My Account

Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

ขุทฺทกนิกาเย

Khuddakanikāye

เถราปทานปาฬิ

Therāpadānapāḷi

(ปฐโม ภาโค)

(Paṭhamo bhāgo)

๑. พุทฺธวโคฺค

1. Buddhavaggo

๑. พุทฺธอปทานํ

1. Buddhaapadānaṃ

๑.

ตถาคตํ เชตวเน วสนฺตํ, อปุจฺฉิ เวเทหมุนี นตโงฺค;

Tathāgataṃ jetavane vasantaṃ, apucchi vedehamunī nataṅgo;

‘‘สพฺพญฺญุพุทฺธา กิร นาม โหนฺติ, ภวนฺติ เต เหตุภิ เกหิ วีร’’ฯ

‘‘Sabbaññubuddhā kira nāma honti, bhavanti te hetubhi kehi vīra’’.

๒.

ตทาห สพฺพญฺญุวโร มเหสี, อานนฺทภทฺทํ มธุรสฺสเรน;

Tadāha sabbaññuvaro mahesī, ānandabhaddaṃ madhurassarena;

‘‘เย ปุพฺพพุเทฺธสุ ¹ กตาธิการา, อลทฺธโมกฺขา ชินสาสเนสุฯ

‘‘Ye pubbabuddhesu ² katādhikārā, aladdhamokkhā jinasāsanesu.

๓.

‘‘เตเนว สโมฺพธิมุเขน ธีรา, อชฺฌาสเยนาปิ มหาพเลน;

‘‘Teneva sambodhimukhena dhīrā, ajjhāsayenāpi mahābalena;

ปญฺญาย เตเชน สุติกฺขปญฺญา, สพฺพญฺญุภาวํ อนุปาปุณนฺติฯ

Paññāya tejena sutikkhapaññā, sabbaññubhāvaṃ anupāpuṇanti.

๔.

‘‘อหมฺปิ ปุพฺพพุเทฺธสุ, พุทฺธตฺตมภิปตฺถยิํ,

‘‘Ahampi pubbabuddhesu, buddhattamabhipatthayiṃ,

มนสาเยว หุตฺวาน, ธมฺมราชา อสงฺขิยาฯ

Manasāyeva hutvāna, dhammarājā asaṅkhiyā.

๕.

‘‘อถ พุทฺธาปทานานิ, สุณาถ สุทฺธมานสา;

‘‘Atha buddhāpadānāni, suṇātha suddhamānasā;

ติํสปารมิสมฺปุณฺณา, ธมฺมราชา อสงฺขิยาฯ

Tiṃsapāramisampuṇṇā, dhammarājā asaṅkhiyā.

๖.

‘‘สโมฺพธิํ พุทฺธเสฎฺฐานํ, สสเงฺฆ โลกนายเก;

‘‘Sambodhiṃ buddhaseṭṭhānaṃ, sasaṅghe lokanāyake;

ทสงฺคุลี นมสฺสิตฺวา, สิรสา อภิวาทยิํ ³ฯ

Dasaṅgulī namassitvā, sirasā abhivādayiṃ ⁴.

๗.

‘‘ยาวตา พุทฺธเขเตฺตสุ, รตนา วิชฺชนฺติสงฺขิยา;

‘‘Yāvatā buddhakhettesu, ratanā vijjantisaṅkhiyā;

อากาสฎฺฐา จ ภูมฎฺฐา ⁵, มนสา สพฺพมาหริํฯ

Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā ⁶, manasā sabbamāhariṃ.

๘.

‘‘ตตฺถ รูปิยภูมิยํ, ปาสาทํ มาปยิํ อหํ;

‘‘Tattha rūpiyabhūmiyaṃ, pāsādaṃ māpayiṃ ahaṃ;

เนกภุมฺมํ รตนมยํ, อุพฺพิทฺธํ นภมุคฺคตํฯ

Nekabhummaṃ ratanamayaṃ, ubbiddhaṃ nabhamuggataṃ.

๙.

‘‘วิจิตฺตถมฺภํ สุกตํ, สุวิภตฺตํ มหารหํ;

‘‘Vicittathambhaṃ sukataṃ, suvibhattaṃ mahārahaṃ;

กนกมยสงฺฆาฎํ, โกนฺตจฺฉเตฺตหิ มณฺฑิตํฯ

Kanakamayasaṅghāṭaṃ, kontacchattehi maṇḍitaṃ.

๑๐.

10.

‘‘ปฐมา เวฬุริยา ภูมิ, วิมลพฺภสมา สุภา;

‘‘Paṭhamā veḷuriyā bhūmi, vimalabbhasamā subhā;

นฬินชลชากิณฺณา, วรกญฺจนภูมิยาฯ

Naḷinajalajākiṇṇā, varakañcanabhūmiyā.

๑๑.

11.

‘‘ปวาฬํสา ปวาฬวณฺณา, กาจิ โลหิตกา สุภา;

‘‘Pavāḷaṃsā pavāḷavaṇṇā, kāci lohitakā subhā;

อินฺทโคปกวณฺณาภา, ภูมิ โอภาสตี ทิสาฯ

Indagopakavaṇṇābhā, bhūmi obhāsatī disā.

๑๒.

12.

‘‘สุวิภตฺตา ฆรมุขา, นิยฺยูหา สีหปญฺชรา;

‘‘Suvibhattā gharamukhā, niyyūhā sīhapañjarā;

จตุโร เวทิกา ชาลา, คนฺธาเวฬา มโนรมาฯ

Caturo vedikā jālā, gandhāveḷā manoramā.

๑๓.

13.

‘‘นีลา ปีตา โลหิตกา, โอทาตา สุทฺธกาฬกา;

‘‘Nīlā pītā lohitakā, odātā suddhakāḷakā;

กูฎาคารวรูเปตา, สตฺตรตนภูสิตาฯ

Kūṭāgāravarūpetā, sattaratanabhūsitā.

๑๔.

14.

‘‘โอโลกมยา ปทุมา, วาฬวิหงฺคโสภิตา;

‘‘Olokamayā padumā, vāḷavihaṅgasobhitā;

นกฺขตฺตตารกากิณฺณา, จนฺทสูเรหิ ⁷ มณฺฑิตาฯ

Nakkhattatārakākiṇṇā, candasūrehi ⁸ maṇḍitā.

๑๕.

15.

‘‘เหมชาเลน สญฺฉนฺนา, โสณฺณกิงฺกิณิกายุตา;

‘‘Hemajālena sañchannā, soṇṇakiṅkiṇikāyutā;

วาตเวเคน กูชนฺติ, โสณฺณมาลา มโนรมาฯ

Vātavegena kūjanti, soṇṇamālā manoramā.

๑๖.

16.

‘‘มเญฺชฎฺฐกํ โลหิตกํ, ปีตกํ หริปิญฺชรํ;

‘‘Mañjeṭṭhakaṃ lohitakaṃ, pītakaṃ haripiñjaraṃ;

นานารเงฺคหิ สมฺปีตํ ⁹, อุสฺสิตทฺธชมาลินี ¹⁰ฯ

Nānāraṅgehi sampītaṃ ¹¹, ussitaddhajamālinī ¹².

๑๗.

17.

‘‘น นํ ¹³ พหูเนกสตา, ผลิกา รชตามยา;

‘‘Na naṃ ¹⁴ bahūnekasatā, phalikā rajatāmayā;

มณิมยา โลหิตงฺคา, มสารคลฺลมยา ตถา;

Maṇimayā lohitaṅgā, masāragallamayā tathā;

นานาสยนวิจิตฺตา, สณฺหกาสิกสนฺถตาฯ

Nānāsayanavicittā, saṇhakāsikasanthatā.

๑๘.

18.

‘‘กมฺปลา ทุกูลา จีนา, ปฎฺฎุณฺณา ปณฺฑุปาวุรา;

‘‘Kampalā dukūlā cīnā, paṭṭuṇṇā paṇḍupāvurā;

วิวิธตฺถรณํ สพฺพํ, มนสา ปญฺญเปสหํฯ

Vividhattharaṇaṃ sabbaṃ, manasā paññapesahaṃ.

๑๙.

19.

‘‘ตาสุ ตาเสฺวว ภูมีสุ, รตนกูฎลงฺกตํ;

‘‘Tāsu tāsveva bhūmīsu, ratanakūṭalaṅkataṃ;

มณิเวโรจนา อุกฺกา, ธารยนฺตา สุติฎฺฐเรฯ

Maṇiverocanā ukkā, dhārayantā sutiṭṭhare.

๒๐.

20.

‘‘โสภนฺติ เอสิกา ถมฺภา, สุภา กญฺจนโตรณา;

‘‘Sobhanti esikā thambhā, subhā kañcanatoraṇā;

ชโมฺพนทา สารมยา, อโถ รชตมยาปิ จฯ

Jambonadā sāramayā, atho rajatamayāpi ca.

๒๑.

21.

‘‘เนกา สนฺธี สุวิภตฺตา, กวาฎคฺคฬจิตฺติตา;

‘‘Nekā sandhī suvibhattā, kavāṭaggaḷacittitā;

อุภโต ปุณฺณฆฎาเนกา, ปทุมุปฺปลสํยุตาฯ

Ubhato puṇṇaghaṭānekā, padumuppalasaṃyutā.

๒๒.

22.

‘‘อตีเต สพฺพพุเทฺธ จ, สสเงฺฆ โลกนายเก;

‘‘Atīte sabbabuddhe ca, sasaṅghe lokanāyake;

ปกติวณฺณรูเปน, นิมฺมินิตฺวา สสาวเกฯ

Pakativaṇṇarūpena, nimminitvā sasāvake.

๒๓.

23.

‘‘เตน ทฺวาเรน ปวิสิตฺวา, สเพฺพ พุทฺธา สสาวกา;

‘‘Tena dvārena pavisitvā, sabbe buddhā sasāvakā;

สพฺพโสณฺณมเย ปีเฐ, นิสินฺนา อริยมณฺฑลาฯ

Sabbasoṇṇamaye pīṭhe, nisinnā ariyamaṇḍalā.

๒๔.

24.

‘‘เย จ เอตรหิ อตฺถิ, พุทฺธา โลเก อนุตฺตรา;

‘‘Ye ca etarahi atthi, buddhā loke anuttarā;

อตีเต วตฺตมานา จ, ภวนํ สเพฺพ สมาหริํฯ

Atīte vattamānā ca, bhavanaṃ sabbe samāhariṃ.

๒๕.

25.

‘‘ปเจฺจกพุเทฺธเนกสเต, สยมฺภู อปราชิเต;

‘‘Paccekabuddhenekasate, sayambhū aparājite;

อตีเต วตฺตมาเน จ, ภวนํ สเพฺพ สมาหริํฯ

Atīte vattamāne ca, bhavanaṃ sabbe samāhariṃ.

๒๖.

26.

‘‘กปฺปรุกฺขา พหู อตฺถิ, เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;

‘‘Kapparukkhā bahū atthi, ye dibbā ye ca mānusā;

สพฺพํ ทุสฺสํ สมาหนฺตา, อจฺฉาเทมิ ติจีวรํฯ

Sabbaṃ dussaṃ samāhantā, acchādemi ticīvaraṃ.

๒๗.

27.

‘‘ขชฺชํ โภชฺชํ สายนียํ, สมฺปนฺนํ ปานโภชนํ;

‘‘Khajjaṃ bhojjaṃ sāyanīyaṃ, sampannaṃ pānabhojanaṃ;

มณิมเย สุเภ ปเตฺต, สํปูเรตฺวา อทาสหํฯ

Maṇimaye subhe patte, saṃpūretvā adāsahaṃ.

๒๘.

28.

‘‘ทิพฺพวตฺถสมา หุตฺวา, มฎฺฐา ¹⁵ จีวรสํยุตา;

‘‘Dibbavatthasamā hutvā, maṭṭhā ¹⁶ cīvarasaṃyutā;

มธุรา สกฺขรา เจว, เตลา จ มธุผาณิตาฯ

Madhurā sakkharā ceva, telā ca madhuphāṇitā.

๒๙.

29.

‘‘ตปฺปิตา ปรมเนฺนน, สเพฺพ เต อริยมณฺฑลา;

‘‘Tappitā paramannena, sabbe te ariyamaṇḍalā;

รตนคพฺภํ ปวิสิตฺวา, เกสรีว คุหาสยาฯ

Ratanagabbhaṃ pavisitvā, kesarīva guhāsayā.

๓๐.

30.

‘‘มหารหมฺหิ สยเน, สีหเสยฺยมกปฺปยุํ;

‘‘Mahārahamhi sayane, sīhaseyyamakappayuṃ;

สมฺปชานา สมุฎฺฐาย, สยเน ¹⁷ ปลฺลงฺกมาภุชุํฯ

Sampajānā samuṭṭhāya, sayane ¹⁸ pallaṅkamābhujuṃ.

๓๑.

31.

‘‘โคจรํ สพฺพพุทฺธานํ, ฌานรติสมปฺปิตา;

‘‘Gocaraṃ sabbabuddhānaṃ, jhānaratisamappitā;

อเญฺญ ธมฺมานิ เทเสนฺติ, อเญฺญ กีฬนฺติ อิทฺธิยาฯ

Aññe dhammāni desenti, aññe kīḷanti iddhiyā.

๓๒.

32.

‘‘อเญฺญ อภิญฺญา อเปฺปนฺติ, อภิญฺญา วสิภาวิตา;

‘‘Aññe abhiññā appenti, abhiññā vasibhāvitā;

วิกุพฺพนา วิกุพฺพนฺติ, อเญฺญเนกสหสฺสิโยฯ

Vikubbanā vikubbanti, aññenekasahassiyo.

๓๓.

33.

‘‘พุทฺธาปิ พุเทฺธ ปุจฺฉนฺติ, วิสยํ สพฺพญฺญุมาลยํ;

‘‘Buddhāpi buddhe pucchanti, visayaṃ sabbaññumālayaṃ;

คมฺภีรํ นิปุณํ ฐานํ, ปญฺญาย วินิพุชฺฌเรฯ

Gambhīraṃ nipuṇaṃ ṭhānaṃ, paññāya vinibujjhare.

๓๔.

34.

‘‘สาวกา พุเทฺธ ปุจฺฉนฺติ, พุทฺธา ปุจฺฉนฺติ สาวเก;

‘‘Sāvakā buddhe pucchanti, buddhā pucchanti sāvake;

อญฺญมญฺญญฺจ ปุจฺฉิตฺวา ¹⁹, อโญฺญญฺญํ พฺยากโรนฺติ เตฯ

Aññamaññañca pucchitvā ²⁰, aññoññaṃ byākaronti te.

๓๕.

35.

‘‘พุทฺธา ปเจฺจกพุทฺธา จ, สาวกา ปริจารกา;

‘‘Buddhā paccekabuddhā ca, sāvakā paricārakā;

เอวํ สกาย รติยา, ปาสาเทภิรมนฺติ เตฯ

Evaṃ sakāya ratiyā, pāsādebhiramanti te.

๓๖.

36.

‘‘ฉตฺตา ติฎฺฐนฺตุ รตนา, กญฺจนาเวฬปนฺติกา;

‘‘Chattā tiṭṭhantu ratanā, kañcanāveḷapantikā;

มุตฺตาชาลปริกฺขิตฺตา, สเพฺพ ธาเรนฺตุ ²¹ มตฺถเกฯ

Muttājālaparikkhittā, sabbe dhārentu ²² matthake.

๓๗.

37.

‘‘ภวนฺตุ เจฬวิตานา, โสณฺณตารกจิตฺติตา;

‘‘Bhavantu ceḷavitānā, soṇṇatārakacittitā;

วิจิตฺตมลฺยวิตตา, สเพฺพ ธาเรนฺตุ มตฺถเกฯ

Vicittamalyavitatā, sabbe dhārentu matthake.

๓๘.

38.

‘‘วิตตา มลฺยทาเมหิ, คนฺธทาเมหิ โสภิตา;

‘‘Vitatā malyadāmehi, gandhadāmehi sobhitā;

ทุสฺสทามปริกิณฺณา, รตนทามภูสิตาฯ

Dussadāmaparikiṇṇā, ratanadāmabhūsitā.

๓๙.

39.

‘‘ปุปฺผาภิกิณฺณา สุจิตฺตา, สุรภิคนฺธภูสิตา;

‘‘Pupphābhikiṇṇā sucittā, surabhigandhabhūsitā;

คนฺธปญฺจงฺคุลิกตา ²³, เหมจฺฉทนฉาทิตาฯ

Gandhapañcaṅgulikatā ²⁴, hemacchadanachāditā.

๔๐.

40.

‘‘จตุทฺทิสา โปกฺขรโญฺญ, ปทุมุปฺปลสนฺถตา;

‘‘Catuddisā pokkharañño, padumuppalasanthatā;

โสวณฺณรูปา ขายนฺตุ, ปทฺมํเรณุรชุคฺคตาฯ

Sovaṇṇarūpā khāyantu, padmaṃreṇurajuggatā.

๔๑.

41.

‘‘ปุปฺผนฺตุ ปาทปา สเพฺพ, ปาสาทสฺส สมนฺตโต;

‘‘Pupphantu pādapā sabbe, pāsādassa samantato;

สยญฺจ ปุปฺผา มุญฺจิตฺวา, คนฺตฺวา ภวนโมกิรุํฯ

Sayañca pupphā muñcitvā, gantvā bhavanamokiruṃ.

๔๒.

42.

‘‘สิขิโน ตตฺถ นจฺจนฺตุ, ทิพฺพหํสา ปกูชเร;

‘‘Sikhino tattha naccantu, dibbahaṃsā pakūjare;

กรวีกา จ คายนฺตุ, ทิชสงฺฆา สมนฺตโตฯ

Karavīkā ca gāyantu, dijasaṅghā samantato.

๔๓.

43.

‘‘เภริโย สพฺพา วชฺชนฺตุ, วีณา สพฺพา รสนฺตุ ²⁵ ตา;

‘‘Bheriyo sabbā vajjantu, vīṇā sabbā rasantu ²⁶ tā;

สพฺพา สงฺคีติ วตฺตนฺตุ, ปาสาทสฺส สมนฺตโตฯ

Sabbā saṅgīti vattantu, pāsādassa samantato.

๔๔.

44.

‘‘ยาวตา พุทฺธเขตฺตมฺหิ, จกฺกวาเฬ ตโต ปเร;

‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, cakkavāḷe tato pare;

มหนฺตา โชติสมฺปนฺนา, อจฺฉินฺนา รตนามยาฯ

Mahantā jotisampannā, acchinnā ratanāmayā.

๔๕.

45.

‘‘ติฎฺฐนฺตุ โสณฺณปลฺลงฺกา, ทีปรุกฺขา ชลนฺตุ เต;

‘‘Tiṭṭhantu soṇṇapallaṅkā, dīparukkhā jalantu te;

ภวนฺตุ เอกปโชฺชตา, ทสสหสฺสิปรมฺปราฯ

Bhavantu ekapajjotā, dasasahassiparamparā.

๔๖.

46.

‘‘คณิกา ลาสิกา เจว, นจฺจนฺตุ อจฺฉราคณา;

‘‘Gaṇikā lāsikā ceva, naccantu accharāgaṇā;

นานารงฺคา ปทิสฺสนฺตุ, ปาสาทสฺส สมนฺตโตฯ

Nānāraṅgā padissantu, pāsādassa samantato.

๔๗.

47.

‘‘ทุมเคฺค ปพฺพตเคฺค วา, สิเนรุคิริมุทฺธนิ;

‘‘Dumagge pabbatagge vā, sinerugirimuddhani;

อุสฺสาเปมิ ธชํ สพฺพํ, วิจิตฺตํ ปญฺจวณฺณิกํฯ

Ussāpemi dhajaṃ sabbaṃ, vicittaṃ pañcavaṇṇikaṃ.

๔๘.

48.

‘‘นรา นาคา จ คนฺธพฺพา, สเพฺพ เทวา อุเปนฺตุ เต;

‘‘Narā nāgā ca gandhabbā, sabbe devā upentu te;

นมสฺสนฺตา ปญฺชลิกา, ปาสาทํ ปริวารยุํฯ

Namassantā pañjalikā, pāsādaṃ parivārayuṃ.

๔๙.

49.

‘‘ยํ กิญฺจิ กุสลํ กมฺมํ, กตฺตพฺพํ กิริยํ มม;

‘‘Yaṃ kiñci kusalaṃ kammaṃ, kattabbaṃ kiriyaṃ mama;

กาเยน วาจา มนสา, ติทเส สุกตํ กตํฯ

Kāyena vācā manasā, tidase sukataṃ kataṃ.

๕๐.

50.

‘‘เย สตฺตา สญฺญิโน อตฺถิ, เย จ สตฺตา อสญฺญิโน;

‘‘Ye sattā saññino atthi, ye ca sattā asaññino;

กตํ ปุญฺญผลํ มยฺหํ, สเพฺพ ภาคี ภวนฺตุ เตฯ

Kataṃ puññaphalaṃ mayhaṃ, sabbe bhāgī bhavantu te.

๕๑.

51.

‘‘เยสํ กตํ สุวิทิตํ, ทินฺนํ ปุญฺญผลํ มยา;

‘‘Yesaṃ kataṃ suviditaṃ, dinnaṃ puññaphalaṃ mayā;

เย จ ตตฺถ ²⁷ น ชานนฺติ, เทวา คนฺตฺวา นิเวทยุํฯ

Ye ca tattha ²⁸ na jānanti, devā gantvā nivedayuṃ.

๕๒.

52.

‘‘สพฺพโลกมฺหิ ²⁹ เย สตฺตา, ชีวนฺตาหารเหตุกา;

‘‘Sabbalokamhi ³⁰ ye sattā, jīvantāhārahetukā;

มนุญฺญํ โภชนํ สพฺพํ ³¹, ลภนฺตุ มม เจตสาฯ

Manuññaṃ bhojanaṃ sabbaṃ ³², labhantu mama cetasā.

๕๓.

53.

‘‘มนสา ทานํ มยา ทินฺนํ, มนสา ปสาทมาวหิํ;

‘‘Manasā dānaṃ mayā dinnaṃ, manasā pasādamāvahiṃ;

ปูชิตา สพฺพสมฺพุทฺธา, ปเจฺจกา ชินสาวกาฯ

Pūjitā sabbasambuddhā, paccekā jinasāvakā.

๕๔.

54.

‘‘เตน กเมฺมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;

‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวติํสมคจฺฉหํฯ

Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

๕๕.

55.

‘‘ทุเว ภเว ปชานามิ, เทวเตฺต อถ มานุเส;

‘‘Duve bhave pajānāmi, devatte atha mānuse;

อญฺญํ คติํ น ชานามิ, มนสา ปตฺถนาผลํฯ

Aññaṃ gatiṃ na jānāmi, manasā patthanāphalaṃ.

๕๖.

56.

‘‘เทวานํ อธิโก โหมิ, ภวามิ มนุชาธิโป;

‘‘Devānaṃ adhiko homi, bhavāmi manujādhipo;

รูปลกฺขณสมฺปโนฺน, ปญฺญาย อสโม ภเวฯ

Rūpalakkhaṇasampanno, paññāya asamo bhave.

๕๗.

57.

‘‘โภชนํ วิวิธํ เสฎฺฐํ, รตนญฺจ อนปฺปกํ;

‘‘Bhojanaṃ vividhaṃ seṭṭhaṃ, ratanañca anappakaṃ;

วิวิธานิ จ วตฺถานิ, นภา ³³ ขิปฺปํ อุเปนฺติ มํฯ

Vividhāni ca vatthāni, nabhā ³⁴ khippaṃ upenti maṃ.

๕๘.

58.