭhānā.
ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಸರತಾಯ ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ। ಅನೇಕಾಕಾರತಾಯ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ। ಕಾಕಸ್ಸ ವಿಯ ಅಮನುಞ್ಞಸರತಾಯ ಕಾಕಸ್ಸರಾಪಿ। ಅಪಲಿಬುದ್ಧತ್ತಾತಿ ಅನುಪದ್ದುತವತ್ಥುಕತ್ತಾ। ವತ್ಥುನ್ತಿ ಚ ಅಕ್ಖರುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಮಾಹ। ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಙ್ಗಾನಿ ಪರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಮಞ್ಜುಘೋಸೋತಿ ಮಧುರಸ್ಸರೋ।
Vicchinditvā vicchinditvā pavattasaratāya chinnassarāpi. Anekākāratāya bhinnassarāpi. Kākassa viya amanuññasaratāya kākassarāpi. Apalibuddhattāti anupaddutavatthukattā. Vatthunti ca akkharuppattiṭṭhānamāha. Aṭṭhaṅgasamannāgatoti ettha aṭṭhaṅgāni parato āgamissanti. Mañjughosoti madhurassaro.
ಕರವೀಕಸದ್ದೋ ಯೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸೋತಪಥಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಸರಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಕತಿಂ ಜಹಾಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇ ಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ, ಏವಂ ಮಧುರೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರಿದ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಪೀತಿನ್ತಿ ತಂ ಬುದ್ಧಗತಂ ಪೀತಿಂ। ತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪವತ್ತನ್ತಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸಾ ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಲದ್ಧಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸಪ್ಪಾಯಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಪಕ್ಕಞಾಣತಾಯ ‘‘ಸತ್ತಹಿ…ಪೇ॰… ಪತಿಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ। ಸತ್ತಸತಮತ್ತೇನ ಓರೋಧಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪದಸಾವ ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತತ್ತಾ ‘‘ಸತ್ತಹಿ ಜಙ್ಘಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Karavīkasaddo yesaṃ sattānaṃ sotapathaṃ upagacchati, te attano sarasampattiyā pakatiṃ jahāpetvā avase karonto attano vase vatteti, evaṃ madhuroti dassento ‘‘tatrida’’ntiādimāha. Taṃ pītinti taṃ buddhagataṃ pītiṃ. Teneva nīhārena punappunaṃ pavattantaṃ avijahitvā vikkhambhitakilesā therānaṃ santike laddhadhammassavanasappāyā upanissayasampattiyā paripakkañāṇatāya ‘‘sattahi…pe… patiṭṭhāsī’’ti. Sattasatamattena orodhajanena saddhiṃ padasāva therānaṃ santikaṃ upagatattā ‘‘sattahi jaṅghāsatehi saddhi’’nti vuttaṃ.
ಅಭಿನೀಲನೇತ್ತೋತಿ ಅಧಿಕನೀಲನೇತ್ತೋ। ಅಧಿಕನೀಲತಾ ಚ ಸಾತಿಸಯಂ ನೀಲಭಾವೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನ ನೇತ್ತೇ ನೀಲವಣ್ಣಸ್ಸೇವ ಅಧಿಕಭಾವತೋತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಸಕಲನೀಲನೇತ್ತೋವಾ’’ತಿಆದಿ। ಪೀತಲೋಹಿತವಣ್ಣಾ ಸೇತಮಣ್ಡಲಗತರಾಜಿವಸೇನ, ನೀಲಸೇತಕಾಳವಣ್ಣಾ ಪನ ತಂತಂಮಣ್ಡಲವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Abhinīlanettoti adhikanīlanetto. Adhikanīlatā ca sātisayaṃ nīlabhāvena veditabbā, na nette nīlavaṇṇasseva adhikabhāvatoti āha ‘‘na sakalanīlanettovā’’tiādi. Pītalohitavaṇṇā setamaṇḍalagatarājivasena, nīlasetakāḷavaṇṇā pana taṃtaṃmaṇḍalavaseneva veditabbā.
ಚಕ್ಖುಭಣ್ಡನ್ತಿ ಅಕ್ಖಿದಲನ್ತಿ ಕೇಚಿ, ಅಕ್ಖಿದಲಪತ್ತನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇ। ಅಕ್ಖಿದಲೇಹಿ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕ್ಖಿಬಿಮ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ವಿನಿಗ್ಗತಗಮ್ಭೀರಜೋತನಾಪಿ ಯುತ್ತಾ ಹೋತಿ।
Cakkhubhaṇḍanti akkhidalanti keci, akkhidalapattanti aññe. Akkhidalehi pana saddhiṃ akkhibimbanti veditabbaṃ. Evañhi viniggatagambhīrajotanāpi yuttā hoti.
ಉಣ್ಣಾಸದ್ದೋ ಲೋಕೇ ಅವಿಸೇಸತೋ ಲೋಮಪರಿಯಾಯೋ, ಇಧ ಪನ ಲೋಮವಿಸೇಸವಾಚಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉಣ್ಣಲೋಮ’’ನ್ತಿ। ನಲಾಟಮಜ್ಝಜಾತಾತಿ ನಲಾಟಮಜ್ಝಗತಾ। ಓದಾತತಾಯ ಉಪಮಾ, ನ ಮುದುತಾಯ। ರಜತಪುಬ್ಬುಳಕಾತಿ ರಜತಮಯತಾರಕಾ।
Uṇṇāsaddo loke avisesato lomapariyāyo, idha pana lomavisesavācakoti āha ‘‘uṇṇaloma’’nti. Nalāṭamajjhajātāti nalāṭamajjhagatā. Odātatāya upamā, na mudutāya. Rajatapubbuḷakāti rajatamayatārakā.
ದ್ವೇ ಅತ್ಥವಸೇ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಚ ಪರಿಪುಣ್ಣನಲಾಟತಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಸಬಿಮ್ಬತಾಯ ಚ ‘‘ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ದ್ವೇ ಅತ್ಥವಸೇ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಉಣ್ಹೀಸಸೀಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತಂ। ಇದಾನಿ ತಂ ಅತ್ಥದ್ವಯಂ ಭಗವತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಣ್ಹತಮತಾಯ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣತಾಯ ಚ ರಞ್ಞೋ ಬದ್ಧಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟೋ ವಿಯ ವಿರೋಚತಿ। ಕಪ್ಪಸೀಸಾತಿ ದ್ವಿಧಾಭೂತಸೀಸಾ। ಫಲಸೀಸಾತಿ ಫಲಸದಿಸಸೀಸಾ। ಅಟ್ಠಿಸೀಸಾತಿ ಮಂಸಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ತಚೋಪರಿಯೋನದ್ಧಅಟ್ಠಿಮತ್ತಸೀಸಾ। ತುಮ್ಬಸೀಸಾತಿ ಲಾಬುಸದಿಸಸೀಸಾ। ಪಬ್ಭಾರಸೀಸಾತಿ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗೇನ ಓಲಮ್ಬಮಾನಸೀಸಾ। ಪುರಿಮನಯೇನಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣನಲಾಟತಾಪಕ್ಖೇನ। ಉಣ್ಹೀಸವೇಠಿತಸೀಸೋ ವಿಯಾತಿ ಉಣ್ಹೀಸಪಟ್ಟೇನ ವೇಠಿತಸೀಸಪದೇಸೋ ವಿಯ। ಉಣ್ಹೀಸಂ ವಿಯಾತಿ ಛೇಕೇನ ಸಿಪ್ಪಿನಾ ವಿರಚಿತಉಣ್ಹೀಸಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ।
Dve atthavase paṭicca vuttanti yasmā buddhā cakkavattino ca paripuṇṇanalāṭatāya paripuṇṇasīsabimbatāya ca ‘‘uṇhīsasīsā’’ti vuccanti, tasmā te dve atthavase paṭicca ‘‘uṇhīsasīso’’ti idaṃ vuttaṃ. Idāni taṃ atthadvayaṃ bhagavati suppatiṭṭhitanti dassetuṃ ‘‘tathāgatassahī’’tiādi vuttaṃ. Saṇhatamatāya suvaṇṇavaṇṇatāya ca rañño baddhauṇhīsapaṭṭo viya virocati. Kappasīsāti dvidhābhūtasīsā. Phalasīsāti phalasadisasīsā. Aṭṭhisīsāti maṃsassa abhāvato tacopariyonaddhaaṭṭhimattasīsā. Tumbasīsāti lābusadisasīsā. Pabbhārasīsāti piṭṭhibhāgena olambamānasīsā. Purimanayenāti paripuṇṇanalāṭatāpakkhena. Uṇhīsaveṭhitasīso viyāti uṇhīsapaṭṭena veṭhitasīsapadeso viya. Uṇhīsaṃ viyāti chekena sippinā viracitauṇhīsamaṇḍalaṃ viya.
ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯೇನ ಯೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಯಂ ಯಂ ಲಕ್ಖಣಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕನ್ತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ತಂಕಮ್ಮಾನುರೂಪತಾ। ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವೋ। ಲಕ್ಖಣಾನಿಸಂಸನ್ತಿ ತಂ ಲಕ್ಖಣಪಟಿಲಾಭೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬಗುಣೋ। ಇಮಾನಿ ಕಮ್ಮಾದೀನೀತಿ ಇಮಾನಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಾನಿ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕಾದೀನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಂ ಸರೂಪತೋ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾನಿ ಸಂವಣ್ಣಕೇನ।
Kammanti yena yena kammena yaṃ yaṃ lakkhaṇaṃ nibbattaṃ, taṃ taṃ kammaṃ. Kammasarikkhakanti tassa tassa lakkhaṇassa taṃkammānurūpatā. Lakkhaṇanti tassa mahāpurisalakkhaṇassa aviparītasabhāvo. Lakkhaṇānisaṃsanti taṃ lakkhaṇapaṭilābhena laddhabbaguṇo. Imāni kammādīnīti imāni anantaraṃ vuttāni kammakammasarikkhakādīni dassetvā taṃ sarūpato vibhāvetvā kathetabbāni saṃvaṇṇakena.
ರತನವಿಚಿತ್ತಸುವಣ್ಣತೋರಣಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ದೇವನಗರೇ’’ತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಸುಪುಪ್ಫಿತಸಾಲರುಕ್ಖೋ ಅಸಾಧಾರಣಸೋಭೋ ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರೇ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇಲನ್ತರಮ್ಹೀ’’ತಿ। ಕಿರಿಯಾಚಾರನ್ತಿ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕಕಿರಿಯಾಪವತ್ತಿಂ।
Ratanavicittasuvaṇṇatoraṇaṃ tasmiṃ kāle manussaloke natthīti vuttaṃ ‘‘devanagare’’ti. Sabbaso supupphitasālarukkho asādhāraṇasobho manussūpacāre na labbhatīti āha ‘‘selantaramhī’’ti. Kiriyācāranti kāyikavācasikakiriyāpavattiṃ.
೩೮೭. ಸತತಪಾಟಿಹಾರಿಯನ್ತಿ ಸತತಂ ಚರಿಮಭವೇ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಲಕ್ಖಣನಿಬ್ಬತ್ತಕಕಮ್ಮಾನುಭಾವಹೇತುಕಂ ಬುದ್ಧಾವೇಣಿಕಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಅತಿದೂರೇ ಪಾದಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುಕಾಮಾನಮ್ಪಿ ನಾತಿದೂರೇ ಏವ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ನ ಅತಿದೂರೇ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉದ್ಧರತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಕತಿಸಞ್ಚರಣವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ, ತಾದಿಸೇನ ಪಾದೇನ ಅನೇಕಯೋಜನೇ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಉದ್ಧರಣಮ್ಪಿ ಹೋತಿಯೇವ। ಅತಿದೂರಂ ಹೀತಿಆದಿ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇ ದೋಸದಸ್ಸನಂ। ಏವಂ ಸತೀತಿ ಏವಂ ದಕ್ಖಿಣಪಾದವಾಮಪಾದಾನಂ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ಸತಿ। ಪದವಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಪದವಾರವಿಚ್ಛೇದೋ। ಯಾದಿಸಂ ಪಸಾರೇನ್ತೋ ವಾಮಪಾದಸ್ಸ ಉದ್ಧರಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಞ್ಚ, ದಕ್ಖಿಣಪಾದಸ್ಸ ತಾದಿಸಮೇವ, ಇತಿ ನೇಸಂ ಉದ್ಧರಣಪತಿಟ್ಠಾನಾನಂ ಸಮಾನತೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಭಾವೇನ ಅನೂನಾನಧಿಕತಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಕ್ಖಿಣಪಾದಕಿಚ್ಚಂ ವಾಮಪಾದೇನ ನಿಯಮಿತಂ, ವಾಮಪಾದಕಿಚ್ಚಂ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇನ ನಿಯಮಿತ’’ನ್ತಿ।
387.Satatapāṭihāriyanti satataṃ carimabhave sabbakālaṃ lakkhaṇanibbattakakammānubhāvahetukaṃ buddhāveṇikaṃ pāṭihāriyaṃ. Buddhānaṃ atidūre pādaṃ nikkhipitukāmānampi nātidūre eva nikkhipanaṃ hotīti ‘‘na atidūre ṭhapessāmītiuddharatī’’ti vuttaṃ. Pakatisañcaraṇavasenetaṃ vuttaṃ, tādisena pādena anekayojane ṭhapessāmīti uddharaṇampi hotiyeva. Atidūraṃ hītiādi pamāṇātikkame dosadassanaṃ. Evaṃ satīti evaṃ dakkhiṇapādavāmapādānaṃ yathādhippetapatiṭṭhitaṭṭhāne sati. Padavicchedoti padavāravicchedo. Yādisaṃ pasārento vāmapādassa uddharaṇaṃ patiṭṭhānañca, dakkhiṇapādassa tādisameva, iti nesaṃ uddharaṇapatiṭṭhānānaṃ samānato aññamaññabhāvena anūnānadhikatāya vuttaṃ ‘‘dakkhiṇapādakiccaṃ vāmapādena niyamitaṃ, vāmapādakiccaṃ dakkhiṇapādena niyamita’’nti.
ದಿವಾತಿ ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವೇಲಾಯ। ವಿಹಾರಭತ್ತತ್ಥಾಯಾತಿ ವಿಹಾರೇ ಯಥಾವುದ್ಧಂ ಗಹೇತಬ್ಬಭತ್ತತ್ಥಾಯ। ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಪಕತಿಗಮನೇನ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ। ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭತೀತಿ ಪದನಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಲಭತಿ। ಊರುಪರಿಯಾಯೋ ಇಧ ಸತ್ಥಿ-ಸದ್ದೋತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಊರುಂ ಉನ್ನಾಮೇತೀ’’ತಿ। ದಣ್ಡಙ್ಕುಸಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೀಘದಣ್ಡೋ ಅಙ್ಕುಸೋ, ತೇನ ರುಕ್ಖಸಾಖಂ ಛಿನ್ದತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಯಥಾ ಪಚ್ಛಾಭಾಗೇನ ಪಾದಾನಂ ಓಸಕ್ಕನಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಭಗವತೋ ಪಾದಾ ನ ಓಸಕ್ಕನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ರುಕ್ಖಸಾಖಾಛೇದನ…ಪೇ॰… ಓಸಕ್ಕಾಪೇತೀ’’ತಿ। ಓಬದ್ಧಾನಾಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇಹಿ ಪಾದಂ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಆಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇನ ಅನಾಬದ್ಧಟ್ಠಾನೇನ ಚ ಪಾದಖಣ್ಡಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಥದ್ಧಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ। ನ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಚಾಲೇತೀತಿ ಅಪರಾಪರಂ ನ ಚಾಲೇತಿ। ಉಸ್ಸಙ್ಖಪಾದತಾಯ ಸುಖೇನೇವ ಪಾದಾನಂ ಪರಿವತ್ತನತೋ ನಾಭಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿಮಕಾಯೋ ನ ಇಞ್ಜತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೋವ ಇಞ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪರಿಮ…ಪೇ॰… ನಿಚ್ಚಲೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ನ ಜಾನಾತಿ ಅನಿಞ್ಜನತೋ। ಕಾಯಬಲೇನಾತಿ ಗಮನಪಯೋಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾಯಗತೇನ ವಿಸೇಸಬಲೇನ। ಜವಗಮನಹೇತುಭೂತೇನ ವಾ ಕಾಯಬಲೇನ। ತೇನಾಹ ‘‘ಬಾಹಾ ಖಿಪನ್ತೋ’’ತಿಆದಿ। ಜವೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಹಿ ಬಾಹಾ ಖಿಪತಿ, ಸರೀರತೋ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ನಾಗಾಪಲೋಕಿತವಸೇನಾತಿ ನಾಗಸ್ಸ ಅಪಲೋಕನಮಿವ ಸಕಲಕಾಯೇನೇವ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಪಲೋಕನವಸೇನ।
Divāti upakaṭṭhāya velāya. Vihārabhattatthāyāti vihāre yathāvuddhaṃ gahetabbabhattatthāya. Pacchato āgacchantoti pakatigamanena pacchato āgacchanto. Okāsaṃ na labhatīti padanikkhepaṭṭhānaṃ na labhati. Ūrupariyāyo idha satthi-saddoti āha ‘‘na ūruṃ unnāmetī’’ti. Daṇḍaṅkusaṃ vuccati dīghadaṇḍo aṅkuso, tena rukkhasākhaṃ chindato purisassa yathā pacchābhāgena pādānaṃ osakkanaṃ hoti, evaṃ bhagavato pādā na osakkantīti āha ‘‘rukkhasākhāchedana…pe… osakkāpetī’’ti. Obaddhānābaddhaṭṭhānehi pādaṃ koṭṭento viyāti ābaddhaṭṭhānena anābaddhaṭṭhānena ca pādakhaṇḍaṃ koṭṭetvā thaddhaṃ karonto viya. Na ito cito ca cāletīti aparāparaṃ na cāleti. Ussaṅkhapādatāya sukheneva pādānaṃ parivattanato nābhito paṭṭhāya uparimakāyo na iñjatīti heṭṭhimakāyova iñjati. Tenāha ‘‘uparima…pe… niccalo hotī’’ti. Na jānāti aniñjanato. Kāyabalenāti gamanapayogasaṅkhātena kāyagatena visesabalena. Javagamanahetubhūtena vā kāyabalena. Tenāha ‘‘bāhā khipanto’’tiādi. Javena gacchanto hi bāhā khipati, sarīrato sedā muccanti. Nāgāpalokitavasenāti nāgassa apalokanamiva sakalakāyeneva parivattetvā apalokanavasena.
ಅನಾವರಣಞಾಣಸ್ಸಾತಿ ಅನಾವರಣಞಾಣಬಲೇನ ದಸ್ಸನಸ್ಸ। ಅನಾವರಣವಾರೋ ಪನ ಕಾಯೇ ಪತಿಟ್ಠಿತರೂಪದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಅನಾವರಣಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ। ಇನ್ದಖೀಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ನಗರದ್ವಾರೇ ಇನ್ದಖೀಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ಪಕತಿಇರಿಯಾಪಥೇನೇವಾತಿ ಓನಮನಾದಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಉಜುಕಗಮನಾದಿನಾ ಏವ। ಯದಿ ಏವಂ ಕೋಟ್ಠಕದ್ವಾರಗೇಹಪ್ಪವೇಸೇ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಲಿದ್ದಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೇನಾತಿ ನಿಪಜ್ಜನತ್ಥಂ ಕಾಯಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೇನ।
Anāvaraṇañāṇassāti anāvaraṇañāṇabalena dassanassa. Anāvaraṇavāro pana kāye patiṭṭhitarūpadassanampi anāvaraṇamevāti dassanatthaṃ vutto. Indakhīlato paṭṭhāyāti nagaradvāre indakhīlato paṭṭhāya. Pakatiiriyāpathenevāti onamanādiṃ akatvā ujukagamanādinā eva. Yadi evaṃ koṭṭhakadvāragehappavese kathanti āha ‘‘daliddamanussāna’’ntiādi. Parivattentenāti nipajjanatthaṃ kāyaṃ parivattentena.
ಹತ್ಥೇಹಿ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥೇಹಿ ಉಭೋಸು ಕಟಿಪ್ಪದೇಸೇಸು ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ಪತತಿ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನೇ ನಿಪಜ್ಜನವಸೇನ ಪತತಿ। ಓರಿಮಂ ಅಙ್ಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಮಾಭುಜಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟಿಕನಿಸಜ್ಜಾಯ ಉಪರಿಮಕಾಯಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇನ್ತೋಯೇವ ಭಾರೀಕರಣವಸೇನ ಓರಿಮಙ್ಗಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಘಂಸನ್ತೋತಿ ಆನಿಸದದೇಸೇನ ಆಸನಟ್ಠಾನಂ ಘಂಸನ್ತೋ। ಪಾರಿಮಙ್ಗನ್ತಿ ಸತ್ಥಿಭಾಗಸಮ್ಮದ್ದಂ ಆನಿಸದಪದೇಸಂ। ತಥೇವಾತಿ ಘಂಸನ್ತೋ ಏವ। ಓಲಮ್ಬಕಂ ಧಾರೇನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಓಲಮ್ಬಕಸುತ್ತಂ ಓತಾರೇನ್ತೋ ವಿಯ। ತೇನ ಉಜುಕಮೇವ ನಿಸೀದನಮಾಹ। ಸರೀರಸ್ಸ ಗರುಕಭಾವಹೇತೂನಂ ದೂರತೋ ಸಮುಪಾಯಿತಭಾವೇನ ಸಲ್ಲಹುಕಭಾವತೋ ತೂಲಪಿಚುಂ ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಯ।
Hatthehi gahetvāti ubhohi hatthehi ubhosu kaṭippadesesu pariggahetvā. Patati nisīdanaṭṭhāne nipajjanavasena patati. Orimaṃ aṅgaṃ nissāya nisinnoti pallaṅkamābhujitvā ukkuṭikanisajjāya uparimakāyaṃ heṭṭhimakāye patiṭṭhapentoyeva bhārīkaraṇavasena orimaṅgaṃ nissāya nisinno. Ghaṃsantoti ānisadadesena āsanaṭṭhānaṃ ghaṃsanto. Pārimaṅganti satthibhāgasammaddaṃ ānisadapadesaṃ. Tathevāti ghaṃsanto eva. Olambakaṃ dhārento viyāti olambakasuttaṃ otārento viya. Tena ujukameva nisīdanamāha. Sarīrassa garukabhāvahetūnaṃ dūrato samupāyitabhāvena sallahukabhāvato tūlapicuṃ ṭhapento viya.
ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾನಂ ಮಹಾನುಭಾವಗೇಹಪ್ಪವೇಸೇ ಸಿಯಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಖೋಭೋ, ದರಥವಸೇನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಪ್ಪನಂ, ಭಯವಸೇನ ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಪರಿತಸ್ಸನಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವತೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ನ ಛಮ್ಭತೀ’’ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೮೭) ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಛಮ್ಭತೀ’’ತಿಆದಿ।
Appesakkhānaṃ mahānubhāvagehappavese siyā chambhitattaṃ, cittakkhobho, darathavasena nānappakārakappanaṃ, bhayavasena taṇhāvasena paritassanaṃ, taṃ sabbaṃ bhagavato natthīti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘na chambhatī’’tiādi (ma. ni. 2.387) vuttanti āha ‘‘na chambhatī’’tiādi.
ಉದಕಂ ದೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಉದಕದಾನಂ, ಭಿಙ್ಕಾರಾದಿ ಉದಕಭಾಜನಂ। ಬದ್ಧಂ ಕತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥಗತಮತ್ತಿಕಂ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಅವತ್ತನ್ತಂ ಕತ್ವಾ। ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಕುಜ್ಜಿತ್ವಾ। ವಿಛಡ್ಡಯಮಾನೋ ಉದಕಸ್ಸ ವಿಕ್ಖಿಪನವಸೇನ ಛಡ್ಡಯಮಾನೋ।
Udakaṃ dīyati etenāti udakadānaṃ, bhiṅkārādi udakabhājanaṃ. Baddhaṃ katvāti hatthagatamattikaṃ viya attano vase avattantaṃ katvā. Parivattetvāti kujjitvā. Vichaḍḍayamāno udakassa vikkhipanavasena chaḍḍayamāno.
ತಥಾ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಬ್ಯಞ್ಜನಮತ್ತಾಯ ಏವ ಗಣ್ಹನ್ತೋ। ಭತ್ತಂ ವಾ ಅಮನಾಪನ್ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜನಾ। ಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಆಲೋಪಅತಿನಾಮನಂ, ಆಲೋಪೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನಅತಿನಾಮನನ್ತಿ ಇಮೇಸು ಪನ ದ್ವೀಸು ಪಠಮಮೇವ ಅಸಾರುಪ್ಪತಾಯ ಅನಿಟ್ಠಂ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬತ್ಥೇವಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಆಹರಿತಬ್ಬವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸುಪಣೀತಭಾವೇನ ರಸೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ಞಾಣೇನ ಪರಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ। ರಸಗೇಧೋ ಪನ ನತ್ಥಿ ಸೇತುಘಾತತ್ತಾ।
Tathā na gaṇhāti, byañjanamattāya eva gaṇhanto. Bhattaṃ vā amanāpanti ānetvā yojanā. Byañjanena ālopaatināmanaṃ, ālopena byañjanaatināmananti imesu pana dvīsu paṭhamameva asāruppatāya aniṭṭhaṃ vajjetabbanti pāḷiyaṃ paṭikkhittanti daṭṭhabbaṃ. Sabbatthevāti sabbasmiṃ āharitabbavatthusmiṃ supaṇītabhāvena raso pākaṭo hoti ñāṇena pariññātattā. Rasagedho pana natthi setughātattā.
ಅಸ್ಸಾತಿ ‘‘ನೇವ ದವಾಯಾ’’ತಿಆದಿಪದಸ್ಸ। ವುತ್ತಮೇತನ್ತಿ ‘‘ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬಾಸವಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩) ಸಂವಣ್ಣಯನ್ತೇನ ವುತ್ತಮೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ಏತ್ಥ ತಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೇ ವಿಸೇಸವಾದೋ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪರಮತ್ಥಮಞ್ಜೂಸಾಯ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಹಣಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಹತ್ಥೇನ ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಹಣಪದೇಸಂ। ವಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾತಿ ಪತ್ತೇ ಸಬ್ಬಂ ಆಮಿಸಗತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭತ್ತೇನ ವಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಕೇಲಾಯನವಸೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಪಮಾಣಂ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತಿ। ಚೀವರಭೋಗನ್ತರನ್ತಿ ಚೀವರಪಟಲನ್ತರಂ। ಉದರೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾತಿ ಉದರೇನೇವ ಸನ್ನಿರುಮ್ಭಿತ್ವಾ।
Assāti ‘‘neva davāyā’’tiādipadassa. Vuttametanti ‘‘visuddhimagge vinicchayo āgato’’ti sabbāsavasutte (ma. ni. 1.23) saṃvaṇṇayantena vuttametaṃ, tasmā na ettha taṃ vattabbanti adhippāyo, tasmā yo tasmiṃ tasmiṃ vinicchaye visesavādo icchitabbo. So paramatthamañjūsāya visuddhimaggavaṇṇanāya vuttanayeneva veditabbo. Pattassa gahaṇaṭṭhānanti hatthena pattassa gahaṇapadesaṃ. Vinivattitvāti patte sabbaṃ āmisagataṃ saddhiṃ bhattena vinivattitvā gacchati. Pamāṇātikkantanti kelāyanavasena atikkantapamāṇaṃ ārakkhaṃ ṭhapeti. Cīvarabhogantaranti cīvarapaṭalantaraṃ. Udarena akkamitvāti udareneva sannirumbhitvā.
ಅಪ್ಪತ್ತಕಾಲಂ ಅಭಿಮುಖಂ ನಾಮೇತಿ ಉಪನಾಮೇತೀತಿ ಅತಿನಾಮೇತಿ, ಪತ್ತಕಾಲಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತೋ ನಾಮೇತಿ ಅಪನೇತೀತಿ ಅತಿನಾಮೇತಿ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಜ್ಝಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ನ ಚ ಅನುಮೋದನಸ್ಸ ಕಾಲಮತಿನಾಮೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Appattakālaṃ abhimukhaṃ nāmeti upanāmetīti atināmeti, pattakālaṃ atikkāmento nāmeti apanetīti atināmeti. Ubhayampi ekajjhaṃ gahetvā pāḷiyaṃ ‘‘na ca anumodanassa kālamatināmetī’’ti vuttanti dassento ‘‘yo hī’’tiādimāha.
ವೇಗಗಮನೇನ ಪಟಿಸಂಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಧಾವಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಚ್ಚುಕ್ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ಉದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಕಡ್ಢಿತಪಾರುತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋ ಹಿ ಯಾವ ಹನುಕಟ್ಠಿತೋ…ಪೇ॰… ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಚ್ಚೋಕ್ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಕಡ್ಢಿತಪಾರುತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಾವ ಗೋಪ್ಫಕಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಉಭತೋ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ದಕ್ಖಿಣತೋ ವಾಮತೋತಿ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಥನನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಥನಂ।
Vegagamanena paṭisaṃmuñcitvā dhāvitvā gacchati. Accukkaṭṭhanti ativiya uddhaṃ katvā kaḍḍhitapārutaṃ. Tenāha ‘‘yo hi yāva hanukaṭṭhito…pe… hotī’’ti. Accokkaṭṭhanti ativiya heṭṭhā katvā kaḍḍhitapārutaṃ. Tenāha ‘‘yāva gopphakā otāretvā’’ti. Ubhato ukkhipitvāti dakkhiṇato vāmatoti ubhosu passesu uttarāsaṅgaṃ ukkhipitvā. Thananti dakkhiṇathanaṃ.
ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋತಿ ವಿಮುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸ್ಸಟ್ಠತ್ತಾಯೇವ ಚೇಸ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಅಮುತ್ತವಾದಿನೋ ವಚನಂ ಅವಿಸ್ಸಟ್ಠತಾಯ ನ ಸಿನಿಯ್ಹತಿ, ನ ಏವಂ ಮುತ್ತವಾದಿನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿನಿದ್ಧೋ’’ತಿ। ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋತಿ ಸುಪರಿಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಅಕ್ಖರತೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ವಿಞ್ಞಾತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಾಕಟೋ’’ತಿ। ವಿಞ್ಞಾಪನಿಯೋತಿ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬೋ। ಬ್ಯಞ್ಜನವಸೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಘೋಸಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಮಧುರೋತಿ ಪಿಯೋ ಪೇಮನೀಯೋ ಅಪಲಿಬುದ್ಧೋ। ಸವನಮರಹತಿ, ಸವನಸ್ಸ ಸೋತಸ್ಸ ಹಿತೋತಿ ವಾ ಸವನೀಯೋ। ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತೋತಿ ಸಹಿತೋ। ಭಗವತೋ ಹಿ ಸದ್ದೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಕತಾಸಞ್ಚಿತತ್ತಾ ಸಹಿತಾಕಾರೇನೇವ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛತಿ, ನ ಅಯೋಸಲಾಕಾಯ ಪಹಟಕಂಸಥಾಲಂ ವಿಯ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಿಸಾರೀ’’ತಿ। ಗಮ್ಭೀರೋತಿ ಯಥಾ ಗಮ್ಭೀರವತ್ಥುಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನೇನ ಞಾಣಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರಸಮಞ್ಞಾ, ಏವಂ ಗಮ್ಭೀರಟ್ಠಾನಸಮ್ಭವತೋ ಸದ್ದಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರಸಮಞ್ಞಾತಿ ಆಹ ‘‘ಗಮ್ಭೀರೋತಿ ಗಮ್ಭೀರಸಮುಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ । ನಿನ್ನಾದವಾತಿ ಸವಿಸೇಸಂ ನಿನ್ನಾದವಾ। ಸ್ವಾಯಂ ವಿಸೇಸೋ ಗಮ್ಭೀರಭಾವಸಿದ್ಧೋತಿ ಆಹ ‘‘ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾಯೇವ ಚೇಸ ನಿನ್ನಾದೀ’’ತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಚತುರಙ್ಗನಿಪ್ಫಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಕಾರಣಾ ಮಾ ನಸ್ಸೀತಿ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ವಿಯ ಸರಸ್ಸ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತತಾ ವುತ್ತಾ, ಧಮ್ಮತಾವಸೇನೇವ ಪನ ಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ತಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಸ್ಸ ತಥಾ ಅವಟ್ಠಿತತ್ತಾ।
Vissaṭṭhoti vimutto. Tenāha ‘‘vissaṭṭhattāyeva cesa viññeyyo’’ti. Yasmā amuttavādino vacanaṃ avissaṭṭhatāya na siniyhati, na evaṃ muttavādinoti āha ‘‘siniddho’’ti. Viññeyyoti suparibyattatāya akkharato ca byañjanato ca viññātuṃ sakkuṇeyyo. Tenāha ‘‘pākaṭo’’ti. Viññāpaniyoti vijānitabbo. Byañjanavaseneva cettha viññeyyatā veditabbā ghosassa adhippetattā. Madhuroti piyo pemanīyo apalibuddho. Savanamarahati, savanassa sotassa hitoti vā savanīyo. Sampiṇḍitoti sahito. Bhagavato hi saddo uppattiṭṭhānakatāsañcitattā sahitākāreneva āpāthamāgacchati, na ayosalākāya pahaṭakaṃsathālaṃ viya vippakiṇṇo. Tenāha ‘‘avisārī’’ti. Gambhīroti yathā gambhīravatthuparicchindanena ñāṇassa gambhīrasamaññā, evaṃ gambhīraṭṭhānasambhavato saddassa gambhīrasamaññāti āha ‘‘gambhīroti gambhīrasamuṭṭhito’’ti . Ninnādavāti savisesaṃ ninnādavā. Svāyaṃ viseso gambhīrabhāvasiddhoti āha ‘‘gambhīrattāyeva cesa ninnādī’’ti. Evamettha cattāri aṅgāni caturaṅganipphādīni veditabbāni. Akāraṇā mā nassīti buddhānubhāvena viya sarassa parisapariyantatā vuttā, dhammatāvaseneva pana sā veditabbā tassa mūlakāraṇassa tathā avaṭṭhitattā.
ಪಚ್ಚೋಸಕ್ಕಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ। ಸಮುಸ್ಸಿತಕಞ್ಚನಪಬ್ಬತಂ ವಿಯ ಉಪರಿ ಇನ್ದನೀಲರತನವಿತತಸಿಖಂ ವಿಜ್ಜುಲ್ಲತಾಭೂಸಿತಂ। ಮಹಾಪಥವೀಆದಯೋ ಸತ್ಥುಗುಣಪಟಿಭಾಗತಾಯ ನಿದಸ್ಸನಂ, ಕೇವಲಂ ಮಹನ್ತತಾಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯ ನಿದಸ್ಸಿತಾ।
Paccosakkitvāti paṭinivattitvā. Samussitakañcanapabbataṃ viya upari indanīlaratanavitatasikhaṃ vijjullatābhūsitaṃ. Mahāpathavīādayo satthuguṇapaṭibhāgatāya nidassanaṃ, kevalaṃ mahantatāmattaṃ upādāya nidassitā.
೩೯೦. ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತೋತಿ ಅನಾರೋಚಿತೋ। ಆಗಮನವಸೇನ ಚೇತ್ಥ ಪಟಿಸಂವೇದಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಿಞ್ಞಾತಆಗಮನೋ’’ತಿ। ಉಗ್ಗತಭಾವನ್ತಿ ಕುಲಭೋಗವಿಜ್ಜಾದೀಹಿ ಉಳಾರಭಾವಂ। ಅನುದ್ದಯಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಕಾರುಣಿಕಾ।
390.Appaṭisaṃviditoti anārocito. Āgamanavasena cettha paṭisaṃveditanti āha ‘‘aviññātaāgamano’’ti. Uggatabhāvanti kulabhogavijjādīhi uḷārabhāvaṃ. Anuddayasampannāti kāruṇikā.
೩೯೧. ಸಹಸಾವ ಓಕಾಸಕರಣೇನ ಉಚ್ಚಕುಲೀನತಾ ದೀಪಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವೇಗೇನ ಉಟ್ಠಾಯ ದ್ವಿಧಾ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ।
391. Sahasāva okāsakaraṇena uccakulīnatā dīpitā hotīti āha ‘‘vegena uṭṭhāya dvidhā bhijjitvā’’tiādi.
ನಾರಿಸಮಾನನಾಮನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಅತ್ಥಜೋತಕನಾಮಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿ। ಅವ್ಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಕಥೇತಬ್ಬಾ।
Nārisamānanāmanti itthiatthajotakanāmaṃ. Tenāha ‘‘itthiliṅga’’nti. Avhātabbāti kathetabbā.
೩೯೪. ಏಕನೀಹಾರೇನೇವ ಅಟ್ಠ ಪಞ್ಹೇ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ। ‘‘ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ…ಪೇ॰… ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಸ್ಸ ವಿದಿತಕಾರಣಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸೋ ಪಾಕಟೋ’’ತಿ। ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ ಕಥಿತಂ ತಸ್ಸ ಪರಿಭಣ್ಡಞಾಣಭಾವತೋ ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗಞಾಣಸ್ಸ। ‘‘ಜಾತಿಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ, ಅಭಿಞ್ಞಾ ವೋಸಿತೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮುನೀತಿ ಅಸೇಕ್ಖಮುನಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಞಾಣಮೋನೇಯ್ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ।
394. Ekanīhāreneva aṭṭha pañhe byākaronto. ‘‘Pubbenivāsaṃ…pe… pavuccatī’’ti iminā pubbenivāsassa viditakāraṇaṃ vuttanti āha ‘‘tassa pubbenivāso pākaṭo’’ti. Dibbacakkhuñāṇaṃ kathitaṃ tassa paribhaṇḍañāṇabhāvato yathākammūpagañāṇassa. ‘‘Jātikkhayaṃ patto, abhiññā vosito’’ti ca vuttattā munīti asekkhamuni idhādhippetoti āha ‘‘arahattañāṇamoneyyena samannāgato’’ti.
ಕಿಲೇಸರಾಗೇಹಿ ಕಿಲೇಸವಿವಣ್ಣತಾಹಿ। ಜಾತಿಕ್ಖಯಪ್ಪತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅಥೋ ಜಾತಿಕ್ಖಯಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾತಿ ಅಭಿವಿಸಿಟ್ಠತಾಯ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಞತ್ವಾ। ಇದಾನಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಭಾವನಾಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪಾರಗಮನೇನ ಪಾರಗೂತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾರಗೂತಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮಾನಂ ಜಾನನವಸೇನ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ। ತಾದಿಸೋತಿ ಯಾದಿಸೋ ‘‘ಪಾರಗೂ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ ಪದದ್ವಯೇನ ವುತ್ತೋ, ತಾದಿಸೋ। ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಪಜಾನನಾದೀಹಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಛಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ।
Kilesarāgehi kilesavivaṇṇatāhi. Jātikkhayappattattā ‘‘atho jātikkhayaṃ patto’’ti vuttattā. Abhijānitvāti abhivisiṭṭhatāya aggamaggapaññāya ñatvā. Idāni paṭisambhidāyaṃ āgatanayena pariññāpahānabhāvanāsacchikiriyāsamāpattīnaṃ pāragamanena pāragūti ayamettha atthoti dassetuṃ ‘‘pāragūti vā’’tiādi vuttaṃ. Abhiññeyyadhammānaṃ jānanavasena abhiññāpāragū. Tādisoti yādiso ‘‘pāragū sabbadhammāna’’nti padadvayena vutto, tādiso. Chahi ākārehīti pajānanādīhi yathāvuttehi chahi ākārehi.
ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಏವ ಪುಚ್ಛಾಗಾಥಾ ದ್ವೇ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾಗಾಥಾ, ಪುಚ್ಛಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪನ ಅಸಙ್ಕರತೋ ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಂ ನಿದ್ಧಾರೇತುಂ ಕಿಂ ಪನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವೇದೇಹಿ ಗತತ್ತಾತಿ ವೇದೇಹಿ ಮಗ್ಗಞಾಣೇಹಿ ಪಾರಙ್ಗತತ್ತಾ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸನ್ತಿಆದೀಹಿ ವಿಜ್ಜಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಬೋಧಿತತ್ತಾ। ಪಾಪಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಛತ್ತಿಂಸಪಾಪಧಮ್ಮಾನಂ ಸೋತ್ಥಾನಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಾಪನೇನ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಸೋಧಿತತ್ತಾ।
Kāmañcettha dve eva pucchāgāthā dve ca vissajjanāgāthā, pucchāpaṭipāṭiyā pana asaṅkarato ca vissajjanaṃ pavattati, taṃ niddhāretuṃ kiṃ panātiādi vuttaṃ. Vedehi gatattāti vedehi maggañāṇehi pāraṅgatattā. Pubbenivāsantiādīhi vijjānaṃ atthitāya bodhitattā. Pāpadhammānanti chattiṃsapāpadhammānaṃ sotthānaṃ maggaṃ pāpanena nissesato sodhitattā.
೩೯೫. ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಉಕ್ಕಂಸಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇನ। ತಸ್ಸ ಅನುರೂಪಧಮ್ಮಭಾವತೋ ಅನುಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಫಲಧಮ್ಮಾ। ಯೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ತಥಾಗತಂ ಧಮ್ಮಾಧಿಕರಣಂ ವಿಹೇಠೇತಿ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ಚ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞತಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೋಧನತ್ಥಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನೇಕವಾರಂ ಕಥಾಪೇತಿ, ಸೋ ಏತ್ತಾವತಾ ಧಮ್ಮಾಧಿಕರಣಂ ತಥಾಗತಂ ವಿಹೇಠೇತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ನ ಹಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪರಿಸ್ಸಮೋ ಅತ್ಥಿ, ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಮಹಾಸುದಸ್ಸನಸುತ್ತಾದೀಹಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೧ ಆದಯೋ) ದೀಪೇತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ – ‘‘ಸಚ್ಚಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವುತ್ತಮೇವ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ನ ಚ ಮಂ ಧಮ್ಮಾಧಿಕರಣಂ ವಿಹೇಸೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಪರಕಾಲೇ ಚೇತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ, ತಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದೇಸನಾಯ ಅರಹತ್ತೇನೇವ ಕೂಟಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ।
395.Dhammonāma arahattamaggo kusaladhammesu ukkaṃsapāramippattiyā ukkaṭṭhaniddesena. Tassa anurūpadhammabhāvato anudhammo nāma heṭṭhimamaggaphaladhammā. Yo satthu santike dhammaṃ sutvā yathānusiṭṭhaṃ na paṭipajjati, so tathāgataṃ dhammādhikaraṇaṃ viheṭheti nāma. Yo pana paṭipajjanto ca dandhābhiññatāya kammaṭṭhānasodhanatthaṃ antarantarā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā anekavāraṃ kathāpeti, so ettāvatā dhammādhikaraṇaṃ tathāgataṃ viheṭhetīti na vattabbo. Na hi bhagavato dhammadesanāya parissamo atthi, ayañca attho mahāsudassanasuttādīhi (dī. ni. 2.241 ādayo) dīpetabbo, tasmā – ‘‘saccadhammassa anudhamma’’nti vattabbe vuttameva byatirekamukhena vibhāvetuṃ ‘‘na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tattha parinibbāyīti parakāle cettha parinibbānampi saṅgayhati, taṃ pana imasmiṃ gahitameva hotīti āha ‘‘desanāya arahatteneva kūṭaṃ gahita’’nti.
ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Brahmāyusuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧. ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತಂ • 1. Brahmāyusuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ಬ್ರಹ್ಮಾಯುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Brahmāyusuttavaṇṇanā
