Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ൫. ബ്രാഹ്മണവഗ്ഗോ

    5. Brāhmaṇavaggo

    ൧. ബ്രഹ്മായുസുത്തവണ്ണനാ

    1. Brahmāyusuttavaṇṇanā

    ൩൮൩. ഏവം മേ സുതന്തി ബ്രഹ്മായുസുത്തം. തത്ഥ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിന്തി മഹതാതി ഗുണമഹത്തേനപി മഹതാ, സങ്ഖ്യാമഹത്തേനപി. സോ ഹി ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഗുണേഹിപി മഹാ അഹോസി അപ്പിച്ഛതാദിഗുണസമന്നാഗതത്താ, സങ്ഖ്യായപി മഹാ പഞ്ചസതസങ്ഖ്യത്താ. ഭിക്ഖൂനം സങ്ഘേന ഭിക്ഖുസങ്ഘേന, ദിട്ഠിസീലസാമഞ്ഞസങ്ഘാതസങ്ഖാതേന സമണഗണേനാതി അത്ഥോ. സദ്ധിന്തി ഏകതോ. പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹീതി പഞ്ച മത്താ ഏതേസന്തി പഞ്ചമത്താനി. മത്താതി പമാണം വുച്ചതി, തസ്മാ യഥാ ഭോജനേ മത്തഞ്ഞൂതി വുത്തേ ഭോജനേ മത്തം ജാനാതി പമാണം ജാനാതീതി അത്ഥോ ഹോതി, ഏവമിധാപി തേസം ഭിക്ഖുസതാനം പഞ്ചമത്താ പഞ്ചപമാണന്തി ഏവമത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. ഭിക്ഖൂനം സതാനി ഭിക്ഖുസതാനി. തേഹി പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി.

    383.Evaṃme sutanti brahmāyusuttaṃ. Tattha mahatā bhikkhusaṅghena saddhinti mahatāti guṇamahattenapi mahatā, saṅkhyāmahattenapi. So hi bhikkhusaṅghe guṇehipi mahā ahosi appicchatādiguṇasamannāgatattā, saṅkhyāyapi mahā pañcasatasaṅkhyattā. Bhikkhūnaṃ saṅghena bhikkhusaṅghena, diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātasaṅkhātena samaṇagaṇenāti attho. Saddhinti ekato. Pañcamattehi bhikkhusatehīti pañca mattā etesanti pañcamattāni. Mattāti pamāṇaṃ vuccati, tasmā yathā bhojane mattaññūti vutte bhojane mattaṃ jānāti pamāṇaṃ jānātīti attho hoti, evamidhāpi tesaṃ bhikkhusatānaṃ pañcamattā pañcapamāṇanti evamattho daṭṭhabbo. Bhikkhūnaṃ satāni bhikkhusatāni. Tehi pañcamattehi bhikkhusatehi.

    വീസവസ്സസതികോതി വീസാധികവസ്സസതികോ. തിണ്ണം വേദാനന്തി ഇരുവേദയജുവേദസാമവേദാനം. ഓട്ഠപഹതകരണവസേന പാരം ഗതോതി പാരഗൂ. സഹ നിഘണ്ഡുനാ ച കേടുഭേന ച സനിഘണ്ഡുകേടുഭാനം, നിഘണ്ഡൂതി നാമനിഘണ്ടുരുക്ഖാദീനം വേവചനപ്പകാസകം സത്ഥം. കേടുഭന്തി കിരിയാകപ്പവികപ്പോ കവീനം ഉപകാരായ സത്ഥം. സഹ അക്ഖരപ്പഭേദേന സക്ഖരപ്പഭേദാനം. അക്ഖരപ്പഭേദോതി സിക്ഖാ ച നിരുത്തി ച. ഇതിഹാസപഞ്ചമാനന്തി ആഥബ്ബണവേദം ചതുത്ഥം കത്വാ ‘‘ഇതിഹ ആസ ഇതിഹ ആസാ’’തി ഈദിസവചനപ്പടിസംയുത്തോ പുരാണകഥാസങ്ഖാതോ ഇതിഹാസോ പഞ്ചമോ ഏതേസന്തി ഇതിഹാസപഞ്ചമാ, തേസം ഇതിഹാസപഞ്ചമാനം. പദഞ്ച തദവസേസഞ്ച ബ്യാകരണം അധീയതി പവേദേതി ചാതി പദകോ വേയ്യാകരണോ. ലോകായതം വുച്ചതി വിതണ്ഡവാദസത്ഥം. മഹാപുരിസലക്ഖണന്തി മഹാപുരിസാനം ബുദ്ധാദീനം ലക്ഖണദീപകം ദ്വാദസസഹസ്സഗന്ഥപ്പമാണം സത്ഥം, യത്ഥ സോളസസഹസ്സഗാഥാപരിമാണായ ബുദ്ധമന്താ നാമ അഹേസും, യേസം വസേന ‘‘ഇമിനാ ലക്ഖണേന സമന്നാഗതാ ബുദ്ധാ നാമ ഹോന്തി, ഇമിനാ പച്ചേകബുദ്ധാ നാമ ഹോന്തി, ഇമിനാ ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ, അസീതിമഹാസാവകാ, ബുദ്ധമാതാ, ബുദ്ധപിതാ, അഗ്ഗുപട്ഠാകോ, അഗ്ഗുപട്ഠായികാ, രാജാ ചക്കവത്തീ’’തി അയം വിസേസോ ഞായതി. അനവയോതി ഇമേസു ലോകായതമഹാപുരിസലക്ഖണേസു അനൂനോ പരിപൂരകാരീ, അവയോ ന ഹോതീതി വുത്തം ഹോതി. അവയോ നാമ യോ താനി അത്ഥതോ ച ഗന്ഥതോ ച സന്ധാരേതും ന സക്കോതി. അസ്സോസി ഖോതിആദീസു യം വത്തബ്ബം സിയാ, തം സാലേയ്യകസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൧.൪൩൯ ആദയോ) വുത്തമേവ.

    Vīsavassasatikoti vīsādhikavassasatiko. Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedānaṃ. Oṭṭhapahatakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū. Saha nighaṇḍunā ca keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhānaṃ, nighaṇḍūti nāmanighaṇṭurukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ satthaṃ. Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārāya satthaṃ. Saha akkharappabhedena sakkharappabhedānaṃ. Akkharappabhedoti sikkhā ca nirutti ca. Itihāsapañcamānanti āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti īdisavacanappaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tesaṃ itihāsapañcamānaṃ. Padañca tadavasesañca byākaraṇaṃ adhīyati pavedeti cāti padako veyyākaraṇo. Lokāyataṃ vuccati vitaṇḍavādasatthaṃ. Mahāpurisalakkhaṇanti mahāpurisānaṃ buddhādīnaṃ lakkhaṇadīpakaṃ dvādasasahassaganthappamāṇaṃ satthaṃ, yattha soḷasasahassagāthāparimāṇāya buddhamantā nāma ahesuṃ, yesaṃ vasena ‘‘iminā lakkhaṇena samannāgatā buddhā nāma honti, iminā paccekabuddhā nāma honti, iminā dve aggasāvakā, asītimahāsāvakā, buddhamātā, buddhapitā, aggupaṭṭhāko, aggupaṭṭhāyikā, rājā cakkavattī’’ti ayaṃ viseso ñāyati. Anavayoti imesu lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anūno paripūrakārī, avayo na hotīti vuttaṃ hoti. Avayo nāma yo tāni atthato ca ganthato ca sandhāretuṃ na sakkoti. Assosi khotiādīsu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sāleyyakasutte (ma. ni. 1.439 ādayo) vuttameva.

    ൩൮൪. അയം താതാതി അയം മഹല്ലകതായ ഗന്തും അസക്കോന്തോ മാണവം ആമന്തേത്വാ ഏവമാഹ. അപിച ഏസ ബ്രാഹ്മണോ ചിന്തേസി ‘‘ഇമസ്മിം ലോകേ ‘അഹം ബുദ്ധോ അഹം ബുദ്ധോ’തി ഉഗ്ഗതസ്സ നാമം ഗഹേത്വാ ബഹൂ ജനാ വിചരന്തി, തസ്മാ ന മേ അനുസ്സവമത്തേനേവ ഉപസങ്കമിതും യുത്തം. ഏകച്ചഞ്ഹി ഉപസങ്കമന്തസ്സ അപക്കമനമ്പി ഗരു ഹോതി, അനത്ഥോപി ഉപ്പജ്ജതി. യംനൂനാഹം മമ അന്തേവാസികം പേസേത്വാ ‘ബുദ്ധോ വാ നോ വാ’തി ജാനിത്വാ ഉപസങ്കമേയ്യ’’ന്തി തസ്മാ മാണവം ആമന്തേത്വാ ‘‘അയം താതാ’’തിആദിമാഹ. തം ഭവന്തന്തി തസ്സ ഭവതോ. തഥാ സന്തംയേവാതി തഥാ സതോയേവ. ഇദഞ്ഹി ഇത്ഥമ്ഭൂതാഖ്യാനത്ഥേ ഉപയോഗവചനം. യഥാ കഥം പനാഹം, ഭോതി ഏത്ഥ കഥം പനാഹം, ഭോ, തം ഭവന്തം ഗോതമം ജാനിസ്സാമി, യഥാ സക്കാ സോ ഞാതും, തഥാ മേ ആചിക്ഖാതി അത്ഥോ. യഥാതി വാ നിപാതമത്തമേവേതം. കഥന്തി അയം ആകാരപുച്ഛാ, കേനാകാരേനാഹം ഭവന്തം ഗോതമം ജാനിസ്സാമീതി അത്ഥോ.

    384.Ayaṃ tātāti ayaṃ mahallakatāya gantuṃ asakkonto māṇavaṃ āmantetvā evamāha. Apica esa brāhmaṇo cintesi ‘‘imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho ahaṃ buddho’ti uggatassa nāmaṃ gahetvā bahū janā vicaranti, tasmā na me anussavamatteneva upasaṅkamituṃ yuttaṃ. Ekaccañhi upasaṅkamantassa apakkamanampi garu hoti, anatthopi uppajjati. Yaṃnūnāhaṃ mama antevāsikaṃ pesetvā ‘buddho vā no vā’ti jānitvā upasaṅkameyya’’nti tasmā māṇavaṃ āmantetvā ‘‘ayaṃ tātā’’tiādimāha. Taṃ bhavantanti tassa bhavato. Tathā santaṃyevāti tathā satoyeva. Idañhi itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ. Yathākathaṃ panāhaṃ, bhoti ettha kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi, yathā sakkā so ñātuṃ, tathā me ācikkhāti attho. Yathāti vā nipātamattamevetaṃ. Kathanti ayaṃ ākārapucchā, kenākārenāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmīti attho.

    ഏവം വുത്തേ കിര നം ഉപജ്ഝായോ – ‘‘കിം ത്വം, താത, പഥവിയം ഠിതോ പഥവിം ന പസ്സാമീതി വിയ ചന്ദിമസൂരിയാനം ഓഭാസേ ഠിതോ ചന്ദിമസൂരിയേ ന പസ്സാമീതി വിയ വദസീ’’തിആദീനി വത്വാ ജാനനാകാരം ദസ്സേന്തോ ആഗതാനി ഖോ താതാതിആദിമാഹ. തത്ഥ മന്തേസൂതി വേദേസു. തഥാഗതോ കിര ഉപ്പജ്ജിസ്സതീതി പടികച്ചേവ സുദ്ധാവാസാ ദേവാ വേദേസു ലക്ഖണാനി പക്ഖിപിത്വാ ‘‘ബുദ്ധമന്താ നാമ ഏതേ’’തി ബ്രാഹ്മണവേസേന വേദേ വാചേന്തി ‘‘തദനുസാരേന മഹേസക്ഖാ സത്താ തഥാഗതം ജാനിസ്സന്തീ’’തി. തേന പുബ്ബേ വേദേസു മഹാപുരിസലക്ഖണാനി ആഗച്ഛന്തി. പരിനിബ്ബുതേ പന തഥാഗതേ അനുക്കമേന അന്തരധായന്തി, തേന ഏതരഹി നത്ഥി. മഹാപുരിസസ്സാതി പണിധിസമാദാനഞാണകരുണാദിഗുണമഹതോ പുരിസസ്സ. ദ്വേയേവ ഗതിയോതി ദ്വേ ഏവ നിട്ഠാ . കാമഞ്ചായം ഗതിസദ്ദോ – ‘‘പഞ്ച ഖോ ഇമാ , സാരിപുത്ത, ഗതിയോ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൧.൧൫൩) ഭവഭേദേ വത്തതി, ‘‘ഗതി മിഗാനം പവന’’ന്തിആദീസു (പരി॰ ൩൩൯) നിവാസട്ഠാനേ, ‘‘ഏവം അധിമത്തഗതിമന്തോ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൧.൧൬൧) പഞ്ഞായ, ‘‘ഗതിഗത’’ന്തിആദീസു വിസടഭാവേ, ഇധ പന നിട്ഠായം വത്തതീതി വേദിതബ്ബോ. തത്ഥ കിഞ്ചാപി യേഹി സമന്നാഗതോ രാജാ ഹോതി, ന തേഹേവ ബുദ്ധോ ഹോതി, ജാതിസാമഞ്ഞതോ പന താനിയേവ താനീതി വുച്ചന്തി. തേന വുത്തം – ‘‘യേഹി സമന്നാഗതസ്സാ’’തി. സചേ അഗാരം അജ്ഝാവസതീതി യദി അഗാരേ വസതി, രാജാ ഹോതി ചക്കവത്തീ. ചതൂഹി അച്ഛരിയധമ്മേഹി സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി ച ലോകം രഞ്ജനതോ രാജാ. ചക്കരതനം വത്തേതി, ചതൂഹി സമ്പത്തിചക്കേഹി വത്തേതി, തേഹി ച പരം വത്തേതി, പരഹിതായ ച ഇരിയാപഥചക്കാനം വത്തോ ഏതസ്മിം അത്ഥീതി ചക്കവത്തീ. ഏത്ഥ ച രാജാതി സാമഞ്ഞം, ചക്കവത്തീതി വിസേസനം. ധമ്മേന ചരതീതി ധമ്മികോ, ഞായേന സമേന വത്തതീതി അത്ഥോ. ധമ്മേന രജ്ജം ലഭിത്വാ രാജാ ജാതോതി ധമ്മരാജാ. പരഹിതധമ്മകരണേന വാ ധമ്മികോ, അത്തഹിതധമ്മകരണേന ധമ്മരാജാ. ചതുരന്തായ ഇസ്സരോതി ചാതുരന്തോ, ചതുസമുദ്ദന്തായ ചതുബ്ബിധദീപഭൂസിതായ ച പഥവിയാ ഇസ്സരോതി അത്ഥോ. അജ്ഝത്തം കോപാദിപച്ചത്ഥികേ ബഹിദ്ധാ ച സബ്ബരാജാനോ വിജേസീതി വിജിതാവീ. ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്തോതി ജനപദേ ഥാവരഭാവം ധുവഭാവം പത്തോ, ന സക്കാ കേനചി ചാലേതും, ജനപദോ വാ തമ്ഹി ഥാവരിയപ്പത്തോ അനുസ്സുക്കോ സകമ്മനിരതോ അചലോ അസമ്പവേധീതി ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്തോ. സേയ്യഥിദന്തി നിപാതോ, തസ്സ താനി കതമാനീതി അത്ഥോ. ചക്കരതനന്തിആദീസു ചക്കഞ്ച തം രതിജനനത്ഥേന രതനഞ്ചാതി ചക്കരതനം. ഏസേവ നയോ സബ്ബത്ഥ.

    Evaṃ vutte kira naṃ upajjhāyo – ‘‘kiṃ tvaṃ, tāta, pathaviyaṃ ṭhito pathaviṃ na passāmīti viya candimasūriyānaṃ obhāse ṭhito candimasūriye na passāmīti viya vadasī’’tiādīni vatvā jānanākāraṃ dassento āgatāni kho tātātiādimāha. Tattha mantesūti vedesu. Tathāgato kira uppajjissatīti paṭikacceva suddhāvāsā devā vedesu lakkhaṇāni pakkhipitvā ‘‘buddhamantā nāma ete’’ti brāhmaṇavesena vede vācenti ‘‘tadanusārena mahesakkhā sattā tathāgataṃ jānissantī’’ti. Tena pubbe vedesu mahāpurisalakkhaṇāni āgacchanti. Parinibbute pana tathāgate anukkamena antaradhāyanti, tena etarahi natthi. Mahāpurisassāti paṇidhisamādānañāṇakaruṇādiguṇamahato purisassa. Dveyeva gatiyoti dve eva niṭṭhā . Kāmañcāyaṃ gatisaddo – ‘‘pañca kho imā , sāriputta, gatiyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.153) bhavabhede vattati, ‘‘gati migānaṃ pavana’’ntiādīsu (pari. 339) nivāsaṭṭhāne, ‘‘evaṃ adhimattagatimanto’’tiādīsu (ma. ni. 1.161) paññāya, ‘‘gatigata’’ntiādīsu visaṭabhāve, idha pana niṭṭhāyaṃ vattatīti veditabbo. Tattha kiñcāpi yehi samannāgato rājā hoti, na teheva buddho hoti, jātisāmaññato pana tāniyeva tānīti vuccanti. Tena vuttaṃ – ‘‘yehi samannāgatassā’’ti. Sace agāraṃ ajjhāvasatīti yadi agāre vasati, rājā hoti cakkavattī. Catūhi acchariyadhammehi saṅgahavatthūhi ca lokaṃ rañjanato rājā. Cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca paraṃ vatteti, parahitāya ca iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Ettha ca rājāti sāmaññaṃ, cakkavattīti visesanaṃ. Dhammena caratīti dhammiko, ñāyena samena vattatīti attho. Dhammena rajjaṃ labhitvā rājā jātoti dhammarājā. Parahitadhammakaraṇena vā dhammiko, attahitadhammakaraṇena dhammarājā. Caturantāya issaroti cāturanto, catusamuddantāya catubbidhadīpabhūsitāya ca pathaviyā issaroti attho. Ajjhattaṃ kopādipaccatthike bahiddhā ca sabbarājāno vijesīti vijitāvī. Janapadatthāvariyappattoti janapade thāvarabhāvaṃ dhuvabhāvaṃ patto, na sakkā kenaci cāletuṃ, janapado vā tamhi thāvariyappatto anussukko sakammanirato acalo asampavedhīti janapadatthāvariyappatto. Seyyathidanti nipāto, tassa tāni katamānīti attho. Cakkaratanantiādīsu cakkañca taṃ ratijananatthena ratanañcāti cakkaratanaṃ. Eseva nayo sabbattha.

    ഇമേസു പന രതനേസു അയം ചക്കവത്തിരാജാ ചക്കരതനേന അജിതം ജിനാതി, ഹത്ഥിഅസ്സരതനേഹി വിജിതേ യഥാസുഖം അനുവിചരതി, പരിണായകരതനേന വിജിതമനുരക്ഖതി, സേസേഹി ഉപഭോഗസുഖമനുഭവതി. പഠമേന ചസ്സ ഉസ്സാഹസത്തിയോഗോ, ഹത്ഥിഅസ്സഗഹപതിരതനേഹി പഭുസത്തിയോഗോ, പച്ഛിമേന മന്തസത്തിയോഗോ സുപരിപുണ്ണോ ഹോതി, ഇത്ഥിമണിരതനേഹി തിവിധസത്തിയോഗഫലം. സോ ഇത്ഥിമണിരതനേഹി ഭോഗസുഖമനുഭവതി, സേസേഹി ഇസ്സരിയസുഖം. വിസേസതോ ചസ്സ പുരിമാനി തീണി അദോസകുസലമൂലജനിതകമ്മാനുഭാവേന സമ്പജ്ജന്തി, മജ്ഝിമാനി അലോഭകുസലമൂലജനിതകമ്മാനുഭാവേന, പച്ഛിമമേകം അമോഹകുസലമൂലജനിതകമ്മാനുഭാവേനാതി വേദിതബ്ബം. അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ, വിത്ഥാരോ പന ബോജ്ഝങ്ഗസംയുത്തേ രതനസുത്തസ്സ (സം॰ നി॰ ൫.൨൨൨-൨൨൩) ഉപദേസതോ ഗഹേതബ്ബോ. അപിച ബാലപണ്ഡിതസുത്തേപി (മ॰ നി॰ ൩.൨൫൫) ഇമേസം രതനാനം ഉപ്പത്തിക്കമേന സദ്ധിം വണ്ണനാ ആഗമിസ്സതി.

    Imesu pana ratanesu ayaṃ cakkavattirājā cakkaratanena ajitaṃ jināti, hatthiassaratanehi vijite yathāsukhaṃ anuvicarati, pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati, sesehi upabhogasukhamanubhavati. Paṭhamena cassa ussāhasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo, pacchimena mantasattiyogo suparipuṇṇo hoti, itthimaṇiratanehi tividhasattiyogaphalaṃ. So itthimaṇiratanehi bhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukhaṃ. Visesato cassa purimāni tīṇi adosakusalamūlajanitakammānubhāvena sampajjanti, majjhimāni alobhakusalamūlajanitakammānubhāvena, pacchimamekaṃ amohakusalamūlajanitakammānubhāvenāti veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana bojjhaṅgasaṃyutte ratanasuttassa (saṃ. ni. 5.222-223) upadesato gahetabbo. Apica bālapaṇḍitasuttepi (ma. ni. 3.255) imesaṃ ratanānaṃ uppattikkamena saddhiṃ vaṇṇanā āgamissati.

    പരോസഹസ്സന്തി അതിരേകസഹസ്സം. സൂരാതി അഭീരുകജാതികാ. വീരങ്ഗരൂപാതി ദേവപുത്തസദിസകായാ, ഏവം താവ ഏകേ വണ്ണയന്തി, അയം പനേത്ഥ സഭാവോ – വീരാതി ഉത്തമസൂരാ വുച്ചന്തി. വീരാനം അങ്ഗം വീരങ്ഗം, വീരകാരണം വീരിയന്തി വുത്തം ഹോതി. വീരങ്ഗം രൂപം ഏതേസന്തി വീരങ്ഗരൂപാ, വീരിയമയസരീരാ വിയാതി വുത്തം ഹോതി. പരസേനപ്പമദ്ദനാതി സചേ പടിമുഖം തിട്ഠേയ്യ പരസേനാ, തം മദ്ദിതും സമത്ഥാതി അധിപ്പായോ. ധമ്മേനാതി ‘‘പാണോ ന ഹന്തബ്ബോ’’തിആദിനാ പഞ്ചസീലധമ്മേന.

    Parosahassanti atirekasahassaṃ. Sūrāti abhīrukajātikā. Vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā, evaṃ tāva eke vaṇṇayanti, ayaṃ panettha sabhāvo – vīrāti uttamasūrā vuccanti. Vīrānaṃ aṅgaṃ vīraṅgaṃ, vīrakāraṇaṃ vīriyanti vuttaṃ hoti. Vīraṅgaṃ rūpaṃ etesanti vīraṅgarūpā, vīriyamayasarīrā viyāti vuttaṃ hoti. Parasenappamaddanāti sace paṭimukhaṃ tiṭṭheyya parasenā, taṃ maddituṃ samatthāti adhippāyo. Dhammenāti ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā pañcasīladhammena.

    അരഹം ഹോതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ലോകേ വിവട്ടച്ഛദോതി ഏത്ഥ രാഗദോസമോഹമാനദിട്ഠിഅവിജ്ജാദുച്ചരിതഛദനേഹി സത്തഹി പടിച്ഛന്നേ കിലേസന്ധകാരലോകേ തം ഛദനം വിവട്ടേത്വാ സമന്തതോ സഞ്ജാതാലോകോ ഹുത്വാ ഠിതോതി വിവട്ടച്ഛദോ. തത്ഥ പഠമേന പദേന പൂജാരഹതാ, ദുതിയേന തസ്സാ ഹേതു യസ്മാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോതി, തതിയേന ബുദ്ധത്തഹേതുഭൂതാ വിവട്ടച്ഛദതാ വുത്താതി വേദിതബ്ബാ. അഥ വാ വിവട്ടോ ച വിച്ഛദോ ചാതി വിവട്ടച്ഛദോ, വട്ടരഹിതോ ഛദനരഹിതോ ചാതി വുത്തം ഹോതി. തേന അരഹം വട്ടാഭാവേന, സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഛദനാഭാവേനാതി ഏവം പുരിമപദദ്വയസ്സേവ ഹേതുദ്വയം വുത്തം ഹോതി. ദുതിയവേസാരജ്ജേന ചേത്ഥ പുരിമസിദ്ധി, പഠമേന ദുതിയസിദ്ധി, തതിയചതുത്ഥേഹി തതിയസിദ്ധി ഹോതി. പുരിമഞ്ച ധമ്മചക്ഖും, ദുതിയം ബുദ്ധചക്ഖും, തതിയം സമന്തചക്ഖും സാധേതീതിപി വേദിതബ്ബം. ത്വം മന്താനം പടിഗ്ഗഹേതാതി ഇമിനാസ്സ സൂരഭാവം ജനേതി.

    Arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchadoti ettha rāgadosamohamānadiṭṭhiavijjāduccaritachadanehi sattahi paṭicchanne kilesandhakāraloke taṃ chadanaṃ vivaṭṭetvā samantato sañjātāloko hutvā ṭhitoti vivaṭṭacchado. Tattha paṭhamena padena pūjārahatā, dutiyena tassā hetu yasmā sammāsambuddhoti, tatiyena buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttāti veditabbā. Atha vā vivaṭṭo ca vicchado cāti vivaṭṭacchado, vaṭṭarahito chadanarahito cāti vuttaṃ hoti. Tena arahaṃ vaṭṭābhāvena, sammāsambuddho chadanābhāvenāti evaṃ purimapadadvayasseva hetudvayaṃ vuttaṃ hoti. Dutiyavesārajjena cettha purimasiddhi, paṭhamena dutiyasiddhi, tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimañca dhammacakkhuṃ, dutiyaṃ buddhacakkhuṃ, tatiyaṃ samantacakkhuṃ sādhetītipi veditabbaṃ. Tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetāti imināssa sūrabhāvaṃ janeti.

    ൩൮൫. സോപി തായ ആചരിയകഥായ ലക്ഖണേസു വിഗതസമ്മോഹോ ഏകോഭാസജാതോ വിയ ബുദ്ധമന്തേ സമ്പസ്സമാനോ ഏവം, ഭോതി ആഹ. തസ്സത്ഥോ – യഥാ, ഭോ, മം ത്വം വദസി, ഏവം കരിസ്സാമീതി. സമന്നേസീതി ഗവേസി, ഏകം ദ്വേതി വാ ഗണയന്തോ സമാനയി. അദ്ദസാ ഖോതി കഥം അദ്ദസ? ബുദ്ധാനഞ്ഹി നിസിന്നാനം വാ നിപന്നാനം വാ കോചി ലക്ഖണം പരിയേസിതും ന സക്കോതി, ഠിതാനം പന ചങ്കമന്താനം വാ സക്കോതി. തസ്മാ ലക്ഖണപരിയേസനത്ഥം ആഗതം ദിസ്വാ ബുദ്ധാ ഉട്ഠായാസനാ തിട്ഠന്തി വാ ചങ്കമം വാ അധിട്ഠഹന്തി. ഇതി ലക്ഖണദസ്സനാനുരൂപേ ഇരിയാപഥേ വത്തമാനസ്സ അദ്ദസ. യേഭുയ്യേനാതി പായേന, ബഹുകാനി അദ്ദസ, അപ്പാനി ന അദ്ദസാതി അത്ഥോ. തതോ യാനി ന അദ്ദസ, തേസം ദീപനത്ഥം വുത്തം ഠപേത്വാ ദ്വേതി. കങ്ഖതീതി ‘‘അഹോ വത പസ്സേയ്യ’’ന്തി പത്ഥനം ഉപ്പാദേതി. വിചികിച്ഛതീതി തതോ തതോ താനി വിചിനന്തോ കിച്ഛതി ന സക്കോതി ദട്ഠും. നാധിമുച്ചതീതി തായ വിചികിച്ഛായ സന്നിട്ഠാനം ന ഗച്ഛതി. ന സമ്പസീദതീതി തതോ ‘‘പരിപുണ്ണലക്ഖണോ അയ’’ന്തി ഭഗവതി പസാദം നാപജ്ജതി. കങ്ഖായ വാ ദുബ്ബലാ വിമതി വുത്താ, വിചികിച്ഛായ മജ്ഝിമാ, അനധിമുച്ചനതായ ബലവതീ, അസമ്പസാദേന തേഹി തീഹി ധമ്മേഹി ചിത്തസ്സ കാലുസ്സിയഭാവോ. കോസോഹിതേതി വത്ഥികോസേന പടിച്ഛന്നേ. വത്ഥഗുയ്ഹേതി അങ്ഗജാതേ. ഭഗവതോ ഹി വാരണസ്സേവ കോസോഹിതവത്ഥഗുയ്ഹം സുവണ്ണവണ്ണം പദുമഗബ്ഭസമാനം, തം സോ വത്ഥപടിച്ഛന്നത്താ, അന്തോമുഖഗതായ ച ജിവ്ഹായ പഹൂതഭാവം അസല്ലക്ഖേന്തോ തേസു ദ്വീസു ലക്ഖണേസു കങ്ഖീ അഹോസി വിചികിച്ഛീ.

    385. Sopi tāya ācariyakathāya lakkhaṇesu vigatasammoho ekobhāsajāto viya buddhamante sampassamāno evaṃ, bhoti āha. Tassattho – yathā, bho, maṃ tvaṃ vadasi, evaṃ karissāmīti. Samannesīti gavesi, ekaṃ dveti vā gaṇayanto samānayi. Addasā khoti kathaṃ addasa? Buddhānañhi nisinnānaṃ vā nipannānaṃ vā koci lakkhaṇaṃ pariyesituṃ na sakkoti, ṭhitānaṃ pana caṅkamantānaṃ vā sakkoti. Tasmā lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgataṃ disvā buddhā uṭṭhāyāsanā tiṭṭhanti vā caṅkamaṃ vā adhiṭṭhahanti. Iti lakkhaṇadassanānurūpe iriyāpathe vattamānassa addasa. Yebhuyyenāti pāyena, bahukāni addasa, appāni na addasāti attho. Tato yāni na addasa, tesaṃ dīpanatthaṃ vuttaṃ ṭhapetvā dveti. Kaṅkhatīti ‘‘aho vata passeyya’’nti patthanaṃ uppādeti. Vicikicchatīti tato tato tāni vicinanto kicchati na sakkoti daṭṭhuṃ. Nādhimuccatīti tāya vicikicchāya sanniṭṭhānaṃ na gacchati. Na sampasīdatīti tato ‘‘paripuṇṇalakkhaṇo aya’’nti bhagavati pasādaṃ nāpajjati. Kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā, vicikicchāya majjhimā, anadhimuccanatāya balavatī, asampasādena tehi tīhi dhammehi cittassa kālussiyabhāvo. Kosohiteti vatthikosena paṭicchanne. Vatthaguyheti aṅgajāte. Bhagavato hi vāraṇasseva kosohitavatthaguyhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ padumagabbhasamānaṃ, taṃ so vatthapaṭicchannattā, antomukhagatāya ca jivhāya pahūtabhāvaṃ asallakkhento tesu dvīsu lakkhaṇesu kaṅkhī ahosi vicikicchī.

    അഥ ഖോ ഭഗവാതി അഥ ഭഗവാ ചിന്തേസി – ‘‘സചാഹം ഇമസ്സ ഏതാനി ദ്വേ ലക്ഖണാനി ന ദസ്സേസ്സാമി, നിക്കങ്ഖോ ന ഭവിസ്സതി. ഏതസ്സ കങ്ഖായ സതി ആചരിയോപിസ്സ നിക്കങ്ഖോ ന ഭവിസ്സതി, അഥ മം ദസ്സനായ ന ആഗമിസ്സതി, അനാഗതോ ധമ്മം ന സോസ്സതി, ധമ്മം അസുണന്തോ തീണി സാമഞ്ഞഫലാനി ന സച്ഛികരിസ്സതി. ഏതസ്മിം പന നിക്കങ്ഖേ ആചരിയോപിസ്സ നിക്കങ്ഖോ മം ഉപസങ്കമിത്വാ ധമ്മം സുത്വാ തീണി സാമഞ്ഞഫലാനി സച്ഛികരിസ്സതി. ഏതദത്ഥംയേവ ച മയാ പാരമിയോ പൂരിതാ. ദസ്സേസ്സാമിസ്സ താനി ലക്ഖണാനീ’’തി.

    Atha kho bhagavāti atha bhagavā cintesi – ‘‘sacāhaṃ imassa etāni dve lakkhaṇāni na dassessāmi, nikkaṅkho na bhavissati. Etassa kaṅkhāya sati ācariyopissa nikkaṅkho na bhavissati, atha maṃ dassanāya na āgamissati, anāgato dhammaṃ na sossati, dhammaṃ asuṇanto tīṇi sāmaññaphalāni na sacchikarissati. Etasmiṃ pana nikkaṅkhe ācariyopissa nikkaṅkho maṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā tīṇi sāmaññaphalāni sacchikarissati. Etadatthaṃyeva ca mayā pāramiyo pūritā. Dassessāmissa tāni lakkhaṇānī’’ti.

    തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരമകാസി. കഥംരൂപം? കിമേത്ഥ അഞ്ഞേന വത്തബ്ബം? വുത്തമേതം നാഗസേനത്ഥേരേനേവ മിലിന്ദരഞ്ഞാ പുട്ഠേന –

    Tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāramakāsi. Kathaṃrūpaṃ? Kimettha aññena vattabbaṃ? Vuttametaṃ nāgasenatthereneva milindaraññā puṭṭhena –

    ആഹ ച ദുക്കരം, ഭന്തേ നാഗസേന, ഭഗവതാ കതന്തി. കിം മഹാരാജാതി? മഹാജനേന ഹിരികരണോകാസം ബ്രഹ്മായുബ്രാഹ്മണസ്സ ച അന്തേവാസിഉത്തരസ്സ ച ബാവരിയസ്സ അന്തേവാസീനം സോളസബ്രാഹ്മണാനഞ്ച സേലസ്സ ച ബ്രാഹ്മണസ്സ അന്തേവാസീനം തിസതമാണവാനഞ്ച ദസ്സേസി, ഭന്തേതി. ന, മഹാരാജ, ഭഗവാ ഗുയ്ഹം ദസ്സേതി, ഛായം ഭഗവാ ദസ്സേതി, ഇദ്ധിയാ അഭിസങ്ഖരിത്വാ നിവാസനനിവത്ഥം കായബന്ധനബദ്ധം ചീവരപാരുതം ഛായാരൂപകമത്തം ദസ്സേസി മഹാരാജാതി. ഛായം ദിട്ഠേ സതി ദിട്ഠോയേവ. നനു, ഭന്തേതി? തിട്ഠതേതം, മഹാരാജ, ഹദയരൂപം ദിസ്വാ ബുജ്ഝനകസത്തോ ഭവേയ്യ, ഹദയമംസം നീഹരിത്വാ ദസ്സേയ്യ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോതി. കല്ലോസി, ഭന്തേ നാഗസേനാതി.

    Āha ca dukkaraṃ, bhante nāgasena, bhagavatā katanti. Kiṃ mahārājāti? Mahājanena hirikaraṇokāsaṃ brahmāyubrāhmaṇassa ca antevāsiuttarassa ca bāvariyassa antevāsīnaṃ soḷasabrāhmaṇānañca selassa ca brāhmaṇassa antevāsīnaṃ tisatamāṇavānañca dassesi, bhanteti. Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dasseti, chāyaṃ bhagavā dasseti, iddhiyā abhisaṅkharitvā nivāsananivatthaṃ kāyabandhanabaddhaṃ cīvarapārutaṃ chāyārūpakamattaṃ dassesi mahārājāti. Chāyaṃ diṭṭhe sati diṭṭhoyeva. Nanu, bhanteti? Tiṭṭhatetaṃ, mahārāja, hadayarūpaṃ disvā bujjhanakasatto bhaveyya, hadayamaṃsaṃ nīharitvā dasseyya sammāsambuddhoti. Kallosi, bhante nāgasenāti.

    നിന്നാമേത്വാതി നീഹരിത്വാ. അനുമസീതി കഥിനസൂചിം വിയ കത്വാ അനുമജ്ജി. തഥാ കരണേന ചേത്ഥ മുദുഭാവോ, കണ്ണസോതാനുമസനേന ദീഘഭാവോ, നാസികസോതാനുമസനേന തനുഭാവോ, നലാടച്ഛാദനേന പുഥുലഭാവോ പകാസിതോതി വേദിതബ്ബോ. ഉഭോപി കണ്ണസോതാനീതിആദീസു ചേത്ഥ ബുദ്ധാനം കണ്ണസോതേസു മലം വാ ജല്ലികാ വാ നത്ഥി, ധോവിത്വാ ഠപിതരജതപനാളികാ വിയ ഹോന്തി, തഥാ നാസികസോതേസു, താനിപി ഹി സുപരികമ്മകതകഞ്ചനപനാളികാ വിയ ച മണിപനാളികാ വിയ ച ഹോന്തി. തസ്മാ ജിവ്ഹം നീഹരിത്വാ കഥിനസൂചിം വിയ കത്വാ മുഖപരിയന്തേ ഉപസംഹരന്തോ ദക്ഖിണകണ്ണസോതം പവേസേത്വാ തതോ നീഹരിത്വാ വാമകണ്ണസോതം പവേസേസി, തതോ നീഹരിത്വാ ദക്ഖിണനാസികസോതം പവേസേത്വാ തതോ നീഹരിത്വാ വാമനാസികസോതം പവേസേസി, തതോ നീഹരിത്വാ പുഥുലഭാവം ദസ്സേന്തോ രത്തവലാഹകേന അഡ്ഢചന്ദം വിയ ച സുവണ്ണപത്തം വിയ ച രത്തകമ്ബലപടലേന വിജ്ജുജോതസദിസായ ജിവ്ഹായ കേവലകപ്പം നലാടമണ്ഡലം പടിച്ഛാദേസി.

    Ninnāmetvāti nīharitvā. Anumasīti kathinasūciṃ viya katvā anumajji. Tathā karaṇena cettha mudubhāvo, kaṇṇasotānumasanena dīghabhāvo, nāsikasotānumasanena tanubhāvo, nalāṭacchādanena puthulabhāvo pakāsitoti veditabbo. Ubhopi kaṇṇasotānītiādīsu cettha buddhānaṃ kaṇṇasotesu malaṃ vā jallikā vā natthi, dhovitvā ṭhapitarajatapanāḷikā viya honti, tathā nāsikasotesu, tānipi hi suparikammakatakañcanapanāḷikā viya ca maṇipanāḷikā viya ca honti. Tasmā jivhaṃ nīharitvā kathinasūciṃ viya katvā mukhapariyante upasaṃharanto dakkhiṇakaṇṇasotaṃ pavesetvā tato nīharitvā vāmakaṇṇasotaṃ pavesesi, tato nīharitvā dakkhiṇanāsikasotaṃ pavesetvā tato nīharitvā vāmanāsikasotaṃ pavesesi, tato nīharitvā puthulabhāvaṃ dassento rattavalāhakena aḍḍhacandaṃ viya ca suvaṇṇapattaṃ viya ca rattakambalapaṭalena vijjujotasadisāya jivhāya kevalakappaṃ nalāṭamaṇḍalaṃ paṭicchādesi.

    യംനൂനാഹന്തി കസ്മാ ചിന്തേസി? അഹഞ്ഹി മഹാപുരിസലക്ഖണാനി സമന്നേസിത്വാ ഗതോ ‘‘ദിട്ഠാനി തേ, താത, മഹാപുരിസലക്ഖണാനീ’’തി ആചരിയേന പുച്ഛിതോ ‘‘ആമ, ആചരിയാ’’തി വത്തും സക്ഖിസ്സാമി. സചേ പന മം ‘‘കിരിയാകരണമസ്സ കീദിസ’’ന്തി പുച്ഛിസ്സതി , തം വത്തും ന സക്ഖിസ്സാമി, ന ജാനാമീതി വുത്തേ പന ആചരിയോ കുജ്ഝിസ്സതി ‘‘നനു ത്വം മയാ സബ്ബമ്പേതം ജാനനത്ഥായ പേസിതോ, കസ്മാ അജാനിത്വാ ആഗതോസീ’’തി, തസ്മാ യന്നൂനാഹന്തി ചിന്തേത്വാ അനുബന്ധി. ഭഗവാ ന്ഹാനട്ഠാനം മുഖധോവനട്ഠാനം സരീരപടിജഗ്ഗനട്ഠാനം രാജരാജമഹാമത്താദീനം ഓരോധേഹി സദ്ധിം പരിവാരേത്വാ നിസിന്നട്ഠാനന്തി ഇമാനി ചത്താരി ഠാനാനി ഠപേത്വാ സേസട്ഠാനേസു അന്തമസോ ഏകഗന്ധകുടിയമ്പി ഓകാസമകാസി.

    Yaṃnūnāhanti kasmā cintesi? Ahañhi mahāpurisalakkhaṇāni samannesitvā gato ‘‘diṭṭhāni te, tāta, mahāpurisalakkhaṇānī’’ti ācariyena pucchito ‘‘āma, ācariyā’’ti vattuṃ sakkhissāmi. Sace pana maṃ ‘‘kiriyākaraṇamassa kīdisa’’nti pucchissati , taṃ vattuṃ na sakkhissāmi, na jānāmīti vutte pana ācariyo kujjhissati ‘‘nanu tvaṃ mayā sabbampetaṃ jānanatthāya pesito, kasmā ajānitvā āgatosī’’ti, tasmā yannūnāhanti cintetvā anubandhi. Bhagavā nhānaṭṭhānaṃ mukhadhovanaṭṭhānaṃ sarīrapaṭijagganaṭṭhānaṃ rājarājamahāmattādīnaṃ orodhehi saddhiṃ parivāretvā nisinnaṭṭhānanti imāni cattāri ṭhānāni ṭhapetvā sesaṭṭhānesu antamaso ekagandhakuṭiyampi okāsamakāsi.

    ഗച്ഛന്തേ ഗച്ഛന്തേ കാലേ – ‘‘അയം കിര ബ്രഹ്മായുബ്രാഹ്മണസ്സ മാണവോ ഉത്തരോ നാമ ‘ബുദ്ധോ വാ നോ വാ’തി തഥാഗതസ്സ ബുദ്ധഭാവം വീമംസന്തോ ചരതി, ബുദ്ധവീമംസകോ നാമായ’’ന്തി പാകടോ ജാതോ. യമ്ഹി യമ്ഹി ഠാനേ ബുദ്ധാ വസന്തി, പഞ്ച കിച്ചാനി കതാനേവ ഹോന്തി, താനി ഹേട്ഠാ ദസ്സിതാനേവ . തത്ഥ പച്ഛാഭത്തം അലങ്കതധമ്മാസനേ നിസീദിത്വാ ദന്തഖചിതം ചിത്തബീജനിം ഗഹേത്വാ മഹാജനസ്സ ധമ്മം ദേസേന്തേ ഭഗവതി ഉത്തരോപി അവിദൂരേ നിസീദതി. ധമ്മസ്സവനപരിയോസാനേ സദ്ധാ മനുസ്സാ സ്വാതനായ ഭഗവന്തം നിമന്തേത്വാ മാണവമ്പി ഉപസങ്കമിത്വാ ഏവം വദന്തി – ‘‘താത, അമ്ഹേഹി ഭഗവാ നിമന്തിതോ, ത്വമ്പി ഭഗവതാ സദ്ധിം ആഗന്ത്വാ അമ്ഹാകം ഗേഹേ ഭത്തം ഗണ്ഹേയ്യാസീ’’തി. പുനദിവസേ തഥാഗതോ ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതോ ഗാമം പവിസതി, ഉത്തരോപി പദവാരേ പദവാരേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തോ പദാനുപദികോ അനുബന്ധതി. കുലഗേഹം പവിട്ഠകാലേ ദക്ഖിണോദകഗ്ഗഹണം ആദിം കത്വാ സബ്ബം ഓലോകേന്തോ നിസീദതി. ഭത്തകിച്ചാവസാനേ തഥാഗതസ്സ പത്തം ഭൂമിയം ഠപേത്വാ നിസിന്നകാലേ മാണവകസ്സ പാതരാസഭത്തം സജ്ജേന്തി. സോ ഏകമന്തേ നിസിന്നോ ഭുഞ്ജിത്വാ പുന ആഗന്ത്വാ സത്ഥു സന്തികേ ഠത്വാ ഭത്താനുമോദനം സുത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിംയേവ വിഹാരം ഗച്ഛതി.

    Gacchante gacchante kāle – ‘‘ayaṃ kira brahmāyubrāhmaṇassa māṇavo uttaro nāma ‘buddho vā no vā’ti tathāgatassa buddhabhāvaṃ vīmaṃsanto carati, buddhavīmaṃsako nāmāya’’nti pākaṭo jāto. Yamhi yamhi ṭhāne buddhā vasanti, pañca kiccāni katāneva honti, tāni heṭṭhā dassitāneva . Tattha pacchābhattaṃ alaṅkatadhammāsane nisīditvā dantakhacitaṃ cittabījaniṃ gahetvā mahājanassa dhammaṃ desente bhagavati uttaropi avidūre nisīdati. Dhammassavanapariyosāne saddhā manussā svātanāya bhagavantaṃ nimantetvā māṇavampi upasaṅkamitvā evaṃ vadanti – ‘‘tāta, amhehi bhagavā nimantito, tvampi bhagavatā saddhiṃ āgantvā amhākaṃ gehe bhattaṃ gaṇheyyāsī’’ti. Punadivase tathāgato bhikkhusaṅghaparivuto gāmaṃ pavisati, uttaropi padavāre padavāre pariggaṇhanto padānupadiko anubandhati. Kulagehaṃ paviṭṭhakāle dakkhiṇodakaggahaṇaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ olokento nisīdati. Bhattakiccāvasāne tathāgatassa pattaṃ bhūmiyaṃ ṭhapetvā nisinnakāle māṇavakassa pātarāsabhattaṃ sajjenti. So ekamante nisinno bhuñjitvā puna āgantvā satthu santike ṭhatvā bhattānumodanaṃ sutvā bhagavatā saddhiṃyeva vihāraṃ gacchati.

    തത്ഥ ഭഗവാ ഭിക്ഖൂനം ഭത്തകിച്ചപരിയോസാനം ആഗമേന്തോ ഗന്ധമണ്ഡലമാളേ നിസീദതി. ഭിക്ഖൂഹി ഭത്തകിച്ചം കത്വാ പത്തചീവരം പടിസാമേത്വാ ആഗമ്മ വന്ദിത്വാ കാലേ ആരോചിതേ ഭഗവാ ഗന്ധകുടിം പവിസതി, മാണവോപി ഭഗവതാ സദ്ധിംയേവ ഗച്ഛതി. ഭഗവാ പരിവാരേത്വാ ആഗതം ഭിക്ഖുസങ്ഘം ഗന്ധകുടിപ്പമുഖേ ഠിതോ ഓവദിത്വാ ഉയ്യോജേത്വാ ഗന്ധകുടിം പവിസതി, മാണവോപി പവിസതി. ഭഗവാ ഖുദ്ദകമഞ്ചേ അപ്പമത്തകം കാലം നിസീദതി, മാണവോപി അവിദൂരേ ഓലോകേന്തോ നിസീദതി. ഭഗവാ മുഹുത്തം നിസീദിത്വാ സീസോക്കമനം ദസ്സേതി, – ‘‘ഭോതോ ഗോതമസ്സ വിഹാരവേലാ ഭവിസ്സതീ’’തി മാണവോ ഗന്ധകുടിദ്വാരം പിദഹന്തോ നിക്ഖമിത്വാ ഏകമന്തം നിസീദതി. മനുസ്സാ പുരേഭത്തം ദാനം ദത്വാ ഭുത്തപാതരാസാ സമാദിന്നഉപോസഥങ്ഗാ സുദ്ധുത്തരാസങ്ഗാ മാലാഗന്ധാദിഹത്ഥാ ധമ്മം സുണിസ്സാമാതി വിഹാരം ആഗച്ഛന്തി, ചക്കവത്തിനോ ഖന്ധാവാരട്ഠാനം വിയ ഹോതി.

    Tattha bhagavā bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamento gandhamaṇḍalamāḷe nisīdati. Bhikkhūhi bhattakiccaṃ katvā pattacīvaraṃ paṭisāmetvā āgamma vanditvā kāle ārocite bhagavā gandhakuṭiṃ pavisati, māṇavopi bhagavatā saddhiṃyeva gacchati. Bhagavā parivāretvā āgataṃ bhikkhusaṅghaṃ gandhakuṭippamukhe ṭhito ovaditvā uyyojetvā gandhakuṭiṃ pavisati, māṇavopi pavisati. Bhagavā khuddakamañce appamattakaṃ kālaṃ nisīdati, māṇavopi avidūre olokento nisīdati. Bhagavā muhuttaṃ nisīditvā sīsokkamanaṃ dasseti, – ‘‘bhoto gotamassa vihāravelā bhavissatī’’ti māṇavo gandhakuṭidvāraṃ pidahanto nikkhamitvā ekamantaṃ nisīdati. Manussā purebhattaṃ dānaṃ datvā bhuttapātarāsā samādinnauposathaṅgā suddhuttarāsaṅgā mālāgandhādihatthā dhammaṃ suṇissāmāti vihāraṃ āgacchanti, cakkavattino khandhāvāraṭṭhānaṃ viya hoti.

    ഭഗവാ മുഹുത്തം സീഹസേയ്യം കപ്പേത്വാ വുട്ഠായ പുബ്ബഭാഗേന പരിച്ഛിന്ദിത്വാ സമാപത്തിം സമാപജ്ജതി. സമാപത്തിതോ വുട്ഠായ മഹാജനസ്സ ആഗതഭാവം ഞത്വാ ഗന്ധകുടിതോ നിക്ഖമ്മ മഹാജനപരിവുതോ ഗന്ധമണ്ഡലമാളം ഗന്ത്വാ പഞ്ഞത്തവരബുദ്ധാസനഗതോ പരിസായ ധമ്മം ദേസേതി. മാണവോപി അവിദൂരേ നിസീദിത്വാ – ‘‘കിം നു ഖോ സമണോ ഗോതമോ ഗേഹസ്സിതവസേന പരിസം ഉസ്സാദേന്തോ വാ അപസാദേന്തോ വാ ധമ്മം ദേസേതി, ഉദാഹു നോ’’തി അക്ഖരക്ഖരം പദം പദം പരിഗ്ഗണ്ഹാതി. ഭഗവാ തഥാവിധം കഥം അകഥേത്വാവ കാലം ഞത്വാ ദേസനം നിട്ഠാപേസി. മാണവോ ഇമിനാ നിയാമേന പരിഗ്ഗണ്ഹന്തോ സത്ത മാസേ ഏകതോ വിചരിത്വാ ഭഗവതോ കായദ്വാരാദീസു അണുമത്തമ്പി അവക്ഖലിതം ന അദ്ദസ. അനച്ഛരിയഞ്ചേതം, യം ബുദ്ധഭൂതസ്സ മനുസ്സഭൂതോ മാണവോ ന പസ്സേയ്യ, യസ്സ ബോധിസത്തഭൂതസ്സ ഛബ്ബസ്സാനി പധാനഭൂമിയം അമനുസ്സഭൂതോ മാരോ ദേവപുത്തോ ഗേഹസ്സിതവിതക്കമത്തമ്പി അദിസ്വാ ബുദ്ധഭൂതം ഏകസംവച്ഛരം അനുബന്ധിത്വാ കിഞ്ചി അപസ്സന്തോ –

    Bhagavā muhuttaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā vuṭṭhāya pubbabhāgena paricchinditvā samāpattiṃ samāpajjati. Samāpattito vuṭṭhāya mahājanassa āgatabhāvaṃ ñatvā gandhakuṭito nikkhamma mahājanaparivuto gandhamaṇḍalamāḷaṃ gantvā paññattavarabuddhāsanagato parisāya dhammaṃ deseti. Māṇavopi avidūre nisīditvā – ‘‘kiṃ nu kho samaṇo gotamo gehassitavasena parisaṃ ussādento vā apasādento vā dhammaṃ deseti, udāhu no’’ti akkharakkharaṃ padaṃ padaṃ pariggaṇhāti. Bhagavā tathāvidhaṃ kathaṃ akathetvāva kālaṃ ñatvā desanaṃ niṭṭhāpesi. Māṇavo iminā niyāmena pariggaṇhanto satta māse ekato vicaritvā bhagavato kāyadvārādīsu aṇumattampi avakkhalitaṃ na addasa. Anacchariyañcetaṃ, yaṃ buddhabhūtassa manussabhūto māṇavo na passeyya, yassa bodhisattabhūtassa chabbassāni padhānabhūmiyaṃ amanussabhūto māro devaputto gehassitavitakkamattampi adisvā buddhabhūtaṃ ekasaṃvaccharaṃ anubandhitvā kiñci apassanto –

    ‘‘സത്ത വസ്സാനി ഭഗവന്തം, അനുബന്ധിം പദാപദം;

    ‘‘Satta vassāni bhagavantaṃ, anubandhiṃ padāpadaṃ;

    ഓതാരം നാധിഗച്ഛിസ്സം, സമ്ബുദ്ധസ്സ സതീമതോ’’തി. (സു॰ നി॰ ൪൪൮) –

    Otāraṃ nādhigacchissaṃ, sambuddhassa satīmato’’ti. (su. ni. 448) –

    ആദിഗാഥായോ വത്വാ പക്കാമി. തതോ മാണവോ ചിന്തേസി – ‘‘അഹം ഭവന്തം ഗോതമം സത്ത മാസേ അനുബന്ധമാനോ കിഞ്ചി വജ്ജം ന പസ്സാമി. സചേ പനാഹം അഞ്ഞേപി സത്ത മാസേ സത്ത വാ വസ്സാനി വസ്സസതം വാ വസ്സസഹസ്സം വാ അനുബന്ധേയ്യം, നേവസ്സ വജ്ജം പസ്സേയ്യം. ആചരിയോ ഖോ പനസ്സ മേ മഹല്ലകോ, യോഗക്ഖേമം നാമ ന സക്കാ ജാനിതും. സമണസ്സ ഗോതമസ്സ സഭാവഗുണേനേവ ബുദ്ധഭാവം വത്വാ മയ്ഹം ആചരിയസ്സ ആരോചേസ്സാമീ’’തി ഭഗവന്തം ആപുച്ഛിത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘം വന്ദിത്വാ നിക്ഖമി.

    Ādigāthāyo vatvā pakkāmi. Tato māṇavo cintesi – ‘‘ahaṃ bhavantaṃ gotamaṃ satta māse anubandhamāno kiñci vajjaṃ na passāmi. Sace panāhaṃ aññepi satta māse satta vā vassāni vassasataṃ vā vassasahassaṃ vā anubandheyyaṃ, nevassa vajjaṃ passeyyaṃ. Ācariyo kho panassa me mahallako, yogakkhemaṃ nāma na sakkā jānituṃ. Samaṇassa gotamassa sabhāvaguṇeneva buddhabhāvaṃ vatvā mayhaṃ ācariyassa ārocessāmī’’ti bhagavantaṃ āpucchitvā bhikkhusaṅghaṃ vanditvā nikkhami.

    ആചരിയസ്സ സന്തികഞ്ച പന ഗന്ത്വാ – ‘‘കച്ചി, താത ഉത്തര, തം ഭവന്തം ഗോതമം തഥാസന്തംയേവ സദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ’’തി പുച്ഛിതോ, ‘‘ആചരിയ, കിം വദേസി? ചക്കവാളം അതിസമ്ബാധം, ഭവഗ്ഗം അതിനീചം, തസ്സ ഹി, ഭോതോ ഗോതമസ്സ ആകാസം വിയ അപരിയന്തോ ഗുണഗണോ. തഥാസന്തംയേവ, ഭോ, തം ഭവന്തം ഗോതമ’’ന്തിആദീനി വത്വാ യഥാദിട്ഠാനി ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി പടിപാടിയാ ആചിക്ഖിത്വാ കിരിയസമാചാരം ആചിക്ഖി. തേന വുത്തം – ‘‘അഥ ഖോ ഉത്തരോ മാണവോ…പേ॰… ഏദിസോ ച ഏദിസോ ച ഭവം ഗോതമോ തതോ ച ഭിയ്യോ’’തി.

    Ācariyassa santikañca pana gantvā – ‘‘kacci, tāta uttara, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato’’ti pucchito, ‘‘ācariya, kiṃ vadesi? Cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, bhavaggaṃ atinīcaṃ, tassa hi, bhoto gotamassa ākāsaṃ viya apariyanto guṇagaṇo. Tathāsantaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’ntiādīni vatvā yathādiṭṭhāni dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni paṭipāṭiyā ācikkhitvā kiriyasamācāraṃ ācikkhi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho uttaro māṇavo…pe… ediso ca ediso ca bhavaṃ gotamo tato ca bhiyyo’’ti.

    ൩൮൬. തത്ഥ സുപ്പതിട്ഠിതപാദോതി യഥാ ഹി അഞ്ഞേസം ഭൂമിയം പാദം ഠപേന്താനം അഗ്ഗതലം വാ പണ്ഹി വാ പസ്സം വാ പഠമം ഫുസതി, വേമജ്ഝം വാ പന ഛിദ്ദം ഹോതി, ഉക്ഖിപന്താനമ്പി അഗ്ഗതലാദീസു ഏകകോട്ഠാസോവ പഠമം ഉട്ഠഹതി, ന ഏവം തസ്സ. തസ്സ പന സുവണ്ണപാദുകതലം വിയ ഏകപ്പഹാരേനേവ സകലം പാദതലം ഭൂമിം ഫുസതി, ഭൂമിതോ ഉട്ഠഹതി. തസ്മാ ‘‘സുപ്പതിട്ഠിതപാദോ ഖോ പന സോ ഭവം ഗോതമോ’’തി വദതി.

    386. Tattha suppatiṭṭhitapādoti yathā hi aññesaṃ bhūmiyaṃ pādaṃ ṭhapentānaṃ aggatalaṃ vā paṇhi vā passaṃ vā paṭhamaṃ phusati, vemajjhaṃ vā pana chiddaṃ hoti, ukkhipantānampi aggatalādīsu ekakoṭṭhāsova paṭhamaṃ uṭṭhahati, na evaṃ tassa. Tassa pana suvaṇṇapādukatalaṃ viya ekappahāreneva sakalaṃ pādatalaṃ bhūmiṃ phusati, bhūmito uṭṭhahati. Tasmā ‘‘suppatiṭṭhitapādo kho pana so bhavaṃ gotamo’’ti vadati.

    തത്രിദം ഭഗവതോ സുപ്പതിട്ഠിതപാദതായ – സചേപി ഹി ഭഗവാ അനേകസതപോരിസം നരകം അക്കമിസ്സാമീതി പാദം നീഹരതി, താവദേവ നിന്നട്ഠാനം വാതപൂരിതം വിയ കമ്മാരഭസ്തം ഉന്നമിത്വാ പഥവീസമം ഹോതി, ഉന്നതട്ഠാനമ്പി അന്തോ പവിസതി. ദൂരേ അക്കമിസ്സാമീതി അഭിനീഹരന്തസ്സ സിനേരുപ്പമാണോപി പബ്ബതോ സേദിതവേത്തങ്കുരോ വിയ നമിത്വാ പാദസമീപം ആഗച്ഛതി. തഥാ ഹിസ്സ യമകപാടിഹാരിയം കത്വാ യുഗന്ധരപബ്ബതം അക്കമിസ്സാമീതി പാദേ അഭിനീഹരതോ പബ്ബതോ നമിത്വാ പാദസമീപം ആഗതോ, സോ തം അക്കമിത്വാ ദുതിയപാദേന താവതിംസഭവനം അക്കമി. ന ഹി ചക്കലക്ഖണേന പതിട്ഠാതബ്ബട്ഠാനം വിസമം ഭവിതും സക്കോതി. ഖാണു വാ കണ്ഡകോ വാ സക്ഖരകഥലാ വാ ഉച്ചാരപസ്സാവോ വാ ഖേളസിങ്ഘാണികാദീനി വാ പുരിമതരാവ അപഗച്ഛന്തി, തത്ഥ തത്ഥേവ ച പഥവിം പവിസന്തി. തഥാഗതസ്സ ഹി സീലതേജേന പഞ്ഞാതേജേന ധമ്മതേജേന ദസന്നം പാരമീനം ആനുഭാവേന അയം മഹാപഥവീ സമാ മുദു പുപ്ഫാഭികിണ്ണാ ഹോതി. തത്ര തഥാഗതോ സമം പാദം നിക്ഖിപതി, സമം ഉദ്ധരതി, സബ്ബാവന്തേഹി പാദതലേഹി ഭൂമിം ഫുസതി.

    Tatridaṃ bhagavato suppatiṭṭhitapādatāya – sacepi hi bhagavā anekasataporisaṃ narakaṃ akkamissāmīti pādaṃ nīharati, tāvadeva ninnaṭṭhānaṃ vātapūritaṃ viya kammārabhastaṃ unnamitvā pathavīsamaṃ hoti, unnataṭṭhānampi anto pavisati. Dūre akkamissāmīti abhinīharantassa sineruppamāṇopi pabbato seditavettaṅkuro viya namitvā pādasamīpaṃ āgacchati. Tathā hissa yamakapāṭihāriyaṃ katvā yugandharapabbataṃ akkamissāmīti pāde abhinīharato pabbato namitvā pādasamīpaṃ āgato, so taṃ akkamitvā dutiyapādena tāvatiṃsabhavanaṃ akkami. Na hi cakkalakkhaṇena patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ visamaṃ bhavituṃ sakkoti. Khāṇu vā kaṇḍako vā sakkharakathalā vā uccārapassāvo vā kheḷasiṅghāṇikādīni vā purimatarāva apagacchanti, tattha tattheva ca pathaviṃ pavisanti. Tathāgatassa hi sīlatejena paññātejena dhammatejena dasannaṃ pāramīnaṃ ānubhāvena ayaṃ mahāpathavī samā mudu pupphābhikiṇṇā hoti. Tatra tathāgato samaṃ pādaṃ nikkhipati, samaṃ uddharati, sabbāvantehi pādatalehi bhūmiṃ phusati.

    ചക്കാനീതി ദ്വീസു പാദേസു ദ്വേ ചക്കാനി. തേസം അരാ ച നേമി ച നാഭി ച പാളിയം വുത്താവ. സബ്ബാകാരപരിപൂരാനീതി ഇമിനാ പന അയം വിസേസോ വേദിതബ്ബോ – തേസം കിര ചക്കാനം പാദതലസ്സ മജ്ഝേ നാഭി ദിസ്സതി, നാഭിപരിച്ഛിന്നാ വട്ടലേഖാ ദിസ്സതി, നാഭിമുഖപരിക്ഖേപപട്ടോ ദിസ്സതി, പനാളിമുഖം ദിസ്സതി, അരാ ദിസ്സന്തി, അരേസു വട്ടലേഖാ ദിസ്സന്തി, നേമീ ദിസ്സന്തി, നേമിമണികാ ദിസ്സന്തി. ഇദം താവ പാളിആഗതമേവ.

    Cakkānīti dvīsu pādesu dve cakkāni. Tesaṃ arā ca nemi ca nābhi ca pāḷiyaṃ vuttāva. Sabbākāraparipūrānīti iminā pana ayaṃ viseso veditabbo – tesaṃ kira cakkānaṃ pādatalassa majjhe nābhi dissati, nābhiparicchinnā vaṭṭalekhā dissati, nābhimukhaparikkhepapaṭṭo dissati, panāḷimukhaṃ dissati, arā dissanti, aresu vaṭṭalekhā dissanti, nemī dissanti, nemimaṇikā dissanti. Idaṃ tāva pāḷiāgatameva.

    സമ്ബഹുലവാരോ പന അനാഗതോ, സോ ഏവം ദട്ഠബ്ബോ – സത്തി സിരി വച്ഛോ നന്ദി സോവത്തികോ വടംസകോ വഡ്ഢമാനകം മച്ഛയുഗലം ഭദ്ദപീഠം അങ്കുസം തോമരോ പാസാദോ തോരണം സേതച്ഛത്തം ഖഗ്ഗോ താലവണ്ടം മോരഹത്ഥകോ വാളബീജനീ ഉണ്ഹീസം പത്തോ മണി കുസുമദാമം നീലുപ്പലം രത്തുപ്പലം സേതുപ്പലം പദുമം പുണ്ഡരീകം പുണ്ണഘടോ പുണ്ണപാതി സമുദ്ദോ ചക്കവാളോ ഹിമവാ സിനേരു ചന്ദിമസൂരിയാ നക്ഖത്താനി ചത്താരോ മഹാദീപാ ദ്വേപരിത്തദീപസഹസ്സാനി, അന്തമസോ ചക്കവത്തിരഞ്ഞോ പരിസം ഉപാദായ സബ്ബോ ചക്കലക്ഖണസ്സേവ പരിവാരോ.

    Sambahulavāro pana anāgato, so evaṃ daṭṭhabbo – satti siri vaccho nandi sovattiko vaṭaṃsako vaḍḍhamānakaṃ macchayugalaṃ bhaddapīṭhaṃ aṅkusaṃ tomaro pāsādo toraṇaṃ setacchattaṃ khaggo tālavaṇṭaṃ morahatthako vāḷabījanī uṇhīsaṃ patto maṇi kusumadāmaṃ nīluppalaṃ rattuppalaṃ setuppalaṃ padumaṃ puṇḍarīkaṃ puṇṇaghaṭo puṇṇapāti samuddo cakkavāḷo himavā sineru candimasūriyā nakkhattāni cattāro mahādīpā dveparittadīpasahassāni, antamaso cakkavattirañño parisaṃ upādāya sabbo cakkalakkhaṇasseva parivāro.

    ആയതപണ്ഹീതി ദീഘപണ്ഹി, പരിപുണ്ണപണ്ഹീതി അത്ഥോ. യഥാ ഹി അഞ്ഞേസം അഗ്ഗപാദോ ദീഘോ ഹോതി, പണ്ഹിമത്ഥകേ ജങ്ഘാ പതിട്ഠാതി, പണ്ഹി തച്ഛേത്വാ ഠപിതാ വിയ ഹോതി, ന ഏവം തഥാഗതസ്സ . തഥാഗതസ്സ പന ചതൂസു കോട്ഠാസേസു ദ്വേ കോട്ഠാസാ അഗ്ഗപാദോ ഹോതി, തതിയേ കോട്ഠാസേ ജങ്ഘാ പതിട്ഠാതി, ചതുത്ഥേ കോട്ഠാസേ ആരഗ്ഗേന വട്ടേത്വാ ഠപിതാ വിയ രത്തകമ്ബലേ ഗേണ്ഡുകസദിസാ പണ്ഹി ഹോതി.

    Āyatapaṇhīti dīghapaṇhi, paripuṇṇapaṇhīti attho. Yathā hi aññesaṃ aggapādo dīgho hoti, paṇhimatthake jaṅghā patiṭṭhāti, paṇhi tacchetvā ṭhapitā viya hoti, na evaṃ tathāgatassa . Tathāgatassa pana catūsu koṭṭhāsesu dve koṭṭhāsā aggapādo hoti, tatiye koṭṭhāse jaṅghā patiṭṭhāti, catutthe koṭṭhāse āraggena vaṭṭetvā ṭhapitā viya rattakambale geṇḍukasadisā paṇhi hoti.

    ദീഘങ്ഗുലീതി യഥാ അഞ്ഞേസം കാചി അങ്ഗുലി ദീഘാ ഹോതി, കാചി രസ്സാ, ന ഏവം തഥാഗതസ്സ. തഥാഗതസ്സ പന മക്കടസ്സേവ ദീഘഹത്ഥപാദങ്ഗുലിയോ മൂലേ ഥൂലാ അനുപുബ്ബേന ഗന്ത്വാ അഗ്ഗേ തനുകാ നിയ്യാസതേലേന മദ്ദിത്വാ വട്ടിതഹരിതാലവട്ടിസദിസാ ഹോന്തി. തേന വുത്തം ‘‘ദീഘങ്ഗുലീ’’തി.

    Dīghaṅgulīti yathā aññesaṃ kāci aṅguli dīghā hoti, kāci rassā, na evaṃ tathāgatassa. Tathāgatassa pana makkaṭasseva dīghahatthapādaṅguliyo mūle thūlā anupubbena gantvā agge tanukā niyyāsatelena madditvā vaṭṭitaharitālavaṭṭisadisā honti. Tena vuttaṃ ‘‘dīghaṅgulī’’ti.

    മുദുതലുനഹത്ഥപാദോതി സപ്പിമണ്ഡേ ഓസാദേത്വാ ഠപിതം സതവാരവിഹതകപ്പാസപടലം വിയ മുദൂ, ജാതമത്തകുമാരസ്സ വിയ ച നിച്ചകാലം തലുനാ ച ഹത്ഥപാദാ അസ്സാതി മുദുതലുനഹത്ഥപാദോ.

    Mudutalunahatthapādoti sappimaṇḍe osādetvā ṭhapitaṃ satavāravihatakappāsapaṭalaṃ viya mudū, jātamattakumārassa viya ca niccakālaṃ talunā ca hatthapādā assāti mudutalunahatthapādo.

    ജാലഹത്ഥപാദോതി ന ചമ്മേന പടിബദ്ധഅങ്ഗുലന്തരോ. ഏദിസോ ഹി ഫണഹത്ഥകോ പുരിസദോസേന ഉപഹതോ പബ്ബജ്ജമ്പി ന ലഭതി. തഥാഗതസ്സ പന ചതസ്സോ ഹത്ഥങ്ഗുലിയോ പഞ്ചപി പാദങ്ഗുലിയോ ഏകപ്പമാണാ ഹോന്തി, താസം ഏകപ്പമാണത്തായ യവലക്ഖണം അഞ്ഞമഞ്ഞം പടിവിജ്ഝിത്വാ തിട്ഠതി. അഥസ്സ ഹത്ഥപാദാ കുസലേന വഡ്ഢകിനാ യോജിതജാലവാതപാനസദിസാ ഹോന്തി. തേന വുത്തം ‘‘ജാലഹത്ഥപാദോ’’തി.

    Jālahatthapādoti na cammena paṭibaddhaaṅgulantaro. Ediso hi phaṇahatthako purisadosena upahato pabbajjampi na labhati. Tathāgatassa pana catasso hatthaṅguliyo pañcapi pādaṅguliyo ekappamāṇā honti, tāsaṃ ekappamāṇattāya yavalakkhaṇaṃ aññamaññaṃ paṭivijjhitvā tiṭṭhati. Athassa hatthapādā kusalena vaḍḍhakinā yojitajālavātapānasadisā honti. Tena vuttaṃ ‘‘jālahatthapādo’’ti.

    ഉദ്ധം പതിട്ഠിതഗോപ്ഫകത്താ ഉസ്സങ്ഖാ പാദാ അസ്സാതി ഉസ്സങ്ഖപാദോ. അഞ്ഞേസഞ്ഹി പിട്ഠിപാദേ ഗോപ്ഫകാ ഹോന്തി. തേന തേസം പാദാ ആണിബദ്ധാ വിയ ഥദ്ധാ ഹോന്തി, ന യഥാസുഖം പരിവത്തന്തി, ഗച്ഛന്താനം പാദതലാനി ന ദിസ്സന്തി . തഥാഗതസ്സ പന അഭിരുഹിത്വാ ഉപരി ഗോപ്ഫകാ പതിട്ഠഹന്തി. തേനസ്സ നാഭിതോ പട്ഠായ ഉപരിമകായോ നാവായ ഠപിതസുവണ്ണപടിമാ വിയ നിച്ചലോ ഹോതി, അധോകായോവ ഇഞ്ജതി. സുഖേന പാദാ പരിവത്തന്തി. പുരതോപി പച്ഛതോപി ഉഭയപസ്സേസുപി ഠത്വാ പസ്സന്താനം പാദതലാനി പഞ്ഞായന്തി, ന ഹത്ഥീനം വിയ പച്ഛതോയേവ.

    Uddhaṃ patiṭṭhitagopphakattā ussaṅkhā pādā assāti ussaṅkhapādo. Aññesañhi piṭṭhipāde gopphakā honti. Tena tesaṃ pādā āṇibaddhā viya thaddhā honti, na yathāsukhaṃ parivattanti, gacchantānaṃ pādatalāni na dissanti . Tathāgatassa pana abhiruhitvā upari gopphakā patiṭṭhahanti. Tenassa nābhito paṭṭhāya uparimakāyo nāvāya ṭhapitasuvaṇṇapaṭimā viya niccalo hoti, adhokāyova iñjati. Sukhena pādā parivattanti. Puratopi pacchatopi ubhayapassesupi ṭhatvā passantānaṃ pādatalāni paññāyanti, na hatthīnaṃ viya pacchatoyeva.

    ഏണിജങ്ഘോതി ഏണിമിഗസദിസജങ്ഘോ മംസുസ്സദേന പരിപുണ്ണജങ്ഘോ, ന ഏകതോ ബദ്ധപിണ്ഡികമംസോ , സമന്തതോ സമസണ്ഠിതേന മംസേന പരിക്ഖിത്താഹി സുവട്ടിതാഹി സാലിഗബ്ഭസദിസാഹി ജങ്ഘാഹി സമന്നാഗതോതി അത്ഥോ.

    Eṇijaṅghoti eṇimigasadisajaṅgho maṃsussadena paripuṇṇajaṅgho, na ekato baddhapiṇḍikamaṃso , samantato samasaṇṭhitena maṃsena parikkhittāhi suvaṭṭitāhi sāligabbhasadisāhi jaṅghāhi samannāgatoti attho.

    അനോനമന്തോതി അനമന്തോ. ഏതേനസ്സ അഖുജ്ജഅവാമനഭാവോ ദീപിതോ. അവസേസജനാ ഹി ഖുജ്ജാ വാ ഹോന്തി വാമനാ വാ, ഖുജ്ജാനം ഉപരിമകായോ അപരിപുണ്ണോ ഹോതി, വാമനാനം ഹേട്ഠിമകായോ. തേ അപരിപുണ്ണകായത്താ ന സക്കോന്തി അനോനമന്താ ജണ്ണുകാനി പരിമജ്ജിതും. തഥാഗതോ പന പരിപുണ്ണഉഭയകായത്താ സക്കോതി.

    Anonamantoti anamanto. Etenassa akhujjaavāmanabhāvo dīpito. Avasesajanā hi khujjā vā honti vāmanā vā, khujjānaṃ uparimakāyo aparipuṇṇo hoti, vāmanānaṃ heṭṭhimakāyo. Te aparipuṇṇakāyattā na sakkonti anonamantā jaṇṇukāni parimajjituṃ. Tathāgato pana paripuṇṇaubhayakāyattā sakkoti.

    ഉസഭവാരണാദീനം വിയ സുവണ്ണപദുമകണ്ണികസദിസേ കോസേ ഓഹിതം പടിച്ഛന്നം വത്ഥഗുയ്ഹം അസ്സാതി കോസോഹിതവത്ഥഗുയ്ഹോ. വത്ഥഗുയ്ഹന്തി വത്ഥേന ഗൂഹിതബ്ബം അങ്ഗജാതം വുച്ചതി.

    Usabhavāraṇādīnaṃ viya suvaṇṇapadumakaṇṇikasadise kose ohitaṃ paṭicchannaṃ vatthaguyhaṃ assāti kosohitavatthaguyho. Vatthaguyhanti vatthena gūhitabbaṃ aṅgajātaṃ vuccati.

    സുവണ്ണവണ്ണോതി ജാതിഹിങ്ഗുലകേന മജ്ജിത്വാ ദീപിദാഠായ ഘംസിത്വാ ഗേരുകപരികമ്മം കത്വാ ഠപിതഘനസുവണ്ണരൂപകസദിസോതി അത്ഥോ. ഏതേനസ്സ ഘനസിനിദ്ധസണ്ഹസരീരതം ദസ്സേത്വാ ഛവിവണ്ണദസ്സനത്ഥം കഞ്ചനസന്നിഭത്തചോതി വുത്തം, പുരിമസ്സ വാ വേവചനമേവ ഏതം.

    Suvaṇṇavaṇṇoti jātihiṅgulakena majjitvā dīpidāṭhāya ghaṃsitvā gerukaparikammaṃ katvā ṭhapitaghanasuvaṇṇarūpakasadisoti attho. Etenassa ghanasiniddhasaṇhasarīrataṃ dassetvā chavivaṇṇadassanatthaṃ kañcanasannibhattacoti vuttaṃ, purimassa vā vevacanameva etaṃ.

    രജോജല്ലന്തി രജോ വാ മലം വാ. ന ഉപലിമ്പതീതി ന ലഗ്ഗതി, പദുമപലാസതോ ഉദകബിന്ദു വിയ വിവട്ടതി. ഹത്ഥധോവനപാദധോവനാദീനി പന ഉതുഗ്ഗഹണത്ഥായ ചേവ ദായകാനം പുഞ്ഞഫലത്ഥായ ച ബുദ്ധാ കരോന്തി, വത്തസീസേനാപി ച കരോന്തിയേവ. സേനാസനം പവിസന്തേന ഹി ഭിക്ഖുനാ പാദേ ധോവിത്വാ പവിസിതബ്ബന്തി വുത്തമേതം.

    Rajojallanti rajo vā malaṃ vā. Na upalimpatīti na laggati, padumapalāsato udakabindu viya vivaṭṭati. Hatthadhovanapādadhovanādīni pana utuggahaṇatthāya ceva dāyakānaṃ puññaphalatthāya ca buddhā karonti, vattasīsenāpi ca karontiyeva. Senāsanaṃ pavisantena hi bhikkhunā pāde dhovitvā pavisitabbanti vuttametaṃ.

    ഉദ്ധഗ്ഗലോമോതി ആവട്ടപരിയോസാനേ ഉദ്ധഗ്ഗാനി ഹുത്വാ മുഖസോഭം ഉല്ലോകയമാനാനി വിയ ഠിതാനി ലോമാനി അസ്സാതി ഉദ്ധഗ്ഗലോമോ.

    Uddhaggalomoti āvaṭṭapariyosāne uddhaggāni hutvā mukhasobhaṃ ullokayamānāni viya ṭhitāni lomāni assāti uddhaggalomo.

    ബ്രഹ്മുജുഗത്തോതി ബ്രഹ്മാ വിയ ഉജുഗത്തോ, ഉജുമേവ ഉഗ്ഗതദീഘസരീരോ. യേഭുയ്യേന ഹി സത്താ ഖന്ധേ കടിയം ജാണൂസൂതി തീസു ഠാനേസു നമന്തി. തേ കടിയം നമന്താ പച്ഛതോ നമന്തി, ഇതരേസു ദ്വീസു ഠാനേസു പുരതോ. ദീഘസരീരാ പനേകേ പസ്സവങ്കാ ഹോന്തി, ഏകേ മുഖം ഉന്നാമേത്വാ നക്ഖത്താനി ഗണയന്താ വിയ ചരന്തി, ഏകേ അപ്പമംസലോഹിതാ സൂലസദിസാ ഹോന്തി, പവേധമാനാ ഗച്ഛന്തി. തഥാഗതോ പന ഉജുമേവ ഉഗ്ഗന്ത്വാ ദീഘപ്പമാണോ ദേവനഗരേ ഉസ്സിതസുവണ്ണതോരണം വിയ ഹോതി.

    Brahmujugattoti brahmā viya ujugatto, ujumeva uggatadīghasarīro. Yebhuyyena hi sattā khandhe kaṭiyaṃ jāṇūsūti tīsu ṭhānesu namanti. Te kaṭiyaṃ namantā pacchato namanti, itaresu dvīsu ṭhānesu purato. Dīghasarīrā paneke passavaṅkā honti, eke mukhaṃ unnāmetvā nakkhattāni gaṇayantā viya caranti, eke appamaṃsalohitā sūlasadisā honti, pavedhamānā gacchanti. Tathāgato pana ujumeva uggantvā dīghappamāṇo devanagare ussitasuvaṇṇatoraṇaṃ viya hoti.

    സത്തുസ്സദോതി ദ്വേ ഹത്ഥപിട്ഠിയോ ദ്വേ പാദപിട്ഠിയോ ദ്വേ അംസകൂടാനി ഖന്ധോതി ഇമേസു സത്തസു ഠാനേസു പരിപുണ്ണമംസുസ്സദോ അസ്സാതി സത്തുസ്സദോ. അഞ്ഞേസം പന ഹത്ഥപാദപിട്ഠീസു ന്ഹാരുജാലാ പഞ്ഞായന്തി, അംസകൂടഖന്ധേസു അട്ഠികോടിയോ, തേ മനുസ്സപേതാ വിയ ഖായന്തി, ന തഥാഗതോ. തഥാഗതോ പന സത്തസു ഠാനേസു പരിപുണ്ണമംസുസ്സദത്താ നിഗൂള്ഹന്ഹാരുജാലേഹി ഹത്ഥപിട്ഠാദീഹി വട്ടേത്വാ ഠപിതസുവണ്ണവണ്ണാലിങ്ഗസദിസേന ഖന്ധേന സിലാരൂപകം വിയ ചിത്തകമ്മരൂപകം വിയ ച ഖായതി.

    Sattussadoti dve hatthapiṭṭhiyo dve pādapiṭṭhiyo dve aṃsakūṭāni khandhoti imesu sattasu ṭhānesu paripuṇṇamaṃsussado assāti sattussado. Aññesaṃ pana hatthapādapiṭṭhīsu nhārujālā paññāyanti, aṃsakūṭakhandhesu aṭṭhikoṭiyo, te manussapetā viya khāyanti, na tathāgato. Tathāgato pana sattasu ṭhānesu paripuṇṇamaṃsussadattā nigūḷhanhārujālehi hatthapiṭṭhādīhi vaṭṭetvā ṭhapitasuvaṇṇavaṇṇāliṅgasadisena khandhena silārūpakaṃ viya cittakammarūpakaṃ viya ca khāyati.

    സീഹസ്സ പുബ്ബദ്ധം വിയ കായോ അസ്സാതി സീഹപുബ്ബദ്ധകായോ. സീഹസ്സ ഹി പുരത്ഥിമകായോവ പരിപുണ്ണോ ഹോതി, പച്ഛിമകായോ അപരിപുണ്ണോ. തഥാഗതസ്സ പന സീഹസ്സ പുബ്ബദ്ധകായോവ സബ്ബോ കായോ പരിപുണ്ണോ. സോപി സീഹസ്സേവ ന തത്ഥ തത്ഥ വിനതുന്നതാദിവസേന ദുസ്സണ്ഠിതവിസണ്ഠിതോ, ദീഘയുത്തഠാനേ പന ദീഘോ, രസ്സകിസഥൂലഅനുവട്ടിതയുത്തട്ഠാനേസു തഥാവിധോവ ഹോതി. വുത്തഞ്ഹേതം –

    Sīhassa pubbaddhaṃ viya kāyo assāti sīhapubbaddhakāyo. Sīhassa hi puratthimakāyova paripuṇṇo hoti, pacchimakāyo aparipuṇṇo. Tathāgatassa pana sīhassa pubbaddhakāyova sabbo kāyo paripuṇṇo. Sopi sīhasseva na tattha tattha vinatunnatādivasena dussaṇṭhitavisaṇṭhito, dīghayuttaṭhāne pana dīgho, rassakisathūlaanuvaṭṭitayuttaṭṭhānesu tathāvidhova hoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘മനാപിയേ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, കമ്മവിപാകേ പച്ചുപട്ഠിതേ യേഹി അങ്ഗേഹി ദീഘേഹി സോഭതി, താനി അങ്ഗാനി ദീഘാനി സണ്ഠഹന്തി. യേഹി അങ്ഗേഹി രസ്സേഹി സോഭതി, താനി അങ്ഗാനി രസ്സാനി സണ്ഠഹന്തി. യേഹി അങ്ഗേഹി ഥൂലേഹി സോഭതി, താനി അങ്ഗാനി ഥൂലാനി സണ്ഠഹന്തി. യേഹി അങ്ഗേഹി കിസേഹി സോഭതി, താനി അങ്ഗാനി കിസാനി സണ്ഠഹന്തി. യേഹി അങ്ഗേഹി വട്ടേഹി സോഭതി, താനി അങ്ഗാനി വട്ടാനി സണ്ഠഹന്തീ’’തി.

    ‘‘Manāpiye ca kho, bhikkhave, kammavipāke paccupaṭṭhite yehi aṅgehi dīghehi sobhati, tāni aṅgāni dīghāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi rassehi sobhati, tāni aṅgāni rassāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi thūlehi sobhati, tāni aṅgāni thūlāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi kisehi sobhati, tāni aṅgāni kisāni saṇṭhahanti. Yehi aṅgehi vaṭṭehi sobhati, tāni aṅgāni vaṭṭāni saṇṭhahantī’’ti.

    ഇതി നാനാചിത്തേന പുഞ്ഞചിത്തേന ചിത്തിതോ ദസഹി പാരമീഹി സജ്ജിതോ തഥാഗതസ്സ അത്തഭാവോ, തസ്സ ലോകേ സബ്ബസിപ്പിനോ വാ ഇദ്ധിമന്തോ വാ പടിരൂപകമ്പി കാതും ന സക്കോന്തി.

    Iti nānācittena puññacittena cittito dasahi pāramīhi sajjito tathāgatassa attabhāvo, tassa loke sabbasippino vā iddhimanto vā paṭirūpakampi kātuṃ na sakkonti.

    ചിതന്തരംസോതി അന്തരംസം വുച്ചതി ദ്വിന്നം കോട്ടാനമന്തരം, തം ചിതം പരിപുണ്ണമസ്സാതി ചിതന്തരംസോ. അഞ്ഞേസഞ്ഹി തം ഠാനം നിന്നം ഹോതി, ദ്വേ പിട്ഠികോട്ടാ പാടിയേക്കം പഞ്ഞായന്തി. തഥാഗതസ്സ പന കടിതോ പട്ഠായ മംസപടലം യാവ ഖന്ധാ ഉഗ്ഗമ്മ സമുസ്സിതസുവണ്ണഫലകം വിയ പിട്ഠിം ഛാദേത്വാ പതിട്ഠിതം.

    Citantaraṃsoti antaraṃsaṃ vuccati dvinnaṃ koṭṭānamantaraṃ, taṃ citaṃ paripuṇṇamassāti citantaraṃso. Aññesañhi taṃ ṭhānaṃ ninnaṃ hoti, dve piṭṭhikoṭṭā pāṭiyekkaṃ paññāyanti. Tathāgatassa pana kaṭito paṭṭhāya maṃsapaṭalaṃ yāva khandhā uggamma samussitasuvaṇṇaphalakaṃ viya piṭṭhiṃ chādetvā patiṭṭhitaṃ.

    നിഗ്രോധപരിമണ്ഡലോതി നിഗ്രോധോ വിയ പരിമണ്ഡലോ. യഥാ പണ്ണാസഹത്ഥതായ വാ സതഹത്ഥതായ വാ സമക്ഖന്ധസാഖോ നിഗ്രോധോ ദീഘതോപി വിത്ഥാരതോപി ഏകപ്പമാണോവ ഹോതി, ഏവം കായതോപി ബ്യാമതോപി ഏകപ്പമാണോ. യഥാ അഞ്ഞേസം കായോ വാ ദീഘോ ഹോതി ബ്യാമോ വാ, ന ഏവം വിസമപ്പമാണോതി അത്ഥോ. തേനേവ ‘‘യാവതക്വസ്സ കായോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ യാവതകോ അസ്സാതി യാവതക്വസ്സ.

    Nigrodhaparimaṇḍaloti nigrodho viya parimaṇḍalo. Yathā paṇṇāsahatthatāya vā satahatthatāya vā samakkhandhasākho nigrodho dīghatopi vitthāratopi ekappamāṇova hoti, evaṃ kāyatopi byāmatopi ekappamāṇo. Yathā aññesaṃ kāyo vā dīgho hoti byāmo vā, na evaṃ visamappamāṇoti attho. Teneva ‘‘yāvatakvassa kāyo’’tiādi vuttaṃ. Tattha yāvatako assāti yāvatakvassa.

    സമവട്ടക്ഖന്ധോതി സമവട്ടിതക്ഖന്ധോ. യഥാ ഏകേ കോഞ്ചാ വിയ ബകാ വിയ വരാഹാ വിയ ച ദീഘഗലാ വങ്കഗലാ പുഥുലഗലാ ച ഹോന്തി, കഥനകാലേ സിരാജാലം പഞ്ഞായതി, മന്ദോ സരോ നിക്ഖമതി, ന ഏവം തസ്സ. തഥാഗതസ്സ പന സുവട്ടിതസുവണ്ണാലിങ്ഗസദിസോ ഖന്ധോ ഹോതി, കഥനകാലേ സിരാജാലം ന പഞ്ഞായതി, മേഘസ്സ വിയ ഗജ്ജതോ സരോ മഹാ ഹോതി.

    Samavaṭṭakkhandhoti samavaṭṭitakkhandho. Yathā eke koñcā viya bakā viya varāhā viya ca dīghagalā vaṅkagalā puthulagalā ca honti, kathanakāle sirājālaṃ paññāyati, mando saro nikkhamati, na evaṃ tassa. Tathāgatassa pana suvaṭṭitasuvaṇṇāliṅgasadiso khandho hoti, kathanakāle sirājālaṃ na paññāyati, meghassa viya gajjato saro mahā hoti.

    രസഗ്ഗസഗ്ഗീതി ഏത്ഥ രസം ഗസന്തീതി രസഗ്ഗസാ , രസഹരണീനമേതം അധിവചനം, താ അഗ്ഗാ അസ്സാതി രസഗ്ഗസഗ്ഗീ. തഥാഗതസ്സ ഹി സത്ത രസഹരണിസഹസ്സാനി ഉദ്ധഗ്ഗാനി ഹുത്വാ ഗീവായമേവ പടിമുക്കാനി. തിലഫലമത്തോപി ആഹാരോ ജിവ്ഹഗ്ഗേ ഠപിതോ സബ്ബം കായം അനുഫരതി, തേനേവ മഹാപധാനം പദഹന്തസ്സ ഏകതണ്ഡുലാദീഹിപി കാളായയൂസപസതേനാപി കായസ്സ യാപനം അഹോസി. അഞ്ഞേസം പന തഥാ അഭാവാ ന സകലകായം ഓജാ ഫരതി, തേന തേ ബഹ്വാബാധാ ഹോന്തി. ഇദം ലക്ഖണം അപ്പാബാധതാസങ്ഖാതസ്സ നിസ്സന്ദഫലസ്സ വസേന പാകടം ഹോതി.

    Rasaggasaggīti ettha rasaṃ gasantīti rasaggasā , rasaharaṇīnametaṃ adhivacanaṃ, tā aggā assāti rasaggasaggī. Tathāgatassa hi satta rasaharaṇisahassāni uddhaggāni hutvā gīvāyameva paṭimukkāni. Tilaphalamattopi āhāro jivhagge ṭhapito sabbaṃ kāyaṃ anupharati, teneva mahāpadhānaṃ padahantassa ekataṇḍulādīhipi kāḷāyayūsapasatenāpi kāyassa yāpanaṃ ahosi. Aññesaṃ pana tathā abhāvā na sakalakāyaṃ ojā pharati, tena te bahvābādhā honti. Idaṃ lakkhaṇaṃ appābādhatāsaṅkhātassa nissandaphalassa vasena pākaṭaṃ hoti.

    സീഹസ്സേവ ഹനു അസ്സാതി സീഹഹനു. തത്ഥ സീഹസ്സ ഹേട്ഠിമഹനുമേവ പരിപുണ്ണം ഹോതി, ന ഉപരിമം. തഥാഗതസ്സ പന സീഹസ്സ ഹേട്ഠിമം വിയ ദ്വേപി പരിപുണ്ണാനി ദ്വാദസിയം പക്ഖസ്സ ചന്ദസദിസാനി ഹോന്തി.

    Sīhasseva hanu assāti sīhahanu. Tattha sīhassa heṭṭhimahanumeva paripuṇṇaṃ hoti, na uparimaṃ. Tathāgatassa pana sīhassa heṭṭhimaṃ viya dvepi paripuṇṇāni dvādasiyaṃ pakkhassa candasadisāni honti.

    ചത്താലീസദന്തോതിആദീസു ഉപരിമഹനുകേ പതിട്ഠിതാ വീസതി, ഹേട്ഠിമേ വീസതീതി ചത്താലീസ ദന്താ അസ്സാതി ചത്താലീസദന്തോ. അഞ്ഞേസഞ്ഹി പരിപുണ്ണദന്താനമ്പി ദ്വത്തിംസ ദന്താ ഹോന്തി, തഥാഗതസ്സ ചത്താലീസം.

    Cattālīsadantotiādīsu uparimahanuke patiṭṭhitā vīsati, heṭṭhime vīsatīti cattālīsa dantā assāti cattālīsadanto. Aññesañhi paripuṇṇadantānampi dvattiṃsa dantā honti, tathāgatassa cattālīsaṃ.

    അഞ്ഞേസഞ്ച കേചി ദന്താ ഉച്ചാ കേചി നീചാതി വിസമാ ഹോന്തി, തഥാഗതസ്സ പന അയപട്ടഛിന്നസങ്ഖപടലം വിയ സമാ.

    Aññesañca keci dantā uccā keci nīcāti visamā honti, tathāgatassa pana ayapaṭṭachinnasaṅkhapaṭalaṃ viya samā.

    അഞ്ഞേസം കുമ്ഭീലാനം വിയ ദന്താ വിരളാ ഹോന്തി, മച്ഛമംസാദീനി ഖാദന്താനം ദന്തന്തരം പൂരതി. തഥാഗതസ്സ പന കനകലതായ സമുസ്സാപിതവജിരപന്തി വിയ അവിരളാ തുലികായ ദസ്സിതപരിച്ഛേദാ വിയ ദന്താ ഹോന്തി.

    Aññesaṃ kumbhīlānaṃ viya dantā viraḷā honti, macchamaṃsādīni khādantānaṃ dantantaraṃ pūrati. Tathāgatassa pana kanakalatāya samussāpitavajirapanti viya aviraḷā tulikāya dassitaparicchedā viya dantā honti.

    സുസുക്കദാഠോതി അഞ്ഞേസഞ്ച പൂതിദന്താ ഉട്ഠഹന്തി, തേന കാചി ദാഠാ കാളാപി വിവണ്ണാപി ഹോന്തി. തഥാഗതോ സുസുക്കദാഠോ ഓസധിതാരകമ്പി അതിക്കമ്മ വിരോചമാനായ പഭായ സമന്നാഗതദാഠോ, തേന വുത്തം ‘‘സുസുക്കദാഠോ’’തി.

    Susukkadāṭhoti aññesañca pūtidantā uṭṭhahanti, tena kāci dāṭhā kāḷāpi vivaṇṇāpi honti. Tathāgato susukkadāṭho osadhitārakampi atikkamma virocamānāya pabhāya samannāgatadāṭho, tena vuttaṃ ‘‘susukkadāṭho’’ti.

    പഹൂതജിവ്ഹോതി അഞ്ഞേസം ജിവ്ഹാ ഥൂലാപി ഹോതി കിസാപി രസ്സാപി ഥദ്ധാപി വിസമാപി, തഥാഗതസ്സ പന മുദു ദീഘാ പുഥുലാ വണ്ണസമ്പന്നാ ഹോതി. സോ തം ലക്ഖണം പരിയേസിതും ആഗതാനം കങ്ഖാവിനോദനത്ഥം മുദുകത്താ തം ജിവ്ഹം കഥിനസൂചിം വിയ വട്ടേത്വാ ഉഭോ നാസികസോതാനി പരാമസതി, ദീഘത്താ ഉഭോ കണ്ണസോതാനി പരാമസതി, പുഥുലത്താ കേസന്തപരിയോസാനം കേവലമ്പി നലാടം പടിച്ഛാദേതി. ഏവം തസ്സാ മുദുദീഘപുഥുലഭാവം പകാസേന്തോ കങ്ഖം വിനോദേതി. ഏവം തിലക്ഖണസമ്പന്നം ജിവ്ഹം സന്ധായ ‘‘പഹൂതജിവ്ഹോ’’തി വുത്തം.

    Pahūtajivhoti aññesaṃ jivhā thūlāpi hoti kisāpi rassāpi thaddhāpi visamāpi, tathāgatassa pana mudu dīghā puthulā vaṇṇasampannā hoti. So taṃ lakkhaṇaṃ pariyesituṃ āgatānaṃ kaṅkhāvinodanatthaṃ mudukattā taṃ jivhaṃ kathinasūciṃ viya vaṭṭetvā ubho nāsikasotāni parāmasati, dīghattā ubho kaṇṇasotāni parāmasati, puthulattā kesantapariyosānaṃ kevalampi nalāṭaṃ paṭicchādeti. Evaṃ tassā mududīghaputhulabhāvaṃ pakāsento kaṅkhaṃ vinodeti. Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ jivhaṃ sandhāya ‘‘pahūtajivho’’ti vuttaṃ.

    ബ്രഹ്മസ്സരോതി അഞ്ഞേ ഛിന്നസ്സരാപി ഭിന്നസ്സരാപി കാകസ്സരാപി ഹോന്തി, തഥാഗതോ പന മഹാബ്രഹ്മുനോ സരസദിസേന സരേന സമന്നാഗതോ. മഹാബ്രഹ്മുനോ ഹി പിത്തസേമ്ഹേഹി അപലിബുദ്ധത്താ സരോ വിസുദ്ധോ ഹോതി. തഥാഗതേനാപി കതകമ്മം വത്ഥും സോധേതി, വത്ഥുസ്സ സുദ്ധത്താ നാഭിതോ പട്ഠായ സമുട്ഠഹന്തോ സരോ വിസുദ്ധോ അട്ഠങ്ഗസമന്നാഗതോവ സമുട്ഠാതി. കരവികോ വിയ ഭണതീതി കരവികഭാണീ, മത്തകരവികരുതമഞ്ജുഘോസോതി അത്ഥോ.

    Brahmassaroti aññe chinnassarāpi bhinnassarāpi kākassarāpi honti, tathāgato pana mahābrahmuno sarasadisena sarena samannāgato. Mahābrahmuno hi pittasemhehi apalibuddhattā saro visuddho hoti. Tathāgatenāpi katakammaṃ vatthuṃ sodheti, vatthussa suddhattā nābhito paṭṭhāya samuṭṭhahanto saro visuddho aṭṭhaṅgasamannāgatova samuṭṭhāti. Karaviko viya bhaṇatīti karavikabhāṇī, mattakaravikarutamañjughosoti attho.

    തത്രിദം കരവികരുതസ്സ മഞ്ജുതായ – കരവികസകുണേ കിര മധുരരസം അമ്ബപക്കം മുഖതുണ്ഡകേന പഹരിത്വാ പഗ്ഘരിതം രസം സായിത്വാ പക്ഖേന താലം ദത്വാ വികൂജമാനേ ചതുപ്പദാദീനി മത്താനി വിയ ലളിതും ആരഭന്തി. ഗോചരപ്പസുതാപി ചതുപ്പദാ മുഖഗതാനിപി തിണാനി ഛഡ്ഡേത്വാ തം സദ്ദം സുണന്തി, വാളമിഗാ ഖുദ്ദകമിഗേ അനുബന്ധമാനാ ഉക്ഖിത്തപാദം അനുക്ഖിപിത്വാവ തിട്ഠന്തി, അനുബദ്ധമിഗാപി മരണഭയം ഹിത്വാപി തിട്ഠന്തി, ആകാസേ പക്ഖന്ദപക്ഖിനോപി പക്ഖേ പസാരേത്വാ തിട്ഠന്തി, ഉദകേ മച്ഛാപി കണ്ണപടലം അപ്ഫോടേന്താ തം സദ്ദം സുണമാനാവ തിട്ഠന്തി. ഏവം മഞ്ജുരുതാ കരവികാ.

    Tatridaṃ karavikarutassa mañjutāya – karavikasakuṇe kira madhurarasaṃ ambapakkaṃ mukhatuṇḍakena paharitvā paggharitaṃ rasaṃ sāyitvā pakkhena tālaṃ datvā vikūjamāne catuppadādīni mattāni viya laḷituṃ ārabhanti. Gocarappasutāpi catuppadā mukhagatānipi tiṇāni chaḍḍetvā taṃ saddaṃ suṇanti, vāḷamigā khuddakamige anubandhamānā ukkhittapādaṃ anukkhipitvāva tiṭṭhanti, anubaddhamigāpi maraṇabhayaṃ hitvāpi tiṭṭhanti, ākāse pakkhandapakkhinopi pakkhe pasāretvā tiṭṭhanti, udake macchāpi kaṇṇapaṭalaṃ apphoṭentā taṃ saddaṃ suṇamānāva tiṭṭhanti. Evaṃ mañjurutā karavikā.

    അസന്ധിമിത്താപി ധമ്മാസോകസ്സ ദേവീ – ‘‘അത്ഥി നു ഖോ, ഭന്തേ, ബുദ്ധസദ്ദേന സദിസോ കസ്സചി സദ്ദോ’’തി സങ്ഘം പുച്ഛി. അത്ഥി കരവികസകുണസ്സാതി. കുഹിം, ഭന്തേ, സകുണാതി? ഹിമവന്തേതി. സാ രാജാനം ആഹ, – ‘‘ദേവ, കരവികസകുണം ദട്ഠുകാമാ’’തി. രാജാ ‘‘ഇമസ്മിം പഞ്ജരേ നിസീദിത്വാ കരവികോ ആഗച്ഛതൂ’’തി സുവണ്ണപഞ്ജരം വിസ്സജ്ജേസി. പഞ്ജരോ ഗന്ത്വാ ഏകസ്സ കരവികസ്സ പുരതോ അട്ഠാസി. സോ ‘‘രാജാണായ ആഗതോ പഞ്ജരോ, ന സക്കാ അഗന്തു’’ന്തി തത്ഥ നിസീദി. പഞ്ജരോ ആഗന്ത്വാ രഞ്ഞോ പുരതോവ അട്ഠാസി. കരവികം സദ്ദം കാരാപേതും ന സക്കോന്തി. അഥ രാജാ ‘‘കഥം ഭണേ ഇമേ സദ്ദം കരോന്തീ’’തി ആഹ? ഞാതകേ ദിസ്വാ ദേവാതി. അഥ നം രാജാ ആദാസേഹി പരിക്ഖിപാപേസി. സോ അത്തനോവ ഛായം ദിസ്വാ ‘‘ഞാതകാ മേ ആഗതാ’’തി മഞ്ഞമാനോ പക്ഖേന താളം ദത്വാ മഞ്ജുസ്സരേന മണിവംസം ധമമാനോ വിയ വിരവി. സകലനഗരേ മനുസ്സാ മത്താ വിയ ലളിംസു. അസന്ധിമിത്താ ചിന്തേസി – ‘‘ഇമസ്സ താവ തിരച്ഛാനസ്സ ഏവം മധുരോ സദ്ദോ, കീദിസോ നു ഖോ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണസിരിപ്പത്തസ്സ ഭഗവതോ അഹോസീ’’തി പീതിം ഉപ്പാദേത്വാ തം പീതിം അവിജഹിത്വാ സത്തഹി ജങ്ഘസതേഹി സദ്ധിം സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠാസി. ഏവം മധുരോ കരവികസദ്ദോ. തതോ സതഭാഗേന സഹസ്സഭാഗേന ച മധുരതരോ തഥാഗതസ്സ സദ്ദോ, ലോകേ പന കരവികതോ അഞ്ഞസ്സ മധുരരസ്സ അഭാവതോ ‘‘കരവികഭാണീ’’തി വുത്തം.

    Asandhimittāpi dhammāsokassa devī – ‘‘atthi nu kho, bhante, buddhasaddena sadiso kassaci saddo’’ti saṅghaṃ pucchi. Atthi karavikasakuṇassāti. Kuhiṃ, bhante, sakuṇāti? Himavanteti. Sā rājānaṃ āha, – ‘‘deva, karavikasakuṇaṃ daṭṭhukāmā’’ti. Rājā ‘‘imasmiṃ pañjare nisīditvā karaviko āgacchatū’’ti suvaṇṇapañjaraṃ vissajjesi. Pañjaro gantvā ekassa karavikassa purato aṭṭhāsi. So ‘‘rājāṇāya āgato pañjaro, na sakkā agantu’’nti tattha nisīdi. Pañjaro āgantvā rañño puratova aṭṭhāsi. Karavikaṃ saddaṃ kārāpetuṃ na sakkonti. Atha rājā ‘‘kathaṃ bhaṇe ime saddaṃ karontī’’ti āha? Ñātake disvā devāti. Atha naṃ rājā ādāsehi parikkhipāpesi. So attanova chāyaṃ disvā ‘‘ñātakā me āgatā’’ti maññamāno pakkhena tāḷaṃ datvā mañjussarena maṇivaṃsaṃ dhamamāno viya viravi. Sakalanagare manussā mattā viya laḷiṃsu. Asandhimittā cintesi – ‘‘imassa tāva tiracchānassa evaṃ madhuro saddo, kīdiso nu kho sabbaññutaññāṇasirippattassa bhagavato ahosī’’ti pītiṃ uppādetvā taṃ pītiṃ avijahitvā sattahi jaṅghasatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Evaṃ madhuro karavikasaddo. Tato satabhāgena sahassabhāgena ca madhurataro tathāgatassa saddo, loke pana karavikato aññassa madhurarassa abhāvato ‘‘karavikabhāṇī’’ti vuttaṃ.

    അഭിനീലനേത്തോതി ന സകലനീലനേത്തോവ, നീലയുത്തട്ഠാനേ പനസ്സ ഉമാപുപ്ഫസദിസേന അതിവിസുദ്ധേന നീലവണ്ണേന സമന്നാഗതാനി അക്ഖീനി ഹോന്തി. പീതയുത്തട്ഠാനേ കണികാരപുപ്ഫസദിസേന പീതവണ്ണേന, ലോഹിതയുത്തട്ഠാനേ ബന്ധുജീവകപുപ്ഫസദിസേന ലോഹിതവണ്ണേന, സേതയുത്തട്ഠാനേ ഓസധിതാരകസദിസേന സേതവണ്ണേന, കാളയുത്തട്ഠാനേ അദ്ദാരിട്ഠകസദിസേന കാളവണ്ണേന സമന്നാഗതാനി സുവണ്ണവിമാനേ ഉഗ്ഘാടിതമണിസീഹപഞ്ജരസദിസാനി ഖായന്തി.

    Abhinīlanettoti na sakalanīlanettova, nīlayuttaṭṭhāne panassa umāpupphasadisena ativisuddhena nīlavaṇṇena samannāgatāni akkhīni honti. Pītayuttaṭṭhāne kaṇikārapupphasadisena pītavaṇṇena, lohitayuttaṭṭhāne bandhujīvakapupphasadisena lohitavaṇṇena, setayuttaṭṭhāne osadhitārakasadisena setavaṇṇena, kāḷayuttaṭṭhāne addāriṭṭhakasadisena kāḷavaṇṇena samannāgatāni suvaṇṇavimāne ugghāṭitamaṇisīhapañjarasadisāni khāyanti.

    ഗോപഖുമോതി ഏത്ഥ പഖുമന്തി സകലം ചക്ഖുഭണ്ഡം അധിപ്പേതം. തം കാളവച്ഛകസ്സ ബഹലധാതുകം ഹോതി, രത്തവച്ഛകസ്സ വിപ്പസന്നം, തംമുഹുത്തജാതരത്തവച്ഛസദിസചക്ഖുഭണ്ഡോതി അത്ഥോ. അഞ്ഞേസഞ്ഹി അക്ഖിഭണ്ഡാ അപരിപുണ്ണാ ഹോന്തി, ഹത്ഥിമൂസികകാകാദീനം അക്ഖിസദിസേഹി വിനിഗ്ഗതേഹി ഗമ്ഭീരേഹിപി അക്ഖീഹി സമന്നാഗതാ ഹോന്തി. തഥാഗതസ്സ പന ധോവിത്വാ മജ്ജിത്വാ ഠപിതമണിഗുളികാ വിയ മുദുസിനിദ്ധനീലസുഖുമപഖുമാചിതാനി അക്ഖീനി.

    Gopakhumoti ettha pakhumanti sakalaṃ cakkhubhaṇḍaṃ adhippetaṃ. Taṃ kāḷavacchakassa bahaladhātukaṃ hoti, rattavacchakassa vippasannaṃ, taṃmuhuttajātarattavacchasadisacakkhubhaṇḍoti attho. Aññesañhi akkhibhaṇḍā aparipuṇṇā honti, hatthimūsikakākādīnaṃ akkhisadisehi viniggatehi gambhīrehipi akkhīhi samannāgatā honti. Tathāgatassa pana dhovitvā majjitvā ṭhapitamaṇiguḷikā viya mudusiniddhanīlasukhumapakhumācitāni akkhīni.

    ഉണ്ണാതി ഉണ്ണലോമം. ഭമുകന്തരേതി ദ്വിന്നം ഭമുകാനം വേമജ്ഝേ നാസികമത്ഥകേയേവ ജാതാ. ഉഗ്ഗന്ത്വാ പന നലാടമജ്ഝജാതാ. ഓദാതാതി പരിസുദ്ധാ ഓസധിതാരകവണ്ണാ. മുദൂതി സപ്പിമണ്ഡേ ഓസാദേത്വാ ഠപിതസതവാരവിഹതകപ്പാസപടലസദിസാ. തൂലസന്നിഭാതി സിമ്ബലിതൂലലതാതൂലസമാനാ, അയമസ്സാ ഓദാതതായ ഉപമാ. സാ പനേസാ കോടിയം ഗഹേത്വാ ആകഡ്ഢിയമാനാ ഉപഡ്ഢബാഹുപ്പമാണാ ഹോതി, വിസ്സട്ഠാ ദക്ഖിണാവട്ടവസേന ആവട്ടിത്വാ ഉദ്ധഗ്ഗാ ഹുത്വാ സന്തിട്ഠതി, സുവണ്ണഫലകമജ്ഝേ ഠപിതരജതപുപ്ഫുളകാ വിയ സുവണ്ണഘടതോ നിക്ഖമമാനാ ഖീരധാരാ വിയ അരുണപ്പഭാരഞ്ജിതേ ഗമനതലേ ഓസധിതാരകാ വിയ ച അതിമനോഹരായ സിരിയാ വിരോചതി.

    Uṇṇāti uṇṇalomaṃ. Bhamukantareti dvinnaṃ bhamukānaṃ vemajjhe nāsikamatthakeyeva jātā. Uggantvā pana nalāṭamajjhajātā. Odātāti parisuddhā osadhitārakavaṇṇā. Mudūti sappimaṇḍe osādetvā ṭhapitasatavāravihatakappāsapaṭalasadisā. Tūlasannibhāti simbalitūlalatātūlasamānā, ayamassā odātatāya upamā. Sā panesā koṭiyaṃ gahetvā ākaḍḍhiyamānā upaḍḍhabāhuppamāṇā hoti, vissaṭṭhā dakkhiṇāvaṭṭavasena āvaṭṭitvā uddhaggā hutvā santiṭṭhati, suvaṇṇaphalakamajjhe ṭhapitarajatapupphuḷakā viya suvaṇṇaghaṭato nikkhamamānā khīradhārā viya aruṇappabhārañjite gamanatale osadhitārakā viya ca atimanoharāya siriyā virocati.

    ഉണ്ഹീസസീസോതി ഇദം പരിപുണ്ണനലാടതഞ്ചേവ പരിപുണ്ണസീസതഞ്ചാതി ദ്വേ അത്ഥവസേ പടിച്ച വുത്തം. തഥാഗതസ്സ ഹി ദക്ഖിണകണ്ണചൂളികതോ പട്ഠായ മംസപടലം ഉട്ഠഹിത്വാ സകലം നലാടം ഛാദയമാനം പൂരയമാനം ഗന്ത്വാ വാമകണ്ണചൂളികായ പതിട്ഠിതം, രഞ്ഞോ ബദ്ധഉണ്ഹീസപട്ടോ വിയ വിരോചതി. പച്ഛിമഭവികബോധിസത്താനം കിര ഇമം ലക്ഖണം വിദിത്വാ രാജൂനം ഉണ്ഹീസപട്ടം അകംസു, അയം താവ ഏകോ അത്ഥോ. അഞ്ഞേ പന ജനാ അപരിപുണ്ണസീസാ ഹോന്തി, കേചി കപ്പസീസാ, കേചി ഫലസീസാ, കേചി അട്ഠിസീസാ, കേചി തുമ്ബസീസാ, കേചി പബ്ഭാരസീസാ. തഥാഗതസ്സ പന ആരഗ്ഗേന വട്ടേത്വാ ഠപിതം വിയ സുപരിപുണ്ണം ഉദകപുപ്ഫുളസദിസം സീസം ഹോതി. തത്ഥ പുരിമനയേന ഉണ്ഹീസവേഠിതസീസോ വിയാതി ഉണ്ഹീസസീസോ. ദുതിയനയേന ഉണ്ഹീസം വിയ സബ്ബത്ഥ പരിമണ്ഡലസീസോതി ഉണ്ഹീസസീസോ.

    Uṇhīsasīsoti idaṃ paripuṇṇanalāṭatañceva paripuṇṇasīsatañcāti dve atthavase paṭicca vuttaṃ. Tathāgatassa hi dakkhiṇakaṇṇacūḷikato paṭṭhāya maṃsapaṭalaṃ uṭṭhahitvā sakalaṃ nalāṭaṃ chādayamānaṃ pūrayamānaṃ gantvā vāmakaṇṇacūḷikāya patiṭṭhitaṃ, rañño baddhauṇhīsapaṭṭo viya virocati. Pacchimabhavikabodhisattānaṃ kira imaṃ lakkhaṇaṃ viditvā rājūnaṃ uṇhīsapaṭṭaṃ akaṃsu, ayaṃ tāva eko attho. Aññe pana janā aparipuṇṇasīsā honti, keci kappasīsā, keci phalasīsā, keci aṭṭhisīsā, keci tumbasīsā, keci pabbhārasīsā. Tathāgatassa pana āraggena vaṭṭetvā ṭhapitaṃ viya suparipuṇṇaṃ udakapupphuḷasadisaṃ sīsaṃ hoti. Tattha purimanayena uṇhīsaveṭhitasīso viyāti uṇhīsasīso. Dutiyanayena uṇhīsaṃ viya sabbattha parimaṇḍalasīsoti uṇhīsasīso.

    ഇമാനി പന മഹാപുരിസലക്ഖണാനി കമ്മം കമ്മസരിക്ഖകം ലക്ഖണം ലക്ഖണാനിസംസന്തി ഇമേ ചത്താരോ കോട്ഠാസേ ഏകേകസ്മിം ലക്ഖണേ ദസ്സേത്വാ കഥിതാനി സുകഥിതാനി ഹോന്തി. തസ്മാ ഭഗവതാ ലക്ഖണസുത്തേ (ദീ॰ നി॰ ൩.൨൦൦-൨൦൨) വുത്താനി ഇമാനി കമ്മാദീനി ദസ്സേത്വാ കഥേതബ്ബാനി . സുത്തവസേന വിനിച്ഛിതും അസക്കോന്തേന സുമങ്ഗലവിലാസിനിയാ ദീഘനികായട്ഠകഥായ തസ്സേവ സുത്തസ്സ വണ്ണനായ വുത്തനയേന ഗഹേതബ്ബാനി.

    Imāni pana mahāpurisalakkhaṇāni kammaṃ kammasarikkhakaṃ lakkhaṇaṃ lakkhaṇānisaṃsanti ime cattāro koṭṭhāse ekekasmiṃ lakkhaṇe dassetvā kathitāni sukathitāni honti. Tasmā bhagavatā lakkhaṇasutte (dī. ni. 3.200-202) vuttāni imāni kammādīni dassetvā kathetabbāni . Suttavasena vinicchituṃ asakkontena sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya tasseva suttassa vaṇṇanāya vuttanayena gahetabbāni.

    ഇമേഹി ഖോ, ഭോ, സോ ഭവം ഗോതമോതി, ഭോ ആചരിയ, ഇമേഹി ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണേഹി സോ ഭവം ഗോതമോ സമന്നാഗതോ ദേവനഗരേ സമുസ്സിതരതനവിചിത്തം സുവണ്ണതോരണം വിയ യോജനസതുബ്ബേധോ സബ്ബപാലിഫുല്ലോ പാരിച്ഛത്തകോ വിയ സേലന്തരമ്ഹി സുപുപ്ഫിതസാലരുക്ഖോ വിയ താരാഗണപടിമണ്ഡിതഗഗനതലമിവ ച അത്തനോ സിരിവിഭവേന ലോകം ആലോകം കുരുമാനോ വിയ ചരതീതി ഇമത്ഥമ്പി ദീപേത്വാ കിരിയാചാരം ആചിക്ഖിതും ഗച്ഛന്തോ ഖോ പനാതിആദിമാഹ.

    Imehi kho, bho, so bhavaṃ gotamoti, bho ācariya, imehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi so bhavaṃ gotamo samannāgato devanagare samussitaratanavicittaṃ suvaṇṇatoraṇaṃ viya yojanasatubbedho sabbapāliphullo pāricchattako viya selantaramhi supupphitasālarukkho viya tārāgaṇapaṭimaṇḍitagaganatalamiva ca attano sirivibhavena lokaṃ ālokaṃ kurumāno viya caratīti imatthampi dīpetvā kiriyācāraṃ ācikkhituṃ gacchanto kho panātiādimāha.

    ൩൮൭. ദക്ഖിണേനാതി ബുദ്ധാനഞ്ഹി ഠത്വാ വാ നിസീദിത്വാ വാ നിപജ്ജിത്വാ വാ ഗമനം അഭിനീഹരന്താനം ദക്ഖിണപാദോവ പുരതോ ഹോതി. സതതപാടിഹാരിയം കിരേതം. നാതിദൂരേ പാദം ഉദ്ധരതീതി തം ദക്ഖിണപാദം ന അതിദൂരേ ഠപേസ്സാമീതി ഉദ്ധരതി. അതിദൂരഞ്ഹി അഭിഹരിയമാനേ ദക്ഖിണപാദേന വാമപാദോ ആകഡ്ഢിയമാനോ ഗച്ഛേയ്യ, ദക്ഖിണപാദോപി ദൂരം ഗന്തും ന സക്കുണേയ്യ, ആസന്നേയേവ പതിട്ഠഹേയ്യ, ഏവം സതി പദവിച്ഛേദോ നാമ ഹോതി. ദക്ഖിണപാദേ പന പമാണേനേവ ഉദ്ധതേ വാമപാദോപി പമാണേനേവ ഉദ്ധരിയതി, പമാണേന ഉദ്ധതോ പതിട്ഠഹന്തോപി പമാണേയേവ പതിട്ഠാതി. ഏവമനേന തഥാഗതസ്സ ദക്ഖിണപാദകിച്ചം വാമപാദേന നിയമിതം, വാമപാദകിച്ചം ദക്ഖിണപാദേന നിയമിതന്തി വേദിതബ്ബം.

    387.Dakkhiṇenāti buddhānañhi ṭhatvā vā nisīditvā vā nipajjitvā vā gamanaṃ abhinīharantānaṃ dakkhiṇapādova purato hoti. Satatapāṭihāriyaṃ kiretaṃ. Nātidūrepādaṃ uddharatīti taṃ dakkhiṇapādaṃ na atidūre ṭhapessāmīti uddharati. Atidūrañhi abhihariyamāne dakkhiṇapādena vāmapādo ākaḍḍhiyamāno gaccheyya, dakkhiṇapādopi dūraṃ gantuṃ na sakkuṇeyya, āsanneyeva patiṭṭhaheyya, evaṃ sati padavicchedo nāma hoti. Dakkhiṇapāde pana pamāṇeneva uddhate vāmapādopi pamāṇeneva uddhariyati, pamāṇena uddhato patiṭṭhahantopi pamāṇeyeva patiṭṭhāti. Evamanena tathāgatassa dakkhiṇapādakiccaṃ vāmapādena niyamitaṃ, vāmapādakiccaṃ dakkhiṇapādena niyamitanti veditabbaṃ.

    നാതിസീഘന്തി ദിവാ വിഹാരഭത്തത്ഥായ ഗച്ഛന്തോ ഭിക്ഖു വിയ ന അതിസീഘം ഗച്ഛതി. നാതിസണികന്തി യഥാ പച്ഛതോ ആഗച്ഛന്തോ ഓകാസം ന ലഭതി, ഏവം ന അതിസണികം ഗച്ഛതി. അദ്ദുവേന അദ്ദുവന്തി ജണ്ണുകേന ജണ്ണുകം, സത്ഥിം ഉന്നാമേതീതി ഗമ്ഭീരേ ഉദകേ ഗച്ഛന്തോ വിയ ന ഊരും ഉന്നാമേതി. ന ഓനാമേതീതി രുക്ഖസാഖാഛേദനദണ്ഡങ്കുസപാദോ വിയ ന പച്ഛതോ ഓസക്കാപേതി. ന സന്നാമേതീതി ഓബദ്ധാനാബദ്ധട്ഠാനേഹി പാദം കോട്ടേന്തോ വിയ ന ഥദ്ധം കരോതി. വിനാമേതീതി യന്തരൂപകം കീളാപേന്തോ വിയ ന ഇതോ ചിതോ ച ചാലേതി. അധരകായോവാതി ഹേട്ഠിമകായോവ ഇഞ്ജതി, ഉപരിമകായോ നാവായ ഠപിതസുവണ്ണപടിമാ വിയ നിച്ചലോ ഹോതി. ദൂരേ ഠത്വാ ഓലോകേന്തോ ഹി ബുദ്ധാനം ഠിതഭാവം വാ ഗമനഭാവം വാ ന ജാനാതി . കായബലേനാതി ബാഹാ ഖിപന്തോ സരീരതോ സേദേഹി മുച്ചന്തേഹി ന കായബലേന ഗച്ഛതി. സബ്ബകായേനേവാതി ഗീവം അപരിവത്തേത്വാ രാഹുലോവാദേ വുത്തനാഗാപലോകിതവസേനേവ അപലോകേതി.

    Nātisīghanti divā vihārabhattatthāya gacchanto bhikkhu viya na atisīghaṃ gacchati. Nātisaṇikanti yathā pacchato āgacchanto okāsaṃ na labhati, evaṃ na atisaṇikaṃ gacchati. Adduvena adduvanti jaṇṇukena jaṇṇukaṃ, nasatthiṃ unnāmetīti gambhīre udake gacchanto viya na ūruṃ unnāmeti. Na onāmetīti rukkhasākhāchedanadaṇḍaṅkusapādo viya na pacchato osakkāpeti. Na sannāmetīti obaddhānābaddhaṭṭhānehi pādaṃ koṭṭento viya na thaddhaṃ karoti. Navināmetīti yantarūpakaṃ kīḷāpento viya na ito cito ca cāleti. Adharakāyovāti heṭṭhimakāyova iñjati, uparimakāyo nāvāya ṭhapitasuvaṇṇapaṭimā viya niccalo hoti. Dūre ṭhatvā olokento hi buddhānaṃ ṭhitabhāvaṃ vā gamanabhāvaṃ vā na jānāti . Kāyabalenāti bāhā khipanto sarīrato sedehi muccantehi na kāyabalena gacchati. Sabbakāyenevāti gīvaṃ aparivattetvā rāhulovāde vuttanāgāpalokitavaseneva apaloketi.

    ന ഉദ്ധന്തിആദീസു നക്ഖത്താനി ഗണേന്തോ വിയ ന ഉദ്ധം ഉല്ലോകേതി, നട്ഠം കാകണികം വാ മാസകം വാ പരിയേസന്തോ വിയ ന അധോ ഓലോകേതി, ന ഹത്ഥിഅസ്സാദയോ പസ്സന്തോ വിയ ഇതോ ചിതോ ച വിപേക്ഖമാനോ ഗച്ഛതി. യുഗമത്തന്തി നവവിദത്ഥിമത്തേ ചക്ഖൂനി ഠപേത്വാ ഗച്ഛന്തോ യുഗമത്തം പേക്ഖതി നാമ, ഭഗവാപി യുഗേ യുത്തോ സുദന്തആജാനീയോ വിയ ഏത്തകം പസ്സന്തോ ഗച്ഛതി. തതോ ചസ്സ ഉത്തരീതി യുഗമത്തതോ പരം ന പസ്സതീതി ന വത്തബ്ബോ. ന ഹി കുട്ടം വാ കവാടം വാ ഗച്ഛോ വാ ലതാ വാ ആവരിതും സക്കോതി, അഥ ഖ്വസ്സ അനാവരണഞാണസ്സ അനേകാനി ചക്കവാളസഹസ്സാനി ഏകങ്ഗണാനേവ ഹോന്തി. അന്തരഘരന്തി ഹേട്ഠാ മഹാസകുലുദായിസുത്തേ ഇന്ദഖീലതോ പട്ഠായ അന്തരഘരം, ഇധ ഘരഉമ്മാരതോ പട്ഠായ വേദിതബ്ബം. കായന്തിആദി പകതിഇരിയപഥേനേവ പവിസതീതി ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. ദലിദ്ദമനുസ്സാനം നീചഘരകം പവിസന്തേപി ഹി തഥാഗതേ ഛദനം വാ ഉഗ്ഗച്ഛതി, പഥവീ വാ ഓഗച്ഛതി, ഭഗവാ പന പകതിഗമനേനേവ ഗച്ഛതി. നാതിദൂരേതി അതിദൂരേ പരിവത്തന്തേന ഹി ഏകം ദ്വേ പദവാരേ പിട്ഠിഭാഗേന ഗന്ത്വാ നിസീദിതബ്ബം ഹോതി. നാച്ചാസന്നേതി അച്ചാസന്നേ പരിവത്തന്തേന ഏകം ദ്വേ പദവാരേ പുരതോ ഗന്ത്വാ നിസീദിതബ്ബം ഹോതി. തസ്മാ യസ്മിം പദവാരേ ഠിതേന പുരതോ വാ പച്ഛതോ വാ അഗന്ത്വാ നിസീദിതബ്ബം ഹോതി, തത്ഥ പരിവത്തതി.

    Na uddhantiādīsu nakkhattāni gaṇento viya na uddhaṃ ulloketi, naṭṭhaṃ kākaṇikaṃ vā māsakaṃ vā pariyesanto viya na adho oloketi, na hatthiassādayo passanto viya ito cito ca vipekkhamāno gacchati. Yugamattanti navavidatthimatte cakkhūni ṭhapetvā gacchanto yugamattaṃ pekkhati nāma, bhagavāpi yuge yutto sudantaājānīyo viya ettakaṃ passanto gacchati. Tato cassa uttarīti yugamattato paraṃ na passatīti na vattabbo. Na hi kuṭṭaṃ vā kavāṭaṃ vā gaccho vā latā vā āvarituṃ sakkoti, atha khvassa anāvaraṇañāṇassa anekāni cakkavāḷasahassāni ekaṅgaṇāneva honti. Antaragharanti heṭṭhā mahāsakuludāyisutte indakhīlato paṭṭhāya antaragharaṃ, idha gharaummārato paṭṭhāya veditabbaṃ. Nakāyantiādi pakatiiriyapatheneva pavisatīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Daliddamanussānaṃ nīcagharakaṃ pavisantepi hi tathāgate chadanaṃ vā uggacchati, pathavī vā ogacchati, bhagavā pana pakatigamaneneva gacchati. Nātidūreti atidūre parivattantena hi ekaṃ dve padavāre piṭṭhibhāgena gantvā nisīditabbaṃ hoti. Nāccāsanneti accāsanne parivattantena ekaṃ dve padavāre purato gantvā nisīditabbaṃ hoti. Tasmā yasmiṃ padavāre ṭhitena purato vā pacchato vā agantvā nisīditabbaṃ hoti, tattha parivattati.

    പാണിനാതി കടിവാതാബാധികോ വിയ ന ആസനം ഹത്ഥേഹി ഗഹേത്വാ നിസീദതി. പക്ഖിപതീതി യോ കിഞ്ചി കമ്മം കത്വാ കീളന്തോ ഠിതകോവ പതതി, യോപി ഓരിമം അങ്ഗം നിസ്സായ നിസിന്നോ ഘംസന്തോ യാവ പാരിമങ്ഗാ ഗച്ഛതി, പാരിമങ്ഗം വാ നിസ്സായ നിസിന്നോ തഥേവ യാവ ഓരിമങ്ഗാ ആഗച്ഛതി, സബ്ബോ സോ ആസനേ കായം പക്ഖിപതി നാമ. ഭഗവാ പന ഏവം അകത്വാ ആസനസ്സ മജ്ഝേ ഓലമ്ബകം ധാരേന്തോ വിയ തൂലപിചും ഠപേന്തോ വിയ സണികം നിസീദതി. ഹത്ഥകുക്കുച്ചന്തി പത്തമുഖവട്ടിയം ഉദകബിന്ദുഠപനം മക്ഖികബീജനിയാ പണ്ണച്ഛേദനഫാലനാദി ഹത്ഥേന അസംയതകരണം. പാദകുക്കുച്ചന്തി പാദേന ഭൂമിഘംസനാദി അസംയതകരണം.

    Pāṇināti kaṭivātābādhiko viya na āsanaṃ hatthehi gahetvā nisīdati. Pakkhipatīti yo kiñci kammaṃ katvā kīḷanto ṭhitakova patati, yopi orimaṃ aṅgaṃ nissāya nisinno ghaṃsanto yāva pārimaṅgā gacchati, pārimaṅgaṃ vā nissāya nisinno tatheva yāva orimaṅgā āgacchati, sabbo so āsane kāyaṃ pakkhipati nāma. Bhagavā pana evaṃ akatvā āsanassa majjhe olambakaṃ dhārento viya tūlapicuṃ ṭhapento viya saṇikaṃ nisīdati. Hatthakukkuccanti pattamukhavaṭṭiyaṃ udakabinduṭhapanaṃ makkhikabījaniyā paṇṇacchedanaphālanādi hatthena asaṃyatakaraṇaṃ. Pādakukkuccanti pādena bhūmighaṃsanādi asaṃyatakaraṇaṃ.

    ന ഛമ്ഭതീതി ന ഭായതി. ന കമ്പതീതി ന ഓസീദതി. ന വേധതീതി ന ചലതി. പരിതസ്സതീതി ഭയപരിതസ്സനായപി തണ്ഹാപരിതസ്സനായപി ന പരിതസ്സതി. ഏകച്ചോ ഹി ധമ്മകഥാദീനം അത്ഥായ ആഗന്ത്വാ മനുസ്സേസു വന്ദിത്വാ ഠിതേസു ‘‘സക്ഖിസ്സാമി നു ഖോ തേസം ചിത്തം ഗണ്ഹന്തോ ധമ്മം വാ കഥേതും, പഞ്ഹം വാ പുച്ഛിതോ വിസ്സജ്ജേതും, ഭത്താനുമോദനം വാ കാതു’’ന്തി ഭയപരിതസ്സനായ പരിതസ്സതി. ഏകച്ചോ ‘‘മനാപാ നു ഖോ മേ യാഗു ആഗച്ഛിസ്സതി, മനാപം അന്തരഖജ്ജക’’ന്തി വാ തണ്ഹാപരിതസ്സനായ പരിതസ്സതി. തദുഭയമ്പി തസ്സ നത്ഥീതി ന പരിതസ്സതി. വിവേകാവട്ടോതി വിവേകേ നിബ്ബാനേ ആവട്ടമാനസോ ഹുത്വാ. വിവേകവത്തോതിപി പാഠോ, വിവേകവത്തയുത്തോ ഹുത്വാതി അത്ഥോ. വിവേകവത്തം നാമ കതഭത്തകിച്ചസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദിവാവിഹാരേ സമഥവിപസ്സനാവസേന മൂലകമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ നിസീദനം. ഏവം നിസിന്നസ്സ ഹി ഇരിയാപഥോ ഉപസന്തോ ഹോതി.

    Na chambhatīti na bhāyati. Na kampatīti na osīdati. Na vedhatīti na calati. Naparitassatīti bhayaparitassanāyapi taṇhāparitassanāyapi na paritassati. Ekacco hi dhammakathādīnaṃ atthāya āgantvā manussesu vanditvā ṭhitesu ‘‘sakkhissāmi nu kho tesaṃ cittaṃ gaṇhanto dhammaṃ vā kathetuṃ, pañhaṃ vā pucchito vissajjetuṃ, bhattānumodanaṃ vā kātu’’nti bhayaparitassanāya paritassati. Ekacco ‘‘manāpā nu kho me yāgu āgacchissati, manāpaṃ antarakhajjaka’’nti vā taṇhāparitassanāya paritassati. Tadubhayampi tassa natthīti na paritassati. Vivekāvaṭṭoti viveke nibbāne āvaṭṭamānaso hutvā. Vivekavattotipi pāṭho, vivekavattayutto hutvāti attho. Vivekavattaṃ nāma katabhattakiccassa bhikkhuno divāvihāre samathavipassanāvasena mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdanaṃ. Evaṃ nisinnassa hi iriyāpatho upasanto hoti.

    ന പത്തം ഉന്നാമേതീതിആദീസു ഏകച്ചോ പത്തമുഖവട്ടിയാ ഉദകദാനം ആഹരന്തോ വിയ പത്തം ഉന്നാമേതി, ഏകോ പാദപിട്ഠിയം ഠപേന്തോ വിയ ഓനാമേതി, ഏകോ ബദ്ധം കത്വാ ഗണ്ഹാതി, ഏകോ ഇതോ ചിതോ ച ഫന്ദാപേതി, ഏവം അകത്വാ ഉഭോഹി ഹത്ഥേഹി ഗഹേത്വാ ഈസകം നാമേത്വാ ഉദകം പടിഗ്ഗണ്ഹാതീതി അത്ഥോ. ന സമ്പരിവത്തകന്തി പരിവത്തേത്വാ പഠമമേവ പത്തപിട്ഠിം ന ധോവതി. നാതിദൂരേതി യഥാ നിസിന്നാസനതോ ദൂരേ പതതി, ന ഏവം ഛഡ്ഡേതി. നാച്ചാസന്നേതി പാദമൂലേയേവ ന ഛഡ്ഡേതി. വിച്ഛഡ്ഡയമാനോതി വികിരന്തോ, യഥാ പടിഗ്ഗാഹകോ തേമതി, ന ഏവം ഛഡ്ഡേതി.

    Na pattaṃ unnāmetītiādīsu ekacco pattamukhavaṭṭiyā udakadānaṃ āharanto viya pattaṃ unnāmeti, eko pādapiṭṭhiyaṃ ṭhapento viya onāmeti, eko baddhaṃ katvā gaṇhāti, eko ito cito ca phandāpeti, evaṃ akatvā ubhohi hatthehi gahetvā īsakaṃ nāmetvā udakaṃ paṭiggaṇhātīti attho. Na samparivattakanti parivattetvā paṭhamameva pattapiṭṭhiṃ na dhovati. Nātidūreti yathā nisinnāsanato dūre patati, na evaṃ chaḍḍeti. Nāccāsanneti pādamūleyeva na chaḍḍeti. Vicchaḍḍayamānoti vikiranto, yathā paṭiggāhako temati, na evaṃ chaḍḍeti.

    നാതിഥോകന്തി യഥാ ഏകച്ചോ പാപിച്ഛോ അപ്പിച്ഛതം ദസ്സേന്തോ മുട്ഠിമത്തമേവ ഗണ്ഹാതി, ന ഏവം. അതിബഹുന്തി യാപനമത്തതോ അതിരേകം. ബ്യഞ്ജനമത്തായാതി ബ്യഞ്ജനസ്സ മത്താ നാമ ഓദനതോ ചതുത്ഥോ ഭാഗോ. ഏകച്ചോ ഹി ഭത്തേ മനാപേ ഭത്തം ബഹും ഗണ്ഹാതി, ബ്യഞ്ജനേ മനാപേ ബ്യഞ്ജനം ബഹും. സത്ഥാ പന തഥാ ന ഗണ്ഹാതി. ന ച ബ്യഞ്ജനേനാതി അമനാപഞ്ഹി ബ്യഞ്ജനം ഠപേത്വാ ഭത്തമേവ ഭുഞ്ജന്തോ, ഭത്തം വാ ഠപേത്വാ ബ്യഞ്ജനമേവ ഖാദന്തോ ബ്യഞ്ജനേന ആലോപം അതിനാമേതി നാമ. സത്ഥാ ഏകന്തരികം ബ്യഞ്ജനം ഗണ്ഹാതി, ഭത്തമ്പി ബ്യഞ്ജനമ്പി ഏകതോവ നിട്ഠന്തി. ദ്വത്തിക്ഖത്തുന്തി തഥാഗതസ്സ ഹി പുഥുജിവ്ഹായ ദന്താനം ഉപനീതഭോജനം ദ്വത്തിക്ഖത്തും ദന്തേഹി ഫുട്ഠമത്തമേവ സണ്ഹകരണീയപിട്ഠവിലേപനം വിയ ഹോതി, തസ്മാ ഏവമാഹ. ന മുഖേ അവസിട്ഠാതി പോക്ഖരപത്തേ പതിതഉദകബിന്ദു വിയ വിനിവത്തിത്വാ പരഗലമേവ യാതി, തസ്മാ അവസിട്ഠാ ന ഹോതി. രസപടിസംവേദീതി മധുരതിത്തകദുകാദിരസം ജാനാതി. ബുദ്ധാനഞ്ഹി അന്തമസോ പാനീയേപി ദിബ്ബോജാ പക്ഖിത്താവ ഹോതി, തേന നേസം സബ്ബത്ഥേവ രസോ പാകടോ ഹോതി, രസഗേധോ പന നത്ഥി.

    Nātithokanti yathā ekacco pāpiccho appicchataṃ dassento muṭṭhimattameva gaṇhāti, na evaṃ. Atibahunti yāpanamattato atirekaṃ. Byañjanamattāyāti byañjanassa mattā nāma odanato catuttho bhāgo. Ekacco hi bhatte manāpe bhattaṃ bahuṃ gaṇhāti, byañjane manāpe byañjanaṃ bahuṃ. Satthā pana tathā na gaṇhāti. Na ca byañjanenāti amanāpañhi byañjanaṃ ṭhapetvā bhattameva bhuñjanto, bhattaṃ vā ṭhapetvā byañjanameva khādanto byañjanena ālopaṃ atināmeti nāma. Satthā ekantarikaṃ byañjanaṃ gaṇhāti, bhattampi byañjanampi ekatova niṭṭhanti. Dvattikkhattunti tathāgatassa hi puthujivhāya dantānaṃ upanītabhojanaṃ dvattikkhattuṃ dantehi phuṭṭhamattameva saṇhakaraṇīyapiṭṭhavilepanaṃ viya hoti, tasmā evamāha. Na mukhe avasiṭṭhāti pokkharapatte patitaudakabindu viya vinivattitvā paragalameva yāti, tasmā avasiṭṭhā na hoti. Rasapaṭisaṃvedīti madhuratittakadukādirasaṃ jānāti. Buddhānañhi antamaso pānīyepi dibbojā pakkhittāva hoti, tena nesaṃ sabbattheva raso pākaṭo hoti, rasagedho pana natthi.

    അട്ഠങ്ഗസമന്നാഗതന്തി ‘‘നേവ ദവായാ’’തി വുത്തേഹി അട്ഠഹി അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം. വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ പനസ്സ വിനിച്ഛയോ ആഗതോതി സബ്ബാസവസുത്തേ വുത്തമേതം. ഹത്ഥേസു ധോതേസൂതി സത്ഥാ കിം കരോതി? പഠമം പത്തസ്സ ഗഹണട്ഠാനം ധോവതി. തത്ഥ പത്തം ഗഹേത്വാ സുഖുമജാലഹത്ഥം പേസേത്വാ ദ്വേ വാരേ സഞ്ചാരേതി. ഏത്താവതാ പോക്ഖരപത്തേ പതിതഉദകം വിയ വിനിവത്തിത്വാ ഗച്ഛതി. ന ച അനത്ഥികോതി യഥാ ഏകച്ചോ പത്തം ആധാരകേ ഠപേത്വാ പത്തേ ഉദകം ന പുഞ്ഛതി, രജേ പതന്തേ അജ്ഝുപേക്ഖതി, ന ഏവം കരോതി. ന ച അതിവേലാനുരക്ഖീതി യഥാ ഏകച്ചോ പമാണാതിക്കന്തം ആരക്ഖം ഠപേതി, ഭുഞ്ജിത്വാ വാ പത്തേ ഉദകം പുഞ്ഛിത്വാ ചീവരഭോഗന്തരം പവേസേത്വാ പത്തം ഉദരേന അക്കമിത്വാ ഗണ്ഹാതി, ന ഏവം കരോതി.

    Aṭṭhaṅgasamannāgatanti ‘‘neva davāyā’’ti vuttehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgataṃ. Visuddhimagge panassa vinicchayo āgatoti sabbāsavasutte vuttametaṃ. Hatthesu dhotesūti satthā kiṃ karoti? Paṭhamaṃ pattassa gahaṇaṭṭhānaṃ dhovati. Tattha pattaṃ gahetvā sukhumajālahatthaṃ pesetvā dve vāre sañcāreti. Ettāvatā pokkharapatte patitaudakaṃ viya vinivattitvā gacchati. Na ca anatthikoti yathā ekacco pattaṃ ādhārake ṭhapetvā patte udakaṃ na puñchati, raje patante ajjhupekkhati, na evaṃ karoti. Na ca ativelānurakkhīti yathā ekacco pamāṇātikkantaṃ ārakkhaṃ ṭhapeti, bhuñjitvā vā patte udakaṃ puñchitvā cīvarabhogantaraṃ pavesetvā pattaṃ udarena akkamitvā gaṇhāti, na evaṃ karoti.

    ന ച അനുമോദനസ്സാതി യോ ഹി ഭുത്തമത്തോവ ദാരകേസു ഭത്തത്ഥായ രോദന്തേസു ഛാതജ്ഝത്തേസു മനുസ്സേസു ഭുഞ്ജിത്വാ അനാഗതേസ്വേവ അനുമോദനം ആരഭതി, തതോ സബ്ബകമ്മാനി ഛഡ്ഡേത്വാ ഏകച്ചേ ആഗച്ഛന്തി, ഏകച്ചേ അനാഗതാവ ഹോന്തി, അയം കാലം അതിനാമേതി. യോപി മനുസ്സേസു ആഗന്ത്വാ അനുമോദനത്ഥായ വന്ദിത്വാ നിസിന്നേസു അനുമോദനം അകത്വാവ ‘‘കഥം തിസ്സ, കഥം ഫുസ്സ, കഥം സുമന, കഥം തിസ്സേ, കഥം ഫുസ്സേ, കഥം സുമനേ, കച്ചിത്ഥ അരോഗാ, സസ്സം സമ്പന്ന’’ന്തിആദിം പാടിയേക്കം കഥം സമുട്ഠാപേതി, അയം അനുമോദനസ്സ കാലം അതിനാമേതി, മനുസ്സാനം പന ഓകാസം ഞത്വാ ആയാചിതകാലേ കരോന്തോ നാതിനാമേതി നാമ, സത്ഥാ തഥാ കരോതി.

    Na ca anumodanassāti yo hi bhuttamattova dārakesu bhattatthāya rodantesu chātajjhattesu manussesu bhuñjitvā anāgatesveva anumodanaṃ ārabhati, tato sabbakammāni chaḍḍetvā ekacce āgacchanti, ekacce anāgatāva honti, ayaṃ kālaṃ atināmeti. Yopi manussesu āgantvā anumodanatthāya vanditvā nisinnesu anumodanaṃ akatvāva ‘‘kathaṃ tissa, kathaṃ phussa, kathaṃ sumana, kathaṃ tisse, kathaṃ phusse, kathaṃ sumane, kaccittha arogā, sassaṃ sampanna’’ntiādiṃ pāṭiyekkaṃ kathaṃ samuṭṭhāpeti, ayaṃ anumodanassa kālaṃ atināmeti, manussānaṃ pana okāsaṃ ñatvā āyācitakāle karonto nātināmeti nāma, satthā tathā karoti.

    ന തം ഭത്തന്തി കിം ഭത്തം നാമേതം ഉത്തണ്ഡുലം അതികിലിന്നന്തിആദീനി വത്വാ ന ഗരഹതി. അഞ്ഞം ഭത്തന്തി സ്വാതനായ വാ പുനദിവസായ വാ ഭത്തം ഉപ്പാദേസ്സാമീതി ഹി അനുമോദനം കരോന്തോ അഞ്ഞം ഭത്തം പടികങ്ഖതി. യോ വാ – ‘‘യാവ മാതുഗാമാനം ഭത്തം പച്ചതി, താവ അനുമോദനം കരിസ്സാമി, അഥ മേ അനുമോദനാവസാനേ അത്തനോ പക്കഭത്തതോപി ഥോകം ദസ്സന്തീ’’തി അനുമോദനം വഡ്ഢേതി, അയമ്പി പടികങ്ഖതി നാമ. സത്ഥാ ന ഏവം കരോതി. ന ച മുച്ചിതുകാമോതി ഏകച്ചോ ഹി പടിസംമുഞ്ചിത്വാ ഗച്ഛതി, വേഗേന അനുബന്ധിതബ്ബോ ഹോതി. സത്ഥാ പന ന ഏവം ഗച്ഛതി, പരിസായ മജ്ഝേ ഠിതോവ ഗച്ഛതി. അച്ചുക്കട്ഠന്തി യോ ഹി യാവ ഹനുകട്ഠിതോ ഉക്ഖിപിത്വാ പാരുപതി, തസ്സ അച്ചുക്കട്ഠം നാമ ഹോതി. യോ യാവ ഗോപ്ഫകാ ഓതാരേത്വാവ പാരുപതി, തസ്സ അച്ചുക്കട്ഠം ഹോതി. യോപി ഉഭതോ ഉക്ഖിപിത്വാ ഉദരം വിവരിത്വാ യാതി, തസ്സപി അച്ചുക്കട്ഠം ഹോതി. യോ ഏകംസം കത്വാ ഥനം വിവരിത്വാ യാതി, തസ്സപി അച്ചുക്കട്ഠം. സത്ഥാ തം സബ്ബം ന കരോതി.

    Na taṃ bhattanti kiṃ bhattaṃ nāmetaṃ uttaṇḍulaṃ atikilinnantiādīni vatvā na garahati. Naaññaṃ bhattanti svātanāya vā punadivasāya vā bhattaṃ uppādessāmīti hi anumodanaṃ karonto aññaṃ bhattaṃ paṭikaṅkhati. Yo vā – ‘‘yāva mātugāmānaṃ bhattaṃ paccati, tāva anumodanaṃ karissāmi, atha me anumodanāvasāne attano pakkabhattatopi thokaṃ dassantī’’ti anumodanaṃ vaḍḍheti, ayampi paṭikaṅkhati nāma. Satthā na evaṃ karoti. Na ca muccitukāmoti ekacco hi paṭisaṃmuñcitvā gacchati, vegena anubandhitabbo hoti. Satthā pana na evaṃ gacchati, parisāya majjhe ṭhitova gacchati. Accukkaṭṭhanti yo hi yāva hanukaṭṭhito ukkhipitvā pārupati, tassa accukkaṭṭhaṃ nāma hoti. Yo yāva gopphakā otāretvāva pārupati, tassa accukkaṭṭhaṃ hoti. Yopi ubhato ukkhipitvā udaraṃ vivaritvā yāti, tassapi accukkaṭṭhaṃ hoti. Yo ekaṃsaṃ katvā thanaṃ vivaritvā yāti, tassapi accukkaṭṭhaṃ. Satthā taṃ sabbaṃ na karoti.

    അല്ലീനന്തി യഥാ അഞ്ഞേസം സേദേന തിന്തം അല്ലീയതി, ന ഏവം സത്ഥു. അപകട്ഠന്തി ഖലിസാടകോ വിയ കായതോ മുച്ചിത്വാപി ന തിട്ഠതി. വാതോതി വേരമ്ഭവാതോപി ഉട്ഠഹിത്വാ ചാലേതും ന സക്കോതി. പാദമണ്ഡനാനുയോഗന്തി ഇട്ഠകായ ഘംസനാദീഹി പാദസോഭാനുയോഗം. പക്ഖാലേത്വാതി പാദേനേവ പാദം ധോവിത്വാ. സോ നേവ അത്തബ്യാബാധായാതിആദീനി ന പുബ്ബേനിവാസചേതോപരിയഞാണാനം അത്ഥിതായ വദതി, ഇരിയാപഥസന്തതം പന ദിസ്വാ അനുമാനേന വദതി. ധമ്മന്തി പരിയത്തിധമ്മം. ന ഉസ്സാദേതീതി കിം മഹാരട്ഠിക, കിം മഹാകുടുമ്ബികാതിആദീനി വത്വാ ഗേഹസ്സിതവസേന ന ഉസ്സാദേതി. ന അപസാദേതീതി ‘‘കിം, ഉപാസക, കഥം തേ വിഹാരമഗ്ഗോ ഞാതോ? കിം ഭയേന നാഗച്ഛസി? ന ഹി ഭിക്ഖൂ കിഞ്ചി അച്ഛിന്ദിത്വാ ഗണ്ഹന്തി, മാ ഭായീ’’തി വാ ‘‘കിം തുയ്ഹം ഏവം മച്ഛരിയജീവിതം നാമാ’’തി വാ ആദീനി വത്വാ ഗേഹസ്സിതപേമേന ന അപസാദേതി.

    Allīnanti yathā aññesaṃ sedena tintaṃ allīyati, na evaṃ satthu. Apakaṭṭhanti khalisāṭako viya kāyato muccitvāpi na tiṭṭhati. Vātoti verambhavātopi uṭṭhahitvā cāletuṃ na sakkoti. Pādamaṇḍanānuyoganti iṭṭhakāya ghaṃsanādīhi pādasobhānuyogaṃ. Pakkhāletvāti pādeneva pādaṃ dhovitvā. So neva attabyābādhāyātiādīni na pubbenivāsacetopariyañāṇānaṃ atthitāya vadati, iriyāpathasantataṃ pana disvā anumānena vadati. Dhammanti pariyattidhammaṃ. Na ussādetīti kiṃ mahāraṭṭhika, kiṃ mahākuṭumbikātiādīni vatvā gehassitavasena na ussādeti. Na apasādetīti ‘‘kiṃ, upāsaka, kathaṃ te vihāramaggo ñāto? Kiṃ bhayena nāgacchasi? Na hi bhikkhū kiñci acchinditvā gaṇhanti, mā bhāyī’’ti vā ‘‘kiṃ tuyhaṃ evaṃ macchariyajīvitaṃ nāmā’’ti vā ādīni vatvā gehassitapemena na apasādeti.

    വിസ്സട്ഠോതി സിനിദ്ധോ അപലിബുദ്ധോ. വിഞ്ഞേയ്യോതി വിഞ്ഞാപനീയോ പാകടോ, വിസ്സട്ഠത്തായേവ ചേസ വിഞ്ഞേയ്യോ ഹോതി. മഞ്ജൂതി മധുരോ. സവനീയോതി സോതസുഖോ, മധുരത്തായേവ ചേസ സവനീയോ ഹോതി. ബിന്ദൂതി സമ്പിണ്ഡിതോ. അവിസാരീതി അവിസടോ, ബിന്ദുത്തായേവ ചേസ അവിസാരീ ഹോതി. ഗമ്ഭീരോതി ഗമ്ഭീരസമുട്ഠിതോ. നിന്നാദീതി നിന്നാദവാ, ഗമ്ഭീരത്തായേവ ചേസ നിന്നാദീ ഹോതി. യഥാപരിസന്തി ചക്കവാളപരിയന്തമ്പി ഏകാബദ്ധപരിസം വിഞ്ഞാപേതി. ബഹിദ്ധാതി അങ്ഗുലിമത്തമ്പി പരിസതോ ബഹിദ്ധാ ന ഗച്ഛതി. തസ്മാ? സോ ഏവരൂപോ മധുരസ്സരോ അകാരണാ മാ നസ്സീതി. ഇതി ഭഗവതോ ഘോസോ പരിസായ മത്ഥകേനേവ ചരതി.

    Vissaṭṭhoti siniddho apalibuddho. Viññeyyoti viññāpanīyo pākaṭo, vissaṭṭhattāyeva cesa viññeyyo hoti. Mañjūti madhuro. Savanīyoti sotasukho, madhurattāyeva cesa savanīyo hoti. Bindūti sampiṇḍito. Avisārīti avisaṭo, binduttāyeva cesa avisārī hoti. Gambhīroti gambhīrasamuṭṭhito. Ninnādīti ninnādavā, gambhīrattāyeva cesa ninnādī hoti. Yathāparisanti cakkavāḷapariyantampi ekābaddhaparisaṃ viññāpeti. Bahiddhāti aṅgulimattampi parisato bahiddhā na gacchati. Tasmā? So evarūpo madhurassaro akāraṇā mā nassīti. Iti bhagavato ghoso parisāya matthakeneva carati.

    അവലോകയമാനാതി സിരസ്മിം അഞ്ജലിം ഠപേത്വാ ഭഗവന്തം ഓലോകേന്താവ പച്ചോസക്കിത്വാ ദസ്സനവിജഹനട്ഠാനേ വന്ദിത്വാ ഗച്ഛന്തി. അവിജഹിതത്താതി യോ ഹി കഥം സുത്വാ വുട്ഠിതോ അഞ്ഞം ദിട്ഠസുതാദികം കഥം കഥേന്തോ ഗച്ഛതി, ഏസ സഭാവേന വിജഹതി നാമ. യോ പന സുതധമ്മകഥായ വണ്ണം കഥേന്തോവ ഗച്ഛതി, അയം ന വിജഹതി നാമ, ഏവം അവിജഹന്തഭാവേന പക്കമന്തി. ഗച്ഛന്തന്തി രജ്ജുയന്തവസേന രതനസത്തുബ്ബേധം സുവണ്ണഗ്ഘികം വിയ ഗച്ഛന്തം. അദ്ദസാമ ഠിതന്തി സമുസ്സിതകഞ്ചനപബ്ബതം വിയ ഠിതം അദ്ദസാമ. തതോ ച ഭിയ്യോതി വിത്ഥാരേത്വാ ഗുണേ കഥേതും അസക്കോന്തോ അവസേസേ ഗുണേ സംഖിപിത്വാ കലാപം വിയ സുത്തകബദ്ധം വിയ ച കത്വാ വിസ്സജ്ജേന്തോ ഏവമാഹ. അയമേത്ഥ അധിപ്പായോ – മയാ കഥിതഗുണേഹി അകഥിതാവ ബഹുതരാ. മഹാപഥവിമഹാസമുദ്ദാദയോ വിയ ഹി തസ്സ ഭോതോ അനന്താ അപ്പമേയ്യാ ഗുണാ ആകാസമിവ വിത്ഥാരിതാതി.

    Avalokayamānāti sirasmiṃ añjaliṃ ṭhapetvā bhagavantaṃ olokentāva paccosakkitvā dassanavijahanaṭṭhāne vanditvā gacchanti. Avijahitattāti yo hi kathaṃ sutvā vuṭṭhito aññaṃ diṭṭhasutādikaṃ kathaṃ kathento gacchati, esa sabhāvena vijahati nāma. Yo pana sutadhammakathāya vaṇṇaṃ kathentova gacchati, ayaṃ na vijahati nāma, evaṃ avijahantabhāvena pakkamanti. Gacchantanti rajjuyantavasena ratanasattubbedhaṃ suvaṇṇagghikaṃ viya gacchantaṃ. Addasāma ṭhitanti samussitakañcanapabbataṃ viya ṭhitaṃ addasāma. Tato ca bhiyyoti vitthāretvā guṇe kathetuṃ asakkonto avasese guṇe saṃkhipitvā kalāpaṃ viya suttakabaddhaṃ viya ca katvā vissajjento evamāha. Ayamettha adhippāyo – mayā kathitaguṇehi akathitāva bahutarā. Mahāpathavimahāsamuddādayo viya hi tassa bhoto anantā appameyyā guṇā ākāsamiva vitthāritāti.

    ൩൯൦. അപ്പടിസംവിദിതോതി അവിഞ്ഞാതആഗമനോ. പബ്ബജിതേ ഉപസങ്കമന്തേന ഹി ചീവരപരികമ്മാദിസമയേ വാ ഏകം നിവാസേത്വാ സരീരഭഞ്ജനസമയേ വാ ഉപസങ്കമിത്വാ തതോവ പടിനിവത്തിതബ്ബം ഹോതി, പടിസന്ഥാരമത്തമ്പി ന ജായതി. പുരേതരം പന ഓകാസേ കാരിതേ ദിവാട്ഠാനം സമ്മജ്ജിത്വാ ചീവരം പാരുപിത്വാ ഭിക്ഖു വിവിത്തേ ഠാനേ നിസീദതി, തം ആഗന്ത്വാ പസ്സന്താ ദസ്സനേനപി പസീദന്തി, പടിസന്ഥാരോ ജായതി, പഞ്ഹബ്യാകരണം വാ ധമ്മകഥാ വാ ലബ്ഭതി. തസ്മാ പണ്ഡിതാ ഓകാസം കാരേന്തി. സോ ച നേസം അഞ്ഞതരോ, തേനസ്സ ഏതദഹോസി. ജിണ്ണോ വുഡ്ഢോതി അത്തനോ ഉഗ്ഗതഭാവം അകഥേത്വാ കസ്മാ ഏവമാഹ? ബുദ്ധാ നാമ അനുദ്ദയസമ്പന്നാ ഹോന്തി, മഹല്ലകഭാവം ഞത്വാ സീഘം ഓകാസം കരിസ്സതീതി ഏവമാഹ.

    390.Appaṭisaṃviditoti aviññātaāgamano. Pabbajite upasaṅkamantena hi cīvaraparikammādisamaye vā ekaṃ nivāsetvā sarīrabhañjanasamaye vā upasaṅkamitvā tatova paṭinivattitabbaṃ hoti, paṭisanthāramattampi na jāyati. Puretaraṃ pana okāse kārite divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cīvaraṃ pārupitvā bhikkhu vivitte ṭhāne nisīdati, taṃ āgantvā passantā dassanenapi pasīdanti, paṭisanthāro jāyati, pañhabyākaraṇaṃ vā dhammakathā vā labbhati. Tasmā paṇḍitā okāsaṃ kārenti. So ca nesaṃ aññataro, tenassa etadahosi. Jiṇṇo vuḍḍhoti attano uggatabhāvaṃ akathetvā kasmā evamāha? Buddhā nāma anuddayasampannā honti, mahallakabhāvaṃ ñatvā sīghaṃ okāsaṃ karissatīti evamāha.

    ൩൯൧. ഓരമിയ ഓകാസമകാസീതി വേഗേന ഉട്ഠായ ദ്വിധാ ഭിജ്ജിത്വാ ഓകാസമകാസി.

    391.Oramiya okāsamakāsīti vegena uṭṭhāya dvidhā bhijjitvā okāsamakāsi.

    യേ മേതി യേ മയാ. നാരീസമാനസവ്ഹയാതി നാരീസമാനനാമം ഇത്ഥിലിങ്ഗം, തേന അവ്ഹാതബ്ബാതി നാരീസമാനസവ്ഹയാ, ഇത്ഥിലിങ്ഗേന വത്തബ്ബാതി വോഹാരകുസലതായ ഏവം വദതി. പഹൂതജിവ്ഹോതി പുഥുലജിവ്ഹോ. നിന്നാമയേതന്തി നീഹര ഏതം.

    Ye meti ye mayā. Nārīsamānasavhayāti nārīsamānanāmaṃ itthiliṅgaṃ, tena avhātabbāti nārīsamānasavhayā, itthiliṅgena vattabbāti vohārakusalatāya evaṃ vadati. Pahūtajivhoti puthulajivho. Ninnāmayetanti nīhara etaṃ.

    ൩൯൩. കേവലീതി സകലഗുണസമ്പന്നോ.

    393.Kevalīti sakalaguṇasampanno.

    ൩൯൪. പച്ചഭാസീതി ഏകപ്പഹാരേന പുച്ഛിതേ അട്ഠ പഞ്ഹേ ബ്യാകരോന്തോ പതിഅഭാസി. യോ വേദീതി യോ വിദതി ജാനാതി, യസ്സ പുബ്ബേനിവാസോ പാകടോ. സഗ്ഗാപായഞ്ച പസ്സതീതി ദിബ്ബചക്ഖുഞാണം കഥിതം. ജാതിക്ഖയം പത്തോതി അരഹത്തം പത്തോ. അഭിഞ്ഞാ വോസിതോതി തം അരഹത്തം അഭിജാനിത്വാ വോസിതോ വോസാനപ്പത്തോ. മുനീതി അരഹത്തഞാണമോനേയ്യേന സമന്നാഗതോ.

    394.Paccabhāsīti ekappahārena pucchite aṭṭha pañhe byākaronto patiabhāsi. Yo vedīti yo vidati jānāti, yassa pubbenivāso pākaṭo. Saggāpāyañca passatīti dibbacakkhuñāṇaṃ kathitaṃ. Jātikkhayaṃpattoti arahattaṃ patto. Abhiññā vositoti taṃ arahattaṃ abhijānitvā vosito vosānappatto. Munīti arahattañāṇamoneyyena samannāgato.

    വിസുദ്ധന്തി പണ്ഡരം. മുത്തം രാഗേഹീതി കിലേസരാഗേഹി മുത്തം. പഹീനജാതിമരണോതി ജാതിക്ഖയപ്പത്തത്താ പഹീനജാതികോ, ജാതിപഹാനേനേവ പഹീനമരണോ. ബ്രഹ്മചരിയസ്സ കേവലീതി യം ബ്രഹ്മചരിയസ്സ കേവലീ സകലഭാവോ, തേന സമന്നാഗതോ, സകലചതുമഗ്ഗബ്രഹ്മചരിയവാസോതി അത്ഥോ. പാരഗൂ സബ്ബധമ്മാനന്തി സബ്ബേസം ലോകിയലോകുത്തരധമ്മാനം അഭിഞ്ഞായ പാരം ഗതോ, സബ്ബധമ്മേ അഭിജാനിത്വാ ഠിതോതി അത്ഥോ. പാരഗൂതി വാ ഏത്താവതാ പരിഞ്ഞാപാരഗൂ പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം, പഹാനപാരഗൂ സബ്ബകിലേസാനം , ഭാവനാപാരഗൂ ചതുന്നം മഗ്ഗാനം, സച്ഛികിരിയാപാരഗൂ നിരോധസ്സ, സമാപത്തിപാരഗൂ സബ്ബസമാപത്തീനന്തി അയമത്ഥോ വുത്തോ. പുന സബ്ബധമ്മാനന്തി ഇമിനാ അഭിഞ്ഞാപാരഗൂ വുത്തോതി. ബുദ്ധോ താദീ പവുച്ചതീതി താദിസോ ഛഹി ആകാരേഹി പാരം ഗതോ സബ്ബാകാരേന ചതുന്നം സച്ചാനം ബുദ്ധത്താ ബുദ്ധോതി പവുച്ചതീതി.

    Visuddhanti paṇḍaraṃ. Muttaṃ rāgehīti kilesarāgehi muttaṃ. Pahīnajātimaraṇoti jātikkhayappattattā pahīnajātiko, jātipahāneneva pahīnamaraṇo. Brahmacariyassa kevalīti yaṃ brahmacariyassa kevalī sakalabhāvo, tena samannāgato, sakalacatumaggabrahmacariyavāsoti attho. Pāragū sabbadhammānanti sabbesaṃ lokiyalokuttaradhammānaṃ abhiññāya pāraṃ gato, sabbadhamme abhijānitvā ṭhitoti attho. Pāragūti vā ettāvatā pariññāpāragū pañcannaṃ khandhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ , bhāvanāpāragū catunnaṃ maggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnanti ayamattho vutto. Puna sabbadhammānanti iminā abhiññāpāragū vuttoti. Buddho tādī pavuccatīti tādiso chahi ākārehi pāraṃ gato sabbākārena catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddhoti pavuccatīti.

    കിം പന ഏത്താവതാ സബ്ബേ പഞ്ഹാ വിസ്സജ്ജിതാ ഹോന്തീതി? ആമ വിസ്സജ്ജിതാ, ചിത്തം വിസുദ്ധം ജാനാതി, മുത്തം രാഗേഹീതി ഇമിനാ താവ ബാഹിതപാപത്താ ബ്രാഹ്മണോതി പഠമപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. പാരഗൂതി ഇമിനാ വേദേഹി ഗതത്താ വേദഗൂതി ദുതിയപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. പുബ്ബേനിവാസന്തിആദീഹി ഇമാസം തിസ്സന്നം വിജ്ജാനം അത്ഥിതായ തേവിജ്ജോതി തതിയപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. മുത്തം രാഗേഹി സബ്ബസോതി ഇമിനാവ നിസ്സടത്താ പാപധമ്മാനം സോത്തിയോതി ചതുത്ഥപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. ജാതിക്ഖയം പത്തോതി ഇമിനാ പന അരഹത്തസ്സേവ വുത്തത്താ പഞ്ചമപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. വോസിതോതി ച ബ്രഹ്മചരിയസ്സ കേവലീതി ച ഇമേഹി ഛട്ഠപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. അഭിഞ്ഞാ വോസിതോ മുനീതി ഇമിനാ സത്തമപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി. പാരഗൂ സബ്ബധമ്മാനം, ബുദ്ധോ താദീ പവുച്ചതീതി ഇമിനാ അട്ഠമപഞ്ഹോ വിസ്സജ്ജിതോ ഹോതി.

    Kiṃ pana ettāvatā sabbe pañhā vissajjitā hontīti? Āma vissajjitā, cittaṃ visuddhaṃ jānāti, muttaṃ rāgehīti iminā tāva bāhitapāpattā brāhmaṇoti paṭhamapañho vissajjito hoti. Pāragūti iminā vedehi gatattā vedagūti dutiyapañho vissajjito hoti. Pubbenivāsantiādīhi imāsaṃ tissannaṃ vijjānaṃ atthitāya tevijjoti tatiyapañho vissajjito hoti. Muttaṃ rāgehi sabbasoti imināva nissaṭattā pāpadhammānaṃ sottiyoti catutthapañho vissajjito hoti. Jātikkhayaṃ pattoti iminā pana arahattasseva vuttattā pañcamapañho vissajjito hoti. Vositoti ca brahmacariyassa kevalīti ca imehi chaṭṭhapañho vissajjito hoti. Abhiññā vosito munīti iminā sattamapañho vissajjito hoti. Pāragū sabbadhammānaṃ, buddho tādī pavuccatīti iminā aṭṭhamapañho vissajjito hoti.

    ൩൯൫. ദാനകഥന്തിആദീനി ഹേട്ഠാ സുത്തേ വിത്ഥാരിതാനേവ. പച്ചപാദീതി പടിപജ്ജി. ധമ്മസ്സാനുധമ്മന്തി ഇമസ്മിം സുത്തേ ധമ്മോ നാമ അരഹത്തമഗ്ഗോ, അനുധമ്മോ നാമ ഹേട്ഠിമാ തയോ മഗ്ഗാ തീണി ച സാമഞ്ഞഫലാനി, താനി പടിപാടിയാ പടിലഭീതി അത്ഥോ. ന ച മം ധമ്മാധികരണം വിഹേസേസീതി മഞ്ച ധമ്മകാരണാ ന കിലമേസി, ന പുനപ്പുനം കഥാപേസീതി വുത്തം ഹോതി. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവ. തത്ഥ പരിനിബ്ബായീതി പന പദേന ദേസനായ അരഹത്തേനേവ കൂടം ഗഹിതന്തി.

    395.Dānakathantiādīni heṭṭhā sutte vitthāritāneva. Paccapādīti paṭipajji. Dhammassānudhammanti imasmiṃ sutte dhammo nāma arahattamaggo, anudhammo nāma heṭṭhimā tayo maggā tīṇi ca sāmaññaphalāni, tāni paṭipāṭiyā paṭilabhīti attho. Na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesīti mañca dhammakāraṇā na kilamesi, na punappunaṃ kathāpesīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Tattha parinibbāyīti pana padena desanāya arahatteneva kūṭaṃ gahitanti.

    പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ബ്രഹ്മായുസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Brahmāyusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൧. ബ്രഹ്മായുസുത്തം • 1. Brahmāyusuttaṃ

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൧. ബ്രഹ്മായുസുത്തവണ്ണനാ • 1. Brahmāyusuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact