Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ੫. ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਗ੍ਗੋ

    5. Brāhmaṇavaggo

    ੧. ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    1. Brahmāyusuttavaṇṇanā

    ੩੮੩. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਮਹਤਾਤਿ ਗੁਣਮਹਤ੍ਤੇਨਪਿ ਮਹਤਾ, ਸਙ੍ਖ੍ਯਾਮਹਤ੍ਤੇਨਪਿ। ਸੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਗੁਣੇਹਿਪਿ ਮਹਾ ਅਹੋਸਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ, ਸਙ੍ਖ੍ਯਾਯਪਿ ਮਹਾ ਪਞ੍ਚਸਤਸਙ੍ਖ੍ਯਤ੍ਤਾ। ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਙ੍ਘੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ, ਦਿਟ੍ਠਿਸੀਲਸਾਮਞ੍ਞਸਙ੍ਘਾਤਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਮਣਗਣੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਏਕਤੋ। ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹੀਤਿ ਪਞ੍ਚ ਮਤ੍ਤਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ। ਮਤ੍ਤਾਤਿ ਪਮਾਣਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਤਿ ਪਮਾਣਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਤਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ। ਤੇਹਿ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ।

    383.Evaṃme sutanti brahmāyusuttaṃ. Tattha mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti mahatāti guṇamahattenapi mahatā, saṅkhyāmahattenapi. So hi bhikkhusaṅghe guṇehipi mahā ahosi appicchatādiguṇasamannāgatattā, saṅkhyāyapi mahā pañcasatasaṅkhyattā. Bhikkhūnaṃ saṅghena bhikkhusaṅghena, diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātasaṅkhātena samaṇagaṇenāti attho. Saddhinti ekato. Pañcamattehi bhikkhusatehīti pañca mattā etesanti pañcamattāni. Mattāti pamāṇaṃ vuccati, tasmā yathā bhojane mattaññūti vutte bhojane mattaṃ jānāti pamāṇaṃ jānātīti attho hoti, evamidhāpi tesaṃ bhikkhusatānaṃ pañcamattā pañcapamāṇanti evamattho daṭṭhabbo. Bhikkhūnaṃ satāni bhikkhusatāni. Tehi pañcamattehi bhikkhusatehi.

    વੀਸવਸ੍ਸਸਤਿਕੋਤਿ વੀਸਾਧਿਕવਸ੍ਸਸਤਿਕੋ। ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਰੁવੇਦਯਜੁવੇਦਸਾਮવੇਦਾਨਂ। ਓਟ੍ਠਪਹਤਕਰਣવਸੇਨ ਪਾਰਂ ਗਤੋਤਿ ਪਾਰਗੂ। ਸਹ ਨਿਘਣ੍ਡੁਨਾ ਚ ਕੇਟੁਭੇਨ ਚ ਸਨਿਘਣ੍ਡੁਕੇਟੁਭਾਨਂ, ਨਿਘਣ੍ਡੂਤਿ ਨਾਮਨਿਘਣ੍ਟੁਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ વੇવਚਨਪ੍ਪਕਾਸਕਂ ਸਤ੍ਥਂ। ਕੇਟੁਭਨ੍ਤਿ ਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪવਿਕਪ੍ਪੋ ਕવੀਨਂ ਉਪਕਾਰਾਯ ਸਤ੍ਥਂ। ਸਹ ਅਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਸਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦਾਨਂ। ਅਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾ ਚ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਚ। ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾਨਨ੍ਤਿ ਆਥਬ੍ਬਣવੇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਇਤਿਹ ਆਸ ਇਤਿਹ ਆਸਾ’’ਤਿ ਈਦਿਸવਚਨਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਰਾਣਕਥਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਇਤਿਹਾਸੋ ਪਞ੍ਚਮੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾ, ਤੇਸਂ ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾਨਂ। ਪਦਞ੍ਚ ਤਦવਸੇਸਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਧੀਯਤਿ ਪવੇਦੇਤਿ ਚਾਤਿ ਪਦਕੋ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ। ਲੋਕਾਯਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ વਿਤਣ੍ਡવਾਦਸਤ੍ਥਂ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਲਕ੍ਖਣਦੀਪਕਂ ਦ੍વਾਦਸਸਹਸ੍ਸਗਨ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਤ੍ਥਂ, ਯਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਗਾਥਾਪਰਿਮਾਣਾਯ ਬੁਦ੍ਧਮਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਅਹੇਸੁਂ, ਯੇਸਂ વਸੇਨ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਅਸੀਤਿਮਹਾਸਾવਕਾ, ਬੁਦ੍ਧਮਾਤਾ, ਬੁਦ੍ਧਪਿਤਾ, ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਯਿਕਾ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ ਞਾਯਤਿ। ਅਨવਯੋਤਿ ਇਮੇਸੁ ਲੋਕਾਯਤਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਅਨੂਨੋ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ, ਅવਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅવਯੋ ਨਾਮ ਯੋ ਤਾਨਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਗਨ੍ਥਤੋ ਚ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋਤਿਆਦੀਸੁ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਸਾਲੇਯ੍ਯਕਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩੯ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਮੇવ।

    Vīsavassasatikoti vīsādhikavassasatiko. Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedānaṃ. Oṭṭhapahatakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū. Saha nighaṇḍunā ca keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhānaṃ, nighaṇḍūti nāmanighaṇṭurukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ satthaṃ. Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārāya satthaṃ. Saha akkharappabhedena sakkharappabhedānaṃ. Akkharappabhedoti sikkhā ca nirutti ca. Itihāsapañcamānanti āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti īdisavacanappaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tesaṃ itihāsapañcamānaṃ. Padañca tadavasesañca byākaraṇaṃ adhīyati pavedeti cāti padako veyyākaraṇo. Lokāyataṃ vuccati vitaṇḍavādasatthaṃ. Mahāpurisalakkhaṇanti mahāpurisānaṃ buddhādīnaṃ lakkhaṇadīpakaṃ dvādasasahassaganthappamāṇaṃ satthaṃ, yattha soḷasasahassagāthāparimāṇāya buddhamantā nāma ahesuṃ, yesaṃ vasena ‘‘iminā lakkhaṇena samannāgatā buddhā nāma honti, iminā paccekabuddhā nāma honti, iminā dve aggasāvakā, asītimahāsāvakā, buddhamātā, buddhapitā, aggupaṭṭhāko, aggupaṭṭhāyikā, rājā cakkavattī’’ti ayaṃ viseso ñāyati. Anavayoti imesu lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anūno paripūrakārī, avayo na hotīti vuttaṃ hoti. Avayo nāma yo tāni atthato ca ganthato ca sandhāretuṃ na sakkoti. Assosi khotiādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sāleyyakasutte (ma. ni. 1.439 ādayo) vuttameva.

    ੩੮੪. ਅਯਂ ਤਾਤਾਤਿ ਅਯਂ ਮਹਲ੍ਲਕਤਾਯ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ। ਅਪਿਚ ਏਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ‘ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਉਗ੍ਗਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਬਹੂ ਜਨਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਮੇ ਅਨੁਸ੍ਸવਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਚ੍ਚਞ੍ਹਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਕ੍ਕਮਨਮ੍ਪਿ ਗਰੁ ਹੋਤਿ, ਅਨਤ੍ਥੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਮਮ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ‘ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਨੋ વਾ’ਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਤਾਤਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਂ ਭવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਭવਤੋ। ਤਥਾ ਸਨ੍ਤਂਯੇવਾਤਿ ਤਥਾ ਸਤੋਯੇવ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਾਖ੍ਯਾਨਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾਹਂ, ਭੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਥਂ ਪਨਾਹਂ, ਭੋ, ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਸਕ੍ਕਾ ਸੋ ਞਾਤੁਂ, ਤਥਾ ਮੇ ਆਚਿਕ੍ਖਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾਤਿ વਾ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ। ਕਥਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਆਕਾਰਪੁਚ੍ਛਾ, ਕੇਨਾਕਾਰੇਨਾਹਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    384.Ayaṃ tātāti ayaṃ mahallakatāya gantuṃ asakkonto māṇavaṃ āmantetvā evamāha. Apica esa brāhmaṇo cintesi ‘‘imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho ahaṃ buddho’ti uggatassa nāmaṃ gahetvā bahū janā vicaranti, tasmā na me anussavamatteneva upasaṅkamituṃ yuttaṃ. Ekaccañhi upasaṅkamantassa apakkamanampi garu hoti, anatthopi uppajjati. Yaṃnūnāhaṃ mama antevāsikaṃ pesetvā ‘buddho vā no vā’ti jānitvā upasaṅkameyya’’nti tasmā māṇavaṃ āmantetvā ‘‘ayaṃ tātā’’tiādimāha. Taṃ bhavantanti tassa bhavato. Tathā santaṃyevāti tathā satoyeva. Idañhi itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ. Yathākathaṃ panāhaṃ, bhoti ettha kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi, yathā sakkā so ñātuṃ, tathā me ācikkhāti attho. Yathāti vā nipātamattamevetaṃ. Kathanti ayaṃ ākārapucchā, kenākārenāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmīti attho.

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕਿਰ ਨਂ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ – ‘‘ਕਿਂ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ, ਪਥવਿਯਂ ਠਿਤੋ ਪਥવਿਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਿਯ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਓਭਾਸੇ ਠਿਤੋ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਿਯ વਦਸੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਜਾਨਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਗਤਾਨਿ ਖੋ ਤਾਤਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਮਨ੍ਤੇਸੂਤਿ વੇਦੇਸੁ। ਤਥਾਗਤੋ ਕਿਰ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾ ਦੇવਾ વੇਦੇਸੁ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਮਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਏਤੇ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવੇਸੇਨ વੇਦੇ વਾਚੇਨ੍ਤਿ ‘‘ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ ਸਤ੍ਤਾ ਤਥਾਗਤਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ વੇਦੇਸੁ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਪਨ ਤਥਾਗਤੇ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਏਤਰਹਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸਾਤਿ ਪਣਿਧਿਸਮਾਦਾਨਞਾਣਕਰੁਣਾਦਿਗੁਣਮਹਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ। ਦ੍વੇਯੇવ ਗਤਿਯੋਤਿ ਦ੍વੇ ਏવ ਨਿਟ੍ਠਾ । ਕਾਮਞ੍ਚਾਯਂ ਗਤਿਸਦ੍ਦੋ – ‘‘ਪਞ੍ਚ ਖੋ ਇਮਾ , ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਗਤਿਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੩) ਭવਭੇਦੇ વਤ੍ਤਤਿ, ‘‘ਗਤਿ ਮਿਗਾਨਂ ਪવਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਰਿ॰ ੩੩੯) ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨੇ, ‘‘ਏવਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਗਤਿਮਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੧) ਪਞ੍ਞਾਯ, ‘‘ਗਤਿਗਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਸਟਭਾવੇ, ਇਧ ਪਨ ਨਿਟ੍ਠਾਯਂ વਤ੍ਤਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਤੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਜਾਤਿਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪਨ ਤਾਨਿਯੇવ ਤਾਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਯੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਸਚੇ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤੀਤਿ ਯਦਿ ਅਗਾਰੇ વਸਤਿ, ਰਾਜਾ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ। ਚਤੂਹਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੂਹਿ ਚ ਲੋਕਂ ਰਞ੍ਜਨਤੋ ਰਾਜਾ। ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ વਤ੍ਤੇਤਿ, ਚਤੂਹਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਚਕ੍ਕੇਹਿ વਤ੍ਤੇਤਿ, ਤੇਹਿ ਚ ਪਰਂ વਤ੍ਤੇਤਿ, ਪਰਹਿਤਾਯ ਚ ਇਰਿਯਾਪਥਚਕ੍ਕਾਨਂ વਤ੍ਤੋ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਰਾਜਾਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿ વਿਸੇਸਨਂ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਚਰਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ, ਞਾਯੇਨ ਸਮੇਨ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਜਾਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ। ਪਰਹਿਤਧਮ੍ਮਕਰਣੇਨ વਾ ਧਮ੍ਮਿਕੋ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਧਮ੍ਮਕਰਣੇਨ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ। ਚਤੁਰਨ੍ਤਾਯ ਇਸ੍ਸਰੋਤਿ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤੋ, ਚਤੁਸਮੁਦ੍ਦਨ੍ਤਾਯ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਦੀਪਭੂਸਿਤਾਯ ਚ ਪਥવਿਯਾ ਇਸ੍ਸਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕੋਪਾਦਿਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬਰਾਜਾਨੋ વਿਜੇਸੀਤਿ વਿਜਿਤਾવੀ। ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਜਨਪਦੇ ਥਾવਰਭਾવਂ ਧੁવਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਚਾਲੇਤੁਂ, ਜਨਪਦੋ વਾ ਤਮ੍ਹਿ ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਨੁਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਸਕਮ੍ਮਨਿਰਤੋ ਅਚਲੋ ਅਸਮ੍ਪવੇਧੀਤਿ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਕਤਮਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਕ੍ਕਰਤਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚ ਤਂ ਰਤਿਜਨਨਤ੍ਥੇਨ ਰਤਨਞ੍ਚਾਤਿ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ।

    Evaṃ vutte kira naṃ upajjhāyo – ‘‘kiṃ tvaṃ, tāta, pathaviyaṃ ṭhito pathaviṃ na passāmīti viya candimasūriyānaṃ obhāse ṭhito candimasūriye na passāmīti viya vadasī’’tiādīni vatvā jānanākāraṃ dassento āgatāni kho tātātiādimāha. Tattha mantesūti vedesu. Tathāgato kira uppajjissatīti paṭikacceva suddhāvāsā devā vedesu lakkhaṇāni pakkhipitvā ‘‘buddhamantā nāma ete’’ti brāhmaṇavesena vede vācenti ‘‘tadanusārena mahesakkhā sattā tathāgataṃ jānissantī’’ti. Tena pubbe vedesu mahāpurisalakkhaṇāni āgacchanti. Parinibbute pana tathāgate anukkamena antaradhāyanti, tena etarahi natthi. Mahāpurisassāti paṇidhisamādānañāṇakaruṇādiguṇamahato purisassa. Dveyeva gatiyoti dve eva niṭṭhā . Kāmañcāyaṃ gatisaddo – ‘‘pañca kho imā , sāriputta, gatiyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.153) bhavabhede vattati, ‘‘gati migānaṃ pavana’’ntiādīsu (pari. 339) nivāsaṭṭhāne, ‘‘evaṃ adhimattagatimanto’’tiādīsu (ma. ni. 1.161) paññāya, ‘‘gatigata’’ntiādīsu visaṭabhāve, idha pana niṭṭhāyaṃ vattatīti veditabbo. Tattha kiñcāpi yehi samannāgato rājā hoti, na teheva buddho hoti, jātisāmaññato pana tāniyeva tānīti vuccanti. Tena vuttaṃ – ‘‘yehi samannāgatassā’’ti. Sace agāraṃ ajjhāvasatīti yadi agāre vasati, rājā hoti cakkavattī. Catūhi acchariyadhammehi saṅgahavatthūhi ca lokaṃ rañjanato rājā. Cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca paraṃ vatteti, parahitāya ca iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Ettha ca rājāti sāmaññaṃ, cakkavattīti visesanaṃ. Dhammena caratīti dhammiko, ñāyena samena vattatīti attho. Dhammena rajjaṃ labhitvā rājā jātoti dhammarājā. Parahitadhammakaraṇena vā dhammiko, attahitadhammakaraṇena dhammarājā. Caturantāya issaroti cāturanto, catusamuddantāya catubbidhadīpabhūsitāya ca pathaviyā issaroti attho. Ajjhattaṃ kopādipaccatthike bahiddhā ca sabbarājāno vijesīti vijitāvī. Janapadatthāvariyappattoti janapade thāvarabhāvaṃ dhuvabhāvaṃ patto, na sakkā kenaci cāletuṃ, janapado vā tamhi thāvariyappatto anussukko sakammanirato acalo asampavedhīti janapadatthāvariyappatto. Seyyathidanti nipāto, tassa tāni katamānīti attho. Cakkaratanantiādīsu cakkañca taṃ ratijananatthena ratanañcāti cakkaratanaṃ. Eseva nayo sabbattha.

    ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਰਤਨੇਸੁ ਅਯਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨੇਨ ਅਜਿਤਂ ਜਿਨਾਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਰਤਨੇਹਿ વਿਜਿਤੇ ਯਥਾਸੁਖਂ ਅਨੁવਿਚਰਤਿ, ਪਰਿਣਾਯਕਰਤਨੇਨ વਿਜਿਤਮਨੁਰਕ੍ਖਤਿ, ਸੇਸੇਹਿ ਉਪਭੋਗਸੁਖਮਨੁਭવਤਿ। ਪਠਮੇਨ ਚਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਹਸਤ੍ਤਿਯੋਗੋ, ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਗਹਪਤਿਰਤਨੇਹਿ ਪਭੁਸਤ੍ਤਿਯੋਗੋ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਮਨ੍ਤਸਤ੍ਤਿਯੋਗੋ ਸੁਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਮਣਿਰਤਨੇਹਿ ਤਿવਿਧਸਤ੍ਤਿਯੋਗਫਲਂ। ਸੋ ਇਤ੍ਥਿਮਣਿਰਤਨੇਹਿ ਭੋਗਸੁਖਮਨੁਭવਤਿ, ਸੇਸੇਹਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯਸੁਖਂ। વਿਸੇਸਤੋ ਚਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਦੋਸਕੁਸਲਮੂਲਜਨਿਤਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਾਨਿ ਅਲੋਭਕੁਸਲਮੂਲਜਨਿਤਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨ, ਪਚ੍ਛਿਮਮੇਕਂ ਅਮੋਹਕੁਸਲਮੂਲਜਨਿਤਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ਰਤਨਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੨੨-੨੨੩) ਉਪਦੇਸਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚ ਬਾਲਪਣ੍ਡਿਤਸੁਤ੍ਤੇਪਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੫੫) ਇਮੇਸਂ ਰਤਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਣ੍ਣਨਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ।

    Imesu pana ratanesu ayaṃ cakkavattirājā cakkaratanena ajitaṃ jināti, hatthiassaratanehi vijite yathāsukhaṃ anuvicarati, pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati, sesehi upabhogasukhamanubhavati. Paṭhamena cassa ussāhasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo, pacchimena mantasattiyogo suparipuṇṇo hoti, itthimaṇiratanehi tividhasattiyogaphalaṃ. So itthimaṇiratanehi bhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukhaṃ. Visesato cassa purimāni tīṇi adosakusalamūlajanitakammānubhāvena sampajjanti, majjhimāni alobhakusalamūlajanitakammānubhāvena, pacchimamekaṃ amohakusalamūlajanitakammānubhāvenāti veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana bojjhaṅgasaṃyutte ratanasuttassa (saṃ. ni. 5.222-223) upadesato gahetabbo. Apica bālapaṇḍitasuttepi (ma. ni. 3.255) imesaṃ ratanānaṃ uppattikkamena saddhiṃ vaṇṇanā āgamissati.

    ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਸਹਸ੍ਸਂ। ਸੂਰਾਤਿ ਅਭੀਰੁਕਜਾਤਿਕਾ। વੀਰਙ੍ਗਰੂਪਾਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸਦਿਸਕਾਯਾ, ਏવਂ ਤਾવ ਏਕੇ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਭਾવੋ – વੀਰਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਸੂਰਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। વੀਰਾਨਂ ਅਙ੍ਗਂ વੀਰਙ੍ਗਂ, વੀਰਕਾਰਣਂ વੀਰਿਯਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વੀਰਙ੍ਗਂ ਰੂਪਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ વੀਰਙ੍ਗਰੂਪਾ, વੀਰਿਯਮਯਸਰੀਰਾ વਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਰਸੇਨਪ੍ਪਮਦ੍ਦਨਾਤਿ ਸਚੇ ਪਟਿਮੁਖਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਪਰਸੇਨਾ, ਤਂ ਮਦ੍ਦਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ‘‘ਪਾਣੋ ਨ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਞ੍ਚਸੀਲਧਮ੍ਮੇਨ।

    Parosahassanti atirekasahassaṃ. Sūrāti abhīrukajātikā. Vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā, evaṃ tāva eke vaṇṇayanti, ayaṃ panettha sabhāvo – vīrāti uttamasūrā vuccanti. Vīrānaṃ aṅgaṃ vīraṅgaṃ, vīrakāraṇaṃ vīriyanti vuttaṃ hoti. Vīraṅgaṃ rūpaṃ etesanti vīraṅgarūpā, vīriyamayasarīrā viyāti vuttaṃ hoti. Parasenappamaddanāti sace paṭimukhaṃ tiṭṭheyya parasenā, taṃ maddituṃ samatthāti adhippāyo. Dhammenāti ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā pañcasīladhammena.

    ਅਰਹਂ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਅવਿਜ੍ਜਾਦੁਚ੍ਚਰਿਤਛਦਨੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸਨ੍ਧਕਾਰਲੋਕੇ ਤਂ ਛਦਨਂ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਞ੍ਜਾਤਾਲੋਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤੋਤਿ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇਨ ਪਦੇਨ ਪੂਜਾਰਹਤਾ, ਦੁਤਿਯੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਹੇਤੁ ਯਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਤਤਿਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਹੇਤੁਭੂਤਾ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਥ વਾ વਿવਟ੍ਟੋ ਚ વਿਚ੍ਛਦੋ ਚਾਤਿ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦੋ, વਟ੍ਟਰਹਿਤੋ ਛਦਨਰਹਿਤੋ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਅਰਹਂ વਟ੍ਟਾਭਾવੇਨ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਛਦਨਾਭਾવੇਨਾਤਿ ਏવਂ ਪੁਰਿਮਪਦਦ੍વਯਸ੍ਸੇવ ਹੇਤੁਦ੍વਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦੁਤਿਯવੇਸਾਰਜ੍ਜੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਸਿਦ੍ਧਿ, ਪਠਮੇਨ ਦੁਤਿਯਸਿਦ੍ਧਿ, ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥੇਹਿ ਤਤਿਯਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤਿ। ਪੁਰਿਮਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਂ, ਤਤਿਯਂ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤ੍વਂ ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤਾਤਿ ਇਮਿਨਾਸ੍ਸ ਸੂਰਭਾવਂ ਜਨੇਤਿ।

    Arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchadoti ettha rāgadosamohamānadiṭṭhiavijjāduccaritachadanehi sattahi paṭicchanne kilesandhakāraloke taṃ chadanaṃ vivaṭṭetvā samantato sañjātāloko hutvā ṭhitoti vivaṭṭacchado. Tattha paṭhamena padena pūjārahatā, dutiyena tassā hetu yasmā sammāsambuddhoti, tatiyena buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttāti veditabbā. Atha vā vivaṭṭo ca vicchado cāti vivaṭṭacchado, vaṭṭarahito chadanarahito cāti vuttaṃ hoti. Tena arahaṃ vaṭṭābhāvena, sammāsambuddho chadanābhāvenāti evaṃ purimapadadvayasseva hetudvayaṃ vuttaṃ hoti. Dutiyavesārajjena cettha purimasiddhi, paṭhamena dutiyasiddhi, tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimañca dhammacakkhuṃ, dutiyaṃ buddhacakkhuṃ, tatiyaṃ samantacakkhuṃ sādhetītipi veditabbaṃ. Tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetāti imināssa sūrabhāvaṃ janeti.

    ੩੮੫. ਸੋਪਿ ਤਾਯ ਆਚਰਿਯਕਥਾਯ ਲਕ੍ਖਣੇਸੁ વਿਗਤਸਮ੍ਮੋਹੋ ਏਕੋਭਾਸਜਾਤੋ વਿਯ ਬੁਦ੍ਧਮਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਏવਂ, ਭੋਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ, ਭੋ, ਮਂ ਤ੍વਂ વਦਸਿ, ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਸਮਨ੍ਨੇਸੀਤਿ ਗવੇਸਿ, ਏਕਂ ਦ੍વੇਤਿ વਾ ਗਣਯਨ੍ਤੋ ਸਮਾਨਯਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋਤਿ ਕਥਂ ਅਦ੍ਦਸ? ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਕੋਚਿ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਠਿਤਾਨਂ ਪਨ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਲਕ੍ਖਣਪਰਿਯੇਸਨਤ੍ਥਂ ਆਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વਾ ਚਙ੍ਕਮਂ વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਲਕ੍ਖਣਦਸ੍ਸਨਾਨੁਰੂਪੇ ਇਰਿਯਾਪਥੇ વਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ ਅਦ੍ਦਸ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਾਤਿ ਪਾਯੇਨ, ਬਹੁਕਾਨਿ ਅਦ੍ਦਸ, ਅਪ੍ਪਾਨਿ ਨ ਅਦ੍ਦਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋ ਯਾਨਿ ਨ ਅਦ੍ਦਸ, ਤੇਸਂ ਦੀਪਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વੇਤਿ। ਕਙ੍ਖਤੀਤਿ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਤੀਤਿ ਤਤੋ ਤਤੋ ਤਾਨਿ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਕਿਚ੍ਛਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਦਟ੍ਠੁਂ। ਨਾਧਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਾਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨ ਸਮ੍ਪਸੀਦਤੀਤਿ ਤਤੋ ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਲਕ੍ਖਣੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਭਗવਤਿ ਪਸਾਦਂ ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਙ੍ਖਾਯ વਾ ਦੁਬ੍ਬਲਾ વਿਮਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾ, ਅਨਧਿਮੁਚ੍ਚਨਤਾਯ ਬਲવਤੀ, ਅਸਮ੍ਪਸਾਦੇਨ ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਲੁਸ੍ਸਿਯਭਾવੋ। ਕੋਸੋਹਿਤੇਤਿ વਤ੍ਥਿਕੋਸੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ। વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹੇਤਿ ਅਙ੍ਗਜਾਤੇ। ਭਗવਤੋ ਹਿ વਾਰਣਸ੍ਸੇવ ਕੋਸੋਹਿਤવਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਪਦੁਮਗਬ੍ਭਸਮਾਨਂ, ਤਂ ਸੋ વਤ੍ਥਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਅਨ੍ਤੋਮੁਖਗਤਾਯ ਚ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਪਹੂਤਭਾવਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਕਙ੍ਖੀ ਅਹੋਸਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੀ।

    385. Sopi tāya ācariyakathāya lakkhaṇesu vigatasammoho ekobhāsajāto viya buddhamante sampassamāno evaṃ, bhoti āha. Tassattho – yathā, bho, maṃ tvaṃ vadasi, evaṃ karissāmīti. Samannesīti gavesi, ekaṃ dveti vā gaṇayanto samānayi. Addasā khoti kathaṃ addasa? Buddhānañhi nisinnānaṃ vā nipannānaṃ vā koci lakkhaṇaṃ pariyesituṃ na sakkoti, ṭhitānaṃ pana caṅkamantānaṃ vā sakkoti. Tasmā lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgataṃ disvā buddhā uṭṭhāyāsanā tiṭṭhanti vā caṅkamaṃ vā adhiṭṭhahanti. Iti lakkhaṇadassanānurūpe iriyāpathe vattamānassa addasa. Yebhuyyenāti pāyena, bahukāni addasa, appāni na addasāti attho. Tato yāni na addasa, tesaṃ dīpanatthaṃ vuttaṃ ṭhapetvā dveti. Kaṅkhatīti ‘‘aho vata passeyya’’nti patthanaṃ uppādeti. Vicikicchatīti tato tato tāni vicinanto kicchati na sakkoti daṭṭhuṃ. Nādhimuccatīti tāya vicikicchāya sanniṭṭhānaṃ na gacchati. Na sampasīdatīti tato ‘‘paripuṇṇalakkhaṇo aya’’nti bhagavati pasādaṃ nāpajjati. Kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā, vicikicchāya majjhimā, anadhimuccanatāya balavatī, asampasādena tehi tīhi dhammehi cittassa kālussiyabhāvo. Kosohiteti vatthikosena paṭicchanne. Vatthaguyheti aṅgajāte. Bhagavato hi vāraṇasseva kosohitavatthaguyhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ padumagabbhasamānaṃ, taṃ so vatthapaṭicchannattā, antomukhagatāya ca jivhāya pahūtabhāvaṃ asallakkhento tesu dvīsu lakkhaṇesu kaṅkhī ahosi vicikicchī.

    ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾਤਿ ਅਥ ਭਗવਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚਾਹਂ ਇਮਸ੍ਸ ਏਤਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਤਸ੍ਸ ਕਙ੍ਖਾਯ ਸਤਿ ਆਚਰਿਯੋਪਿਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਥ ਮਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਨ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਨਾਗਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਸੋਸ੍ਸਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋ ਤੀਣਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਨ ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੇ ਆਚਰਿਯੋਪਿਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੀਣਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਤਦਤ੍ਥਂਯੇવ ਚ ਮਯਾ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰਿਤਾ। ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮਿਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨੀ’’ਤਿ।

    Atha kho bhagavāti atha bhagavā cintesi – ‘‘sacāhaṃ imassa etāni dve lakkhaṇāni na dassessāmi, nikkaṅkho na bhavissati. Etassa kaṅkhāya sati ācariyopissa nikkaṅkho na bhavissati, atha maṃ dassanāya na āgamissati, anāgato dhammaṃ na sossati, dhammaṃ asuṇanto tīṇi sāmaññaphalāni na sacchikarissati. Etasmiṃ pana nikkaṅkhe ācariyopissa nikkaṅkho maṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā tīṇi sāmaññaphalāni sacchikarissati. Etadatthaṃyeva ca mayā pāramiyo pūritā. Dassessāmissa tāni lakkhaṇānī’’ti.

    ਤਥਾਰੂਪਂ ਇਦ੍ਧਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਮਕਾਸਿ। ਕਥਂਰੂਪਂ? ਕਿਮੇਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ? વੁਤ੍ਤਮੇਤਂ ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰੇਨੇવ ਮਿਲਿਨ੍ਦਰਞ੍ਞਾ ਪੁਟ੍ਠੇਨ –

    Tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāramakāsi. Kathaṃrūpaṃ? Kimettha aññena vattabbaṃ? Vuttametaṃ nāgasenatthereneva milindaraññā puṭṭhena –

    ਆਹ ਚ ਦੁਕ੍ਕਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਗવਤਾ ਕਤਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ? ਮਹਾਜਨੇਨ ਹਿਰਿਕਰਣੋਕਾਸਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਉਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਚ ਬਾવਰਿਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀਨਂ ਸੋਲ਼ਸਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਞ੍ਚ ਸੇਲਸ੍ਸ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀਨਂ ਤਿਸਤਮਾਣવਾਨਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਾ ਗੁਯ੍ਹਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਛਾਯਂ ਭਗવਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਨਿવਾਸਨਨਿવਤ੍ਥਂ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਬਦ੍ਧਂ ਚੀવਰਪਾਰੁਤਂ ਛਾਯਾਰੂਪਕਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ। ਛਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਸਤਿ ਦਿਟ੍ਠੋਯੇવ। ਨਨੁ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ? ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਦਯਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬੁਜ੍ਝਨਕਸਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਹਦਯਮਂਸਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ। ਕਲ੍ਲੋਸਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨਾਤਿ।

    Āha ca dukkaraṃ, bhante nāgasena, bhagavatā katanti. Kiṃ mahārājāti? Mahājanena hirikaraṇokāsaṃ brahmāyubrāhmaṇassa ca antevāsiuttarassa ca bāvariyassa antevāsīnaṃ soḷasabrāhmaṇānañca selassa ca brāhmaṇassa antevāsīnaṃ tisatamāṇavānañca dassesi, bhanteti. Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dasseti, chāyaṃ bhagavā dasseti, iddhiyā abhisaṅkharitvā nivāsananivatthaṃ kāyabandhanabaddhaṃ cīvarapārutaṃ chāyārūpakamattaṃ dassesi mahārājāti. Chāyaṃ diṭṭhe sati diṭṭhoyeva. Nanu, bhanteti? Tiṭṭhatetaṃ, mahārāja, hadayarūpaṃ disvā bujjhanakasatto bhaveyya, hadayamaṃsaṃ nīharitvā dasseyya sammāsambuddhoti. Kallosi, bhante nāgasenāti.

    ਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾਤਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ। ਅਨੁਮਸੀਤਿ ਕਥਿਨਸੂਚਿਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਮਜ੍ਜਿ। ਤਥਾ ਕਰਣੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਮੁਦੁਭਾવੋ, ਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨੁਮਸਨੇਨ ਦੀਘਭਾવੋ, ਨਾਸਿਕਸੋਤਾਨੁਮਸਨੇਨ ਤਨੁਭਾવੋ, ਨਲਾਟਚ੍ਛਾਦਨੇਨ ਪੁਥੁਲਭਾવੋ ਪਕਾਸਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਉਭੋਪਿ ਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨੀਤਿਆਦੀਸੁ ਚੇਤ੍ਥ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਣ੍ਣਸੋਤੇਸੁ ਮਲਂ વਾ ਜਲ੍ਲਿਕਾ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਧੋવਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਰਜਤਪਨਾਲ਼ਿਕਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਨਾਸਿਕਸੋਤੇਸੁ, ਤਾਨਿਪਿ ਹਿ ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਕਞ੍ਚਨਪਨਾਲ਼ਿਕਾ વਿਯ ਚ ਮਣਿਪਨਾਲ਼ਿਕਾ વਿਯ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਜਿવ੍ਹਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਕਥਿਨਸੂਚਿਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਮੁਖਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਉਪਸਂਹਰਨ੍ਤੋ ਦਕ੍ਖਿਣਕਣ੍ਣਸੋਤਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વਾਮਕਣ੍ਣਸੋਤਂ ਪવੇਸੇਸਿ, ਤਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਨਾਸਿਕਸੋਤਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વਾਮਨਾਸਿਕਸੋਤਂ ਪવੇਸੇਸਿ, ਤਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪੁਥੁਲਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤવਲਾਹਕੇਨ ਅਡ੍ਢਚਨ੍ਦਂ વਿਯ ਚ ਸੁવਣ੍ਣਪਤ੍ਤਂ વਿਯ ਚ ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲਪਟਲੇਨ વਿਜ੍ਜੁਜੋਤਸਦਿਸਾਯ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਨਲਾਟਮਣ੍ਡਲਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਸਿ।

    Ninnāmetvāti nīharitvā. Anumasīti kathinasūciṃ viya katvā anumajji. Tathā karaṇena cettha mudubhāvo, kaṇṇasotānumasanena dīghabhāvo, nāsikasotānumasanena tanubhāvo, nalāṭacchādanena puthulabhāvo pakāsitoti veditabbo. Ubhopi kaṇṇasotānītiādīsu cettha buddhānaṃ kaṇṇasotesu malaṃ vā jallikā vā natthi, dhovitvā ṭhapitarajatapanāḷikā viya honti, tathā nāsikasotesu, tānipi hi suparikammakatakañcanapanāḷikā viya ca maṇipanāḷikā viya ca honti. Tasmā jivhaṃ nīharitvā kathinasūciṃ viya katvā mukhapariyante upasaṃharanto dakkhiṇakaṇṇasotaṃ pavesetvā tato nīharitvā vāmakaṇṇasotaṃ pavesesi, tato nīharitvā dakkhiṇanāsikasotaṃ pavesetvā tato nīharitvā vāmanāsikasotaṃ pavesesi, tato nīharitvā puthulabhāvaṃ dassento rattavalāhakena aḍḍhacandaṃ viya ca suvaṇṇapattaṃ viya ca rattakambalapaṭalena vijjujotasadisāya jivhāya kevalakappaṃ nalāṭamaṇḍalaṃ paṭicchādesi.

    ਯਂਨੂਨਾਹਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ? ਅਹਞ੍ਹਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਸਮਨ੍ਨੇਸਿਤ੍વਾ ਗਤੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ ਤੇ, ਤਾਤ, ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨੀ’’ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ‘‘ਆਮ, ਆਚਰਿਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਮਂ ‘‘ਕਿਰਿਯਾਕਰਣਮਸ੍ਸ ਕੀਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ , ਤਂ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨ ਜਾਨਾਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਆਚਰਿਯੋ ਕੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਨਨੁ ਤ੍વਂ ਮਯਾ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪੇਤਂ ਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ ਪੇਸਿਤੋ, ਕਸ੍ਮਾ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਨ੍ਨੂਨਾਹਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਭਗવਾ ਨ੍ਹਾਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮੁਖਧੋવਨਟ੍ਠਾਨਂ ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਟ੍ਠਾਨਂ ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਓਰੋਧੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਠਾਨਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਏਕਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਮ੍ਪਿ ਓਕਾਸਮਕਾਸਿ।

    Yaṃnūnāhanti kasmā cintesi? Ahañhi mahāpurisalakkhaṇāni samannesitvā gato ‘‘diṭṭhāni te, tāta, mahāpurisalakkhaṇānī’’ti ācariyena pucchito ‘‘āma, ācariyā’’ti vattuṃ sakkhissāmi. Sace pana maṃ ‘‘kiriyākaraṇamassa kīdisa’’nti pucchissati , taṃ vattuṃ na sakkhissāmi, na jānāmīti vutte pana ācariyo kujjhissati ‘‘nanu tvaṃ mayā sabbampetaṃ jānanatthāya pesito, kasmā ajānitvā āgatosī’’ti, tasmā yannūnāhanti cintetvā anubandhi. Bhagavā nhānaṭṭhānaṃ mukhadhovanaṭṭhānaṃ sarīrapaṭijagganaṭṭhānaṃ rājarājamahāmattādīnaṃ orodhehi saddhiṃ parivāretvā nisinnaṭṭhānanti imāni cattāri ṭhānāni ṭhapetvā sesaṭṭhānesu antamaso ekagandhakuṭiyampi okāsamakāsi.

    ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਕਾਲੇ – ‘‘ਅਯਂ ਕਿਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਮਾਣવੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ‘ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਨੋ વਾ’ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ વੀਮਂਸਨ੍ਤੋ ਚਰਤਿ, ਬੁਦ੍ਧવੀਮਂਸਕੋ ਨਾਮਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟੋ ਜਾਤੋ। ਯਮ੍ਹਿ ਯਮ੍ਹਿ ਠਾਨੇ ਬੁਦ੍ਧਾ વਸਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਚ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੇવ । ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਅਲਙ੍ਕਤਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਦਨ੍ਤਖਚਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਬੀਜਨਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੇ ਭਗવਤਿ ਉਤ੍ਤਰੋਪਿ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਦ੍ਧਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਾਣવਮ੍ਪਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ – ‘‘ਤਾਤ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਭਗવਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤੋ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗੇਹੇ ਭਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਪੁਨਦਿવਸੇ ਤਥਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਤਿ, ਉਤ੍ਤਰੋਪਿ ਪਦવਾਰੇ ਪਦવਾਰੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਦਾਨੁਪਦਿਕੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਤਿ। ਕੁਲਗੇਹਂ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇ ਦਕ੍ਖਿਣੋਦਕਗ੍ਗਹਣਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਾવਸਾਨੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ ਭੂਮਿਯਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਮਾਣવਕਸ੍ਸ ਪਾਤਰਾਸਭਤ੍ਤਂ ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਠਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਾਨੁਮੋਦਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ વਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Gacchante gacchante kāle – ‘‘ayaṃ kira brahmāyubrāhmaṇassa māṇavo uttaro nāma ‘buddho vā no vā’ti tathāgatassa buddhabhāvaṃ vīmaṃsanto carati, buddhavīmaṃsako nāmāya’’nti pākaṭo jāto. Yamhi yamhi ṭhāne buddhā vasanti, pañca kiccāni katāneva honti, tāni heṭṭhā dassitāneva . Tattha pacchābhattaṃ alaṅkatadhammāsane nisīditvā dantakhacitaṃ cittabījaniṃ gahetvā mahājanassa dhammaṃ desente bhagavati uttaropi avidūre nisīdati. Dhammassavanapariyosāne saddhā manussā svātanāya bhagavantaṃ nimantetvā māṇavampi upasaṅkamitvā evaṃ vadanti – ‘‘tāta, amhehi bhagavā nimantito, tvampi bhagavatā saddhiṃ āgantvā amhākaṃ gehe bhattaṃ gaṇheyyāsī’’ti. Punadivase tathāgato bhikkhusaṅghaparivuto gāmaṃ pavisati, uttaropi padavāre padavāre pariggaṇhanto padānupadiko anubandhati. Kulagehaṃ paviṭṭhakāle dakkhiṇodakaggahaṇaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ olokento nisīdati. Bhattakiccāvasāne tathāgatassa pattaṃ bhūmiyaṃ ṭhapetvā nisinnakāle māṇavakassa pātarāsabhattaṃ sajjenti. So ekamante nisinno bhuñjitvā puna āgantvā satthu santike ṭhatvā bhattānumodanaṃ sutvā bhagavatā saddhiṃyeva vihāraṃ gacchati.

    ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਧਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਟਿਸਾਮੇਤ੍વਾ ਆਗਮ੍ਮ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਾਲੇ ਆਰੋਚਿਤੇ ਭਗવਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਸਤਿ, ਮਾਣવੋਪਿ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਆਗਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਪ੍ਪਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਸਤਿ, ਮਾਣવੋਪਿ ਪવਿਸਤਿ। ਭਗવਾ ਖੁਦ੍ਦਕਮਞ੍ਚੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਮਾਣવੋਪਿ ਅવਿਦੂਰੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਭਗવਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੀਸੋਕ੍ਕਮਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, – ‘‘ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਿਹਾਰવੇਲਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਮਾਣવੋ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਨ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾ ਸੁਦ੍ਧੁਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਾ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦਿਹਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ વਿਹਾਰਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਹੋਤਿ।

    Tattha bhagavā bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamento gandhamaṇḍalamāḷe nisīdati. Bhikkhūhi bhattakiccaṃ katvā pattacīvaraṃ paṭisāmetvā āgamma vanditvā kāle ārocite bhagavā gandhakuṭiṃ pavisati, māṇavopi bhagavatā saddhiṃyeva gacchati. Bhagavā parivāretvā āgataṃ bhikkhusaṅghaṃ gandhakuṭippamukhe ṭhito ovaditvā uyyojetvā gandhakuṭiṃ pavisati, māṇavopi pavisati. Bhagavā khuddakamañce appamattakaṃ kālaṃ nisīdati, māṇavopi avidūre olokento nisīdati. Bhagavā muhuttaṃ nisīditvā sīsokkamanaṃ dasseti, – ‘‘bhoto gotamassa vihāravelā bhavissatī’’ti māṇavo gandhakuṭidvāraṃ pidahanto nikkhamitvā ekamantaṃ nisīdati. Manussā purebhattaṃ dānaṃ datvā bhuttapātarāsā samādinnauposathaṅgā suddhuttarāsaṅgā mālāgandhādihatthā dhammaṃ suṇissāmāti vihāraṃ āgacchanti, cakkavattino khandhāvāraṭṭhānaṃ viya hoti.

    ਭਗવਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਆਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਮਹਾਜਨਪਰਿવੁਤੋ ਗਨ੍ਧਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤવਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨਗਤੋ ਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਮਾਣવੋਪਿ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤવਸੇਨ ਪਰਿਸਂ ਉਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤੋ વਾ ਅਪਸਾਦੇਨ੍ਤੋ વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ ਅਕ੍ਖਰਕ੍ਖਰਂ ਪਦਂ ਪਦਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਭਗવਾ ਤਥਾવਿਧਂ ਕਥਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾવ ਕਾਲਂ ਞਤ੍વਾ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਮਾਣવੋ ਇਮਿਨਾ ਨਿਯਾਮੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤ ਮਾਸੇ ਏਕਤੋ વਿਚਰਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਕਾਯਦ੍વਾਰਾਦੀਸੁ ਅਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅવਕ੍ਖਲਿਤਂ ਨ ਅਦ੍ਦਸ। ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਞ੍ਚੇਤਂ, ਯਂ ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਸ੍ਸ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਮਾਣવੋ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਯਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਭੂਤਸ੍ਸ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਪਧਾਨਭੂਮਿਯਂ ਅਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਮਾਰੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤવਿਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਦਿਸ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਂ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ –

    Bhagavā muhuttaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā vuṭṭhāya pubbabhāgena paricchinditvā samāpattiṃ samāpajjati. Samāpattito vuṭṭhāya mahājanassa āgatabhāvaṃ ñatvā gandhakuṭito nikkhamma mahājanaparivuto gandhamaṇḍalamāḷaṃ gantvā paññattavarabuddhāsanagato parisāya dhammaṃ deseti. Māṇavopi avidūre nisīditvā – ‘‘kiṃ nu kho samaṇo gotamo gehassitavasena parisaṃ ussādento vā apasādento vā dhammaṃ deseti, udāhu no’’ti akkharakkharaṃ padaṃ padaṃ pariggaṇhāti. Bhagavā tathāvidhaṃ kathaṃ akathetvāva kālaṃ ñatvā desanaṃ niṭṭhāpesi. Māṇavo iminā niyāmena pariggaṇhanto satta māse ekato vicaritvā bhagavato kāyadvārādīsu aṇumattampi avakkhalitaṃ na addasa. Anacchariyañcetaṃ, yaṃ buddhabhūtassa manussabhūto māṇavo na passeyya, yassa bodhisattabhūtassa chabbassāni padhānabhūmiyaṃ amanussabhūto māro devaputto gehassitavitakkamattampi adisvā buddhabhūtaṃ ekasaṃvaccharaṃ anubandhitvā kiñci apassanto –

    ‘‘ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ, ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਂ ਪਦਾਪਦਂ।

    ‘‘Satta vassāni bhagavantaṃ, anubandhiṃ padāpadaṃ;

    ਓਤਾਰਂ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਤੀਮਤੋ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੪੮) –

    Otāraṃ nādhigacchissaṃ, sambuddhassa satīmato’’ti. (su. ni. 448) –

    ਆਦਿਗਾਥਾਯੋ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤਤੋ ਮਾਣવੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਸਤ੍ਤ ਮਾਸੇ ਅਨੁਬਨ੍ਧਮਾਨੋ ਕਿਞ੍ਚਿ વਜ੍ਜਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਪਨਾਹਂ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਸਤ੍ਤ ਮਾਸੇ ਸਤ੍ਤ વਾ વਸ੍ਸਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਂ વਾ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਅਨੁਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯਂ, ਨੇવਸ੍ਸ વਜ੍ਜਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਂ। ਆਚਰਿਯੋ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਮੇ ਮਹਲ੍ਲਕੋ, ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਨਾਮ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਨਿਤੁਂ। ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਭਾવਗੁਣੇਨੇવ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ વਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ।

    Ādigāthāyo vatvā pakkāmi. Tato māṇavo cintesi – ‘‘ahaṃ bhavantaṃ gotamaṃ satta māse anubandhamāno kiñci vajjaṃ na passāmi. Sace panāhaṃ aññepi satta māse satta vā vassāni vassasataṃ vā vassasahassaṃ vā anubandheyyaṃ, nevassa vajjaṃ passeyyaṃ. Ācariyo kho panassa me mahallako, yogakkhemaṃ nāma na sakkā jānituṃ. Samaṇassa gotamassa sabhāvaguṇeneva buddhabhāvaṃ vatvā mayhaṃ ācariyassa ārocessāmī’’ti bhagavantaṃ āpucchitvā bhikkhusaṅghaṃ vanditvā nikkhami.

    ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਞ੍ਚ ਪਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ – ‘‘ਕਚ੍ਚਿ, ਤਾਤ ਉਤ੍ਤਰ, ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਤਥਾਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ, ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਕਿਂ વਦੇਸਿ? ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਅਤਿਸਮ੍ਬਾਧਂ, ਭવਗ੍ਗਂ ਅਤਿਨੀਚਂ, ਤਸ੍ਸ ਹਿ, ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਆਕਾਸਂ વਿਯ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਗੁਣਗਣੋ। ਤਥਾਸਨ੍ਤਂਯੇવ, ਭੋ, ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਾਨਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਕਿਰਿਯਸਮਾਚਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਥ ਖੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਮਾਣવੋ…ਪੇ॰… ਏਦਿਸੋ ਚ ਏਦਿਸੋ ਚ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਤਤੋ ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ’’ਤਿ।

    Ācariyassa santikañca pana gantvā – ‘‘kacci, tāta uttara, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato’’ti pucchito, ‘‘ācariya, kiṃ vadesi? Cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, bhavaggaṃ atinīcaṃ, tassa hi, bhoto gotamassa ākāsaṃ viya apariyanto guṇagaṇo. Tathāsantaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’ntiādīni vatvā yathādiṭṭhāni dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni paṭipāṭiyā ācikkhitvā kiriyasamācāraṃ ācikkhi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho uttaro māṇavo…pe… ediso ca ediso ca bhavaṃ gotamo tato ca bhiyyo’’ti.

    ੩੮੬. ਤਤ੍ਥ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦੋਤਿ ਯਥਾ ਹਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਭੂਮਿਯਂ ਪਾਦਂ ਠਪੇਨ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗਤਲਂ વਾ ਪਣ੍ਹਿ વਾ ਪਸ੍ਸਂ વਾ ਪਠਮਂ ਫੁਸਤਿ, વੇਮਜ੍ਝਂ વਾ ਪਨ ਛਿਦ੍ਦਂ ਹੋਤਿ, ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਤਲਾਦੀਸੁ ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸੋવ ਪਠਮਂ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਨ ਏવਂ ਤਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਦੁਕਤਲਂ વਿਯ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਸਕਲਂ ਪਾਦਤਲਂ ਭੂਮਿਂ ਫੁਸਤਿ, ਭੂਮਿਤੋ ਉਟ੍ਠਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦੋ ਖੋ ਪਨ ਸੋ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿ વਦਤਿ।

    386. Tattha suppatiṭṭhitapādoti yathā hi aññesaṃ bhūmiyaṃ pādaṃ ṭhapentānaṃ aggatalaṃ vā paṇhi vā passaṃ vā paṭhamaṃ phusati, vemajjhaṃ vā pana chiddaṃ hoti, ukkhipantānampi aggatalādīsu ekakoṭṭhāsova paṭhamaṃ uṭṭhahati, na evaṃ tassa. Tassa pana suvaṇṇapādukatalaṃ viya ekappahāreneva sakalaṃ pādatalaṃ bhūmiṃ phusati, bhūmito uṭṭhahati. Tasmā ‘‘suppatiṭṭhitapādo kho pana so bhavaṃ gotamo’’ti vadati.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਭਗવਤੋ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਪਾਦਤਾਯ – ਸਚੇਪਿ ਹਿ ਭਗવਾ ਅਨੇਕਸਤਪੋਰਿਸਂ ਨਰਕਂ ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਾਦਂ ਨੀਹਰਤਿ, ਤਾવਦੇવ ਨਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ વਾਤਪੂਰਿਤਂ વਿਯ ਕਮ੍ਮਾਰਭਸ੍ਤਂ ਉਨ੍ਨਮਿਤ੍વਾ ਪਥવੀਸਮਂ ਹੋਤਿ, ਉਨ੍ਨਤਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਤਿ। ਦੂਰੇ ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਭਿਨੀਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਿਨੇਰੁਪ੍ਪਮਾਣੋਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਸੇਦਿਤવੇਤ੍ਤਙ੍ਕੁਰੋ વਿਯ ਨਮਿਤ੍વਾ ਪਾਦਸਮੀਪਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਯੁਗਨ੍ਧਰਪਬ੍ਬਤਂ ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਾਦੇ ਅਭਿਨੀਹਰਤੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਨਮਿਤ੍વਾ ਪਾਦਸਮੀਪਂ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਤਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਪਾਦੇਨ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਅਕ੍ਕਮਿ। ਨ ਹਿ ਚਕ੍ਕਲਕ੍ਖਣੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ વਿਸਮਂ ਭવਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਖਾਣੁ વਾ ਕਣ੍ਡਕੋ વਾ ਸਕ੍ਖਰਕਥਲਾ વਾ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવੋ વਾ ਖੇਲ਼ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾਦੀਨਿ વਾ ਪੁਰਿਮਤਰਾવ ਅਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਚ ਪਥવਿਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸੀਲਤੇਜੇਨ ਪਞ੍ਞਾਤੇਜੇਨ ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪਾਰਮੀਨਂ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਅਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਸਮਾ ਮੁਦੁ ਪੁਪ੍ਫਾਭਿਕਿਣ੍ਣਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਤਥਾਗਤੋ ਸਮਂ ਪਾਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਸਮਂ ਉਦ੍ਧਰਤਿ, ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤੇਹਿ ਪਾਦਤਲੇਹਿ ਭੂਮਿਂ ਫੁਸਤਿ।

    Tatridaṃ bhagavato suppatiṭṭhitapādatāya – sacepi hi bhagavā anekasataporisaṃ narakaṃ akkamissāmīti pādaṃ nīharati, tāvadeva ninnaṭṭhānaṃ vātapūritaṃ viya kammārabhastaṃ unnamitvā pathavīsamaṃ hoti, unnataṭṭhānampi anto pavisati. Dūre akkamissāmīti abhinīharantassa sineruppamāṇopi pabbato seditavettaṅkuro viya namitvā pādasamīpaṃ āgacchati. Tathā hissa yamakapāṭihāriyaṃ katvā yugandharapabbataṃ akkamissāmīti pāde abhinīharato pabbato namitvā pādasamīpaṃ āgato, so taṃ akkamitvā dutiyapādena tāvatiṃsabhavanaṃ akkami. Na hi cakkalakkhaṇena patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ visamaṃ bhavituṃ sakkoti. Khāṇu vā kaṇḍako vā sakkharakathalā vā uccārapassāvo vā kheḷasiṅghāṇikādīni vā purimatarāva apagacchanti, tattha tattheva ca pathaviṃ pavisanti. Tathāgatassa hi sīlatejena paññātejena dhammatejena dasannaṃ pāramīnaṃ ānubhāvena ayaṃ mahāpathavī samā mudu pupphābhikiṇṇā hoti. Tatra tathāgato samaṃ pādaṃ nikkhipati, samaṃ uddharati, sabbāvantehi pādatalehi bhūmiṃ phusati.

    ਚਕ੍ਕਾਨੀਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਪਾਦੇਸੁ ਦ੍વੇ ਚਕ੍ਕਾਨਿ। ਤੇਸਂ ਅਰਾ ਚ ਨੇਮਿ ਚ ਨਾਭਿ ਚ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਾવ। ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰਾਨੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਤੇਸਂ ਕਿਰ ਚਕ੍ਕਾਨਂ ਪਾਦਤਲਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ ਨਾਭਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਨਾਭਿਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ વਟ੍ਟਲੇਖਾ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਨਾਭਿਮੁਖਪਰਿਕ੍ਖੇਪਪਟ੍ਟੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਨਾਲ਼ਿਮੁਖਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਰਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਰੇਸੁ વਟ੍ਟਲੇਖਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨੇਮੀ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨੇਮਿਮਣਿਕਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਤਾવ ਪਾਲ਼ਿਆਗਤਮੇવ।

    Cakkānīti dvīsu pādesu dve cakkāni. Tesaṃ arā ca nemi ca nābhi ca pāḷiyaṃ vuttāva. Sabbākāraparipūrānīti iminā pana ayaṃ viseso veditabbo – tesaṃ kira cakkānaṃ pādatalassa majjhe nābhi dissati, nābhiparicchinnā vaṭṭalekhā dissati, nābhimukhaparikkhepapaṭṭo dissati, panāḷimukhaṃ dissati, arā dissanti, aresu vaṭṭalekhā dissanti, nemī dissanti, nemimaṇikā dissanti. Idaṃ tāva pāḷiāgatameva.

    ਸਮ੍ਬਹੁਲવਾਰੋ ਪਨ ਅਨਾਗਤੋ, ਸੋ ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ – ਸਤ੍ਤਿ ਸਿਰਿ વਚ੍ਛੋ ਨਨ੍ਦਿ ਸੋવਤ੍ਤਿਕੋ વਟਂਸਕੋ વਡ੍ਢਮਾਨਕਂ ਮਚ੍ਛਯੁਗਲਂ ਭਦ੍ਦਪੀਠਂ ਅਙ੍ਕੁਸਂ ਤੋਮਰੋ ਪਾਸਾਦੋ ਤੋਰਣਂ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਖਗ੍ਗੋ ਤਾਲવਣ੍ਟਂ ਮੋਰਹਤ੍ਥਕੋ વਾਲ਼ਬੀਜਨੀ ਉਣ੍ਹੀਸਂ ਪਤ੍ਤੋ ਮਣਿ ਕੁਸੁਮਦਾਮਂ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਂ ਰਤ੍ਤੁਪ੍ਪਲਂ ਸੇਤੁਪ੍ਪਲਂ ਪਦੁਮਂ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਂ ਪੁਣ੍ਣਘਟੋ ਪੁਣ੍ਣਪਾਤਿ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੋ ਹਿਮવਾ ਸਿਨੇਰੁ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਦੀਪਾ ਦ੍વੇਪਰਿਤ੍ਤਦੀਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਪਰਿਸਂ ਉਪਾਦਾਯ ਸਬ੍ਬੋ ਚਕ੍ਕਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸੇવ ਪਰਿવਾਰੋ।

    Sambahulavāro pana anāgato, so evaṃ daṭṭhabbo – satti siri vaccho nandi sovattiko vaṭaṃsako vaḍḍhamānakaṃ macchayugalaṃ bhaddapīṭhaṃ aṅkusaṃ tomaro pāsādo toraṇaṃ setacchattaṃ khaggo tālavaṇṭaṃ morahatthako vāḷabījanī uṇhīsaṃ patto maṇi kusumadāmaṃ nīluppalaṃ rattuppalaṃ setuppalaṃ padumaṃ puṇḍarīkaṃ puṇṇaghaṭo puṇṇapāti samuddo cakkavāḷo himavā sineru candimasūriyā nakkhattāni cattāro mahādīpā dveparittadīpasahassāni, antamaso cakkavattirañño parisaṃ upādāya sabbo cakkalakkhaṇasseva parivāro.

    ਆਯਤਪਣ੍ਹੀਤਿ ਦੀਘਪਣ੍ਹਿ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਣ੍ਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਗ੍ਗਪਾਦੋ ਦੀਘੋ ਹੋਤਿ, ਪਣ੍ਹਿਮਤ੍ਥਕੇ ਜਙ੍ਘਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਪਣ੍ਹਿ ਤਚ੍ਛੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਾ વਿਯ ਹੋਤਿ, ਨ ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ । ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਚਤੂਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਅਗ੍ਗਪਾਦੋ ਹੋਤਿ, ਤਤਿਯੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਜਙ੍ਘਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਆਰਗ੍ਗੇਨ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਾ વਿਯ ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲੇ ਗੇਣ੍ਡੁਕਸਦਿਸਾ ਪਣ੍ਹਿ ਹੋਤਿ।

    Āyatapaṇhīti dīghapaṇhi, paripuṇṇapaṇhīti attho. Yathā hi aññesaṃ aggapādo dīgho hoti, paṇhimatthake jaṅghā patiṭṭhāti, paṇhi tacchetvā ṭhapitā viya hoti, na evaṃ tathāgatassa . Tathāgatassa pana catūsu koṭṭhāsesu dve koṭṭhāsā aggapādo hoti, tatiye koṭṭhāse jaṅghā patiṭṭhāti, catutthe koṭṭhāse āraggena vaṭṭetvā ṭhapitā viya rattakambale geṇḍukasadisā paṇhi hoti.

    ਦੀਘਙ੍ਗੁਲੀਤਿ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਕਾਚਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿ ਦੀਘਾ ਹੋਤਿ, ਕਾਚਿ ਰਸ੍ਸਾ, ਨ ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਮਕ੍ਕਟਸ੍ਸੇવ ਦੀਘਹਤ੍ਥਪਾਦਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਮੂਲੇ ਥੂਲਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗੇ ਤਨੁਕਾ ਨਿਯ੍ਯਾਸਤੇਲੇਨ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ વਟ੍ਟਿਤਹਰਿਤਾਲવਟ੍ਟਿਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦੀਘਙ੍ਗੁਲੀ’’ਤਿ।

    Dīghaṅgulīti yathā aññesaṃ kāci aṅguli dīghā hoti, kāci rassā, na evaṃ tathāgatassa. Tathāgatassa pana makkaṭasseva dīghahatthapādaṅguliyo mūle thūlā anupubbena gantvā agge tanukā niyyāsatelena madditvā vaṭṭitaharitālavaṭṭisadisā honti. Tena vuttaṃ ‘‘dīghaṅgulī’’ti.

    ਮੁਦੁਤਲੁਨਹਤ੍ਥਪਾਦੋਤਿ ਸਪ੍ਪਿਮਣ੍ਡੇ ਓਸਾਦੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ ਸਤવਾਰવਿਹਤਕਪ੍ਪਾਸਪਟਲਂ વਿਯ ਮੁਦੂ, ਜਾਤਮਤ੍ਤਕੁਮਾਰਸ੍ਸ વਿਯ ਚ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਤਲੁਨਾ ਚ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਮੁਦੁਤਲੁਨਹਤ੍ਥਪਾਦੋ।

    Mudutalunahatthapādoti sappimaṇḍe osādetvā ṭhapitaṃ satavāravihatakappāsapaṭalaṃ viya mudū, jātamattakumārassa viya ca niccakālaṃ talunā ca hatthapādā assāti mudutalunahatthapādo.

    ਜਾਲਹਤ੍ਥਪਾਦੋਤਿ ਨ ਚਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਬਦ੍ਧਅਙ੍ਗੁਲਨ੍ਤਰੋ। ਏਦਿਸੋ ਹਿ ਫਣਹਤ੍ਥਕੋ ਪੁਰਿਸਦੋਸੇਨ ਉਪਹਤੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਮ੍ਪਿ ਨ ਲਭਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਚਤਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਪਞ੍ਚਪਿ ਪਾਦਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਏਕਪ੍ਪਮਾਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਸਂ ਏਕਪ੍ਪਮਾਣਤ੍ਤਾਯ ਯવਲਕ੍ਖਣਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਕੁਸਲੇਨ વਡ੍ਢਕਿਨਾ ਯੋਜਿਤਜਾਲવਾਤਪਾਨਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਜਾਲਹਤ੍ਥਪਾਦੋ’’ਤਿ।

    Jālahatthapādoti na cammena paṭibaddhaaṅgulantaro. Ediso hi phaṇahatthako purisadosena upahato pabbajjampi na labhati. Tathāgatassa pana catasso hatthaṅguliyo pañcapi pādaṅguliyo ekappamāṇā honti, tāsaṃ ekappamāṇattāya yavalakkhaṇaṃ aññamaññaṃ paṭivijjhitvā tiṭṭhati. Athassa hatthapādā kusalena vaḍḍhakinā yojitajālavātapānasadisā honti. Tena vuttaṃ ‘‘jālahatthapādo’’ti.

    ਉਦ੍ਧਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਗੋਪ੍ਫਕਤ੍ਤਾ ਉਸ੍ਸਙ੍ਖਾ ਪਾਦਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਉਸ੍ਸਙ੍ਖਪਾਦੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਹਿ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦੇ ਗੋਪ੍ਫਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਪਾਦਾ ਆਣਿਬਦ੍ਧਾ વਿਯ ਥਦ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਯਥਾਸੁਖਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ ਪਾਦਤਲਾਨਿ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ । ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਗੋਪ੍ਫਕਾ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਨਾਭਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਪਰਿਮਕਾਯੋ ਨਾવਾਯ ਠਪਿਤਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਮਾ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲੋ ਹੋਤਿ, ਅਧੋਕਾਯੋવ ਇਞ੍ਜਤਿ। ਸੁਖੇਨ ਪਾਦਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਤੋਪਿ ਪਚ੍ਛਤੋਪਿ ਉਭਯਪਸ੍ਸੇਸੁਪਿ ਠਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਪਾਦਤਲਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਹਤ੍ਥੀਨਂ વਿਯ ਪਚ੍ਛਤੋਯੇવ।

    Uddhaṃ patiṭṭhitagopphakattā ussaṅkhā pādā assāti ussaṅkhapādo. Aññesañhi piṭṭhipāde gopphakā honti. Tena tesaṃ pādā āṇibaddhā viya thaddhā honti, na yathāsukhaṃ parivattanti, gacchantānaṃ pādatalāni na dissanti . Tathāgatassa pana abhiruhitvā upari gopphakā patiṭṭhahanti. Tenassa nābhito paṭṭhāya uparimakāyo nāvāya ṭhapitasuvaṇṇapaṭimā viya niccalo hoti, adhokāyova iñjati. Sukhena pādā parivattanti. Puratopi pacchatopi ubhayapassesupi ṭhatvā passantānaṃ pādatalāni paññāyanti, na hatthīnaṃ viya pacchatoyeva.

    ਏਣਿਜਙ੍ਘੋਤਿ ਏਣਿਮਿਗਸਦਿਸਜਙ੍ਘੋ ਮਂਸੁਸ੍ਸਦੇਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਜਙ੍ਘੋ, ਨ ਏਕਤੋ ਬਦ੍ਧਪਿਣ੍ਡਿਕਮਂਸੋ , ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਮਸਣ੍ਠਿਤੇਨ ਮਂਸੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਹਿ ਸੁવਟ੍ਟਿਤਾਹਿ ਸਾਲਿਗਬ੍ਭਸਦਿਸਾਹਿ ਜਙ੍ਘਾਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Eṇijaṅghoti eṇimigasadisajaṅgho maṃsussadena paripuṇṇajaṅgho, na ekato baddhapiṇḍikamaṃso , samantato samasaṇṭhitena maṃsena parikkhittāhi suvaṭṭitāhi sāligabbhasadisāhi jaṅghāhi samannāgatoti attho.

    ਅਨੋਨਮਨ੍ਤੋਤਿ ਅਨਮਨ੍ਤੋ। ਏਤੇਨਸ੍ਸ ਅਖੁਜ੍ਜਅવਾਮਨਭਾવੋ ਦੀਪਿਤੋ। ਅવਸੇਸਜਨਾ ਹਿ ਖੁਜ੍ਜਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਾਮਨਾ વਾ, ਖੁਜ੍ਜਾਨਂ ਉਪਰਿਮਕਾਯੋ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, વਾਮਨਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਕਾਯੋ। ਤੇ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਾਯਤ੍ਤਾ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਅਨੋਨਮਨ੍ਤਾ ਜਣ੍ਣੁਕਾਨਿ ਪਰਿਮਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਤਥਾਗਤੋ ਪਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਉਭਯਕਾਯਤ੍ਤਾ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।

    Anonamantoti anamanto. Etenassa akhujjaavāmanabhāvo dīpito. Avasesajanā hi khujjā vā honti vāmanā vā, khujjānaṃ uparimakāyo aparipuṇṇo hoti, vāmanānaṃ heṭṭhimakāyo. Te aparipuṇṇakāyattā na sakkonti anonamantā jaṇṇukāni parimajjituṃ. Tathāgato pana paripuṇṇaubhayakāyattā sakkoti.

    ਉਸਭવਾਰਣਾਦੀਨਂ વਿਯ ਸੁવਣ੍ਣਪਦੁਮਕਣ੍ਣਿਕਸਦਿਸੇ ਕੋਸੇ ਓਹਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕੋਸੋਹਿਤવਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹੋ। વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੇਨ ਗੂਹਿਤਬ੍ਬਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Usabhavāraṇādīnaṃ viya suvaṇṇapadumakaṇṇikasadise kose ohitaṃ paṭicchannaṃ vatthaguyhaṃ assāti kosohitavatthaguyho. Vatthaguyhanti vatthena gūhitabbaṃ aṅgajātaṃ vuccati.

    ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋਤਿ ਜਾਤਿਹਿਙ੍ਗੁਲਕੇਨ ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦੀਪਿਦਾਠਾਯ ਘਂਸਿਤ੍વਾ ਗੇਰੁਕਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਘਨਸੁવਣ੍ਣਰੂਪਕਸਦਿਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤੇਨਸ੍ਸ ਘਨਸਿਨਿਦ੍ਧਸਣ੍ਹਸਰੀਰਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਛવਿવਣ੍ਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਕਞ੍ਚਨਸਨ੍ਨਿਭਤ੍ਤਚੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ વਾ વੇવਚਨਮੇવ ਏਤਂ।

    Suvaṇṇavaṇṇoti jātihiṅgulakena majjitvā dīpidāṭhāya ghaṃsitvā gerukaparikammaṃ katvā ṭhapitaghanasuvaṇṇarūpakasadisoti attho. Etenassa ghanasiniddhasaṇhasarīrataṃ dassetvā chavivaṇṇadassanatthaṃ kañcanasannibhattacoti vuttaṃ, purimassa vā vevacanameva etaṃ.

    ਰਜੋਜਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਰਜੋ વਾ ਮਲਂ વਾ। ਨ ਉਪਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ ਨ ਲਗ੍ਗਤਿ, ਪਦੁਮਪਲਾਸਤੋ ਉਦਕਬਿਨ੍ਦੁ વਿਯ વਿવਟ੍ਟਤਿ। ਹਤ੍ਥਧੋવਨਪਾਦਧੋવਨਾਦੀਨਿ ਪਨ ਉਤੁਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਚੇવ ਦਾਯਕਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਫਲਤ੍ਥਾਯ ਚ ਬੁਦ੍ਧਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, વਤ੍ਤਸੀਸੇਨਾਪਿ ਚ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਸੇਨਾਸਨਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਪવਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇਤਂ।

    Rajojallanti rajo vā malaṃ vā. Na upalimpatīti na laggati, padumapalāsato udakabindu viya vivaṭṭati. Hatthadhovanapādadhovanādīni pana utuggahaṇatthāya ceva dāyakānaṃ puññaphalatthāya ca buddhā karonti, vattasīsenāpi ca karontiyeva. Senāsanaṃ pavisantena hi bhikkhunā pāde dhovitvā pavisitabbanti vuttametaṃ.

    ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਲੋਮੋਤਿ ਆવਟ੍ਟਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਮੁਖਸੋਭਂ ਉਲ੍ਲੋਕਯਮਾਨਾਨਿ વਿਯ ਠਿਤਾਨਿ ਲੋਮਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਲੋਮੋ।

    Uddhaggalomoti āvaṭṭapariyosāne uddhaggāni hutvā mukhasobhaṃ ullokayamānāni viya ṭhitāni lomāni assāti uddhaggalomo.

    ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਜੁਗਤ੍ਤੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਿਯ ਉਜੁਗਤ੍ਤੋ, ਉਜੁਮੇવ ਉਗ੍ਗਤਦੀਘਸਰੀਰੋ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਧੇ ਕਟਿਯਂ ਜਾਣੂਸੂਤਿ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਨਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਕਟਿਯਂ ਨਮਨ੍ਤਾ ਪਚ੍ਛਤੋ ਨਮਨ੍ਤਿ, ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪੁਰਤੋ। ਦੀਘਸਰੀਰਾ ਪਨੇਕੇ ਪਸ੍ਸવਙ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕੇ ਮੁਖਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਗਣਯਨ੍ਤਾ વਿਯ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਏਕੇ ਅਪ੍ਪਮਂਸਲੋਹਿਤਾ ਸੂਲਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪવੇਧਮਾਨਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤੋ ਪਨ ਉਜੁਮੇવ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੀਘਪ੍ਪਮਾਣੋ ਦੇવਨਗਰੇ ਉਸ੍ਸਿਤਸੁવਣ੍ਣਤੋਰਣਂ વਿਯ ਹੋਤਿ।

    Brahmujugattoti brahmā viya ujugatto, ujumeva uggatadīghasarīro. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti. Te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, itaresu dvīsu ṭhānesu purato. Dīghasarīrā paneke passavaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, pavedhamānā gacchanti. Tathāgato pana ujumeva uggantvā dīghappamāṇo devanagare ussitasuvaṇṇatoraṇaṃ viya hoti.

    ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦੋਤਿ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਪਿਟ੍ਠਿਯੋ ਦ੍વੇ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯੋ ਦ੍વੇ ਅਂਸਕੂਟਾਨਿ ਖਨ੍ਧੋਤਿ ਇਮੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮਂਸੁਸ੍ਸਦੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਨ ਹਤ੍ਥਪਾਦਪਿਟ੍ਠੀਸੁ ਨ੍ਹਾਰੁਜਾਲਾ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਅਂਸਕੂਟਖਨ੍ਧੇਸੁ ਅਟ੍ਠਿਕੋਟਿਯੋ, ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਪੇਤਾ વਿਯ ਖਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਥਾਗਤੋ। ਤਥਾਗਤੋ ਪਨ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮਂਸੁਸ੍ਸਦਤ੍ਤਾ ਨਿਗੂਲ਼੍ਹਨ੍ਹਾਰੁਜਾਲੇਹਿ ਹਤ੍ਥਪਿਟ੍ਠਾਦੀਹਿ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਾਲਿਙ੍ਗਸਦਿਸੇਨ ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਿਲਾਰੂਪਕਂ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਰੂਪਕਂ વਿਯ ਚ ਖਾਯਤਿ।

    Sattussadoti dve hatthapiṭṭhiyo dve pādapiṭṭhiyo dve aṃsakūṭāni khandhoti imesu sattasu ṭhānesu paripuṇṇamaṃsussado assāti sattussado. Aññesaṃ pana hatthapādapiṭṭhīsu nhārujālā paññāyanti, aṃsakūṭakhandhesu aṭṭhikoṭiyo, te manussapetā viya khāyanti, na tathāgato. Tathāgato pana sattasu ṭhānesu paripuṇṇamaṃsussadattā nigūḷhanhārujālehi hatthapiṭṭhādīhi vaṭṭetvā ṭhapitasuvaṇṇavaṇṇāliṅgasadisena khandhena silārūpakaṃ viya cittakammarūpakaṃ viya ca khāyati.

    ਸੀਹਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਦ੍ਧਂ વਿਯ ਕਾਯੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸੀਹਪੁਬ੍ਬਦ੍ਧਕਾਯੋ। ਸੀਹਸ੍ਸ ਹਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਕਾਯੋવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਕਾਯੋ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸੀਹਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਦ੍ਧਕਾਯੋવ ਸਬ੍ਬੋ ਕਾਯੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ। ਸੋਪਿ ਸੀਹਸ੍ਸੇવ ਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਨਤੁਨ੍ਨਤਾਦਿવਸੇਨ ਦੁਸ੍ਸਣ੍ਠਿਤવਿਸਣ੍ਠਿਤੋ, ਦੀਘਯੁਤ੍ਤਠਾਨੇ ਪਨ ਦੀਘੋ, ਰਸ੍ਸਕਿਸਥੂਲਅਨੁવਟ੍ਟਿਤਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਤਥਾવਿਧੋવ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –

    Sīhassa pubbaddhaṃ viya kāyo assāti sīhapubbaddhakāyo. Sīhassa hi puratthimakāyova paripuṇṇo hoti, pacchimakāyo aparipuṇṇo. Tathāgatassa pana sīhassa pubbaddhakāyova sabbo kāyo paripuṇṇo. Sopi sīhasseva na tattha tattha vinatunnatādivasena dussaṇṭhitavisaṇṭhito, dīghayuttaṭhāne pana dīgho, rassakisathūlaanuvaṭṭitayuttaṭṭhānesu tathāvidhova hoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ਮਨਾਪਿਯੇ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੇ ਯੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਦੀਘੇਹਿ ਸੋਭਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਦੀਘਾਨਿ ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਯੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਰਸ੍ਸੇਹਿ ਸੋਭਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਰਸ੍ਸਾਨਿ ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਯੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਥੂਲੇਹਿ ਸੋਭਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਥੂਲਾਨਿ ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਯੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਕਿਸੇਹਿ ਸੋਭਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਕਿਸਾਨਿ ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਯੇਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ વਟ੍ਟੇਹਿ ਸੋਭਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ વਟ੍ਟਾਨਿ ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Manāpiye ca kho, bhikkhave, kammavipāke paccupaṭṭhite yehi aṅgehi dīghehi sobhati, tāni aṅgāni dīghāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi rassehi sobhati, tāni aṅgāni rassāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi thūlehi sobhati, tāni aṅgāni thūlāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi kisehi sobhati, tāni aṅgāni kisāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi vaṭṭehi sobhati, tāni aṅgāni vaṭṭāni saṇṭhahantī’’ti.

    ਇਤਿ ਨਾਨਾਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਿਤੋ ਦਸਹਿ ਪਾਰਮੀਹਿ ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ, ਤਸ੍ਸ ਲੋਕੇ ਸਬ੍ਬਸਿਪ੍ਪਿਨੋ વਾ ਇਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੋ વਾ ਪਟਿਰੂਪਕਮ੍ਪਿ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ।

    Iti nānācittena puññacittena cittito dasahi pāramīhi sajjito tathāgatassa attabhāvo, tassa loke sabbasippino vā iddhimanto vā paṭirūpakampi kātuṃ na sakkonti.

    ਚਿਤਨ੍ਤਰਂਸੋਤਿ ਅਨ੍ਤਰਂਸਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕੋਟ੍ਟਾਨਮਨ੍ਤਰਂ, ਤਂ ਚਿਤਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮਸ੍ਸਾਤਿ ਚਿਤਨ੍ਤਰਂਸੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਹਿ ਤਂ ਠਾਨਂ ਨਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਦ੍વੇ ਪਿਟ੍ਠਿਕੋਟ੍ਟਾ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਕਟਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਂਸਪਟਲਂ ਯਾવ ਖਨ੍ਧਾ ਉਗ੍ਗਮ੍ਮ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਸੁવਣ੍ਣਫਲਕਂ વਿਯ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Citantaraṃsoti antaraṃsaṃ vuccati dvinnaṃ koṭṭānamantaraṃ, taṃ citaṃ paripuṇṇamassāti citantaraṃso. Aññesañhi taṃ ṭhānaṃ ninnaṃ hoti, dve piṭṭhikoṭṭā pāṭiyekkaṃ paññāyanti. Tathāgatassa pana kaṭito paṭṭhāya maṃsapaṭalaṃ yāva khandhā uggamma samussitasuvaṇṇaphalakaṃ viya piṭṭhiṃ chādetvā patiṭṭhitaṃ.

    ਨਿਗ੍ਰੋਧਪਰਿਮਣ੍ਡਲੋਤਿ ਨਿਗ੍ਰੋਧੋ વਿਯ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲੋ। ਯਥਾ ਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥਤਾਯ વਾ ਸਤਹਤ੍ਥਤਾਯ વਾ ਸਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਾਖੋ ਨਿਗ੍ਰੋਧੋ ਦੀਘਤੋਪਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋਪਿ ਏਕਪ੍ਪਮਾਣੋવ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਕਾਯਤੋਪਿ ਬ੍ਯਾਮਤੋਪਿ ਏਕਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਕਾਯੋ વਾ ਦੀਘੋ ਹੋਤਿ ਬ੍ਯਾਮੋ વਾ, ਨ ਏવਂ વਿਸਮਪ੍ਪਮਾਣੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨੇવ ‘‘ਯਾવਤਕ੍વਸ੍ਸ ਕਾਯੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਕੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਯਾવਤਕ੍વਸ੍ਸ।

    Nigrodhaparimaṇḍaloti nigrodho viya parimaṇḍalo. Yathā paṇṇāsahatthatāya vā satahatthatāya vā samakkhandhasākho nigrodho dīghatopi vitthāratopi ekappamāṇova hoti, evaṃ kāyatopi byāmatopi ekappamāṇo. Yathā aññesaṃ kāyo vā dīgho hoti byāmo vā, na evaṃ visamappamāṇoti attho. Teneva ‘‘yāvatakvassa kāyo’’tiādi vuttaṃ. Tattha yāvatako assāti yāvatakvassa.

    ਸਮવਟ੍ਟਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ ਸਮવਟ੍ਟਿਤਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਯਥਾ ਏਕੇ ਕੋਞ੍ਚਾ વਿਯ ਬਕਾ વਿਯ વਰਾਹਾ વਿਯ ਚ ਦੀਘਗਲਾ વਙ੍ਕਗਲਾ ਪੁਥੁਲਗਲਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਥਨਕਾਲੇ ਸਿਰਾਜਾਲਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਮਨ੍ਦੋ ਸਰੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਨ ਏવਂ ਤਸ੍ਸ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸੁવਟ੍ਟਿਤਸੁવਣ੍ਣਾਲਿਙ੍ਗਸਦਿਸੋ ਖਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਕਥਨਕਾਲੇ ਸਿਰਾਜਾਲਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਮੇਘਸ੍ਸ વਿਯ ਗਜ੍ਜਤੋ ਸਰੋ ਮਹਾ ਹੋਤਿ।

    Samavaṭṭakkhandhoti samavaṭṭitakkhandho. Yathā eke koñcā viya bakā viya varāhā viya ca dīghagalā vaṅkagalā puthulagalā ca honti, kathanakāle sirājālaṃ paññāyati, mando saro nikkhamati, na evaṃ tassa. Tathāgatassa pana suvaṭṭitasuvaṇṇāliṅgasadiso khandho hoti, kathanakāle sirājālaṃ na paññāyati, meghassa viya gajjato saro mahā hoti.

    ਰਸਗ੍ਗਸਗ੍ਗੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰਸਂ ਗਸਨ੍ਤੀਤਿ ਰਸਗ੍ਗਸਾ , ਰਸਹਰਣੀਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ, ਤਾ ਅਗ੍ਗਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਰਸਗ੍ਗਸਗ੍ਗੀ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਤ੍ਤ ਰਸਹਰਣਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਗੀવਾਯਮੇવ ਪਟਿਮੁਕ੍ਕਾਨਿ। ਤਿਲਫਲਮਤ੍ਤੋਪਿ ਆਹਾਰੋ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਯਂ ਅਨੁਫਰਤਿ, ਤੇਨੇવ ਮਹਾਪਧਾਨਂ ਪਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਤਣ੍ਡੁਲਾਦੀਹਿਪਿ ਕਾਲ਼ਾਯਯੂਸਪਸਤੇਨਾਪਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਯਾਪਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਨ ਤਥਾ ਅਭਾવਾ ਨ ਸਕਲਕਾਯਂ ਓਜਾ ਫਰਤਿ, ਤੇਨ ਤੇ ਬਹ੍વਾਬਾਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਤਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਫਲਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ।

    Rasaggasaggīti ettha rasaṃ gasantīti rasaggasā , rasaharaṇīnametaṃ adhivacanaṃ, tā aggā assāti rasaggasaggī. Tathāgatassa hi satta rasaharaṇisahassāni uddhaggāni hutvā gīvāyameva paṭimukkāni. Tilaphalamattopi āhāro jivhagge ṭhapito sabbaṃ kāyaṃ anupharati, teneva mahāpadhānaṃ padahantassa ekataṇḍulādīhipi kāḷāyayūsapasatenāpi kāyassa yāpanaṃ ahosi. Aññesaṃ pana tathā abhāvā na sakalakāyaṃ ojā pharati, tena te bahvābādhā honti. Idaṃ lakkhaṇaṃ appābādhatāsaṅkhātassa nissandaphalassa vasena pākaṭaṃ hoti.

    ਸੀਹਸ੍ਸੇવ ਹਨੁ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸੀਹਹਨੁ। ਤਤ੍ਥ ਸੀਹਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਹਨੁਮੇવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਉਪਰਿਮਂ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸੀਹਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ વਿਯ ਦ੍વੇਪਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸਿਯਂ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚਨ੍ਦਸਦਿਸਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Sīhasseva hanu assāti sīhahanu. Tattha sīhassa heṭṭhimahanumeva paripuṇṇaṃ hoti, na uparimaṃ. Tathāgatassa pana sīhassa heṭṭhimaṃ viya dvepi paripuṇṇāni dvādasiyaṃ pakkhassa candasadisāni honti.

    ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਦਨ੍ਤੋਤਿਆਦੀਸੁ ਉਪਰਿਮਹਨੁਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ વੀਸਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਿਮੇ વੀਸਤੀਤਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਦਨ੍ਤਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਦਨ੍ਤੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਦਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਦਨ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਂ।

    Cattālīsadantotiādīsu uparimahanuke patiṭṭhitā vīsati, heṭṭhime vīsatīti cattālīsa dantā assāti cattālīsadanto. Aññesañhi paripuṇṇadantānampi dvattiṃsa dantā honti, tathāgatassa cattālīsaṃ.

    ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਕੇਚਿ ਦਨ੍ਤਾ ਉਚ੍ਚਾ ਕੇਚਿ ਨੀਚਾਤਿ વਿਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਯਪਟ੍ਟਛਿਨ੍ਨਸਙ੍ਖਪਟਲਂ વਿਯ ਸਮਾ।

    Aññesañca keci dantā uccā keci nīcāti visamā honti, tathāgatassa pana ayapaṭṭachinnasaṅkhapaṭalaṃ viya samā.

    ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਕੁਮ੍ਭੀਲਾਨਂ વਿਯ ਦਨ੍ਤਾ વਿਰਲ਼ਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਚ੍ਛਮਂਸਾਦੀਨਿ ਖਾਦਨ੍ਤਾਨਂ ਦਨ੍ਤਨ੍ਤਰਂ ਪੂਰਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਕਨਕਲਤਾਯ ਸਮੁਸ੍ਸਾਪਿਤવਜਿਰਪਨ੍ਤਿ વਿਯ ਅવਿਰਲ਼ਾ ਤੁਲਿਕਾਯ ਦਸ੍ਸਿਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ વਿਯ ਦਨ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Aññesaṃ kumbhīlānaṃ viya dantā viraḷā honti, macchamaṃsādīni khādantānaṃ dantantaraṃ pūrati. Tathāgatassa pana kanakalatāya samussāpitavajirapanti viya aviraḷā tulikāya dassitaparicchedā viya dantā honti.

    ਸੁਸੁਕ੍ਕਦਾਠੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਪੂਤਿਦਨ੍ਤਾ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਕਾਚਿ ਦਾਠਾ ਕਾਲ਼ਾਪਿ વਿવਣ੍ਣਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤੋ ਸੁਸੁਕ੍ਕਦਾਠੋ ਓਸਧਿਤਾਰਕਮ੍ਪਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ વਿਰੋਚਮਾਨਾਯ ਪਭਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਦਾਠੋ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੁਸੁਕ੍ਕਦਾਠੋ’’ਤਿ।

    Susukkadāṭhoti aññesañca pūtidantā uṭṭhahanti, tena kāci dāṭhā kāḷāpi vivaṇṇāpi honti. Tathāgato susukkadāṭho osadhitārakampi atikkamma virocamānāya pabhāya samannāgatadāṭho, tena vuttaṃ ‘‘susukkadāṭho’’ti.

    ਪਹੂਤਜਿવ੍ਹੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਜਿવ੍ਹਾ ਥੂਲਾਪਿ ਹੋਤਿ ਕਿਸਾਪਿ ਰਸ੍ਸਾਪਿ ਥਦ੍ਧਾਪਿ વਿਸਮਾਪਿ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਮੁਦੁ ਦੀਘਾ ਪੁਥੁਲਾ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ ਆਗਤਾਨਂ ਕਙ੍ਖਾવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ ਮੁਦੁਕਤ੍ਤਾ ਤਂ ਜਿવ੍ਹਂ ਕਥਿਨਸੂਚਿਂ વਿਯ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਉਭੋ ਨਾਸਿਕਸੋਤਾਨਿ ਪਰਾਮਸਤਿ, ਦੀਘਤ੍ਤਾ ਉਭੋ ਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨਿ ਪਰਾਮਸਤਿ, ਪੁਥੁਲਤ੍ਤਾ ਕੇਸਨ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਕੇવਲਮ੍ਪਿ ਨਲਾਟਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਿ। ਏવਂ ਤਸ੍ਸਾ ਮੁਦੁਦੀਘਪੁਥੁਲਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਕਙ੍ਖਂ વਿਨੋਦੇਤਿ। ਏવਂ ਤਿਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਜਿવ੍ਹਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਪਹੂਤਜਿવ੍ਹੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Pahūtajivhoti aññesaṃ jivhā thūlāpi hoti kisāpi rassāpi thaddhāpi visamāpi, tathāgatassa pana mudu dīghā puthulā vaṇṇasampannā hoti. So taṃ lakkhaṇaṃ pariyesituṃ āgatānaṃ kaṅkhāvinodanatthaṃ mudukattā taṃ jivhaṃ kathinasūciṃ viya vaṭṭetvā ubho nāsikasotāni parāmasati, dīghattā ubho kaṇṇasotāni parāmasati, puthulattā kesantapariyosānaṃ kevalampi nalāṭaṃ paṭicchādeti. Evaṃ tassā mududīghaputhulabhāvaṃ pakāsento kaṅkhaṃ vinodeti. Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ jivhaṃ sandhāya ‘‘pahūtajivho’’ti vuttaṃ.

    ਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਸਰੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇ ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸਰਾਪਿ ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਸਰਾਪਿ ਕਾਕਸ੍ਸਰਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਗਤੋ ਪਨ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਸਰਸਦਿਸੇਨ ਸਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਹਿ ਪਿਤ੍ਤਸੇਮ੍ਹੇਹਿ ਅਪਲਿਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਰੋ વਿਸੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਗਤੇਨਾਪਿ ਕਤਕਮ੍ਮਂ વਤ੍ਥੁਂ ਸੋਧੇਤਿ, વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਨਾਭਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਮੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਸਰੋ વਿਸੁਦ੍ਧੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋવ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ। ਕਰવਿਕੋ વਿਯ ਭਣਤੀਤਿ ਕਰવਿਕਭਾਣੀ, ਮਤ੍ਤਕਰવਿਕਰੁਤਮਞ੍ਜੁਘੋਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Brahmassaroti aññe chinnassarāpi bhinnassarāpi kākassarāpi honti, tathāgato pana mahābrahmuno sarasadisena sarena samannāgato. Mahābrahmuno hi pittasemhehi apalibuddhattā saro visuddho hoti. Tathāgatenāpi katakammaṃ vatthuṃ sodheti, vatthussa suddhattā nābhito paṭṭhāya samuṭṭhahanto saro visuddho aṭṭhaṅgasamannāgatova samuṭṭhāti. Karaviko viya bhaṇatīti karavikabhāṇī, mattakaravikarutamañjughosoti attho.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਕਰવਿਕਰੁਤਸ੍ਸ ਮਞ੍ਜੁਤਾਯ – ਕਰવਿਕਸਕੁਣੇ ਕਿਰ ਮਧੁਰਰਸਂ ਅਮ੍ਬਪਕ੍ਕਂ ਮੁਖਤੁਣ੍ਡਕੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖੇਨ ਤਾਲਂ ਦਤ੍વਾ વਿਕੂਜਮਾਨੇ ਚਤੁਪ੍ਪਦਾਦੀਨਿ ਮਤ੍ਤਾਨਿ વਿਯ ਲਲ਼ਿਤੁਂ ਆਰਭਨ੍ਤਿ। ਗੋਚਰਪ੍ਪਸੁਤਾਪਿ ਚਤੁਪ੍ਪਦਾ ਮੁਖਗਤਾਨਿਪਿ ਤਿਣਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਨ੍ਤਿ, વਾਲ਼ਮਿਗਾ ਖੁਦ੍ਦਕਮਿਗੇ ਅਨੁਬਨ੍ਧਮਾਨਾ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਾਦਂ ਅਨੁਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਬਦ੍ਧਮਿਗਾਪਿ ਮਰਣਭਯਂ ਹਿਤ੍વਾਪਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸੇ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਪਕ੍ਖਿਨੋਪਿ ਪਕ੍ਖੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਉਦਕੇ ਮਚ੍ਛਾਪਿ ਕਣ੍ਣਪਟਲਂ ਅਪ੍ਫੋਟੇਨ੍ਤਾ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਮਾਨਾવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਮਞ੍ਜੁਰੁਤਾ ਕਰવਿਕਾ।

    Tatridaṃ karavikarutassa mañjutāya – karavikasakuṇe kira madhurarasaṃ ambapakkaṃ mukhatuṇḍakena paharitvā paggharitaṃ rasaṃ sāyitvā pakkhena tālaṃ datvā vikūjamāne catuppadādīni mattāni viya laḷituṃ ārabhanti. Gocarappasutāpi catuppadā mukhagatānipi tiṇāni chaḍḍetvā taṃ saddaṃ suṇanti, vāḷamigā khuddakamige anubandhamānā ukkhittapādaṃ anukkhipitvāva tiṭṭhanti, anubaddhamigāpi maraṇabhayaṃ hitvāpi tiṭṭhanti, ākāse pakkhandapakkhinopi pakkhe pasāretvā tiṭṭhanti, udake macchāpi kaṇṇapaṭalaṃ apphoṭentā taṃ saddaṃ suṇamānāva tiṭṭhanti. Evaṃ mañjurutā karavikā.

    ਅਸਨ੍ਧਿਮਿਤ੍ਤਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾਸੋਕਸ੍ਸ ਦੇવੀ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬੁਦ੍ਧਸਦ੍ਦੇਨ ਸਦਿਸੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਘਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਕਰવਿਕਸਕੁਣਸ੍ਸਾਤਿ। ਕੁਹਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਕੁਣਾਤਿ? ਹਿਮવਨ੍ਤੇਤਿ। ਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਆਹ, – ‘‘ਦੇવ, ਕਰવਿਕਸਕੁਣਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਜਰੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਕਰવਿਕੋ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਞ੍ਜਰਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਪਞ੍ਜਰੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਸ ਕਰવਿਕਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ‘‘ਰਾਜਾਣਾਯ ਆਗਤੋ ਪਞ੍ਜਰੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਅਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸੀਦਿ। ਪਞ੍ਜਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਰਤੋવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਕਰવਿਕਂ ਸਦ੍ਦਂ ਕਾਰਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਰਾਜਾ ‘‘ਕਥਂ ਭਣੇ ਇਮੇ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ? ਞਾਤਕੇ ਦਿਸ੍વਾ ਦੇવਾਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ਆਦਾਸੇਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋવ ਛਾਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਞਾਤਕਾ ਮੇ ਆਗਤਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪਕ੍ਖੇਨ ਤਾਲ਼ਂ ਦਤ੍વਾ ਮਞ੍ਜੁਸ੍ਸਰੇਨ ਮਣਿવਂਸਂ ਧਮਮਾਨੋ વਿਯ વਿਰવਿ। ਸਕਲਨਗਰੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਤ੍ਤਾ વਿਯ ਲਲ਼ਿਂਸੁ। ਅਸਨ੍ਧਿਮਿਤ੍ਤਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਤਾવ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਧੁਰੋ ਸਦ੍ਦੋ, ਕੀਦਿਸੋ ਨੁ ਖੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸਿਰਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ ਪੀਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂ ਪੀਤਿਂ ਅવਿਜਹਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਹਿ ਜਙ੍ਘਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਏવਂ ਮਧੁਰੋ ਕਰવਿਕਸਦ੍ਦੋ। ਤਤੋ ਸਤਭਾਗੇਨ ਸਹਸ੍ਸਭਾਗੇਨ ਚ ਮਧੁਰਤਰੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦੋ, ਲੋਕੇ ਪਨ ਕਰવਿਕਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਮਧੁਰਰਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ‘‘ਕਰવਿਕਭਾਣੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Asandhimittāpi dhammāsokassa devī – ‘‘atthi nu kho, bhante, buddhasaddena sadiso kassaci saddo’’ti saṅghaṃ pucchi. Atthi karavikasakuṇassāti. Kuhiṃ, bhante, sakuṇāti? Himavanteti. Sā rājānaṃ āha, – ‘‘deva, karavikasakuṇaṃ daṭṭhukāmā’’ti. Rājā ‘‘imasmiṃ pañjare nisīditvā karaviko āgacchatū’’ti suvaṇṇapañjaraṃ vissajjesi. Pañjaro gantvā ekassa karavikassa purato aṭṭhāsi. So ‘‘rājāṇāya āgato pañjaro, na sakkā agantu’’nti tattha nisīdi. Pañjaro āgantvā rañño puratova aṭṭhāsi. Karavikaṃ saddaṃ kārāpetuṃ na sakkonti. Atha rājā ‘‘kathaṃ bhaṇe ime saddaṃ karontī’’ti āha? Ñātake disvā devāti. Atha naṃ rājā ādāsehi parikkhipāpesi. So attanova chāyaṃ disvā ‘‘ñātakā me āgatā’’ti maññamāno pakkhena tāḷaṃ datvā mañjussarena maṇivaṃsaṃ dhamamāno viya viravi. Sakalanagare manussā mattā viya laḷiṃsu. Asandhimittā cintesi – ‘‘imassa tāva tiracchānassa evaṃ madhuro saddo, kīdiso nu kho sabbaññutaññāṇasirippattassa bhagavato ahosī’’ti pītiṃ uppādetvā taṃ pītiṃ avijahitvā sattahi jaṅghasatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Evaṃ madhuro karavikasaddo. Tato satabhāgena sahassabhāgena ca madhurataro tathāgatassa saddo, loke pana karavikato aññassa madhurarassa abhāvato ‘‘karavikabhāṇī’’ti vuttaṃ.

    ਅਭਿਨੀਲਨੇਤ੍ਤੋਤਿ ਨ ਸਕਲਨੀਲਨੇਤ੍ਤੋવ, ਨੀਲਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨਸ੍ਸ ਉਮਾਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸੇਨ ਅਤਿવਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਨੀਲવਣ੍ਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੀਤਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਕਣਿਕਾਰਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸੇਨ ਪੀਤવਣ੍ਣੇਨ, ਲੋਹਿਤਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਬਨ੍ਧੁਜੀવਕਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸੇਨ ਲੋਹਿਤવਣ੍ਣੇਨ, ਸੇਤਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਓਸਧਿਤਾਰਕਸਦਿਸੇਨ ਸੇਤવਣ੍ਣੇਨ, ਕਾਲ਼ਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠਕਸਦਿਸੇਨ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣવਿਮਾਨੇ ਉਗ੍ਘਾਟਿਤਮਣਿਸੀਹਪਞ੍ਜਰਸਦਿਸਾਨਿ ਖਾਯਨ੍ਤਿ।

    Abhinīlanettoti na sakalanīlanettova, nīlayuttaṭṭhāne panassa umāpupphasadisena ativisuddhena nīlavaṇṇena samannāgatāni akkhīni honti. Pītayuttaṭṭhāne kaṇikārapupphasadisena pītavaṇṇena, lohitayuttaṭṭhāne bandhujīvakapupphasadisena lohitavaṇṇena, setayuttaṭṭhāne osadhitārakasadisena setavaṇṇena, kāḷayuttaṭṭhāne addāriṭṭhakasadisena kāḷavaṇṇena samannāgatāni suvaṇṇavimāne ugghāṭitamaṇisīhapañjarasadisāni khāyanti.

    ਗੋਪਖੁਮੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਖੁਮਨ੍ਤਿ ਸਕਲਂ ਚਕ੍ਖੁਭਣ੍ਡਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤਂ ਕਾਲ਼વਚ੍ਛਕਸ੍ਸ ਬਹਲਧਾਤੁਕਂ ਹੋਤਿ, ਰਤ੍ਤવਚ੍ਛਕਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਂ, ਤਂਮੁਹੁਤ੍ਤਜਾਤਰਤ੍ਤવਚ੍ਛਸਦਿਸਚਕ੍ਖੁਭਣ੍ਡੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਹਿ ਅਕ੍ਖਿਭਣ੍ਡਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਮੂਸਿਕਕਾਕਾਦੀਨਂ ਅਕ੍ਖਿਸਦਿਸੇਹਿ વਿਨਿਗ੍ਗਤੇਹਿ ਗਮ੍ਭੀਰੇਹਿਪਿ ਅਕ੍ਖੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਮਣਿਗੁਲ਼ਿਕਾ વਿਯ ਮੁਦੁਸਿਨਿਦ੍ਧਨੀਲਸੁਖੁਮਪਖੁਮਾਚਿਤਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ।

    Gopakhumoti ettha pakhumanti sakalaṃ cakkhubhaṇḍaṃ adhippetaṃ. Taṃ kāḷavacchakassa bahaladhātukaṃ hoti, rattavacchakassa vippasannaṃ, taṃmuhuttajātarattavacchasadisacakkhubhaṇḍoti attho. Aññesañhi akkhibhaṇḍā aparipuṇṇā honti, hatthimūsikakākādīnaṃ akkhisadisehi viniggatehi gambhīrehipi akkhīhi samannāgatā honti. Tathāgatassa pana dhovitvā majjitvā ṭhapitamaṇiguḷikā viya mudusiniddhanīlasukhumapakhumācitāni akkhīni.

    ਉਣ੍ਣਾਤਿ ਉਣ੍ਣਲੋਮਂ। ਭਮੁਕਨ੍ਤਰੇਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਭਮੁਕਾਨਂ વੇਮਜ੍ਝੇ ਨਾਸਿਕਮਤ੍ਥਕੇਯੇવ ਜਾਤਾ। ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਨ ਨਲਾਟਮਜ੍ਝਜਾਤਾ। ਓਦਾਤਾਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਓਸਧਿਤਾਰਕવਣ੍ਣਾ। ਮੁਦੂਤਿ ਸਪ੍ਪਿਮਣ੍ਡੇ ਓਸਾਦੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਸਤવਾਰવਿਹਤਕਪ੍ਪਾਸਪਟਲਸਦਿਸਾ। ਤੂਲਸਨ੍ਨਿਭਾਤਿ ਸਿਮ੍ਬਲਿਤੂਲਲਤਾਤੂਲਸਮਾਨਾ, ਅਯਮਸ੍ਸਾ ਓਦਾਤਤਾਯ ਉਪਮਾ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਕੋਟਿਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨਾ ਉਪਡ੍ਢਬਾਹੁਪ੍ਪਮਾਣਾ ਹੋਤਿ, વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾવਟ੍ਟવਸੇਨ ਆવਟ੍ਟਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਸੁવਣ੍ਣਫਲਕਮਜ੍ਝੇ ਠਪਿਤਰਜਤਪੁਪ੍ਫੁਲ਼ਕਾ વਿਯ ਸੁવਣ੍ਣਘਟਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਮਾਨਾ ਖੀਰਧਾਰਾ વਿਯ ਅਰੁਣਪ੍ਪਭਾਰਞ੍ਜਿਤੇ ਗਮਨਤਲੇ ਓਸਧਿਤਾਰਕਾ વਿਯ ਚ ਅਤਿਮਨੋਹਰਾਯ ਸਿਰਿਯਾ વਿਰੋਚਤਿ।

    Uṇṇāti uṇṇalomaṃ. Bhamukantareti dvinnaṃ bhamukānaṃ vemajjhe nāsikamatthakeyeva jātā. Uggantvā pana nalāṭamajjhajātā. Odātāti parisuddhā osadhitārakavaṇṇā. Mudūti sappimaṇḍe osādetvā ṭhapitasatavāravihatakappāsapaṭalasadisā. Tūlasannibhāti simbalitūlalatātūlasamānā, ayamassā odātatāya upamā. Sā panesā koṭiyaṃ gahetvā ākaḍḍhiyamānā upaḍḍhabāhuppamāṇā hoti, vissaṭṭhā dakkhiṇāvaṭṭavasena āvaṭṭitvā uddhaggā hutvā santiṭṭhati, suvaṇṇaphalakamajjhe ṭhapitarajatapupphuḷakā viya suvaṇṇaghaṭato nikkhamamānā khīradhārā viya aruṇappabhārañjite gamanatale osadhitārakā viya ca atimanoharāya siriyā virocati.

    ਉਣ੍ਹੀਸਸੀਸੋਤਿ ਇਦਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨਲਾਟਤਞ੍ਚੇવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਸਤਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਅਤ੍ਥવਸੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹਿ ਦਕ੍ਖਿਣਕਣ੍ਣਚੂਲ਼ਿਕਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਂਸਪਟਲਂ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸਕਲਂ ਨਲਾਟਂ ਛਾਦਯਮਾਨਂ ਪੂਰਯਮਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਾਮਕਣ੍ਣਚੂਲ਼ਿਕਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਰਞ੍ਞੋ ਬਦ੍ਧਉਣ੍ਹੀਸਪਟ੍ਟੋ વਿਯ વਿਰੋਚਤਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਭવਿਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਿਰ ਇਮਂ ਲਕ੍ਖਣਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਰਾਜੂਨਂ ਉਣ੍ਹੀਸਪਟ੍ਟਂ ਅਕਂਸੁ, ਅਯਂ ਤਾવ ਏਕੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ਜਨਾ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸੀਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਕਪ੍ਪਸੀਸਾ, ਕੇਚਿ ਫਲਸੀਸਾ, ਕੇਚਿ ਅਟ੍ਠਿਸੀਸਾ, ਕੇਚਿ ਤੁਮ੍ਬਸੀਸਾ, ਕੇਚਿ ਪਬ੍ਭਾਰਸੀਸਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਆਰਗ੍ਗੇਨ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ વਿਯ ਸੁਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਉਦਕਪੁਪ੍ਫੁਲ਼ਸਦਿਸਂ ਸੀਸਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨ ਉਣ੍ਹੀਸવੇਠਿਤਸੀਸੋ વਿਯਾਤਿ ਉਣ੍ਹੀਸਸੀਸੋ। ਦੁਤਿਯਨਯੇਨ ਉਣ੍ਹੀਸਂ વਿਯ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਸੀਸੋਤਿ ਉਣ੍ਹੀਸਸੀਸੋ।

    Uṇhīsasīsoti idaṃ paripuṇṇanalāṭatañceva paripuṇṇasīsatañcāti dve atthavase paṭicca vuttaṃ. Tathāgatassa hi dakkhiṇakaṇṇacūḷikato paṭṭhāya maṃsapaṭalaṃ uṭṭhahitvā sakalaṃ nalāṭaṃ chādayamānaṃ pūrayamānaṃ gantvā vāmakaṇṇacūḷikāya patiṭṭhitaṃ, rañño baddhauṇhīsapaṭṭo viya virocati. Pacchimabhavikabodhisattānaṃ kira imaṃ lakkhaṇaṃ viditvā rājūnaṃ uṇhīsapaṭṭaṃ akaṃsu, ayaṃ tāva eko attho. Aññe pana janā aparipuṇṇasīsā honti, keci kappasīsā, keci phalasīsā, keci aṭṭhisīsā, keci tumbasīsā, keci pabbhārasīsā. Tathāgatassa pana āraggena vaṭṭetvā ṭhapitaṃ viya suparipuṇṇaṃ udakapupphuḷasadisaṃ sīsaṃ hoti. Tattha purimanayena uṇhīsaveṭhitasīso viyāti uṇhīsasīso. Dutiyanayena uṇhīsaṃ viya sabbattha parimaṇḍalasīsoti uṇhīsasīso.

    ਇਮਾਨਿ ਪਨ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਲਕ੍ਖਣੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਥਿਤਾਨਿ ਸੁਕਥਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਤਾ ਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੦੦-੨੦੨) વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਇਮਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾਨਿ । ਸੁਤ੍ਤવਸੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇਨ ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ ਤਸ੍ਸੇવ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਯ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।

    Imāni pana mahāpurisalakkhaṇāni kammaṃ kammasarikkhakaṃ lakkhaṇaṃ lakkhaṇānisaṃsanti ime cattāro koṭṭhāse ekekasmiṃ lakkhaṇe dassetvā kathitāni sukathitāni honti. Tasmā bhagavatā lakkhaṇasutte (dī. ni. 3.200-202) vuttāni imāni kammādīni dassetvā kathetabbāni . Suttavasena vinicchituṃ asakkontena sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya tasseva suttassa vaṇṇanāya vuttanayena gahetabbāni.

    ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭੋ, ਸੋ ਭવਂ ਗੋਤਮੋਤਿ, ਭੋ ਆਚਰਿਯ, ਇਮੇਹਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਸੋ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਦੇવਨਗਰੇ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਰਤਨવਿਚਿਤ੍ਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਤੋਰਣਂ વਿਯ ਯੋਜਨਸਤੁਬ੍ਬੇਧੋ ਸਬ੍ਬਪਾਲਿਫੁਲ੍ਲੋ ਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕੋ વਿਯ ਸੇਲਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਸਾਲਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ ਤਾਰਾਗਣਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਗਗਨਤਲਮਿવ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਿਰਿવਿਭવੇਨ ਲੋਕਂ ਆਲੋਕਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ વਿਯ ਚਰਤੀਤਿ ਇਮਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਦੀਪੇਤ੍વਾ ਕਿਰਿਯਾਚਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Imehi kho, bho, so bhavaṃ gotamoti, bho ācariya, imehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi so bhavaṃ gotamo samannāgato devanagare samussitaratanavicittaṃ suvaṇṇatoraṇaṃ viya yojanasatubbedho sabbapāliphullo pāricchattako viya selantaramhi supupphitasālarukkho viya tārāgaṇapaṭimaṇḍitagaganatalamiva ca attano sirivibhavena lokaṃ ālokaṃ kurumāno viya caratīti imatthampi dīpetvā kiriyācāraṃ ācikkhituṃ gacchanto kho panātiādimāha.

    ੩੮੭. ਦਕ੍ਖਿਣੇਨਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਠਤ੍વਾ વਾ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਾ ਗਮਨਂ ਅਭਿਨੀਹਰਨ੍ਤਾਨਂ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੋવ ਪੁਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਸਤਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਕਿਰੇਤਂ। ਨਾਤਿਦੂਰੇ ਪਾਦਂ ਉਦ੍ਧਰਤੀਤਿ ਤਂ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦਂ ਨ ਅਤਿਦੂਰੇ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਉਦ੍ਧਰਤਿ। ਅਤਿਦੂਰਞ੍ਹਿ ਅਭਿਹਰਿਯਮਾਨੇ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੇਨ વਾਮਪਾਦੋ ਆਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੋਪਿ ਦੂਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ, ਆਸਨ੍ਨੇਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਹੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਸਤਿ ਪਦવਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੇ ਪਨ ਪਮਾਣੇਨੇવ ਉਦ੍ਧਤੇ વਾਮਪਾਦੋਪਿ ਪਮਾਣੇਨੇવ ਉਦ੍ਧਰਿਯਤਿ, ਪਮਾਣੇਨ ਉਦ੍ਧਤੋ ਪਤਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋਪਿ ਪਮਾਣੇਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਏવਮਨੇਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦਕਿਚ੍ਚਂ વਾਮਪਾਦੇਨ ਨਿਯਮਿਤਂ, વਾਮਪਾਦਕਿਚ੍ਚਂ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੇਨ ਨਿਯਮਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    387.Dakkhiṇenāti buddhānañhi ṭhatvā vā nisīditvā vā nipajjitvā vā gamanaṃ abhinīharantānaṃ dakkhiṇapādova purato hoti. Satatapāṭihāriyaṃ kiretaṃ. Nātidūrepādaṃ uddharatīti taṃ dakkhiṇapādaṃ na atidūre ṭhapessāmīti uddharati. Atidūrañhi abhihariyamāne dakkhiṇapādena vāmapādo ākaḍḍhiyamāno gaccheyya, dakkhiṇapādopi dūraṃ gantuṃ na sakkuṇeyya, āsanneyeva patiṭṭhaheyya, evaṃ sati padavicchedo nāma hoti. Dakkhiṇapāde pana pamāṇeneva uddhate vāmapādopi pamāṇeneva uddhariyati, pamāṇena uddhato patiṭṭhahantopi pamāṇeyeva patiṭṭhāti. Evamanena tathāgatassa dakkhiṇapādakiccaṃ vāmapādena niyamitaṃ, vāmapādakiccaṃ dakkhiṇapādena niyamitanti veditabbaṃ.

    ਨਾਤਿਸੀਘਨ੍ਤਿ ਦਿવਾ વਿਹਾਰਭਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਨ ਅਤਿਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਾਤਿਸਣਿਕਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਪਚ੍ਛਤੋ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਏવਂ ਨ ਅਤਿਸਣਿਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਦ੍ਦੁવੇਨ ਅਦ੍ਦੁવਨ੍ਤਿ ਜਣ੍ਣੁਕੇਨ ਜਣ੍ਣੁਕਂ, ਨ ਸਤ੍ਥਿਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤੀਤਿ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਉਦਕੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਊਰੁਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਨ ਓਨਾਮੇਤੀਤਿ ਰੁਕ੍ਖਸਾਖਾਛੇਦਨਦਣ੍ਡਙ੍ਕੁਸਪਾਦੋ વਿਯ ਨ ਪਚ੍ਛਤੋ ਓਸਕ੍ਕਾਪੇਤਿ। ਨ ਸਨ੍ਨਾਮੇਤੀਤਿ ਓਬਦ੍ਧਾਨਾਬਦ੍ਧਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਦਂ ਕੋਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਥਦ੍ਧਂ ਕਰੋਤਿ। ਨ વਿਨਾਮੇਤੀਤਿ ਯਨ੍ਤਰੂਪਕਂ ਕੀਲ਼ਾਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਚਾਲੇਤਿ। ਅਧਰਕਾਯੋવਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਕਾਯੋવ ਇਞ੍ਜਤਿ, ਉਪਰਿਮਕਾਯੋ ਨਾવਾਯ ਠਪਿਤਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਮਾ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲੋ ਹੋਤਿ। ਦੂਰੇ ਠਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਠਿਤਭਾવਂ વਾ ਗਮਨਭਾવਂ વਾ ਨ ਜਾਨਾਤਿ । ਕਾਯਬਲੇਨਾਤਿ ਬਾਹਾ ਖਿਪਨ੍ਤੋ ਸਰੀਰਤੋ ਸੇਦੇਹਿ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੇਹਿ ਨ ਕਾਯਬਲੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਬ੍ਬਕਾਯੇਨੇવਾਤਿ ਗੀવਂ ਅਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਰਾਹੁਲੋવਾਦੇ વੁਤ੍ਤਨਾਗਾਪਲੋਕਿਤવਸੇਨੇવ ਅਪਲੋਕੇਤਿ।

    Nātisīghanti divā vihārabhattatthāya gacchanto bhikkhu viya na atisīghaṃ gacchati. Nātisaṇikanti yathā pacchato āgacchanto okāsaṃ na labhati, evaṃ na atisaṇikaṃ gacchati. Adduvena adduvanti jaṇṇukena jaṇṇukaṃ, nasatthiṃ unnāmetīti gambhīre udake gacchanto viya na ūruṃ unnāmeti. Na onāmetīti rukkhasākhāchedanadaṇḍaṅkusapādo viya na pacchato osakkāpeti. Na sannāmetīti obaddhānābaddhaṭṭhānehi pādaṃ koṭṭento viya na thaddhaṃ karoti. Navināmetīti yantarūpakaṃ kīḷāpento viya na ito cito ca cāleti. Adharakāyovāti heṭṭhimakāyova iñjati, uparimakāyo nāvāya ṭhapitasuvaṇṇapaṭimā viya niccalo hoti. Dūre ṭhatvā olokento hi buddhānaṃ ṭhitabhāvaṃ vā gamanabhāvaṃ vā na jānāti . Kāyabalenāti bāhā khipanto sarīrato sedehi muccantehi na kāyabalena gacchati. Sabbakāyenevāti gīvaṃ aparivattetvā rāhulovāde vuttanāgāpalokitavaseneva apaloketi.

    ਨ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਗਣੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਉਦ੍ਧਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤਿ, ਨਟ੍ਠਂ ਕਾਕਣਿਕਂ વਾ ਮਾਸਕਂ વਾ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨ ਅਧੋ ਓਲੋਕੇਤਿ, ਨ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦਯੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਯੁਗਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨવવਿਦਤ੍ਥਿਮਤ੍ਤੇ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਯੁਗਮਤ੍ਤਂ ਪੇਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮ, ਭਗવਾਪਿ ਯੁਗੇ ਯੁਤ੍ਤੋ ਸੁਦਨ੍ਤਆਜਾਨੀਯੋ વਿਯ ਏਤ੍ਤਕਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਤੋ ਚਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰੀਤਿ ਯੁਗਮਤ੍ਤਤੋ ਪਰਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਹਿ ਕੁਟ੍ਟਂ વਾ ਕવਾਟਂ વਾ ਗਚ੍ਛੋ વਾ ਲਤਾ વਾ ਆવਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਥ ਖ੍વਸ੍ਸ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨੇਕਾਨਿ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਏਕਙ੍ਗਣਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਨ੍ਤਰਘਰਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਮਹਾਸਕੁਲੁਦਾਯਿਸੁਤ੍ਤੇ ਇਨ੍ਦਖੀਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨ੍ਤਰਘਰਂ, ਇਧ ਘਰਉਮ੍ਮਾਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਕਾਯਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਕਤਿਇਰਿਯਪਥੇਨੇવ ਪવਿਸਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਲਿਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਨੀਚਘਰਕਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਪਿ ਹਿ ਤਥਾਗਤੇ ਛਦਨਂ વਾ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਥવੀ વਾ ਓਗਚ੍ਛਤਿ, ਭਗવਾ ਪਨ ਪਕਤਿਗਮਨੇਨੇવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਾਤਿਦੂਰੇਤਿ ਅਤਿਦੂਰੇ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਪਦવਾਰੇ ਪਿਟ੍ਠਿਭਾਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਨਾਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇਤਿ ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੇਨ ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਪਦવਾਰੇ ਪੁਰਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦવਾਰੇ ਠਿਤੇਨ ਪੁਰਤੋ વਾ ਪਚ੍ਛਤੋ વਾ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ।

    Na uddhantiādīsu nakkhattāni gaṇento viya na uddhaṃ ulloketi, naṭṭhaṃ kākaṇikaṃ vā māsakaṃ vā pariyesanto viya na adho oloketi, na hatthiassādayo passanto viya ito cito ca vipekkhamāno gacchati. Yugamattanti navavidatthimatte cakkhūni ṭhapetvā gacchanto yugamattaṃ pekkhati nāma, bhagavāpi yuge yutto sudantaājānīyo viya ettakaṃ passanto gacchati. Tato cassa uttarīti yugamattato paraṃ na passatīti na vattabbo. Na hi kuṭṭaṃ vā kavāṭaṃ vā gaccho vā latā vā āvarituṃ sakkoti, atha khvassa anāvaraṇañāṇassa anekāni cakkavāḷasahassāni ekaṅgaṇāneva honti. Antaragharanti heṭṭhā mahāsakuludāyisutte indakhīlato paṭṭhāya antaragharaṃ, idha gharaummārato paṭṭhāya veditabbaṃ. Nakāyantiādi pakatiiriyapatheneva pavisatīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Daliddamanussānaṃ nīcagharakaṃ pavisantepi hi tathāgate chadanaṃ vā uggacchati, pathavī vā ogacchati, bhagavā pana pakatigamaneneva gacchati. Nātidūreti atidūre parivattantena hi ekaṃ dve padavāre piṭṭhibhāgena gantvā nisīditabbaṃ hoti. Nāccāsanneti accāsanne parivattantena ekaṃ dve padavāre purato gantvā nisīditabbaṃ hoti. Tasmā yasmiṃ padavāre ṭhitena purato vā pacchato vā agantvā nisīditabbaṃ hoti, tattha parivattati.

    ਪਾਣਿਨਾਤਿ ਕਟਿવਾਤਾਬਾਧਿਕੋ વਿਯ ਨ ਆਸਨਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਪਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਯੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੋ ਠਿਤਕੋવ ਪਤਤਿ, ਯੋਪਿ ਓਰਿਮਂ ਅਙ੍ਗਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਘਂਸਨ੍ਤੋ ਯਾવ ਪਾਰਿਮਙ੍ਗਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਾਰਿਮਙ੍ਗਂ વਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਥੇવ ਯਾવ ਓਰਿਮਙ੍ਗਾ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਸੋ ਆਸਨੇ ਕਾਯਂ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ ਨਾਮ। ਭਗવਾ ਪਨ ਏવਂ ਅਕਤ੍વਾ ਆਸਨਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ ਓਲਮ੍ਬਕਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਤੂਲਪਿਚੁਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਸਣਿਕਂ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਂ ਉਦਕਬਿਨ੍ਦੁਠਪਨਂ ਮਕ੍ਖਿਕਬੀਜਨਿਯਾ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛੇਦਨਫਾਲਨਾਦਿ ਹਤ੍ਥੇਨ ਅਸਂਯਤਕਰਣਂ। ਪਾਦਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਾਦੇਨ ਭੂਮਿਘਂਸਨਾਦਿ ਅਸਂਯਤਕਰਣਂ।

    Pāṇināti kaṭivātābādhiko viya na āsanaṃ hatthehi gahetvā nisīdati. Pakkhipatīti yo kiñci kammaṃ katvā kīḷanto ṭhitakova patati, yopi orimaṃ aṅgaṃ nissāya nisinno ghaṃsanto yāva pārimaṅgā gacchati, pārimaṅgaṃ vā nissāya nisinno tatheva yāva orimaṅgā āgacchati, sabbo so āsane kāyaṃ pakkhipati nāma. Bhagavā pana evaṃ akatvā āsanassa majjhe olambakaṃ dhārento viya tūlapicuṃ ṭhapento viya saṇikaṃ nisīdati. Hatthakukkuccanti pattamukhavaṭṭiyaṃ udakabinduṭhapanaṃ makkhikabījaniyā paṇṇacchedanaphālanādi hatthena asaṃyatakaraṇaṃ. Pādakukkuccanti pādena bhūmighaṃsanādi asaṃyatakaraṇaṃ.

    ਨ ਛਮ੍ਭਤੀਤਿ ਨ ਭਾਯਤਿ। ਨ ਕਮ੍ਪਤੀਤਿ ਨ ਓਸੀਦਤਿ। ਨ વੇਧਤੀਤਿ ਨ ਚਲਤਿ। ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਯਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਧਮ੍ਮਕਥਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇਸੁ ‘‘ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ ਤੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ વਾ ਕਥੇਤੁਂ, ਪਞ੍ਹਂ વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ, ਭਤ੍ਤਾਨੁਮੋਦਨਂ વਾ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਭਯਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਯ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੋ ‘‘ਮਨਾਪਾ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਯਾਗੁ ਆਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਨਾਪਂ ਅਨ੍ਤਰਖਜ੍ਜਕ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਯ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤਿ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤਿ। વਿવੇਕਾવਟ੍ਟੋਤਿ વਿવੇਕੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਆવਟ੍ਟਮਾਨਸੋ ਹੁਤ੍વਾ। વਿવੇਕવਤ੍ਤੋਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, વਿવੇਕવਤ੍ਤਯੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿવੇਕવਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਿવਾવਿਹਾਰੇ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਮੂਲਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਂ। ਏવਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।

    Na chambhatīti na bhāyati. Na kampatīti na osīdati. Na vedhatīti na calati. Naparitassatīti bhayaparitassanāyapi taṇhāparitassanāyapi na paritassati. Ekacco hi dhammakathādīnaṃ atthāya āgantvā manussesu vanditvā ṭhitesu ‘‘sakkhissāmi nu kho tesaṃ cittaṃ gaṇhanto dhammaṃ vā kathetuṃ, pañhaṃ vā pucchito vissajjetuṃ, bhattānumodanaṃ vā kātu’’nti bhayaparitassanāya paritassati. Ekacco ‘‘manāpā nu kho me yāgu āgacchissati, manāpaṃ antarakhajjaka’’nti vā taṇhāparitassanāya paritassati. Tadubhayampi tassa natthīti na paritassati. Vivekāvaṭṭoti viveke nibbāne āvaṭṭamānaso hutvā. Vivekavattotipi pāṭho, vivekavattayutto hutvāti attho. Vivekavattaṃ nāma katabhattakiccassa bhikkhuno divāvihāre samathavipassanāvasena mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdanaṃ. Evaṃ nisinnassa hi iriyāpatho upasanto hoti.

    ਨ ਪਤ੍ਤਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਤ੍ਤਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਾ ਉਦਕਦਾਨਂ ਆਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਤ੍ਤਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤਿ, ਏਕੋ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਓਨਾਮੇਤਿ, ਏਕੋ ਬਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏਕੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਫਨ੍ਦਾਪੇਤਿ, ਏવਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਭੋਹਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਈਸਕਂ ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਠਮਮੇવ ਪਤ੍ਤਪਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਧੋવਤਿ। ਨਾਤਿਦੂਰੇਤਿ ਯਥਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸਨਤੋ ਦੂਰੇ ਪਤਤਿ, ਨ ਏવਂ ਛਡ੍ਡੇਤਿ। ਨਾਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇਤਿ ਪਾਦਮੂਲੇਯੇવ ਨ ਛਡ੍ਡੇਤਿ। વਿਚ੍ਛਡ੍ਡਯਮਾਨੋਤਿ વਿਕਿਰਨ੍ਤੋ, ਯਥਾ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੋ ਤੇਮਤਿ, ਨ ਏવਂ ਛਡ੍ਡੇਤਿ।

    Na pattaṃ unnāmetītiādīsu ekacco pattamukhavaṭṭiyā udakadānaṃ āharanto viya pattaṃ unnāmeti, eko pādapiṭṭhiyaṃ ṭhapento viya onāmeti, eko baddhaṃ katvā gaṇhāti, eko ito cito ca phandāpeti, evaṃ akatvā ubhohi hatthehi gahetvā īsakaṃ nāmetvā udakaṃ paṭiggaṇhātīti attho. Na samparivattakanti parivattetvā paṭhamameva pattapiṭṭhiṃ na dhovati. Nātidūreti yathā nisinnāsanato dūre patati, na evaṃ chaḍḍeti. Nāccāsanneti pādamūleyeva na chaḍḍeti. Vicchaḍḍayamānoti vikiranto, yathā paṭiggāhako temati, na evaṃ chaḍḍeti.

    ਨਾਤਿਥੋਕਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਮੁਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਮੇવ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਏવਂ। ਅਤਿਬਹੁਨ੍ਤਿ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਤੋ ਅਤਿਰੇਕਂ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸ੍ਸ ਮਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਓਦਨਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਭਾਗੋ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਭਤ੍ਤੇ ਮਨਾਪੇ ਭਤ੍ਤਂ ਬਹੁਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇ ਮਨਾਪੇ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਬਹੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਤਥਾ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਨ ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨਾਤਿ ਅਮਨਾਪਞ੍ਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਮੇવ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ, ਭਤ੍ਤਂ વਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇવ ਖਾਦਨ੍ਤੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਆਲੋਪਂ ਅਤਿਨਾਮੇਤਿ ਨਾਮ। ਸਤ੍ਥਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਭਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮ੍ਪਿ ਏਕਤੋવ ਨਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹਿ ਪੁਥੁਜਿવ੍ਹਾਯ ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਉਪਨੀਤਭੋਜਨਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠਮਤ੍ਤਮੇવ ਸਣ੍ਹਕਰਣੀਯਪਿਟ੍ਠવਿਲੇਪਨਂ વਿਯ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ। ਨ ਮੁਖੇ ਅવਸਿਟ੍ਠਾਤਿ ਪੋਕ੍ਖਰਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਤਉਦਕਬਿਨ੍ਦੁ વਿਯ વਿਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਰਗਲਮੇવ ਯਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਸਿਟ੍ਠਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਰਸਪਟਿਸਂવੇਦੀਤਿ ਮਧੁਰਤਿਤ੍ਤਕਦੁਕਾਦਿਰਸਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਪਾਨੀਯੇਪਿ ਦਿਬ੍ਬੋਜਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾવ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવ ਰਸੋ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ, ਰਸਗੇਧੋ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ।

    Nātithokanti yathā ekacco pāpiccho appicchataṃ dassento muṭṭhimattameva gaṇhāti, na evaṃ. Atibahunti yāpanamattato atirekaṃ. Byañjanamattāyāti byañjanassa mattā nāma odanato catuttho bhāgo. Ekacco hi bhatte manāpe bhattaṃ bahuṃ gaṇhāti, byañjane manāpe byañjanaṃ bahuṃ. Satthā pana tathā na gaṇhāti. Na ca byañjanenāti amanāpañhi byañjanaṃ ṭhapetvā bhattameva bhuñjanto, bhattaṃ vā ṭhapetvā byañjanameva khādanto byañjanena ālopaṃ atināmeti nāma. Satthā ekantarikaṃ byañjanaṃ gaṇhāti, bhattampi byañjanampi ekatova niṭṭhanti. Dvattikkhattunti tathāgatassa hi puthujivhāya dantānaṃ upanītabhojanaṃ dvattikkhattuṃ dantehi phuṭṭhamattameva saṇhakaraṇīyapiṭṭhavilepanaṃ viya hoti, tasmā evamāha. Na mukhe avasiṭṭhāti pokkharapatte patitaudakabindu viya vinivattitvā paragalameva yāti, tasmā avasiṭṭhā na hoti. Rasapaṭisaṃvedīti madhuratittakadukādirasaṃ jānāti. Buddhānañhi antamaso pānīyepi dibbojā pakkhittāva hoti, tena nesaṃ sabbattheva raso pākaṭo hoti, rasagedho pana natthi.

    ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਨੇવ ਦવਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਪਨਸ੍ਸ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਆਗਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਮੇਤਂ। ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਧੋਤੇਸੂਤਿ ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ? ਪਠਮਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਹਣਟ੍ਠਾਨਂ ਧੋવਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਖੁਮਜਾਲਹਤ੍ਥਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਦ੍વੇ વਾਰੇ ਸਞ੍ਚਾਰੇਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਤਉਦਕਂ વਿਯ વਿਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨ ਚ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋਤਿ ਯਥਾ ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਤ੍ਤਂ ਆਧਾਰਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੇ ਉਦਕਂ ਨ ਪੁਞ੍ਛਤਿ, ਰਜੇ ਪਤਨ੍ਤੇ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਤਿ, ਨ ਏવਂ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਚ ਅਤਿવੇਲਾਨੁਰਕ੍ਖੀਤਿ ਯਥਾ ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਆਰਕ੍ਖਂ ਠਪੇਤਿ, ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વਾ ਪਤ੍ਤੇ ਉਦਕਂ ਪੁਞ੍ਛਿਤ੍વਾ ਚੀવਰਭੋਗਨ੍ਤਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਉਦਰੇਨ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਏવਂ ਕਰੋਤਿ।

    Aṭṭhaṅgasamannāgatanti ‘‘neva davāyā’’ti vuttehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ. Visuddhimagge panassa vinicchayo āgatoti sabbāsavasutte vuttametaṃ. Hatthesu dhotesūti satthā kiṃ karoti? Paṭhamaṃ pattassa gahaṇaṭṭhānaṃ dhovati. Tattha pattaṃ gahetvā sukhumajālahatthaṃ pesetvā dve vāre sañcāreti. Ettāvatā pokkharapatte patitaudakaṃ viya vinivattitvā gacchati. Na ca anatthikoti yathā ekacco pattaṃ ādhārake ṭhapetvā patte udakaṃ na puñchati, raje patante ajjhupekkhati, na evaṃ karoti. Na ca ativelānurakkhīti yathā ekacco pamāṇātikkantaṃ ārakkhaṃ ṭhapeti, bhuñjitvā vā patte udakaṃ puñchitvā cīvarabhogantaraṃ pavesetvā pattaṃ udarena akkamitvā gaṇhāti, na evaṃ karoti.

    ਨ ਚ ਅਨੁਮੋਦਨਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋ ਹਿ ਭੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੋવ ਦਾਰਕੇਸੁ ਭਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ ਰੋਦਨ੍ਤੇਸੁ ਛਾਤਜ੍ਝਤ੍ਤੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਨਾਗਤੇਸ੍વੇવ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਆਰਭਤਿ, ਤਤੋ ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਅਨਾਗਤਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਕਾਲਂ ਅਤਿਨਾਮੇਤਿ। ਯੋਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਨਤ੍ਥਾਯ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਸੁ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਅਕਤ੍વਾવ ‘‘ਕਥਂ ਤਿਸ੍ਸ, ਕਥਂ ਫੁਸ੍ਸ, ਕਥਂ ਸੁਮਨ, ਕਥਂ ਤਿਸ੍ਸੇ, ਕਥਂ ਫੁਸ੍ਸੇ, ਕਥਂ ਸੁਮਨੇ, ਕਚ੍ਚਿਤ੍ਥ ਅਰੋਗਾ, ਸਸ੍ਸਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਂ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਅਯਂ ਅਨੁਮੋਦਨਸ੍ਸ ਕਾਲਂ ਅਤਿਨਾਮੇਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਨ ਓਕਾਸਂ ਞਤ੍વਾ ਆਯਾਚਿਤਕਾਲੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਾਤਿਨਾਮੇਤਿ ਨਾਮ, ਸਤ੍ਥਾ ਤਥਾ ਕਰੋਤਿ।

    Na ca anumodanassāti yo hi bhuttamattova dārakesu bhattatthāya rodantesu chātajjhattesu manussesu bhuñjitvā anāgatesveva anumodanaṃ ārabhati, tato sabbakammāni chaḍḍetvā ekacce āgacchanti, ekacce anāgatāva honti, ayaṃ kālaṃ atināmeti. Yopi manussesu āgantvā anumodanatthāya vanditvā nisinnesu anumodanaṃ akatvāva ‘‘kathaṃ tissa, kathaṃ phussa, kathaṃ sumana, kathaṃ tisse, kathaṃ phusse, kathaṃ sumane, kaccittha arogā, sassaṃ sampanna’’ntiādiṃ pāṭiyekkaṃ kathaṃ samuṭṭhāpeti, ayaṃ anumodanassa kālaṃ atināmeti, manussānaṃ pana okāsaṃ ñatvā āyācitakāle karonto nātināmeti nāma, satthā tathā karoti.

    ਨ ਤਂ ਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਭਤ੍ਤਂ ਨਾਮੇਤਂ ਉਤ੍ਤਣ੍ਡੁਲਂ ਅਤਿਕਿਲਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਨ ਗਰਹਤਿ। ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸ੍વਾਤਨਾਯ વਾ ਪੁਨਦਿવਸਾਯ વਾ ਭਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਹਿ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪਟਿਕਙ੍ਖਤਿ। ਯੋ વਾ – ‘‘ਯਾવ ਮਾਤੁਗਾਮਾਨਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਤਿ, ਤਾવ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਥ ਮੇ ਅਨੁਮੋਦਨਾવਸਾਨੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕ੍ਕਭਤ੍ਤਤੋਪਿ ਥੋਕਂ ਦਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਮੋਦਨਂ વਡ੍ਢੇਤਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਪਟਿਕਙ੍ਖਤਿ ਨਾਮ। ਸਤ੍ਥਾ ਨ ਏવਂ ਕਰੋਤਿ। ਨ ਚ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋਤਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਪਟਿਸਂਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, વੇਗੇਨ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਨ ਏવਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਰਿਸਾਯ ਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤੋવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਚ੍ਚੁਕ੍ਕਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਯੋ ਹਿ ਯਾવ ਹਨੁਕਟ੍ਠਿਤੋ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਾਰੁਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚੁਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਯਾવ ਗੋਪ੍ਫਕਾ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾવ ਪਾਰੁਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚੁਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ। ਯੋਪਿ ਉਭਤੋ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਉਦਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਯਾਤਿ, ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਚ੍ਚੁਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਏਕਂਸਂ ਕਤ੍વਾ ਥਨਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਯਾਤਿ, ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਚ੍ਚੁਕ੍ਕਟ੍ਠਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਨ ਕਰੋਤਿ।

    Na taṃ bhattanti kiṃ bhattaṃ nāmetaṃ uttaṇḍulaṃ atikilinnantiādīni vatvā na garahati. Naaññaṃ bhattanti svātanāya vā punadivasāya vā bhattaṃ uppādessāmīti hi anumodanaṃ karonto aññaṃ bhattaṃ paṭikaṅkhati. Yo vā – ‘‘yāva mātugāmānaṃ bhattaṃ paccati, tāva anumodanaṃ karissāmi, atha me anumodanāvasāne attano pakkabhattatopi thokaṃ dassantī’’ti anumodanaṃ vaḍḍheti, ayampi paṭikaṅkhati nāma. Satthā na evaṃ karoti. Na ca muccitukāmoti ekacco hi paṭisaṃmuñcitvā gacchati, vegena anubandhitabbo hoti. Satthā pana na evaṃ gacchati, parisāya majjhe ṭhitova gacchati. Accukkaṭṭhanti yo hi yāva hanukaṭṭhito ukkhipitvā pārupati, tassa accukkaṭṭhaṃ nāma hoti. Yo yāva gopphakā otāretvāva pārupati, tassa accukkaṭṭhaṃ hoti. Yopi ubhato ukkhipitvā udaraṃ vivaritvā yāti, tassapi accukkaṭṭhaṃ hoti. Yo ekaṃsaṃ katvā thanaṃ vivaritvā yāti, tassapi accukkaṭṭhaṃ. Satthā taṃ sabbaṃ na karoti.

    ਅਲ੍ਲੀਨਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਸੇਦੇਨ ਤਿਨ੍ਤਂ ਅਲ੍ਲੀਯਤਿ, ਨ ਏવਂ ਸਤ੍ਥੁ। ਅਪਕਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਖਲਿਸਾਟਕੋ વਿਯ ਕਾਯਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾਪਿ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। વਾਤੋਤਿ વੇਰਮ੍ਭવਾਤੋਪਿ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਚਾਲੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਪਾਦਮਣ੍ਡਨਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਕਾਯ ਘਂਸਨਾਦੀਹਿ ਪਾਦਸੋਭਾਨੁਯੋਗਂ। ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾਤਿ ਪਾਦੇਨੇવ ਪਾਦਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ। ਸੋ ਨੇવ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਾਤਿਆਦੀਨਿ ਨ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ વਦਤਿ, ਇਰਿਯਾਪਥਸਨ੍ਤਤਂ ਪਨ ਦਿਸ੍વਾ ਅਨੁਮਾਨੇਨ વਦਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ। ਨ ਉਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਕਿਂ ਮਹਾਰਟ੍ਠਿਕ, ਕਿਂ ਮਹਾਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਾਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤવਸੇਨ ਨ ਉਸ੍ਸਾਦੇਤਿ। ਨ ਅਪਸਾਦੇਤੀਤਿ ‘‘ਕਿਂ, ਉਪਾਸਕ, ਕਥਂ ਤੇ વਿਹਾਰਮਗ੍ਗੋ ਞਾਤੋ? ਕਿਂ ਭਯੇਨ ਨਾਗਚ੍ਛਸਿ? ਨ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਮਾ ਭਾਯੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਕਿਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਏવਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਜੀવਿਤਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વਾ ਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਪੇਮੇਨ ਨ ਅਪਸਾਦੇਤਿ।

    Allīnanti yathā aññesaṃ sedena tintaṃ allīyati, na evaṃ satthu. Apakaṭṭhanti khalisāṭako viya kāyato muccitvāpi na tiṭṭhati. Vātoti verambhavātopi uṭṭhahitvā cāletuṃ na sakkoti. Pādamaṇḍanānuyoganti iṭṭhakāya ghaṃsanādīhi pādasobhānuyogaṃ. Pakkhāletvāti pādeneva pādaṃ dhovitvā. So neva attabyābādhāyātiādīni na pubbenivāsacetopariyañāṇānaṃ atthitāya vadati, iriyāpathasantataṃ pana disvā anumānena vadati. Dhammanti pariyattidhammaṃ. Na ussādetīti kiṃ mahāraṭṭhika, kiṃ mahākuṭumbikātiādīni vatvā gehassitavasena na ussādeti. Na apasādetīti ‘‘kiṃ, upāsaka, kathaṃ te vihāramaggo ñāto? Kiṃ bhayena nāgacchasi? Na hi bhikkhū kiñci acchinditvā gaṇhanti, mā bhāyī’’ti vā ‘‘kiṃ tuyhaṃ evaṃ macchariyajīvitaṃ nāmā’’ti vā ādīni vatvā gehassitapemena na apasādeti.

    વਿਸ੍ਸਟ੍ਠੋਤਿ ਸਿਨਿਦ੍ਧੋ ਅਪਲਿਬੁਦ੍ਧੋ। વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ વਿਞ੍ਞਾਪਨੀਯੋ ਪਾਕਟੋ, વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾਯੇવ ਚੇਸ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ। ਮਞ੍ਜੂਤਿ ਮਧੁਰੋ। ਸવਨੀਯੋਤਿ ਸੋਤਸੁਖੋ, ਮਧੁਰਤ੍ਤਾਯੇવ ਚੇਸ ਸવਨੀਯੋ ਹੋਤਿ। ਬਿਨ੍ਦੂਤਿ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤੋ। ਅવਿਸਾਰੀਤਿ ਅવਿਸਟੋ, ਬਿਨ੍ਦੁਤ੍ਤਾਯੇવ ਚੇਸ ਅવਿਸਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਗਮ੍ਭੀਰੋਤਿ ਗਮ੍ਭੀਰਸਮੁਟ੍ਠਿਤੋ। ਨਿਨ੍ਨਾਦੀਤਿ ਨਿਨ੍ਨਾਦવਾ, ਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਤਾਯੇવ ਚੇਸ ਨਿਨ੍ਨਾਦੀ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਪਰਿਸਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਯਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਏਕਾਬਦ੍ਧਪਰਿਸਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਿ। ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਰਿਸਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ? ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੋ ਅਕਾਰਣਾ ਮਾ ਨਸ੍ਸੀਤਿ। ਇਤਿ ਭਗવਤੋ ਘੋਸੋ ਪਰਿਸਾਯ ਮਤ੍ਥਕੇਨੇવ ਚਰਤਿ।

    Vissaṭṭhoti siniddho apalibuddho. Viññeyyoti viññāpanīyo pākaṭo, vissaṭṭhattāyeva cesa viññeyyo hoti. Mañjūti madhuro. Savanīyoti sotasukho, madhurattāyeva cesa savanīyo hoti. Bindūti sampiṇḍito. Avisārīti avisaṭo, binduttāyeva cesa avisārī hoti. Gambhīroti gambhīrasamuṭṭhito. Ninnādīti ninnādavā, gambhīrattāyeva cesa ninnādī hoti. Yathāparisanti cakkavāḷapariyantampi ekābaddhaparisaṃ viññāpeti. Bahiddhāti aṅgulimattampi parisato bahiddhā na gacchati. Tasmā? So evarūpo madhurassaro akāraṇā mā nassīti. Iti bhagavato ghoso parisāya matthakeneva carati.

    ਅવਲੋਕਯਮਾਨਾਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾવ ਪਚ੍ਚੋਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਨવਿਜਹਨਟ੍ਠਾਨੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅવਿਜਹਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਯੋ ਹਿ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਿਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਾਦਿਕਂ ਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏਸ ਸਭਾવੇਨ વਿਜਹਤਿ ਨਾਮ। ਯੋ ਪਨ ਸੁਤਧਮ੍ਮਕਥਾਯ વਣ੍ਣਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋવ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਨ વਿਜਹਤਿ ਨਾਮ, ਏવਂ ਅવਿਜਹਨ੍ਤਭਾવੇਨ ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਰਜ੍ਜੁਯਨ੍ਤવਸੇਨ ਰਤਨਸਤ੍ਤੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸੁવਣ੍ਣਗ੍ਘਿਕਂ વਿਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਅਦ੍ਦਸਾਮ ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਕਞ੍ਚਨਪਬ੍ਬਤਂ વਿਯ ਠਿਤਂ ਅਦ੍ਦਸਾਮ। ਤਤੋ ਚ ਭਿਯ੍ਯੋਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਗੁਣੇ ਕਥੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅવਸੇਸੇ ਗੁਣੇ ਸਂਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕਲਾਪਂ વਿਯ ਸੁਤ੍ਤਕਬਦ੍ਧਂ વਿਯ ਚ ਕਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਮਯਾ ਕਥਿਤਗੁਣੇਹਿ ਅਕਥਿਤਾવ ਬਹੁਤਰਾ। ਮਹਾਪਥવਿਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਾਦਯੋ વਿਯ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਅਨਨ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਾ ਗੁਣਾ ਆਕਾਸਮਿવ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਤਿ।

    Avalokayamānāti sirasmiṃ añjaliṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ olokentāva paccosakkitvā dassanavijahanaṭṭhāne vanditvā gacchanti. Avijahitattāti yo hi kathaṃ sutvā vuṭṭhito aññaṃ diṭṭhasutādikaṃ kathaṃ kathento gacchati, esa sabhāvena vijahati nāma. Yo pana sutadhammakathāya vaṇṇaṃ kathentova gacchati, ayaṃ na vijahati nāma, evaṃ avijahantabhāvena pakkamanti. Gacchantanti rajjuyantavasena ratanasattubbedhaṃ suvaṇṇagghikaṃ viya gacchantaṃ. Addasāma ṭhitanti samussitakañcanapabbataṃ viya ṭhitaṃ addasāma. Tato ca bhiyyoti vitthāretvā guṇe kathetuṃ asakkonto avasese guṇe saṃkhipitvā kalāpaṃ viya suttakabaddhaṃ viya ca katvā vissajjento evamāha. Ayamettha adhippāyo – mayā kathitaguṇehi akathitāva bahutarā. Mahāpathavimahāsamuddādayo viya hi tassa bhoto anantā appameyyā guṇā ākāsamiva vitthāritāti.

    ੩੯੦. ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવਿਦਿਤੋਤਿ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਆਗਮਨੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਚੀવਰਪਰਿਕਮ੍ਮਾਦਿਸਮਯੇ વਾ ਏਕਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਸਰੀਰਭਞ੍ਜਨਸਮਯੇ વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਤੋવ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਯਤਿ। ਪੁਰੇਤਰਂ ਪਨ ਓਕਾਸੇ ਕਾਰਿਤੇ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਤ੍ਤੇ ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਤਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਪਸੀਦਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੋ ਜਾਯਤਿ, ਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣਂ વਾ ਧਮ੍ਮਕਥਾ વਾ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਚ ਨੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ। ਜਿਣ੍ਣੋ વੁਡ੍ਢੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਗ੍ਗਤਭਾવਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ? ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਅਨੁਦ੍ਦਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਹਲ੍ਲਕਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਸੀਘਂ ਓਕਾਸਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏવਮਾਹ।

    390.Appaṭisaṃviditoti aviññātaāgamano. Pabbajite upasaṅkamantena hi cīvaraparikammādisamaye vā ekaṃ nivāsetvā sarīrabhañjanasamaye vā upasaṅkamitvā tatova paṭinivattitabbaṃ hoti, paṭisanthāramattampi na jāyati. Puretaraṃ pana okāse kārite divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cīvaraṃ pārupitvā bhikkhu vivitte ṭhāne nisīdati, taṃ āgantvā passantā dassanenapi pasīdanti, paṭisanthāro jāyati, pañhabyākaraṇaṃ vā dhammakathā vā labbhati. Tasmā paṇḍitā okāsaṃ kārenti. So ca nesaṃ aññataro, tenassa etadahosi. Jiṇṇo vuḍḍhoti attano uggatabhāvaṃ akathetvā kasmā evamāha? Buddhā nāma anuddayasampannā honti, mahallakabhāvaṃ ñatvā sīghaṃ okāsaṃ karissatīti evamāha.

    ੩੯੧. ਓਰਮਿਯ ਓਕਾਸਮਕਾਸੀਤਿ વੇਗੇਨ ਉਟ੍ਠਾਯ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਓਕਾਸਮਕਾਸਿ।

    391.Oramiya okāsamakāsīti vegena uṭṭhāya dvidhā bhijjitvā okāsamakāsi.

    ਯੇ ਮੇਤਿ ਯੇ ਮਯਾ। ਨਾਰੀਸਮਾਨਸવ੍ਹਯਾਤਿ ਨਾਰੀਸਮਾਨਨਾਮਂ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਂ, ਤੇਨ ਅવ੍ਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਨਾਰੀਸਮਾਨਸવ੍ਹਯਾ, ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ વੋਹਾਰਕੁਸਲਤਾਯ ਏવਂ વਦਤਿ। ਪਹੂਤਜਿવ੍ਹੋਤਿ ਪੁਥੁਲਜਿવ੍ਹੋ। ਨਿਨ੍ਨਾਮਯੇਤਨ੍ਤਿ ਨੀਹਰ ਏਤਂ।

    Ye meti ye mayā. Nārīsamānasavhayāti nārīsamānanāmaṃ itthiliṅgaṃ, tena avhātabbāti nārīsamānasavhayā, itthiliṅgena vattabbāti vohārakusalatāya evaṃ vadati. Pahūtajivhoti puthulajivho. Ninnāmayetanti nīhara etaṃ.

    ੩੯੩. ਕੇવਲੀਤਿ ਸਕਲਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ।

    393.Kevalīti sakalaguṇasampanno.

    ੩੯੪. ਪਚ੍ਚਭਾਸੀਤਿ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਅਟ੍ਠ ਪਞ੍ਹੇ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਤਿਅਭਾਸਿ। ਯੋ વੇਦੀਤਿ ਯੋ વਿਦਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਯਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸੋ ਪਾਕਟੋ। ਸਗ੍ਗਾਪਾਯਞ੍ਚ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ ਕਥਿਤਂ। ਜਾਤਿਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਅਭਿਞ੍ਞਾ વੋਸਿਤੋਤਿ ਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਅਭਿਜਾਨਿਤ੍વਾ વੋਸਿਤੋ વੋਸਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਮੁਨੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਞਾਣਮੋਨੇਯ੍ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।

    394.Paccabhāsīti ekappahārena pucchite aṭṭha pañhe byākaronto patiabhāsi. Yo vedīti yo vidati jānāti, yassa pubbenivāso pākaṭo. Saggāpāyañca passatīti dibbacakkhuñāṇaṃ kathitaṃ. Jātikkhayaṃpattoti arahattaṃ patto. Abhiññā vositoti taṃ arahattaṃ abhijānitvā vosito vosānappatto. Munīti arahattañāṇamoneyyena samannāgato.

    વਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਰਂ। ਮੁਤ੍ਤਂ ਰਾਗੇਹੀਤਿ ਕਿਲੇਸਰਾਗੇਹਿ ਮੁਤ੍ਤਂ। ਪਹੀਨਜਾਤਿਮਰਣੋਤਿ ਜਾਤਿਕ੍ਖਯਪ੍ਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਹੀਨਜਾਤਿਕੋ, ਜਾਤਿਪਹਾਨੇਨੇવ ਪਹੀਨਮਰਣੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਕੇવਲੀਤਿ ਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਕੇવਲੀ ਸਕਲਭਾવੋ, ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਸਕਲਚਤੁਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਪਾਰਂ ਗਤੋ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਰਗੂਤਿ વਾ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ, ਪਹਾਨਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਂ , ਭਾવਨਾਪਾਰਗੂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ, ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਾਰਗੂ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਨ੍ਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਪੁਨ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ વੁਤ੍ਤੋਤਿ। ਬੁਦ੍ਧੋ ਤਾਦੀ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਾਦਿਸੋ ਛਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਪਾਰਂ ਗਤੋ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।

    Visuddhanti paṇḍaraṃ. Muttaṃ rāgehīti kilesarāgehi muttaṃ. Pahīnajātimaraṇoti jātikkhayappattattā pahīnajātiko, jātipahāneneva pahīnamaraṇo. Brahmacariyassa kevalīti yaṃ brahmacariyassa kevalī sakalabhāvo, tena samannāgato, sakalacatumaggabrahmacariyavāsoti attho. Pāragū sabbadhammānanti sabbesaṃ lokiyalokuttaradhammānaṃ abhiññāya pāraṃ gato, sabbadhamme abhijānitvā ṭhitoti attho. Pāragūti vā ettāvatā pariññāpāragū pañcannaṃ khandhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ , bhāvanāpāragū catunnaṃ maggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnanti ayamattho vutto. Puna sabbadhammānanti iminā abhiññāpāragū vuttoti. Buddho tādī pavuccatīti tādiso chahi ākārehi pāraṃ gato sabbākārena catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddhoti pavuccatīti.

    ਕਿਂ ਪਨ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ? ਆਮ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ, ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਸੁਦ੍ਧਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਮੁਤ੍ਤਂ ਰਾਗੇਹੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਾવ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ ਪਠਮਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਪਾਰਗੂਤਿ ਇਮਿਨਾ વੇਦੇਹਿ ਗਤਤ੍ਤਾ વੇਦਗੂਤਿ ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਇਮਾਸਂ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ વਿਜ੍ਜਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਤੇવਿਜ੍ਜੋਤਿ ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਮੁਤ੍ਤਂ ਰਾਗੇਹਿ ਸਬ੍ਬਸੋਤਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਿਸ੍ਸਟਤ੍ਤਾ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸੋਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਜਾਤਿਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਮਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। વੋਸਿਤੋਤਿ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਕੇવਲੀਤਿ ਚ ਇਮੇਹਿ ਛਟ੍ਠਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਭਿਞ੍ਞਾ વੋਸਿਤੋ ਮੁਨੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਤ੍ਤਮਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਤਾਦੀ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਟ੍ਠਮਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ।

    Kiṃ pana ettāvatā sabbe pañhā vissajjitā hontīti? Āma vissajjitā, cittaṃ visuddhaṃ jānāti, muttaṃ rāgehīti iminā tāva bāhitapāpattā brāhmaṇoti paṭhamapañho vissajjito hoti. Pāragūti iminā vedehi gatattā vedagūti dutiyapañho vissajjito hoti. Pubbenivāsantiādīhi imāsaṃ tissannaṃ vijjānaṃ atthitāya tevijjoti tatiyapañho vissajjito hoti. Muttaṃ rāgehi sabbasoti imināva nissaṭattā pāpadhammānaṃ sottiyoti catutthapañho vissajjito hoti. Jātikkhayaṃ pattoti iminā pana arahattasseva vuttattā pañcamapañho vissajjito hoti. Vositoti ca brahmacariyassa kevalīti ca imehi chaṭṭhapañho vissajjito hoti. Abhiññā vosito munīti iminā sattamapañho vissajjito hoti. Pāragū sabbadhammānaṃ, buddho tādī pavuccatīti iminā aṭṭhamapañho vissajjito hoti.

    ੩੯੫. ਦਾਨਕਥਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸੁਤ੍ਤੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਨੇવ। ਪਚ੍ਚਪਾਦੀਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਨੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ, ਅਨੁਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਤੀਣਿ ਚ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਟਿਲਭੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਚ ਮਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਕਰਣਂ વਿਹੇਸੇਸੀਤਿ ਮਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਨ ਕਿਲਮੇਸਿ, ਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਥਾਪੇਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀਤਿ ਪਨ ਪਦੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤੇਨੇવ ਕੂਟਂ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ।

    395.Dānakathantiādīni heṭṭhā sutte vitthāritāneva. Paccapādīti paṭipajji. Dhammassānudhammanti imasmiṃ sutte dhammo nāma arahattamaggo, anudhammo nāma heṭṭhimā tayo maggā tīṇi ca sāmaññaphalāni, tāni paṭipāṭiyā paṭilabhīti attho. Na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesīti mañca dhammakāraṇā na kilamesi, na punappunaṃ kathāpesīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Tattha parinibbāyīti pana padena desanāya arahatteneva kūṭaṃ gahitanti.

    ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Brahmāyusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੨. ਸੇਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Selasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧. ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Brahmāyusuttaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੧. ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Brahmāyusuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact