| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Apadāna-aṭṭhakathā |
೧. ಬುದ್ಧಅಪದಾನವಣ್ಣನಾ
1. Buddhaapadānavaṇṇanā
ಇದಾನಿ ಅಬ್ಭನ್ತರನಿದಾನಾನನ್ತರಂ ಅಪದಾನಟ್ಠಕಥಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ –
Idāni abbhantaranidānānantaraṃ apadānaṭṭhakathaṃ kathetukāmo –
‘‘ಸಪದಾನಂ ಅಪದಾನಂ, ವಿಚಿತ್ರನಯದೇಸನಂ।
‘‘Sapadānaṃ apadānaṃ, vicitranayadesanaṃ;
ಯಂ ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯಸ್ಮಿಂ, ಸಙ್ಗಾಯಿಂಸು ಮಹೇಸಯೋ।
Yaṃ khuddakanikāyasmiṃ, saṅgāyiṃsu mahesayo;
ತಸ್ಸ ದಾನಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ’’ತಿ॥
Tassa dāni anuppatto, atthasaṃvaṇṇanākkamo’’ti.
ತತ್ಥ ಯಂ ಅಪದಾನಂ ತಾವ ‘‘ಸಕಲಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಏಕವಿಮುತ್ತಿರಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏಕರಸೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಧಮ್ಮವಿನಯವಸೇನ ದ್ವಿಧಾಸಙ್ಗಹೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮಬುದ್ಧವಚನೇಸು ಮಜ್ಝಿಮಬುದ್ಧವಚನೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ವಿನಯಾಭಿಧಮ್ಮಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇಸು ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ದೀಘನಿಕಾಯಮಜ್ಝಿಮಸಂಯುತ್ತಅಙ್ಗುತ್ತರಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸುತ್ತಂ ಗೇಯ್ಯಂ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಂ ಗಾಥಾ ಉದಾನಂ ಇತಿವುತ್ತಕಂ ಜಾತಕಂ ಅಬ್ಭುತಧಮ್ಮಂ ವೇದಲ್ಲನ್ತಿ ನವಸು ಸಾಸನಙ್ಗೇಸು ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಗಹಿತಂ।
Tattha yaṃ apadānaṃ tāva ‘‘sakalaṃ buddhavacanaṃ ekavimuttirasa’’nti vuttattā ekarase saṅgahaṃ gacchati, dhammavinayavasena dvidhāsaṅgahe dhamme saṅgahaṃ gacchati, paṭhamamajjhimapacchimabuddhavacanesu majjhimabuddhavacane saṅgahaṃ gacchati, vinayābhidhammasuttantapiṭakesu suttantapiṭake saṅgahaṃ gacchati, dīghanikāyamajjhimasaṃyuttaaṅguttarakhuddakanikāyesu pañcasu khuddakanikāye saṅgahaṃ gacchati, suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallanti navasu sāsanaṅgesu gāthāya saṅgahitaṃ.
‘‘ದ್ವಾಸೀತಿ ಬುದ್ಧತೋ ಗಣ್ಹಿಂ, ದ್ವೇಸಹಸ್ಸಾನಿ ಭಿಕ್ಖುತೋ।
‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dvesahassāni bhikkhuto;
ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಯೇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತಿನೋ’’ತಿ॥ –
Caturāsītisahassāni, yeme dhammā pavattino’’ti. –
ಏವಂ ವುತ್ತಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಕತಿಪಯಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತಂ ಹೋತೀತಿ।
Evaṃ vuttacaturāsītisahassadhammakkhandhesu katipayadhammakkhandhasaṅgahitaṃ hotīti.
ಇದಾನಿ ತಂ ಅಪದಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಿಂಸಪಾರಮಿಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ, ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ದಸಪಾರಮಿತಾವ ಪಚ್ಛಿಮಮಜ್ಝಿಮುಕ್ಕಟ್ಠವಸೇನ ದಸಪಾರಮೀದಸಉಪಪಾರಮೀದಸಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀನಂ ವಸೇನ ಸಮತ್ತಿಂಸಪಾರಮೀ। ತಾಹಿ ಸಂಸುಟ್ಠು ಪುಣ್ಣಾ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನಾ ಸಂಯುತ್ತಾತಿ ತಿಂಸಪಾರಮಿಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ। ಸಕಲಲೋಕತ್ತಯವಾಸಿನೇ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ ಮೇತ್ತಾಕರುಣಾಮುದಿತಾಉಪೇಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀಹಿ ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರೇನ ವಾ ಏಕಚಿತ್ತಭಾವೇನ ಅತ್ತನೋ ಚ ಕಾಯೇ ರಞ್ಜೇನ್ತಿ ಅಲ್ಲೀಯಾಪೇನ್ತೀತಿ ರಾಜಾನೋ, ಧಮ್ಮೇನ ರಾಜಾನೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾ ಬುದ್ಧಾ। ದಸಸತಂ ಸಹಸ್ಸಂ ದಸಸಹಸ್ಸಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಸಸತಸಹಸ್ಸಂ ಕೋಟಿ ಪಕೋಟಿ ಕೋಟಿಪ್ಪಕೋಟಿ ನಹುತಂ ನಿನ್ನಹುತಂ ಅಕ್ಖೋಭಿಣಿ ಬಿನ್ದು ಅಬ್ಬುದಂ ನಿರಬ್ಬುದಂ ಅಹಹಂ ಅಬಬಂ ಅಟಟಂ ಸೋಗನ್ಧಿಕಂ ಉಪ್ಪಲಂ ಕುಮುದಂ ಪುಣ್ಡರಿಕಂ ಪದುಮಂ ಕಥಾನಂ ಮಹಾಕಥಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ವಸೇನ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರಹಿತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾನೋ ಅತೀತಾ ವಿಗತಾ ನಿರುದ್ಧಾ ಅಬ್ಭತ್ಥಂ ಗತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Idāni taṃ apadānaṃ dassento ‘‘tiṃsapāramisampuṇṇā, dhammarājā asaṅkhiyā’’ti āha. Tattha dasapāramitāva pacchimamajjhimukkaṭṭhavasena dasapāramīdasaupapāramīdasaparamatthapāramīnaṃ vasena samattiṃsapāramī. Tāhi saṃsuṭṭhu puṇṇā sampuṇṇā samannāgatā samaṅgībhūtā ajjhāpannā saṃyuttāti tiṃsapāramisampuṇṇā. Sakalalokattayavāsine sattanikāye mettākaruṇāmuditāupekkhāsaṅkhātāhi catūhi brahmavihārasamāpattīhi vā phalasamāpattivihārena vā ekacittabhāvena attano ca kāye rañjenti allīyāpentīti rājāno, dhammena rājāno dhammarājā, itthambhūtā buddhā. Dasasataṃ sahassaṃ dasasahassaṃ satasahassaṃ dasasatasahassaṃ koṭi pakoṭi koṭippakoṭi nahutaṃ ninnahutaṃ akkhobhiṇi bindu abbudaṃ nirabbudaṃ ahahaṃ ababaṃ aṭaṭaṃ sogandhikaṃ uppalaṃ kumudaṃ puṇḍarikaṃ padumaṃ kathānaṃ mahākathānaṃ asaṅkhyeyyānaṃ vasena asaṅkhiyā saṅkhārahitā dhammarājāno atītā vigatā niruddhā abbhatthaṃ gatāti adhippāyo.
೬. ತೇಸು ಅತೀತಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರಞ್ಚ ಅತ್ತನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಭೂತೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞಾ ಹುತ್ವಾ ಕತಸಮ್ಭಾರಞ್ಚ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಭಗವಾ ‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಭೋ ಆನನ್ದ, ಮಮ ಅಪದಾನಂ ಸುಣೋಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಆನನ್ದ, ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಪೂರಣಕಾಲೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಾನಂ ಪಸಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಚತುಸಚ್ಚಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಚತುಸಚ್ಚಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ವಾ ಸಿರಸಾ ಅಭಿವಾದಯೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ । ಸಸಙ್ಘೇ ಸಾವಕಸಙ್ಘಸಹಿತೇ ಲೋಕನಾಯಕೇ ಲೋಕಜೇಟ್ಠೇ ಬುದ್ಧೇ ದಸಹಿ ಅಙ್ಗುಲೀಹಿ ಉಭೋಹಿ ಹತ್ಥಪುಟೇಹಿ ನಮಸ್ಸಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿರಸಾ ಸೀಸೇನ ಅಭಿವಾದಯೇ ಆದರೇನ ಥೋಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಣಾಮಂ ಕರೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
6. Tesu atītabuddhesu katādhikārañca attanā bodhisattabhūtena cakkavattiraññā hutvā katasambhārañca ānandattherena puṭṭho bhagavā ‘‘sambodhiṃ buddhaseṭṭhāna’’ntiādimāha. Bho ānanda, mama apadānaṃ suṇohīti adhippāyo. Ānanda, ahaṃ pubbe bodhisambhārapūraṇakāle cakkavattirājā hutvā seṭṭhānaṃ pasaṭṭhānaṃ paṭividdhacatusaccānaṃ buddhānaṃ sambodhiṃ catusaccamaggañāṇaṃ sabbaññutaññāṇaṃ vā sirasā abhivādayeti sambandho . Sasaṅghe sāvakasaṅghasahite lokanāyake lokajeṭṭhe buddhe dasahi aṅgulīhi ubhohi hatthapuṭehi namassitvā vanditvā sirasā sīsena abhivādaye ādarena thomanaṃ katvā paṇāmaṃ karomīti attho.
೭. ಯಾವತಾ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತೇಸೂತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಬುದ್ಧಖೇತ್ತೇಸು, ಆಕಾಸಟ್ಠಾ ಆಕಾಸಗತಾ, ಭೂಮಟ್ಠಾ ಭೂಮಿತಲಗತಾ, ವೇಳುರಿಯಾದಯೋ ಸತ್ತ ರತನಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರಹಿತಾ, ಯಾವತಾ ಯತ್ತಕಾ, ವಿಜ್ಜನ್ತಿ। ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಮನಸಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮಾಹರೇ, ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಚಿತ್ತೇನ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮಮ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ರಾಸಿಂ ಕರೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
7.Yāvatā buddhakhettesūti dasasahassacakkavāḷesu buddhakhettesu, ākāsaṭṭhā ākāsagatā, bhūmaṭṭhā bhūmitalagatā, veḷuriyādayo satta ratanā asaṅkhiyā saṅkhārahitā, yāvatā yattakā, vijjanti. Tāni sabbāni manasā cittena samāhare, saṃ suṭṭhu cittena adhiṭṭhahitvā āharissāmīti attho, mama pāsādassa sāmantā rāsiṃ karomīti attho.
೮. ತತ್ಥ ರೂಪಿಯಭೂಮಿಯನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನೇಕಭೂಮಿಮ್ಹಿ ಪಾಸಾದೇ ರೂಪಿಯಮಯಂ ರಜತಮಯಂ ಭೂಮಿಂ ನಿಮ್ಮಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹಂ ರತನಮಯಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಂ ಅನೇಕಸತಭೂಮಿಕಂ ಪಾಸಾದಂ ಉಬ್ಬಿದ್ಧಂ ಉಗ್ಗತಂ ನಭಮುಗ್ಗತಂ ಆಕಾಸೇ ಜೋತಮಾನಂ ಮಾಪಯಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
8.Tattha rūpiyabhūmiyanti tasmiṃ anekabhūmimhi pāsāde rūpiyamayaṃ rajatamayaṃ bhūmiṃ nimmitanti attho. Ahaṃ ratanamayaṃ sattahi ratanehi nimmitaṃ anekasatabhūmikaṃ pāsādaṃ ubbiddhaṃ uggataṃ nabhamuggataṃ ākāse jotamānaṃ māpayinti attho.
೯. ತಮೇವ ಪಾಸಾದಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ವಿಚಿತ್ತಥಮ್ಭ’’ನ್ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ವಿಚಿತ್ತೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಮಸಾರಗಲ್ಲಾದಿವಣ್ಣೇಹಿ ಥಮ್ಭೇಹಿ ಉಸ್ಸಾಪಿತಂ ಸುಕತಂ ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ಲಕ್ಖಣಯುತ್ತಂ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತಂ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಗ್ಘನತೋರಣನಿಮ್ಮಿತತ್ತಾ ಮಹಾರಹಂ। ಪುನಪಿ ಕಿಂ ವಿಸಿಟ್ಠಂ? ಕನಕಮಯಸಙ್ಘಾಟಂ ಸುವಣ್ಣೇಹಿ ಕತತುಲಾಸಙ್ಘಾಟವಲಯೇಹಿ ಯುತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಉಸ್ಸಾಪಿತಕೋನ್ತೇಹಿ ಚ ಛತ್ತೇಹಿ ಚ ಮಣ್ಡಿತಂ ಸೋಭಿತಂ ಪಾಸಾದನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
9. Tameva pāsādaṃ vaṇṇento ‘‘vicittathambha’’ntyādimāha. Vicittehi anekehi masāragallādivaṇṇehi thambhehi ussāpitaṃ sukataṃ suṭṭhu kataṃ lakkhaṇayuttaṃ ārohapariṇāhavasena suṭṭhu vibhattaṃ anekakoṭisatagghanatoraṇanimmitattā mahārahaṃ. Punapi kiṃ visiṭṭhaṃ? Kanakamayasaṅghāṭaṃ suvaṇṇehi katatulāsaṅghāṭavalayehi yuttaṃ, tattha ussāpitakontehi ca chattehi ca maṇḍitaṃ sobhitaṃ pāsādanti sambandho.
೧೦. ಪುನಪಿ ಪಾಸಾದಸ್ಸೇವ ಸೋಭಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ಪಠಮಾ ವೇಳುರಿಯಾ ಭೂಮೀ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸ ಅನೇಕಸತಭೂಮಿಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸುಭಾ ಇಟ್ಠಾ ಕನ್ತಾ ಮನಾಪಾ ಅಬ್ಭಸಮಾ ವಲಾಹಕಪಟಲಸದಿಸಾ ವಿಮಲಾ ನಿಮ್ಮಲಾ ವೇಳುರಿಯಮಣಿಮಯಾ ನೀಲವಣ್ಣಾ ಪಠಮಾ ಭೂಮಿ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಲಜನಳಿನಪದುಮೇಹಿ ಆಕಿಣ್ಣಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ವರಾಯ ಉತ್ತಮಾಯ ಕಞ್ಚನಭೂಮಿಯಾ ಸುವಣ್ಣಭೂಮಿಯಾವ ಸೋಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
10. Punapi pāsādasseva sobhaṃ vaṇṇento ‘‘paṭhamā veḷuriyā bhūmī’’tyādimāha. Tassa anekasatabhūmipāsādassa subhā iṭṭhā kantā manāpā abbhasamā valāhakapaṭalasadisā vimalā nimmalā veḷuriyamaṇimayā nīlavaṇṇā paṭhamā bhūmi ahosīti attho. Jalajanaḷinapadumehi ākiṇṇā samaṅgībhūtā varāya uttamāya kañcanabhūmiyā suvaṇṇabhūmiyāva sobhatīti attho.
೧೧. ತಸ್ಸೇವ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ಪವಾಳಂಸಾ ಪವಾಳಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪವಾಳವಣ್ಣಾ, ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ಲೋಹಿತಕಾ ಲೋಹಿತವಣ್ಣಾ, ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ಸುಭಾ ಮನೋಹರಾ ಇನ್ದಗೋಪಕವಣ್ಣಾಭಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಚ್ಛರಮಾನಾ, ಕಾಚಿ ಭೂಮಿ ದಸ ದಿಸಾ ಓಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
11. Tasseva pāsādassa kāci bhūmi pavāḷaṃsā pavāḷakoṭṭhāsā pavāḷavaṇṇā, kāci bhūmi lohitakā lohitavaṇṇā, kāci bhūmi subhā manoharā indagopakavaṇṇābhā rasmiyo niccharamānā, kāci bhūmi dasa disā obhāsatīti attho.
೧೨. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದೇ ನಿಯ್ಯೂಹಾ ನಿಗ್ಗತಪಮುಖಸಾಲಾ ಚ ಸುವಿಭತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಭತ್ತಾ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಕತಾ ಸೀಹಪಞ್ಜರಾ ಸೀಹದ್ವಾರಾ ಚ। ಚತುರೋ ವೇದಿಕಾತಿ ಚತೂಹಿ ವೇದಿಕಾವಲಯೇಹಿ ಜಾಲಕವಾಟೇಹಿ ಚ ಮನೋರಮಾ ಮನಅಲ್ಲೀಯನಕಾ ಗನ್ಧಾವೇಳಾ ಗನ್ಧದಾಮಾ ಚ ಓಲಮ್ಬನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
12. Tasmiṃyeva pāsāde niyyūhā niggatapamukhasālā ca suvibhattā suṭṭhu vibhattā koṭṭhāsato visuṃ visuṃ katā sīhapañjarā sīhadvārā ca. Caturo vedikāti catūhi vedikāvalayehi jālakavāṭehi ca manoramā manaallīyanakā gandhāveḷā gandhadāmā ca olambantīti attho.
೧೩. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದೇ ಸತ್ತರತನಭೂಸಿತಾ ಸತ್ತರತನೇಹಿ ಸೋಭಿತಾ ಕೂಟಾಗಾರಾ। ಕಿಂ ಭೂತಾ? ನೀಲಾ ನೀಲವಣ್ಣಾ, ಪೀತಾ ಪೀತವಣ್ಣಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ, ಲೋಹಿತಕಾ ಲೋಹಿತಕವಣ್ಣಾ ರತ್ತವಣ್ಣಾ, ಓದಾತಾ ಓದಾತವಣ್ಣಾ ಸೇತವಣ್ಣಾ, ಸುದ್ಧಕಾಳಕಾ ಅಮಿಸ್ಸಕಾಳವಣ್ಣಾ, ಕೂಟಾಗಾರವರೂಪೇತಾ ಕೂಟಾಗಾರವರೇಹಿ ಕಣ್ಣಿಕಕೂಟಾಗಾರವರೇಹಿ ಉಪೇತೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
13. Tasmiṃyeva pāsāde sattaratanabhūsitā sattaratanehi sobhitā kūṭāgārā. Kiṃ bhūtā? Nīlā nīlavaṇṇā, pītā pītavaṇṇā suvaṇṇavaṇṇā, lohitakā lohitakavaṇṇā rattavaṇṇā, odātā odātavaṇṇā setavaṇṇā, suddhakāḷakā amissakāḷavaṇṇā, kūṭāgāravarūpetā kūṭāgāravarehi kaṇṇikakūṭāgāravarehi upeto samannāgato so pāsādoti attho.
೧೪. ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಾಸಾದೇ ಓಲೋಕಮಯಾ ಉದ್ಧಮ್ಮುಖಾ ಪದುಮಾ ಸುಪುಪ್ಫಿತಾ ಪದುಮಾ ಸೋಭನ್ತಿ, ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದೀಹಿ ವಾಳಮಿಗಗಣೇಹಿ ಚ ಹಂಸಕೋಞ್ಚಮಯೂರಾದಿಪಕ್ಖಿಸಮೂಹೇಹಿ ಚ ಸೋಭಿತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತಿಉಚ್ಚೋ ಹುತ್ವಾ ನಭಮುಗ್ಗತತ್ತಾ ನಕ್ಖತ್ತತಾರಕಾಹಿ ಆಕಿಣ್ಣೋ ಚನ್ದಸೂರೇಹಿ ಚನ್ದಸೂರಿಯರೂಪೇಹಿ ಚ ಮಣ್ಡಿತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
14. Tasmiṃyeva pāsāde olokamayā uddhammukhā padumā supupphitā padumā sobhanti, sīhabyagghādīhi vāḷamigagaṇehi ca haṃsakoñcamayūrādipakkhisamūhehi ca sobhito so pāsādoti attho. Atiucco hutvā nabhamuggatattā nakkhattatārakāhi ākiṇṇo candasūrehi candasūriyarūpehi ca maṇḍito so pāsādoti attho.
೧೫. ಸೋ ಏವ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಪಾಸಾದೋ ಹೇಮಜಾಲೇನ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇನ ಸಞ್ಛನ್ನಾ, ಸೋಣ್ಣಕಿಙ್ಕಣಿಕಾಯುತೋ ಸುವಣ್ಣಕಿಙ್ಕಣಿಕಜಾಲೇಹಿ ಯುತೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನೋರಮಾ ಮನಲ್ಲೀಯನಕಾ ಸೋಣ್ಣಮಾಲಾ ಸುವಣ್ಣಪುಪ್ಫಪನ್ತಿಯೋ ವಾತವೇಗೇನ ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಕೂಜನ್ತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
15. So eva cakkavattissa pāsādo hemajālena suvaṇṇajālena sañchannā, soṇṇakiṅkaṇikāyuto suvaṇṇakiṅkaṇikajālehi yuto samannāgatoti attho. Manoramā manallīyanakā soṇṇamālā suvaṇṇapupphapantiyo vātavegena vātappahārena kūjanti saddaṃ karontīti attho.
೧೬. ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಕಂ ಮಞ್ಜಿಟ್ಠವಣ್ಣಂ, ಲೋಹಿತಕಂ ಲೋಹಿತವಣ್ಣಂ, ಪೀತಕಂ ಪೀತವಣ್ಣಂ, ಹರಿಪಿಞ್ಜರಂ ಜಮ್ಬೋನದಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಪಞ್ಜರವಣ್ಣಞ್ಚ ಧಜಂ ನಾನಾರಙ್ಗೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ವಣ್ಣೇಹಿ, ಸಮ್ಪೀತಂ ರಞ್ಜಿತಂ ಧಜಂ, ಉಸ್ಸಿತಂ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತಂ। ಧಜಮಾಲಿನೀತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಧಜಮಾಲಾಯುತ್ತೋ ಸೋ ಪಾಸಾದೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
16.Mañjeṭṭhakaṃ mañjiṭṭhavaṇṇaṃ, lohitakaṃ lohitavaṇṇaṃ, pītakaṃ pītavaṇṇaṃ, haripiñjaraṃ jambonadasuvaṇṇavaṇṇaṃ pañjaravaṇṇañca dhajaṃ nānāraṅgehi anekehi vaṇṇehi, sampītaṃ rañjitaṃ dhajaṃ, ussitaṃ tasmiṃ pāsāde ussāpitaṃ. Dhajamālinīti liṅgavipallāsavasena vuttaṃ, dhajamālāyutto so pāsādoti attho.
೧೭. ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಅತ್ಥರಣಾದಯೋ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ನ ನಂ ಬಹೂ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ನಂ ಪಾಸಾದಂ ಬಹೂಹಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ನಾನಾಸಯನವಿಚಿತ್ತಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಅತ್ಥರಣೇಹಿ ವಿಚಿತ್ತಾ ಸೋಭಿತಾ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದಿಸಯನಾ ಅನೇಕಸತಾ ಅನೇಕಸತಸಙ್ಖ್ಯಾ, ಕಿಂ ಭೂತಾ? ಫಲಿಕಾ ಫಲಿಕಮಣಿಮಯಾ ಫಲಿಕಾಹಿ ಕತಾ, ರಜತಾಮಯಾ ರಜತೇಹಿ ಕತಾ, ಮಣಿಮಯಾ ನೀಲಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಲೋಹಿತಙ್ಗಾ ರತ್ತಜಾತಿಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಮಸಾರಗಲ್ಲಮಯಾ ಕಬರವಣ್ಣಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಸಣ್ಹಕಾಸಿಕಸನ್ಥತಾ ಸಣ್ಹೇಹಿ ಸುಖುಮೇಹಿ ಕಾಸಿಕವತ್ಥೇಹಿ ಅತ್ಥತಾ।
17. Tasmiṃ pāsāde attharaṇādayo vaṇṇento ‘‘na naṃ bahū’’tyādimāha. Tattha naṃ pāsādaṃ bahūhi avijjamānaṃ nāma natthīti attho, nānāsayanavicittā anekehi attharaṇehi vicittā sobhitā mañcapīṭhādisayanā anekasatā anekasatasaṅkhyā, kiṃ bhūtā? Phalikā phalikamaṇimayā phalikāhi katā, rajatāmayā rajatehi katā, maṇimayā nīlamaṇīhi katā, lohitaṅgā rattajātimaṇīhi katā, masāragallamayā kabaravaṇṇamaṇīhi katā, saṇhakāsikasanthatā saṇhehi sukhumehi kāsikavatthehi atthatā.
೧೮. ಪಾವುರಾತಿ ಪಾವುರಣಾ। ಕೀದಿಸಾ? ಕಮ್ಬಲಾ ಲೋಮಸುತ್ತೇಹಿ ಕತಾ, ದುಕೂಲಾ ದುಕೂಲಪಟೇಹಿ ಕತಾ, ಚೀನಾ ಚೀನಪಟೇಹಿ ಕತಾ, ಪತ್ತುಣ್ಣಾ ಪತ್ತುಣ್ಣದೇಸೇ ಜಾತಪಟೇಹಿ ಕತಾ, ಪಣ್ಡು ಪಣ್ಡುವಣ್ಣಾ, ವಿಚಿತ್ತತ್ಥರಣಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಅತ್ಥರಣೇಹಿ ಪಾವುರಣೇಹಿ ಚ ವಿಚಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಂ ಸಯನಂ, ಮನಸಾ ಚಿತ್ತೇನ, ಅಹಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
18.Pāvurāti pāvuraṇā. Kīdisā? Kambalā lomasuttehi katā, dukūlā dukūlapaṭehi katā, cīnā cīnapaṭehi katā, pattuṇṇā pattuṇṇadese jātapaṭehi katā, paṇḍu paṇḍuvaṇṇā, vicittattharaṇaṃ anekehi attharaṇehi pāvuraṇehi ca vicittaṃ, sabbaṃ sayanaṃ, manasā cittena, ahaṃ paññapesinti attho.
೧೯. ತದೇವ ಪಾಸಾದಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ತಾಸು ತಾಸ್ವೇವ ಭೂಮೀಸೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ರತನಕೂಟಲಙ್ಕತನ್ತಿ ರತನಮಯಕೂಟೇಹಿ ರತನಕಣ್ಣಿಕಾಹಿ ಅಲಙ್ಕತಂ ಸೋಭಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಣಿವೇರೋಚನಾ ಉಕ್ಕಾತಿ ವೇರೋಚನಮಣೀಹಿ ರತ್ತಮಣೀಹಿ ಕತಾ, ಉಕ್ಕಾ ದಣ್ಡಪದೀಪಾ। ಧಾರಯನ್ತಾ ಸುತಿಟ್ಠರೇತಿ ಆಕಾಸೇ ಸುಟ್ಠು ಧಾರಯನ್ತಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಅನೇಕಸತಜನಾ ಸುಟ್ಠು ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
19. Tadeva pāsādaṃ vaṇṇento ‘‘tāsu tāsveva bhūmīsū’’tiādimāha. Tattha ratanakūṭalaṅkatanti ratanamayakūṭehi ratanakaṇṇikāhi alaṅkataṃ sobhitanti attho. Maṇiverocanā ukkāti verocanamaṇīhi rattamaṇīhi katā, ukkā daṇḍapadīpā. Dhārayantā sutiṭṭhareti ākāse suṭṭhu dhārayantā gaṇhantā anekasatajanā suṭṭhu tiṭṭhantīti attho.
೨೦. ಪುನ ತದೇವ ಪಾಸಾದಂ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ಸೋಭನ್ತಿ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಸಿಕಾಥಮ್ಭಾ ನಾಮ ನಗರದ್ವಾರೇ ಸೋಭನತ್ಥಾಯ ನಿಖಾತಾ ಥಮ್ಭಾ, ಸುಭಾ ಇಟ್ಠಾ, ಕಞ್ಚನತೋರಣಾ ಸುವಣ್ಣಮಯಾ, ಜಮ್ಬೋನದಾ ಜಮ್ಬೋನದಸುವಣ್ಣಮಯಾ ಚ, ಸಾರಮಯಾ ಖದಿರರುಕ್ಖಸಾರಮಯಾ ಚ ರಜತಮಯಾ ಚ ತೋರಣಾ ಸೋಭನ್ತಿ, ಏಸಿಕಾ ಚ ತೋರಣಾ ಚ ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಸೋಭಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
20. Puna tadeva pāsādaṃ vaṇṇento ‘‘sobhanti esikāthambhā’’tiādimāha. Tattha esikāthambhā nāma nagaradvāre sobhanatthāya nikhātā thambhā, subhā iṭṭhā, kañcanatoraṇā suvaṇṇamayā, jambonadā jambonadasuvaṇṇamayā ca, sāramayā khadirarukkhasāramayā ca rajatamayā ca toraṇā sobhanti, esikā ca toraṇā ca taṃ pāsādaṃ sobhayantīti attho.
೨೧. ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸಾದೇ ಸುವಿಭತ್ತಾ ಅನೇಕಾ ಸನ್ಧೀ ಕವಾಟೇಹಿ ಚ ಅಗ್ಗಳೇಹಿ ಚ ಚಿತ್ತಿತಾ ಸೋಭಿತಾ ಸನ್ಧಿಪರಿಕ್ಖೇಪಾ ಸೋಭಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಉಭತೋತಿ ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು, ಪುಣ್ಣಘಟಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಚ ಉಪ್ಪಲೇಹಿ, ಸಂಯುತಾ ಪುಣ್ಣಾ ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಸೋಭಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
21. Tasmiṃ pāsāde suvibhattā anekā sandhī kavāṭehi ca aggaḷehi ca cittitā sobhitā sandhiparikkhepā sobhayantīti attho, ubhatoti tassa pāsādassa ubhosu passesu, puṇṇaghaṭā anekehi padumehi anekehi ca uppalehi, saṃyutā puṇṇā taṃ pāsādaṃ sobhayantīti attho.
೨೨-೨೩. ಏವಂ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸೋಭಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ರತನಮಯಂ ಪಾಸಾದಞ್ಚ ಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತೀತೇ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅತೀತೇತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ ವಿಗತೇ ಕಾಲೇ ಜಾತೇ ಭೂತೇ, ಸಸಙ್ಘೇ ಸಾವಕಸಮೂಹಸಹಿತೇ, ಸಬ್ಬೇ ಲೋಕನಾಯಕೇ ಬುದ್ಧೇ ಸಭಾವೇನ ಪಕತಿವಣ್ಣೇನ ರೂಪೇನ ಸಣ್ಠಾನೇನ ಚ, ಸಸಾವಕೇ ಸಾವಕಸಹಿತೇ, ಬುದ್ಧೇ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಯೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪಾಸಾದೋ ಪವಿಸಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ , ತೇನ ದ್ವಾರೇನ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಸಾವಕಾ ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಾ ಸಬ್ಬಸೋಣ್ಣಮಯೇ ಸಕಲಸುವಣ್ಣಮಯೇ, ಪೀಠೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಾ ಅರಿಯಸಮೂಹಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
22-23. Evaṃ pāsādassa sobhaṃ vaṇṇetvā ratanamayaṃ pāsādañca sakkārasammānañca pakāsento ‘‘atīte sabbabuddhe cā’’tiādimāha. Tattha atīteti atikkante vigate kāle jāte bhūte, sasaṅghe sāvakasamūhasahite, sabbe lokanāyake buddhe sabhāvena pakativaṇṇena rūpena saṇṭhānena ca, sasāvake sāvakasahite, buddhe nimminitvā yena dvārena pāsādo pavisitabbo hoti , tena dvārena pavisitvā sasāvakā sabbe buddhā sabbasoṇṇamaye sakalasuvaṇṇamaye, pīṭhe nisinnā ariyamaṇḍalā ariyasamūhā ahesunti attho.
೨೪-೨೫. ಏತರಹಿ ವತ್ತಮಾನೇ ಕಾಲೇ ಅನುತ್ತರಾ ಉತ್ತರವಿರಹಿತಾ ಯೇ ಚ ಬುದ್ಧಾ ಅತ್ಥಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತೇ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನೇಕಸತೇ ಸಯಮ್ಭೂ ಸಯಮೇವ ಭೂತೇ ಅಞ್ಞಾಚರಿಯರಹಿತೇ, ಅಪರಾಜಿತೇ ಖನ್ಧಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಚ್ಚುದೇವಪುತ್ತಮಾರೇಹಿ ಅಪರಾಜಿತೇ, ಜಯಮಾಪನ್ನೇ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭವನಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಾಸಾದಂ ಅತೀತಕಾಲೇ ಚ ವತ್ತಮಾನಕಾಲೇ ಚ, ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಾ ಸಮಾರುಹುಂ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಆರುಹಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
24-25.Etarahi vattamāne kāle anuttarā uttaravirahitā ye ca buddhāatthi saṃvijjanti, te ca paccekabuddhe anekasate sayambhū sayameva bhūte aññācariyarahite, aparājite khandhakilesābhisaṅkhāramaccudevaputtamārehi aparājite, jayamāpanne santappesinti attho. Bhavanaṃ mayhaṃ pāsādaṃ atītakāle ca vattamānakāle ca, sabbe buddhā samāruhuṃ saṃ suṭṭhu āruhiṃsūti attho.
೨೬. ಯೇ ದಿಬ್ಬಾ ದಿವಿ ಭವಾ ದಿಬ್ಬಾ ದೇವಲೋಕೇ ಜಾತಾ, ಯೇ ಚ ಬಹೂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ। ಯೇ ಚ ಮಾನುಸಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಜಾತಾ ಯೇ ಚ ಬಹೂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖಾ ಅತ್ಥಿ, ತತೋ ಸಬ್ಬಂ ದುಸ್ಸಂ ಸಮಾಹನ್ತ್ವಾ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಆಹರಿತ್ವಾ ತೇಚೀವರಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇಮೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
26.Ye dibbā divi bhavā dibbā devaloke jātā, ye ca bahū kapparukkhā atthi. Ye ca mānusā manusse jātā ye ca bahū kapparukkhā atthi, tato sabbaṃ dussaṃ samāhantvā saṃ suṭṭhu āharitvā tecīvarāni kāretvā te paccekabuddhe ticīvarehi acchādemīti sambandho.
೨೭. ಏವಂ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಪಾರುಪಾಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಧುರಂ ಖಜ್ಜಂ ಖಾದಿತಬ್ಬಂ ಪೂವಾದಿ ಕಿಞ್ಚಿ, ಮಧುರಂ ಭೋಜ್ಜಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಆಹಾರಞ್ಚ, ಮಧುರಂ ಸಾಯನೀಯಂ ಲೇಹನೀಯಞ್ಚ, ಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಧುರಂ ಪಿವಿತಬ್ಬಂ ಅಟ್ಠಪಾನಞ್ಚ, ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಆಹಾರಞ್ಚ, ಸುಭೇ ಸುನ್ದರೇ ಮಣಿಮಯೇ ಸೇಲಮಯೇ ಪತ್ತೇ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಾಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
27. Evaṃ ticīvarehi acchādetvā pārupāpetvā tesaṃ nisinnānaṃ paccekabuddhānaṃ sampannaṃ madhuraṃ khajjaṃ khāditabbaṃ pūvādi kiñci, madhuraṃ bhojjaṃ bhuñjitabbaṃ āhārañca, madhuraṃ sāyanīyaṃ lehanīyañca, sampannaṃ madhuraṃ pivitabbaṃ aṭṭhapānañca, bhojanaṃ bhuñjitabbaṃ āhārañca, subhe sundare maṇimaye selamaye patte saṃ suṭṭhu pūretvā adāsiṃ paṭiggahāpesinti attho.
೨೮. ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಾ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಅರಿಯಸಮೂಹಾ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಸಮಾ ಹುತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಮಙ್ಗಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಮಟ್ಠಾ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ರಹಿತತ್ತಾ ಸಿಲಿಟ್ಠಾ ಸೋಭಮಾನಾ ಚೀವರಸಂಯುತಾ ತಿಚೀವರೇಹಿ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಮಧುರಸಕ್ಖರಾಹಿ ಚ ತೇಲೇನ ಚ ಮಧುಫಾಣಿತೇಹಿ ಚ ಪರಮನ್ನೇನ ಉತ್ತಮೇನ ಅನ್ನೇನ ಚ ಮಯಾ ತಪ್ಪಿತಾ ಅಪ್ಪಿತಾ ಪರಿಪೂರಿತಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
28.Sabbe te ariyamaṇḍalā sabbe te ariyasamūhā, dibbacakkhu samā hutvā maṭṭhāti dibbacakkhusamaṅgino hutvā maṭṭhā kilesehi rahitattā siliṭṭhā sobhamānā cīvarasaṃyutā ticīvarehi samaṅgībhūtā madhurasakkharāhi ca telena ca madhuphāṇitehi ca paramannena uttamena annena ca mayā tappitā appitā paripūritā ahesunti attho.
೨೯. ತೇ ಏವಂ ಸನ್ತಪ್ಪಿತಾ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಾ ರತನಗಬ್ಭಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಮ್ಮಿತಗಬ್ಭಂ ಗೇಹಂ, ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗುಹಾಸಯಾ ಗುಹಾಯಂ ಸಯಮಾನಾ, ಕೇಸರೀವ ಕೇಸರಸೀಹಾ ಇವ, ಮಹಾರಹಮ್ಹಿ ಸಯನೇ ಅನಗ್ಘೇ ಮಞ್ಚೇ, ಸೀಹಸೇಯ್ಯಮಕಪ್ಪಯುಂ ಯಥಾ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಸಯನ್ತೋ ಪಾದೇ ಪಾದಂ ಅಚ್ಚಾಧಾಯ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಸೀಸೂಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಾಮಹತ್ಥಂ ಉಜುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಾಲಧಿಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಯಂ ಕತ್ವಾ ನಿಚ್ಚಲೋ ಸಯತಿ, ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪಯುಂ ಕರಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
29. Te evaṃ santappitā ariyamaṇḍalā ratanagabbhaṃ sattahi ratanehi nimmitagabbhaṃ gehaṃ, pavisitvā guhāsayā guhāyaṃ sayamānā, kesarīva kesarasīhā iva, mahārahamhi sayane anagghe mañce, sīhaseyyamakappayuṃ yathā sīho migarājā dakkhiṇapassena sayanto pāde pādaṃ accādhāya dakkhiṇahatthaṃ sīsūpadhānaṃ katvā vāmahatthaṃ ujukaṃ ṭhapetvā vāladhiṃ antarasatthiyaṃ katvā niccalo sayati, evaṃ seyyaṃ kappayuṃ kariṃsūti attho.
೩೦. ತೇ ಏವಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪಜಾನಾ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಯನೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಮಾಭುಜುಂ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ ಕರಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
30. Te evaṃ sīhaseyyaṃ kappetvā sampajānā satisampajaññasampannā. Samuṭṭhāya saṃ suṭṭhu uṭṭhahitvā sayane pallaṅkamābhujuṃ ūrubaddhāsanaṃ kariṃsūti attho.
೩೧. ಗೋಚರಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತೀತಾನಾಗತಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗೋಚರಂ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಂ ಝಾನರತಿಸಮಪ್ಪಿತಾ ಝಾನರತಿಯಾ ಸಂ ಸುಟ್ಠು ಅಪ್ಪಿತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅಞ್ಞೇ ಧಮ್ಮಾನಿ ದೇಸೇನ್ತೀತಿ ತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಠಮಾದಿಜ್ಝಾನಕೀಳಾಯ ಕೀಳನ್ತಿ ರಮನ್ತಿ।
31.Gocaraṃsabbabuddhānanti sabbesaṃ atītānāgatānaṃ buddhānaṃ gocaraṃ ārammaṇabhūtaṃ jhānaratisamappitā jhānaratiyā saṃ suṭṭhu appitā samaṅgībhūtā ahesunti attho, aññe dhammāni desentīti tesu paccekabuddhesu aññe ekacce dhamme desenti, aññe ekacce iddhiyā paṭhamādijjhānakīḷāya kīḷanti ramanti.
೩೨. ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ವಸಿಭಾವಿತಾ ವಸೀಕರಿಂಸು, ಪಞ್ಚಸು ಅಭಿಞ್ಞಾಸು ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನವುಟ್ಠಾನಅಧಿಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಾಹಿ ಪಞ್ಚವಸಿತಾಹಿ ವಸೀಭಾವಂ ಇತಾ ಗತಾ ಪತ್ತಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ , ಅಪ್ಪೇನ್ತಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಿಯೋ ವಿಕುಬ್ಬನಾನಿ ಏಕೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ಬಹುಧಾ ಹೋತಿ, ಬಹುಧಾಪಿ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಾನಿ ವಿಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
32.Aññe ekacce abhiññā pañca abhiññāyo vasibhāvitā vasīkariṃsu, pañcasu abhiññāsu āvajjanasamāpajjanavuṭṭhānaadhiṭṭhānapaccavekkhaṇasaṅkhātāhi pañcavasitāhi vasībhāvaṃ itā gatā pattā abhiññāyo , appenti samāpajjanti. Aññe ekacce anekasahassiyo vikubbanāni ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hotīti evamādīni iddhivikubbanāni vikubbanti karontīti attho.
೩೩. ಬುದ್ಧಾಪಿ ಬುದ್ಧೇತಿ ಏವಂ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇಸು ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಂ ಪಞ್ಹಂ ಬುದ್ಧಾ ಬುದ್ಧೇ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಬುದ್ಧಾ ಅತ್ಥಗಮ್ಭೀರತಾಯ ಗಮ್ಭೀರಂ ನಿಪುಣಂ ಸುಖುಮಂ, ಠಾನಂ ಕಾರಣಂ, ಪಞ್ಞಾಯ ವಿನಿಬುಜ್ಝರೇ ವಿಸೇಸೇನ ನಿರವಸೇಸತೋ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ।
33.Buddhāpi buddheti evaṃ sannipatitesu paccekabuddhesu sabbaññutaññāṇassa visayaṃ ārammaṇabhūtaṃ pañhaṃ buddhā buddhe pucchantīti attho. Te buddhā atthagambhīratāya gambhīraṃ nipuṇaṃ sukhumaṃ, ṭhānaṃ kāraṇaṃ, paññāya vinibujjhare visesena niravasesato bujjhanti.
೩೪. ತದಾ ಮಮ ಪಾಸಾದೇ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಸಾವಕಾಪಿ ಬುದ್ಧೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾ ಸಾವಕೇ ಸಿಸ್ಸೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಸಾವಕಾ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ।
34. Tadā mama pāsāde sannipatitā sāvakāpi buddhe pañhaṃ pucchanti, buddhā sāvake sisse pañhaṃ pucchanti, te buddhā ca sāvakā ca aññamaññaṃ pañhaṃ pucchitvā aññamaññaṃ byākaronti vissajjenti.
೩೫. ಪುನ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಏಕತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ಸಾವಕಾ ಚ ಸಿಸ್ಸಾ ಪರಿಚಾರಕಾ ನಿಸ್ಸಿತಕಾ ಏತೇ ಸಬ್ಬೇ, ಸಕಾಯ ಸಕಾಯ ರತಿಯಾ ರಮಮಾನಾ ಸಲ್ಲೀನಾ ಮಮ ಪಾಸಾದೇ ಅಭಿರಮನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
35. Puna te sabbe ekato dassento ‘‘buddhā paccekabuddhā cā’’tiādimāha. Tattha buddhā sammāsambuddhā, paccekabuddhā ca sāvakā ca sissā paricārakā nissitakā ete sabbe, sakāya sakāya ratiyā ramamānā sallīnā mama pāsāde abhiramantīti attho.
೩೬. ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೋ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ‘‘ಛತ್ತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು ರತನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ರತನಾ ಸತ್ತರತನಮಯಾ, ಛತ್ತಾ ಕಞ್ಚನಾವೇಳಪನ್ತಿಕಾ ಸುವಣ್ಣಜಾಲೇಹಿ ಓಲಮ್ಬಿತಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು। ಮುತ್ತಾಜಾಲಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಮುತ್ತಾಜಾಲೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಾ, ಸಬ್ಬೇ ಛತ್ತಾ ಮಮ ಮತ್ಥಕೇ ಮುದ್ಧನಿ, ಧಾರೇನ್ತೂತಿ ಚಿನ್ತಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಛತ್ತಾ ಪಾತುಭೂತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
36. Evaṃ tasmiṃ vejayantapāsāde paccekabuddhānaṃ ācārasampattiṃ dassetvā idāni attano ānubhāvaṃ dassento so tilokavijayo cakkavattirājā ‘‘chattā tiṭṭhantu ratanā’’tiādimāha. Tattha ratanā sattaratanamayā, chattā kañcanāveḷapantikā suvaṇṇajālehi olambitā tiṭṭhantu. Muttājālaparikkhittā muttājālehi parivāritā, sabbe chattā mama matthake muddhani, dhārentūti cintitamatteyeva chattā pātubhūtā hontīti attho.
೩೭. ಸೋಣ್ಣತಾರಕಚಿತ್ತಿತಾ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಾಹಿ ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾ ಚೇಲವಿತಾನಾ ಭವನ್ತು ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತು । ವಿಚಿತ್ತಾ ಅನೇಕವಣ್ಣಾ, ಮಲ್ಯವಿತತಾ ಪುಪ್ಫಪತ್ಥಟಾ, ಸಬ್ಬೇ ಅನೇಕವಿತಾನಾ, ಮತ್ಥಕೇ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಧಾರೇನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
37.Soṇṇatārakacittitā suvaṇṇatārakāhi daddallamānā celavitānā bhavantu nibbattantu . Vicittā anekavaṇṇā, malyavitatā pupphapatthaṭā, sabbe anekavitānā, matthake nisīdanaṭṭhānassa uparibhāge dhārentūti attho.
೩೮-೪೦. ಮಲ್ಯದಾಮೇಹಿ ಅನೇಕಸುಗನ್ಧಪುಪ್ಫದಾಮೇಹಿ ವಿತತಾ ಪರಿಕಿಣ್ಣಾ, ಗನ್ಧದಾಮೇಹಿ ಚನ್ದನಕುಙ್ಕುಮತಗರಾದಿಸುಗನ್ಧದಾಮೇಹಿ, ಸೋಭಿತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ । ದುಸ್ಸದಾಮೇಹಿ ಪತ್ತುಣ್ಣಚೀನಾದಿಅನಗ್ಘದುಸ್ಸದಾಮೇಹಿ, ಪರಿಕಿಣ್ಣಾ ಸತ್ತರತನದಾಮೇಹಿ ಭೂಸಿತಾ ಅಲಙ್ಕತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ಪುಪ್ಫಾಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಚಮ್ಪಕಸಳಲಸೋಗನ್ಧಿಕಾದಿಸುಗನ್ಧಪುಪ್ಫೇಹಿ ಅಭಿಕಿಣ್ಣಾ ಸುಟ್ಠು ವಿಚಿತ್ತಾ ಸೋಭಿತಾ। ಪುನರಪಿ ಕಿಂ ಭೂತಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ? ಸುರಭಿಗನ್ಧಸುಗನ್ಧೇಹಿ ಭೂಸಿತಾ ವಾಸಿತಾ। ಸಮನ್ತತೋ ಗನ್ಧಪಞ್ಚಙ್ಗುಲಲಙ್ಕತಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಙ್ಗುಲೇಹಿ ಲಿಮ್ಪಿತಗನ್ಧೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತಾ, ಹೇಮಚ್ಛದನಛಾದಿತಾ ಸುವಣ್ಣಛದನೇಹಿ ಸುವಣ್ಣವಿತಾನೇಹಿ ಛಾದಿತಾ, ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಚಾತುದ್ದಿಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಪದುಮೇಹಿ ಚ ಉಪ್ಪಲೇಹಿ ಚ ಸುಟ್ಠು ಸನ್ಥತಾ ಪತ್ಥಟಾ ಸುವಣ್ಣರೂಪೇ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾ, ಖಾಯನ್ತು, ಪದ್ಮರೇಣುರಜುಗ್ಗತಾ ಪದುಮರೇಣೂಹಿ ಧೂಲೀಹಿ ಚ ಆಕಿಣ್ಣಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಸೋಭನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
38-40.Malyadāmehi anekasugandhapupphadāmehi vitatā parikiṇṇā, gandhadāmehi candanakuṅkumatagarādisugandhadāmehi, sobhitā pokkharaṇīti sambandho . Dussadāmehi pattuṇṇacīnādianagghadussadāmehi, parikiṇṇā sattaratanadāmehi bhūsitā alaṅkatā pokkharaṇī, pupphābhikiṇṇā campakasaḷalasogandhikādisugandhapupphehi abhikiṇṇā suṭṭhu vicittā sobhitā. Punarapi kiṃ bhūtā pokkharaṇī? Surabhigandhasugandhehi bhūsitā vāsitā. Samantato gandhapañcaṅgulalaṅkatā pañcahi aṅgulehi limpitagandhehi alaṅkatā, hemacchadanachāditā suvaṇṇachadanehi suvaṇṇavitānehi chāditā, pāsādassa cātuddisā pokkharaṇiyo padumehi ca uppalehi ca suṭṭhu santhatā patthaṭā suvaṇṇarūpe suvaṇṇavaṇṇā, khāyantu, padmareṇurajuggatā padumareṇūhi dhūlīhi ca ākiṇṇā pokkharaṇiyo sobhantūti attho.
೪೧. ಮಮ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಪಾದಪಾ ಚಮ್ಪಕಾದಯೋ ರುಕ್ಖಾ ಸಬ್ಬೇ ಪುಪ್ಫನ್ತು ಏತೇ ಪುಪ್ಫರುಕ್ಖಾ। ಸಯಮೇವ ಪುಪ್ಫಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಗಳಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಭವನಂ ಓಕಿರುಂ, ಓಕಿಣ್ಣಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕರೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
41. Mama vejayantapāsādassa samantato pādapā campakādayo rukkhā sabbe pupphantu ete puppharukkhā. Sayameva pupphā muñcitvā vigaḷitvā gantvā bhavanaṃ okiruṃ, okiṇṇā pāsādassa upari karontūti attho.
೪೨. ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಮಮ ವೇಜಯನ್ತಪಾಸಾದೇ ಸಿಖಿನೋ ಮಯೂರಾ ನಚ್ಚನ್ತೂ, ದಿಬ್ಬಹಂಸಾ ದೇವತಾಹಂಸಾ, ಪಕೂಜರೇ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತು, ಕರವೀಕಾ ಚ ಮಧುರಸದ್ದಾ ಕೋಕಿಲಾ ಗಾಯನ್ತು ಗೀತವಾಕ್ಯಂ ಕರೋನ್ತು, ಅಪರೇ ಅನುತ್ತಾ ಚ ದಿಜಸಙ್ಘಾ ಪಕ್ಖಿನೋ ಸಮೂಹಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ಮಧುರರವಂ ರವನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
42.Tattha tasmiṃ mama vejayantapāsāde sikhino mayūrā naccantū, dibbahaṃsā devatāhaṃsā, pakūjare saddaṃ karontu, karavīkā ca madhurasaddā kokilā gāyantu gītavākyaṃ karontu, apare anuttā ca dijasaṅghā pakkhino samūhā pāsādassa samantato madhuraravaṃ ravantūti attho.
೪೩. ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತಕೋ ಸಬ್ಬಾ ಆತತವಿತತಾದಯೋ ಭೇರಿಯೋ ವಜ್ಜನ್ತು ಹಞ್ಞನ್ತು, ಸಬ್ಬಾ ತಾ ಅನೇಕತನ್ತಿಯೋ ವೀಣಾ ರಸನ್ತು ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತು, ಸಬ್ಬಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ವತ್ತನ್ತು ಪವತ್ತನ್ತು ಗಾಯನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
43.Pāsādassa samantako sabbā ātatavitatādayo bheriyo vajjantu haññantu, sabbā tā anekatantiyo vīṇā rasantu saddaṃ karontu, sabbā anekappakārā saṅgītiyo pāsādassa samantato vattantu pavattantu gāyantūti attho.
೪೪-೫. ಯಾವತಾ ಯತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತಮ್ಹಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳೇ ತತೋ ಪರೇ ಚಕ್ಕವಾಳೇ, ಜೋತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಚ್ಛಿನ್ನಾ ಮಹನ್ತಾ ಸಮನ್ತತೋ ರತನಾಮಯಾ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಕತಾ ಖಚಿತಾ ಸೋಣ್ಣಪಲ್ಲಙ್ಕಾ ಸುವಣ್ಣಪಲ್ಲಙ್ಕಾ ತಿಟ್ಠನ್ತು, ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ದೀಪರುಕ್ಖಾ ಪದೀಪಧಾರಣಾ ತೇಲರುಕ್ಖಾ ಜಲನ್ತು , ಪದೀಪೇಹಿ ಪಜ್ಜಲನ್ತು, ದಸಸಹಸ್ಸಿಪರಮ್ಪರಾ ದಸಸಹಸ್ಸೀನಂ ಪರಮ್ಪರಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಯೋ ಏಕಪಜ್ಜೋತಾ ಏಕಪದೀಪಾ ವಿಯ ಭವನ್ತು ಉಜ್ಜೋತನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
44-5.Yāvatā yattake ṭhāne buddhakhettamhi dasasahassicakkavāḷe tato pare cakkavāḷe, jotisampannā pabhāsampannā acchinnā mahantā samantato ratanāmayā sattahi ratanehi katā khacitā soṇṇapallaṅkā suvaṇṇapallaṅkā tiṭṭhantu, pāsādassa samantato dīparukkhā padīpadhāraṇā telarukkhā jalantu, padīpehi pajjalantu, dasasahassiparamparā dasasahassīnaṃ paramparā dasasahassiyo ekapajjotā ekapadīpā viya bhavantu ujjotantūti attho.
೪೬. ನಚ್ಚಗೀತೇಸು ಛೇಕಾ ಗಣಿಕಾ ನಚ್ಚಿತ್ಥಿಯೋ ಚ ಲಾಸಿಕಾ ಮುಖೇನ ಸದ್ದಕಾರಿಕಾ ಚ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ನಚ್ಚನ್ತು, ಅಚ್ಛರಾಗಣಾ ದೇವಿತ್ಥಿಸಮೂಹಾ ನಚ್ಚನ್ತು, ನಾನಾರಙ್ಗಾ ಅನೇಕವಣ್ಣಾ ನಾನಾರಙ್ಗಮಣ್ಡಲಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ ನಚ್ಚನ್ತು, ಪದಿಸ್ಸನ್ತು ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
46. Naccagītesu chekā gaṇikā naccitthiyo ca lāsikā mukhena saddakārikā ca pāsādassa samantato naccantu, accharāgaṇā devitthisamūhā naccantu, nānāraṅgā anekavaṇṇā nānāraṅgamaṇḍalā pāsādassa samantato naccantu, padissantu pākaṭā hontūti attho.
೪೭. ತದಾ ಅಹಂ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ನಾಮ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳೇ ದುಮಗ್ಗೇ ರುಕ್ಖಗ್ಗೇ ಪಬ್ಬತಗ್ಗೇ ಹಿಮವನ್ತಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಾದೀನಂ ಅಗ್ಗೇ ಸಿನೇರೂಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿ ಚ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ವಿಚಿತ್ತಂ ಅನೇಕವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಿಕಂ ನೀಲಪೀತಾದಿಪಞ್ಚವಣ್ಣಂ ಸಬ್ಬಂ ಧಜಂ ಉಸ್ಸಾಪೇಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
47. Tadā ahaṃ tilokavijayo nāma cakkavattirājā hutvā sakalacakkavāḷe dumagge rukkhagge pabbatagge himavantacakkavāḷapabbatādīnaṃ agge sinerūpabbatamuddhani ca sabbaṭṭhānesu vicittaṃ anekavaṇṇavicittaṃ pañcavaṇṇikaṃ nīlapītādipañcavaṇṇaṃ sabbaṃ dhajaṃ ussāpemīti attho.
೪೮. ನರಾ ಲೋಕನ್ತರಾ ನರಾ ಚ ನಾಗಲೋಕತೋ ನಾಗಾ ಚ ದೇವಲೋಕತೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ಚ ದೇವಾ ಚ ಸಬ್ಬೇ ಉಪೇನ್ತು ಉಪಗಚ್ಛನ್ತು, ತೇ ನರಾದಯೋ ನಮಸ್ಸನ್ತಾ ಮಮ ನಮಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಪಞ್ಜಲಿಕಾ ಕತಹತ್ಥಪುಟಾ ಮಮ ವೇಜಯನ್ತಂ ಪಾಸಾದಂ ಪರಿವಾರಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
48.Narā lokantarā narā ca nāgalokato nāgā ca devalokato gandhabbā ca devā ca sabbe upentu upagacchantu, te narādayo namassantā mama namakkāraṃ karontā pañjalikā katahatthapuṭā mama vejayantaṃ pāsādaṃ parivārayunti attho.
೪೯. ಏವಂ ಸೋ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಚ ಅತ್ತನೋ ಚ ಆನುಭಾವಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ತನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಕತಪುಞ್ಞಫಲಂ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಸಙ್ಖಾತಂ ಕಿರಿಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಮ ಮಯಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಮನಸಾ ವಾ ತೀಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ಕತಂ ತಿದಸೇ ಸುಕತಂ ಸುಟ್ಠು ಕತಂ, ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಾರಹಂ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
49. Evaṃ so tilokavijayo cakkavattirājā pāsādassa ca attano ca ānubhāvaṃ vaṇṇetvā idāni attanā sampattikatapuññaphalaṃ samādapento ‘‘yaṃ kiñci kusalaṃ kamma’’ntiādimāha. Yaṃ kiñci kusalakammasaṅkhātaṃ kiriyaṃ kattabbaṃ atthi, taṃ sabbaṃ mama mayā kāyena vā vācāya vā manasā vā tīhi dvārehi kataṃ tidase sukataṃ suṭṭhu kataṃ, tāvatiṃsabhavane uppajjanārahaṃ katanti attho.
೫೦. ಪುನ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇ ಸತ್ತಾ ಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯೇ ಸತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಾ ದೇವಾ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ವಾ ಸಞ್ಞಿನೋ ಸಞ್ಞಾಸಹಿತಾ ಅತ್ಥಿ, ಯೇ ಚ ಸತ್ತಾ ಅಸಞ್ಞಿನೋ ಸಞ್ಞಾರಹಿತಾ ಅಸಞ್ಞಾ ಸತ್ತಾ ಸನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಮಯ್ಹಂ ಮಯಾ ಕತಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ, ಭಾಗೀ ಭವನ್ತು ಪುಞ್ಞವನ್ತಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
50. Puna samādapento ‘‘ye sattā saññino’’tiādimāha. Tattha ye sattā manussā vā devā vā brahmāno vā saññino saññāsahitā atthi, ye ca sattā asaññino saññārahitā asaññā sattā santi, te sabbe sattā mayhaṃ mayā kataṃ puññaphalaṃ, bhāgī bhavantu puññavantā hontūti attho.
೫೧. ಪುನಪಿ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಯೇಸಂ ಕತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಮಯಾ ಕತಂ ಪುಞ್ಞಂ ಯೇಹಿ ನರನಾಗಗನ್ಧಬ್ಬದೇವೇಹಿ ಸುವಿದಿತಂ ಞಾತಂ, ತೇಸಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ಪುಞ್ಞಫಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಯಾ ಕತೇ ಪುಞ್ಞೇ ದಿನ್ನಭಾವಂ ಯೇ ನರಾದಯೋ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ದೇವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸಂ ತಂ ನಿವೇದಯುಂ ಆರೋಚಯುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
51. Punapi samādapento bodhisatto ‘‘yesaṃ kata’’ntiādimāha. Mayā kataṃ puññaṃ yehi naranāgagandhabbadevehi suviditaṃ ñātaṃ, tesaṃ mayā dinnaṃ puññaphalaṃ, tasmiṃ mayā kate puññe dinnabhāvaṃ ye narādayo na jānanti, devā gantvā tesaṃ taṃ nivedayuṃ ārocayunti attho.
೫೨. ಸಬ್ಬಲೋಕಮ್ಹಿ ಯೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರನಿಸ್ಸಿತಾ ಜೀವನ್ತಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಮನುಞ್ಞಂ ಭೋಜನಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಮ ಚೇತಸಾ ಮಮ ಚಿತ್ತೇನ ಲಭನ್ತು, ಮಮ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ಲಭನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
52.Sabbalokamhiye sattā āhāranissitā jīvanti, te sabbe sattā manuññaṃ bhojanaṃ sabbaṃ mama cetasā mama cittena labhantu, mama puññiddhiyā labhantūti attho.
೫೩. ಮನಸಾ ಪಸನ್ನೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಯಂ ದಾನಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ ತಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಚಿತ್ತೇನ ಪಸಾದಂ ಆವಹಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿಂ। ಸಬ್ಬಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಾ ಪಟಿಏಕ್ಕಾ ಜಿನಸಾವಕಾ ಚ ಮಯಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞಾ ಪೂಜಿತಾ।
53.Manasā pasannena cittena yaṃ dānaṃ mayā dinnaṃ tasmiṃ dāne cittena pasādaṃ āvahiṃ uppādesiṃ. Sabbasambuddhā ca paccekā paṭiekkā jinasāvakā ca mayā cakkavattiraññā pūjitā.
೫೪. ಸುಕತೇನ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಕತೇನ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ ಚಿತ್ತೇನ ಕತಪತ್ಥನಾಹಿ ಚ, ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ ಮನುಸ್ಸಸರೀರಂ, ಜಹಿತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ, ಅಹಂ ತಾವತಿಂಸಂ ದೇವಲೋಕಂ ಅಗಚ್ಛಿಂ ಅಗಮಾಸಿಂ, ಸುತ್ತಪ್ಪಬುದ್ಧೋ ವಿಯ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
54.Sukatena tena kammena saddahitvā katena kusalakammena, cetanāpaṇidhīhi ca cittena katapatthanāhi ca, mānusaṃ dehaṃ manussasarīraṃ, jahitvā chaḍḍetvā, ahaṃ tāvatiṃsaṃ devalokaṃ agacchiṃ agamāsiṃ, suttappabuddho viya tattha uppajjinti attho.
೫೫. ತತೋ ತಿಲೋಕವಿಜಯೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆಗತೇ ದುವೇ ಭವೇ ದ್ವೇ ಜಾತಿಯೋ ಪಜಾನಾಮಿ ದೇವತ್ತೇ ದೇವತ್ತಭಾವೇ ಮಾನುಸೇ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೇ ಚ, ತತೋ ಜಾತಿದ್ವಯತೋ ಅಞ್ಞಂ ಗತಿಂ ಅಞ್ಞಂ ಉಪಪತ್ತಿಂ ನ ಜಾನಾಮಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮನಸಾ ಚಿತ್ತೇನ ಪತ್ಥನಾಫಲಂ ಪತ್ಥಿತಪತ್ಥನಾಫಲನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
55. Tato tilokavijayo cakkavattirājā kālaṅkato, tato paṭṭhāya āgate duve bhave dve jātiyo pajānāmi devatte devattabhāve mānuse manussattabhāve ca, tato jātidvayato aññaṃ gatiṃ aññaṃ upapattiṃ na jānāmi na passāmi, manasā cittena patthanāphalaṃ patthitapatthanāphalanti attho.
೫೬. ದೇವಾನಂ ಅಧಿಕೋ ಹೋಮೀತಿ ಯದಿ ದೇವೇಸು ಜಾತೋ, ಆಯುವಣ್ಣಬಲತೇಜೇಹಿ ದೇವಾನಂ ಅಧಿಕೋ ಜೇಟ್ಠೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಅಹೋಸಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಜಾತೋ, ಮನುಜಾಧಿಪೋ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ಇಸ್ಸರೋ ಭವಾಮಿ, ತಥಾ ರಾಜಭೂತೋ ಅಭಿರೂಪೇನ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಲಕ್ಖಣೇನ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಾದಿಲಕ್ಖಣೇನ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಮತ್ಥಜಾನನಪಞ್ಞಾಯ ಅಸಮೋ ಸಮರಹಿತೋ, ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಕೋಚಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
56.Devānaṃ adhiko homīti yadi devesu jāto, āyuvaṇṇabalatejehi devānaṃ adhiko jeṭṭho seṭṭho ahosinti attho. Yadi manussesu jāto, manujādhipo manussānaṃ adhipati issaro bhavāmi, tathā rājabhūto abhirūpena rūpasampattiyā ca lakkhaṇena ārohapariṇāhādilakkhaṇena ca sampanno sampuṇṇo uppannuppannabhave paññāya paramatthajānanapaññāya asamo samarahito, mayā sadiso koci natthīti attho.
೫೭. ಮಯಾ ಕತಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರೇನ ಪುಞ್ಞಫಲೇನ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನಭವೇ ಸೇಟ್ಠಂ ಪಸಟ್ಠಂ ಮಧುರಂ ವಿವಿಧಂ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ಭೋಜನಞ್ಚ ಅನಪ್ಪಕಂ ಬಹುಸತ್ತರತನಞ್ಚ ವಿವಿಧಾನಿ, ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಾನಿ ಪತ್ತುಣ್ಣಕೋಸೇಯ್ಯಾದಿವತ್ಥಾನಿ ಚ ನಭಾ ಆಕಾಸತೋ ಮಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಖಿಪ್ಪಂ ಸೀಘಂ ಉಪೇನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ।
57. Mayā katapuññasambhārena puññaphalena uppannuppannabhave seṭṭhaṃ pasaṭṭhaṃ madhuraṃ vividhaṃ anekappakāraṃ bhojanañca anappakaṃ bahusattaratanañca vividhāni, anekappakārāni pattuṇṇakoseyyādivatthāni ca nabhā ākāsato maṃ mama santikaṃ khippaṃ sīghaṃ upenti upagacchanti.
೫೮-೬೬. ಪಥಬ್ಯಾ ಪಥವಿಯಾ ಪಬ್ಬತೇ ಚ ಆಕಾಸೇ ಚ ಉದಕೇ ಚ ವನೇ ಚ ಯಂ ಯಂ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಮಿ ನಿಕ್ಖಿಪಾಮಿ, ತತೋ ತತೋ ದಿಬ್ಬಾ ಭಕ್ಖಾ ದಿಬ್ಬಾ ಆಹಾರಾ ಮಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪೇನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಾತುಭವನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸಬ್ಬೇ ರತನಾ। ಸಬ್ಬೇ ಚನ್ದನಾದಯೋ ಗನ್ಧಾ । ಸಬ್ಬೇ ಯಾನಾ ವಾಹನಾ। ಸಬ್ಬೇ ಚಮ್ಪಕನಾಗಪುನ್ನಾಗಾದಯೋ ಮಾಲಾ ಪುಪ್ಫಾ। ಸಬ್ಬೇ ಅಲಙ್ಕಾರಾ ಆಭರಣಾ। ಸಬ್ಬಾ ದಿಬ್ಬಕಞ್ಞಾ। ಸಬ್ಬೇ ಮಧುಸಕ್ಖರಾ। ಸಬ್ಬೇ ಪೂಪಾದಯೋ ಖಜ್ಜಾ ಖಾದಿತಬ್ಬಾ ಮಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪೇನ್ತಿ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ।
58-66.Pathabyā pathaviyā pabbate ca ākāse ca udake ca vane ca yaṃ yaṃ yattha yattha hatthaṃ pasāremi nikkhipāmi, tato tato dibbā bhakkhā dibbā āhārā maṃ mama santikaṃ upenti upagacchanti, pātubhavantīti attho. Tathā yathākkamaṃ sabbe ratanā. Sabbe candanādayo gandhā. Sabbe yānā vāhanā. Sabbe campakanāgapunnāgādayo mālā pupphā. Sabbe alaṅkārā ābharaṇā. Sabbā dibbakaññā. Sabbe madhusakkharā. Sabbe pūpādayo khajjā khāditabbā maṃ mama santikaṃ upenti upagacchanti.
೬೭-೬೮. ಸಮ್ಬೋಧಿವರಪತ್ತಿಯಾತಿ ಉತ್ತಮಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಪತ್ತಿಯಾ ಪಾಪುಣನತ್ಥಾಯ। ಮಯಾ ಯಂ ಉತ್ತಮದಾನಂ ಕತಂ ಪೂರಿತಂ, ತೇನ ಉತ್ತಮದಾನೇನ ಸೇಲಸಙ್ಖಾತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಸಕಲಂ ಏಕನಿನ್ನಾದಂ ಕರೋನ್ತೋ ಬಹಲಂ ಗಿರಂ ಪುಥುಲಂ ಘೋಸಂ ಗಜ್ಜೇನ್ತೋ, ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ಸಕಲಂ ಮನುಸ್ಸದೇವಲೋಕಂ ಹಾಸಯನ್ತೋ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಲೋಕೇ ಸಕಲಲೋಕತ್ತಯೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ ಬುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಭವಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
67-68.Sambodhivarapattiyāti uttamacatumaggañāṇapattiyā pāpuṇanatthāya. Mayā yaṃ uttamadānaṃ kataṃ pūritaṃ, tena uttamadānena selasaṅkhātaṃ pabbataṃ sakalaṃ ekaninnādaṃ karonto bahalaṃ giraṃ puthulaṃ ghosaṃ gajjento, sadevakaṃ lokaṃ sakalaṃ manussadevalokaṃ hāsayanto somanassappattaṃ karonto loke sakalalokattaye vivaṭṭacchado buddho ahaṃ bhavāmīti attho.
೬೯. ದಿಸಾ ದಸವಿಧಾ ಲೋಕೇತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಲೋಕೇ ದಸವಿಧಾ ದಸಕೋಟ್ಠಾಸಾ ದಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಯಾಯತೋ ಯಾಯನ್ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಕಾಲೇ ತಸ್ಮಿಂ ಮಯಾ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ದಿಸಾಭಾಗೇ ವಾ ಬುದ್ಧಖೇತ್ತಾ ಬುದ್ಧವಿಸಯಾ ಅಸಙ್ಖಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರಹಿತಾ।
69.Disā dasavidhā loketi cakkavāḷaloke dasavidhā dasakoṭṭhāsā disā honti, tattha koṭṭhāse yāyato yāyantassa gacchantassa antakaṃ natthīti attho, cakkavattikāle tasmiṃ mayā gatagataṭṭhāne disābhāge vā buddhakhettā buddhavisayā asaṅkhiyā saṅkhārahitā.
೭೦. ಪಭಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾತಿ ತದಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಾಲೇ ಮಯ್ಹಂ ಪಭಾ ಚಕ್ಕರತನಮಣಿರತನಾದೀನಂ ಪಭಾ ಆಲೋಕಾ ಯಮಕಾ ಯುಗಳಯುಗಳಾ ಹುತ್ವಾ ರಂಸಿವಾಹನಾ ರಂಸಿಂ ಮುಞ್ಚಮಾನಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ ಪಾಕಟಾ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳನ್ತರೇ ರಂಸಿಜಾಲಂ ರಂಸಿಸಮೂಹಂ, ಆಲೋಕೋ ವಿಪುಲೋ ಬಹುತರೋ ಭವೇ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
70.Pabhā pakittitāti tadā cakkavattirājakāle mayhaṃ pabhā cakkaratanamaṇiratanādīnaṃ pabhā ālokā yamakā yugaḷayugaḷā hutvā raṃsivāhanā raṃsiṃ muñcamānā pakittitā pākaṭā, etthantare dasasahassicakkavāḷantare raṃsijālaṃ raṃsisamūhaṃ, āloko vipulo bahutaro bhave ahosīti attho.
೭೧. ಏತ್ತಕೇ ಲೋಕಧಾತುಮ್ಹೀತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಸಬ್ಬೇ ಜನಾ ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತು ದಕ್ಖನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮನಿವೇಸನಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಮಂ ಅನುವತ್ತನ್ತು ಅನುಕೂಲಾ ಭವನ್ತು।
71.Ettake lokadhātumhīti dasasahassicakkavāḷesu sabbe janā maṃ passantu dakkhantūti attho. Sabbe devā yāva brahmanivesanā yāva brahmalokā maṃ anuvattantu anukūlā bhavantu.
೭೨. ವಿಸಿಟ್ಠಮಧುನಾದೇನಾತಿ ವಿಸಟ್ಠೇನ ಮಧುರೇನ ನಾದೇನ, ಅಮತಭೇರಿಮಾಹನಿನ್ತಿ ಅಮತಭೇರಿಂ ದೇವದುನ್ದುಭಿಂ ಪಹರಿಂ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ದಸಸಹಸ್ಸಿಚಕ್ಕವಾಳಬ್ಭನ್ತರೇ ಸಬ್ಬೇ ಜನಾ ಮನ ಮಧುರಂ ಗಿರಂ ಸದ್ದಂ ಸುಣನ್ತು ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತು।
72.Visiṭṭhamadhunādenāti visaṭṭhena madhurena nādena, amatabherimāhaninti amatabheriṃ devadundubhiṃ pahariṃ, etthantare etasmiṃ dasasahassicakkavāḷabbhantare sabbe janā mana madhuraṃ giraṃ saddaṃ suṇantu manasi karontu.
೭೩. ಧಮ್ಮಮೇಘೇನ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಮಯೇನ ನಾದೇನ ತಬ್ಬೋಹಾರಪರಮತ್ಥಗಮ್ಭೀರಮಧುರಸುಖುಮತ್ಥವಸ್ಸೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ವಸ್ಸಮಾನೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಸಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀಆದಯೋ ಅನಾಸವಾ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಹೋನ್ತು ಭವನ್ತು। ಯೇತ್ಥ ಪಚ್ಛಿಮಕಾ ಸತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಏತೇಸು ರಾಸಿಭೂತೇಸು ಚತೂಸು ಪರಿಸಸತ್ತೇಸು ಯೇ ಸತ್ತಾ ಪಚ್ಛಿಮಕಾ ಗುಣವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಭವನ್ತೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
73.Dhammameghena vassante dhammadesanāmayena nādena tabbohāraparamatthagambhīramadhurasukhumatthavasse vassante vassamāne sammāsambuddhānubhāvena sabbe bhikkhubhikkhunīādayo anāsavā nikkilesā hontu bhavantu. Yettha pacchimakā sattāti ettha etesu rāsibhūtesu catūsu parisasattesu ye sattā pacchimakā guṇavasena heṭṭhimakā, te sabbe sotāpannā bhavantūti adhippāyo.
೭೪. ತದಾ ತಿಲೋಕವಿಜಯಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಾಲೇ ದಾತಬ್ಬಕಂ ದಾತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ, ದಾನಂ ಕತ್ವಾ, ಅಸೇಸತೋ ನಿಸ್ಸೇಸೇನ, ಸೀಲಂ ಸೀಲಪಾರಮಿಂ, ಪೂರೇತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮಿತಾಯ, ಪಾರಮಿಂ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ, ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ಪತ್ತೋ ಭವಾಮಿ ಭವೇಯ್ಯಂ।
74. Tadā tilokavijayacakkavattirājakāle dātabbakaṃ dātabbayuttakaṃ, dānaṃ katvā, asesato nissesena, sīlaṃ sīlapāramiṃ, pūretvā nekkhamme nekkhammapāramitāya, pāramiṃ koṭiṃ patvā, uttamaṃ sambodhiṃ catumaggañāṇaṃ, patto bhavāmi bhaveyyaṃ.
೭೫. ಪಣ್ಡಿತೇ ಪಞ್ಞವನ್ತೇ ಮೇಧಾವಿನೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಕತ್ತಬ್ಬಂ? ಕಿಂ ನ ಕತ್ತಬ್ಬಂ? ಕಿಂ ಕುಸಲಂ? ಕಿಂ ಅಕುಸಲಂ? ಕಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖದ್ವಯಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕತ್ವಾ ವೀರಿಯಮುತ್ತಮನ್ತಿ ಉತ್ತಮಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ವೀರಿಯಂ ಕತ್ವಾ, ವೀರಿಯಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಕಲವಿರುದ್ಧಜನೇಹಿ ಕತಅನಾದರಾಧಿವಾಸನಾಖನ್ತಿಯಾ ಪಾರಮಿಂ ಕೋಟಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖನ್ತಿಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಭವಾಮಿ ಭವೇಯ್ಯಂ।
75.Paṇḍite paññavante medhāvino paripucchitvā ‘‘kiṃ, bhante, kattabbaṃ? Kiṃ na kattabbaṃ? Kiṃ kusalaṃ? Kiṃ akusalaṃ? Kiṃ katvā saggamokkhadvayassa bhāgī hotī’’ti pucchitvā, evaṃ paññāpāramiṃ pūretvāti attho. Katvā vīriyamuttamanti uttamaṃ seṭṭhaṃ ṭhānanisajjādīsu avicchinnaṃ vīriyaṃ katvā, vīriyapāramiṃ pūretvāti attho. Sakalaviruddhajanehi kataanādarādhivāsanākhantiyā pāramiṃ koṭiṃ gantvā khantipāramiṃ pūretvā uttamaṃ sambodhiṃ uttamaṃ sambuddhattaṃ patto bhavāmi bhaveyyaṃ.
೭೬. ಕತ್ವಾ ದಳ್ಹಮಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಮಮ ಸರೀರಜೀವಿತೇಸು ವಿನಸ್ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮತೋ ನ ವಿರಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಲವಸೇನ ದಳ್ಹಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೀಸೇ ಛಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಮುಸಾವಾದಂ ನ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಚ್ಚಪಾರಮಿತಾಯ ಕೋಟಿಂ ಪೂರಿಯ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಸುಖೀ ಅವೇರಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮೇತ್ತಾಪಾರಮಿತಾಯ ಕೋಟಿಂ ಪತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
76.Katvā daḷhamadhiṭṭhānanti ‘‘mama sarīrajīvitesu vinassantesupi puññakammato na viramissāmī’’ti acalavasena daḷhaṃ adhiṭṭhānapāramiṃ katvā ‘‘sīse chijjamānepi musāvādaṃ na kathessāmī’’ti saccapāramitāya koṭiṃ pūriya pūretvā ‘‘sabbe sattā sukhī averā’’tiādinā mettāpāramitāya koṭiṃ patvā uttamaṃ sambodhiṃ pattoti attho.
೭೭. ಸಜೀವಕಾಜೀವಕವತ್ಥೂನಂ ಲಾಭೇ ಚ ತೇಸಂ ಅಲಾಭೇ ಚ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖೇ ಚೇವ ತಥಾ ದುಕ್ಖೇ ಚ ಸಾದರಜನೇಹಿ ಕತೇ, ಸಮ್ಮಾನೇ ಚೇವ ಓಮಾನೇ, ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಕೋ ಸಮಾನಮಾನಸೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತೋ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
77. Sajīvakājīvakavatthūnaṃ lābhe ca tesaṃ alābhe ca kāyikacetasikasukhe ceva tathā dukkhe ca sādarajanehi kate, sammāne ceva omāne, ca sabbattha samako samānamānaso upekkhāpāramiṃ pūretvā uttamaṃ sambodhiṃ patto pāpuṇeyyanti attho.
೭೮. ಕೋಸಜ್ಜಂ ಕುಸೀತಭಾವಂ, ಭಯತೋ ಭಯವಸೇನ ‘‘ಅಪಾಯದುಕ್ಖಭಾಗೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಅಕೋಸಜ್ಜಂ ಅಕುಸೀತಭಾವಂ ಅಲೀನವುತ್ತಿಂ, ವೀರಿಯಂ ಖೇಮತೋ ಖೇಮವಸೇನ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಾ ಹೋಥ ಭವಥ। ಏಸಾ ಬುದ್ಧಾನುಸಾಸನೀ ಏಸಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠಿ।
78.Kosajjaṃ kusītabhāvaṃ, bhayato bhayavasena ‘‘apāyadukkhabhāgī’’ti disvā ñatvā akosajjaṃ akusītabhāvaṃ alīnavuttiṃ, vīriyaṃ khemato khemavasena ‘‘nibbānagāmī’’ti disvā ñatvā āraddhavīriyā hotha bhavatha. Esā buddhānusāsanī esā buddhānaṃ anusiṭṭhi.
೭೯. ವಿವಾದಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾತಿ ವಿವಾದಂ ಕಲಹಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಪಾಯಭಾಗೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಅವಿವಾದಂ ವಿವಾದತೋ ವಿರಮಣಂ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ, ಖೇಮತೋ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಸಖಿಲಾ ಸಿಲಿಟ್ಠಾ ಮೇತ್ತಾಯ ಧುರಗತಾಯ ಸೋಭಮಾನಾ ಹೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸಾ ಕಥಾ ಮನ್ತನಾ ಉದೀರಣಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಾಸನೀ ಓವಾದದಾನಂ।
79.Vivādaṃ bhayato disvāti vivādaṃ kalahaṃ bhayato disvā ‘‘apāyabhāgī’’ti disvā ñatvā avivādaṃ vivādato viramaṇaṃ ‘‘nibbānappattī’’ti, khemato disvā ñatvā samaggā ekaggacittā sakhilā siliṭṭhā mettāya dhuragatāya sobhamānā hothāti attho. Esā kathā mantanā udīraṇā buddhānaṃ anusāsanī ovādadānaṃ.
೮೦. ಪಮಾದಂ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ವಿಹರಣಂ ಭಯತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ದುಕ್ಖಿತದುರೂಪಅಪ್ಪನ್ನಪಾನತಾದಿಸಂವತ್ತನಕಂ ಅಪಾಯಾದಿಗಮನಞ್ಚಾ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಞತ್ವಾ, ಅಪ್ಪಮಾದಂ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾಸು ಸತಿಯಾ ವಿಹರಣಂ, ಖೇಮತೋ ವಡ್ಢಿತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪುಣನ’’ನ್ತಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞತ್ವಾ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀತಿ ಅಟ್ಠಅವಯವಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಯಾ ಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯಂ ಭಾವೇಥ ವಡ್ಢೇಥ ಮನಸಿ ಕರೋಥ, ಏಸಾ ಕಥಾ ಭಾಸನಾ ಉದೀರಣಾ ಬುದ್ಧಾನುಸಾಸನೀ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನುಸಿಟ್ಠೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
80.Pamādaṃ ṭhānanisajjādīsu sativippavāsena viharaṇaṃ bhayato ‘‘nibbattanibbattaṭṭhānesu dukkhitadurūpaappannapānatādisaṃvattanakaṃ apāyādigamanañcā’’ti disvā ñatvā, appamādaṃ sabbakiriyāsu satiyā viharaṇaṃ, khemato vaḍḍhito ‘‘nibbānasampāpuṇana’’nti disvā paccakkhato ñatvā aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhīti aṭṭhaavayavaṃ sammāsambodhiyā maggaṃ adhigamūpāyaṃ bhāvetha vaḍḍhetha manasi karotha, esā kathā bhāsanā udīraṇā buddhānusāsanī buddhānaṃ anusiṭṭhīti attho.
೮೧. ಸಮಾಗತಾ ಬಹೂ ಬುದ್ಧಾತಿ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸಮಾಗತಾ ರಾಸಿಭೂತಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ಅರಹನ್ತಾ ಚ ಖೀಣಾಸವಾ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾ ಸಮಾಗತಾ ರಾಸಿಭೂತಾ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ಬುದ್ಧೇ ಚ ಅರಹನ್ತೇ ಚ ವನ್ದಮಾನೇ ವನ್ದನಾರಹೇ ನಮಸ್ಸಥ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗನಮಕ್ಕಾರೇನ ನಮಸ್ಸಥ ವನ್ದಥ।
81.Samāgatā bahū buddhāti anekasatasahassasaṅkhyā paccekabuddhā samāgatā rāsibhūtā, sabbaso sabbappakārena arahantā ca khīṇāsavā anekasatasahassā samāgatā rāsibhūtā. Tasmā te buddhe ca arahante ca vandamāne vandanārahe namassatha aṅgapaccaṅganamakkārena namassatha vandatha.
೮೨. ಏವಂ ಇಮಿನಾ ಮಯಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಅಚಿನ್ತಿಯಾ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ, ಬುದ್ಧಾ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾತಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ದೇಸಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ…ಪೇ॰… ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ಹೇತುಪಚ್ಚಯೋ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋತಿಆದಯೋ ಧಮ್ಮಾ, ಬುದ್ಧಾನಂ ವಾ ಸಭಾವಾ ಅಚಿನ್ತಿಯಾ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ, ಅಚಿನ್ತಿಯೇ ಚಿನ್ತಾವಿಸಯಾತಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಸನ್ನಾನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಪಾಕೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೋ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ಸಙ್ಖ್ಯಾತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ ಭವತಿ।
82.Evaṃ iminā mayā vuttappakārena acintiyā cintetuṃ asakkuṇeyyā, buddhā, buddhadhammāti buddhehi desitā cattāro satipaṭṭhānā…pe… aṭṭhaṅgiko maggo, pañcakkhandhā, hetupaccayo ārammaṇapaccayotiādayo dhammā, buddhānaṃ vā sabhāvā acintiyā cintetuṃ asakkuṇeyyā, acintiye cintāvisayātikkante pasannānaṃ devamanussānaṃ vipāko devamanussasampattinibbānasampattisaṅkhāto cintetuṃ asakkuṇeyyo saṅkhyātikkanto hoti bhavati.
ಇತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಯಥಾ ಅದ್ಧಾನಗಾಮಿನೋ ‘‘ಮಗ್ಗಂ ನೋ ಆಚಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೇನ ‘‘ವಾಮಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ಮುಞ್ಚಿತೇನ ಅಪರೇನ ವಾಮಮಗ್ಗೇನ ಗತಾಪಿ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಂ ಕುಸಲಾಪದಾನವಸೇನ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತದೇವ ಅಕುಸಲಾಪದಾನವಸೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತುಂ ಇದಂ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮಂ –
Iti ettāvatā ca yathā addhānagāmino ‘‘maggaṃ no ācikkhā’’ti puṭṭhena ‘‘vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhathā’’ti vutte tena maggena gāmanigamarājadhānīsu kattabbakiccaṃ niṭṭhāpetvā puna muñcitena aparena vāmamaggena gatāpi gāmanigamādīsu kattabbakiccaṃ niṭṭhāpenti, evameva buddhāpadānaṃ kusalāpadānavasena niṭṭhāpetvā tadeva akusalāpadānavasena vitthāretuṃ idaṃ pañhakammaṃ –
‘‘ದುಕ್ಕರಞ್ಚ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಪುನಾಪರಂ।
‘‘Dukkarañca abbhakkhānaṃ, abbhakkhānaṃ punāparaṃ;
ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಸಿಲಾವೇಧೋ, ಸಕಲಿಕಾಪಿ ಚ ವೇದನಾ॥
Abbhakkhānaṃ silāvedho, sakalikāpi ca vedanā.
‘‘ನಾಳಾಗಿರಿ ಸತ್ತಚ್ಛೇದೋ, ಸೀಸದುಕ್ಖಂ ಯವಖಾದನಂ।
‘‘Nāḷāgiri sattacchedo, sīsadukkhaṃ yavakhādanaṃ;
ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖಮತೀಸಾರೋ, ಇಮೇ ಅಕುಸಲಕಾರಣಾ’’ತಿ॥
Piṭṭhidukkhamatīsāro, ime akusalakāraṇā’’ti.
ಅತ್ಥ ಪಠಮಪಞ್ಹೇ – ದುಕ್ಕರನ್ತಿ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ। ಅತೀತೇ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿವಸೇನ ಸಾಸನೇ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಿಲೋತಿಕಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಮುಣ್ಡಕಸ್ಸ ಸಮಣಸ್ಸ ಬೋಧಿ, ಬೋಧಿ ಪರಮದುಲ್ಲಭಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅನೇಕಜಾತಿಸತೇಸು ನರಕಾದಿದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ಅನನ್ತರಂ ತೇನೇವ ಲದ್ಧಬ್ಯಾಕರಣೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಜಾತಿಸಂಸಾರಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ತುಸಿತಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ದೇವತಾಯಾಚನೇನ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಪಾಕತ್ತಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಅನೋಮಾನದೀತೀರೇ ಸುನಿಸಿತೇನಾಸಿನಾ ಸಮಕುಟಕೇಸಕಲಾಪಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಆನೀತೇ ಇದ್ಧಿಮಯೇ ಕಪ್ಪಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಕಾಲೇ ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರೇ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ತಾವ ಅಪರಿಪಕ್ಕತ್ತಾ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಂ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಉರುವೇಲಜನಪದೇ ಏಕಾಹಾರಏಕಾಲೋಪಏಕಪುಗ್ಗಲಏಕಮಗ್ಗಏಕಾಸನಭೋಜನವಸೇನ ಅಟ್ಠಿಚಮ್ಮನಹಾರುಸೇಸಂ ನಿಮ್ಮಂಸರುಧಿರಪೇತರೂಪಸದಿಸಸರೀರೋ ಪಧಾನಸುತ್ತೇ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೨೭ ಆದಯೋ) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಧಾನಂ ಮಹಾವೀರಿಯಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಇಮಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿಯಾ ಮಗ್ಗಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಪಣೀತಾಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಪರಿಪುಣ್ಣದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೋ ಕಮೇನ ಬೋಧಿಮಣ್ಡಮುಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಾರೇ ಜಿನಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋತಿ।
Attha paṭhamapañhe – dukkaranti chabbassāni dukkarakārikā. Atīte kassapasammāsambuddhakāle bodhisatto jotipālo nāma brāhmaṇamāṇavo hutvā nibbatto brāhmaṇajātivasena sāsane appasanno tassa bhagavato pilotikakammanissandena ‘‘kassapo bhagavā’’ti sutvā ‘‘kuto muṇḍakassa samaṇassa bodhi, bodhi paramadullabhā’’ti āha. So tena kammanissandena anekajātisatesu narakādidukkhamanubhavitvā tasseva bhagavato anantaraṃ teneva laddhabyākaraṇena kammena jātisaṃsāraṃ khepetvā pariyosāne vessantarattabhāvaṃ patvā tato cuto tusitabhavane nibbatto. Devatāyācanena tato cavitvā sakyakule nibbatto ñāṇassa paripākattā sakalajambudīparajjaṃ pahāya anomānadītīre sunisitenāsinā samakuṭakesakalāpaṃ chinditvā brahmunā ānīte iddhimaye kappassa saṇṭhānakāle padumagabbhe nibbatte aṭṭha parikkhāre paṭiggahetvā pabbajitvā bodhiñāṇadassanassa tāva aparipakkattā buddhabhāvāya maggāmaggaṃ ajānitvā chabbassāni uruvelajanapade ekāhāraekālopaekapuggalaekamaggaekāsanabhojanavasena aṭṭhicammanahārusesaṃ nimmaṃsarudhirapetarūpasadisasarīro padhānasutte (su. ni. 427 ādayo) vuttanayeneva padhānaṃ mahāvīriyaṃ dukkarakārikaṃ akāsi. So imaṃ dukkarakārikaṃ ‘‘sambodhiyā maggaṃ na hotī’’ti cintetvā gāmanigamarājadhānīsu paṇītāhāraṃ paribhuñjitvā pīṇindriyo paripuṇṇadvattiṃsamahāpurisalakkhaṇo kamena bodhimaṇḍamupagantvā pañca māre jinitvā buddho jātoti.
‘‘ಅವಚಾಹಂ ಜೋತಿಪಾಲೋ, ಸುಗತಂ ಕಸ್ಸಪಂ ತದಾ।
‘‘Avacāhaṃ jotipālo, sugataṃ kassapaṃ tadā;
ಕುತೋ ನು ಬೋಧಿ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ, ಬೋಧಿ ಪರಮದುಲ್ಲಭಾ॥
Kuto nu bodhi muṇḍassa, bodhi paramadullabhā.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಅಚರಿಂ ದುಕ್ಕರಂ ಬಹುಂ।
‘‘Tena kammavipākena, acariṃ dukkaraṃ bahuṃ;
ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನುರುವೇಲಾಯಂ, ತತೋ ಬೋಧಿಮಪಾಪುಣಿಂ॥
Chabbassānuruvelāyaṃ, tato bodhimapāpuṇiṃ.
‘‘ನಾಹಂ ಏತೇನ ಮಗ್ಗೇನ, ಪಾಪುಣಿಂ ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Nāhaṃ etena maggena, pāpuṇiṃ bodhimuttamaṃ;
ಕುಮ್ಮಗ್ಗೇನ ಗವೇಸಿಸ್ಸಂ, ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮೇನ ವಾರಿತೋ॥
Kummaggena gavesissaṃ, pubbakammena vārito.
‘‘ಪುಞ್ಞಪಾಪಪರಿಕ್ಖೀಣೋ, ಸಬ್ಬಸನ್ತಾಪವಜ್ಜಿತೋ।
‘‘Puññapāpaparikkhīṇo, sabbasantāpavajjito;
ಅಸೋಕೋ ಅನುಪಾಯಾಸೋ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಮನಾಸವೋ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೯೨-೯೫)।
Asoko anupāyāso, nibbāyissamanāsavo’’ti. (apa. thera 1.39.92-95);
ದುತಿಯಪಞ್ಹೇ – ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಅಭಿ ಅಕ್ಖಾನಂ ಪರಿಭಾಸನಂ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಸುದ್ದಕುಲೇ ಜಾತೋ ಅಪಾಕಟೋ ಅಪ್ಪಸಿದ್ಧೋ ಮುನಾಳಿ ನಾಮ ಧುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವಸತಿ। ತದಾ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಸುರಭಿ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಕೇನಚಿ ಕರಣೀಯೇನ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪಟ್ಠಾನಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಅಯಂ ಸಮಣೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನರಕಾದೀಸು ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಯದಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಪಠಮತರಂ ಭಗವತೋ ತುಸಿತಭವನೇ ವಸನಸಮಯೇ ಚ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಸಕಲಜನಂ ವಞ್ಚೇತ್ವಾ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಯೋ ದೀಪೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ತದಾ ತುಸಿತಪುರಾ ಚವಿತ್ವಾ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಮೇನ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಖಜ್ಜೋಪನಕಾ ವಿಯ ವಿಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ಭಗವತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ರಾಜಗಹಸೇಟ್ಠಿ ಗಙ್ಗಾಯ ಜಾಲಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕೀಳನ್ತೋ ರತ್ತಚನ್ದನಘಟಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಚನ್ದನಾನಿ ಬಹೂನಿ, ಇಮಂ ಭಮಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಭಮಕಾರೇಹಿ ಪತ್ತಂ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ವೇಳುಪರಮ್ಪರಾಯ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ‘‘ಯೇ ಇಮಂ ಪತ್ತಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಭತ್ತಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ।
Dutiyapañhe – abbhakkhānanti abhi akkhānaṃ paribhāsanaṃ. Atīte kira bodhisatto suddakule jāto apākaṭo appasiddho munāḷi nāma dhutto hutvā paṭivasati. Tadā mahiddhiko mahānubhāvo surabhi nāma paccekabuddho kenaci karaṇīyena tassa samīpaṭṭhānaṃ pāpuṇi. So taṃ disvāva ‘‘dussīlo pāpadhammo ayaṃ samaṇo’’tiādinā abbhācikkhi. So tena akusalanissandena narakādīsu anekavassasahassāni dukkhamanubhavitvā imasmiṃ pacchimattabhāve yadā titthiyā paṭhamataraṃ bhagavato tusitabhavane vasanasamaye ca pākaṭā hutvā sakalajanaṃ vañcetvā dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo dīpetvā vicaranti, tadā tusitapurā cavitvā sakyarājakule nibbattitvā kamena buddho jāto. Titthiyā sūriyuggamane khajjopanakā viya vihatalābhasakkārā bhagavati āghātaṃ bandhitvā vicaranti. Tasmiṃ samaye rājagahaseṭṭhi gaṅgāya jālaṃ bandhitvā kīḷanto rattacandanaghaṭikaṃ disvā amhākaṃ gehe candanāni bahūni, imaṃ bhamaṃ āropetvā tena bhamakārehi pattaṃ likhāpetvā veḷuparamparāya laggetvā ‘‘ye imaṃ pattaṃ iddhiyā āgantvā gaṇhanti, tesaṃ bhattiko bhavissāmī’’ti bheriṃ carāpesi.
ತದಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ನಟ್ಠಮ್ಹಾ ದಾನಿ ನಟ್ಠಮ್ಹಾ ದಾನೀ’’ತಿ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ನಿಗಣ್ಠೋ ನಾಟಪುತ್ತೋ ಸಕಪರಿಸಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಹಂ ವೇಳುಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಲ್ಲಙ್ಗನಾಕಾರಂ ಕರೋಮಿ, ‘ತುಮ್ಹೇ ಛವದಾರುಮಯಂ ಪತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಮಾ ಇದ್ಧಿಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ ಮಂ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ವಾರೇಥಾ’’ತಿ, ತೇ ತಥಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು।
Tadā titthiyā ‘‘naṭṭhamhā dāni naṭṭhamhā dānī’’ti mantetvā nigaṇṭho nāṭaputto sakaparisaṃ evamāha – ‘‘ahaṃ veḷusamīpaṃ gantvā ākāse ullaṅganākāraṃ karomi, ‘tumhe chavadārumayaṃ pattaṃ paṭicca mā iddhiṃ karothā’ti maṃ khandhe gahetvā vārethā’’ti, te tathā gantvā tathā akaṃsu.
ತದಾ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜೋ ಚ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಚ ತಿಗಾವುತೇ ಸೇಲಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪನ್ತಾ ತಂ ಕೋಲಾಹಲಂ ಸುಣಿಂಸು। ತೇಸು ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಪಿಣ್ಡೋಲಭಾರದ್ವಾಜಂ ‘‘ತ್ವಂ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಭಗವತಾ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪಿತಾ, ತುಮ್ಹೇವ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಥಾಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಆಣತ್ತೋ ತ್ವಮೇವ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಅತ್ತನಾ ಠಿತಂ ತಿಗಾವುತಂ ಸೇಲಪಬ್ಬತಂ ಪಾದತಲೇ ಲಗ್ಗೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಲಿಯಾ ಪಿಧಾನಂ ವಿಯ ಸಕಲರಾಜಗಹನಗರಂ ಛಾದೇಸಿ, ತದಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ಫಳಿಕಪಬ್ಬತೇ ಆವುತಂ ರತ್ತಸುತ್ತಮಿವ ತಂ ಥೇರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ ಭಾರದ್ವಾಜ, ಅಮ್ಹೇ ರಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸಯಿಂಸು, ಭೀತಾ ಸುಪ್ಪಾದೀನಿ ಸೀಸೇ ಅಕಂಸು। ತದಾ ಥೇರೋ ತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಠಿತಟ್ಠಾನೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ತದಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಮಕಂಸು।
Tadā piṇḍolabhāradvājo ca moggallāno ca tigāvute selapabbatamatthake ṭhatvā piṇḍapātagaṇhanatthāya cīvaraṃ pārupantā taṃ kolāhalaṃ suṇiṃsu. Tesu moggallāno piṇḍolabhāradvājaṃ ‘‘tvaṃ ākāsena gantvā taṃ pattaṃ gaṇhāhī’’ti āha. So ‘‘bhante, tumheyeva bhagavatā iddhimantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapitā, tumheva gaṇhathā’’ti āha. Tathāpi ‘‘mayā āṇatto tvameva gaṇhāhī’’ti āṇatto attanā ṭhitaṃ tigāvutaṃ selapabbataṃ pādatale laggetvā ukkhaliyā pidhānaṃ viya sakalarājagahanagaraṃ chādesi, tadā nagaravāsino phaḷikapabbate āvutaṃ rattasuttamiva taṃ theraṃ passitvā ‘‘bhante bhāradvāja, amhe rakkhathā’’ti ugghosayiṃsu, bhītā suppādīni sīse akaṃsu. Tadā thero taṃ pabbataṃ ṭhitaṭṭhāne vissajjetvā iddhiyā gantvā taṃ pattaṃ aggahesi, tadā nagaravāsino mahākolāhalamakaṃsu.
ಭಗವಾ ವೇಳುವನಾರಾಮೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏಸೋ ಸದ್ದೋ’’ತಿ ಆನನ್ದಂ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಭಾರದ್ವಾಜೇನ, ಭನ್ತೇ, ಪತ್ತಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸನ್ತುಟ್ಠಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಸದ್ದಮಕಂಸೂ’’ತಿ ಆಹ। ತದಾ ಭಗವಾ ಆಯತಿಂ ಪರೂಪವಾದಮೋಚನತ್ಥಂ ತಂ ಪತ್ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಭೇದಾಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಜನುಪಪಿಸನಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾಪೇಸಿ, ದಾಪೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಯೋ ಕರೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೫೨ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ।
Bhagavā veḷuvanārāme nisinno taṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ eso saddo’’ti ānandaṃ pucchi. ‘‘Bhāradvājena, bhante, pattassa gahitattā santuṭṭhā nagaravāsino ukkuṭṭhisaddamakaṃsū’’ti āha. Tadā bhagavā āyatiṃ parūpavādamocanatthaṃ taṃ pattaṃ āharāpetvā bhedāpetvā añjanupapisanaṃ katvā bhikkhūnaṃ dāpesi, dāpetvā ca pana ‘‘na, bhikkhave, iddhivikubbanā kātabbā, yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (cūḷava. 252 thokaṃ visadisaṃ) sikkhāpadaṃ paññāpesi.
ತತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಸಮಣೇನ ಕಿರ ಗೋತಮೇನ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ತೇ ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ತಂ ನಾತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಮಯಂ ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ರಾಸಿಭೂತಾ ಕೋಲಾಹಲಮಕಂಸು। ಅಥ ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ತಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವನ್ತಮೇವಮಾಹ – ‘‘ತಿತ್ಥಿಯಾ, ಭನ್ತೇ, ‘ಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಸಾವಕಾನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತಮೇವ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತವುಯ್ಯಾನೇ ಅಮ್ಬಫಲಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತಾನಂ ‘ಏತ್ತಕೋ ದಣ್ಡೋ’ತಿ ದಣ್ಡಂ ಠಪೇನ್ತೋ ತವಾಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಠಪೇಸೀ’’ತಿ। ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ದಣ್ಡೋ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ। ‘‘ಕತ್ಥ, ಭನ್ತೇ, ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಸಮೀಪೇ ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಕಣ್ಡಮ್ಬರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಕಿರ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ನಗರಸ್ಸ ಸಾಮನ್ತಾ ಅಮ್ಬರುಕ್ಖೇ ಛೇದಾಪೇಸುಂ, ನಾಗರಾ ಮಹಾಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚಂ ಅಟ್ಟಾದಯೋ ಬನ್ಧಿಂಸು, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ರಾಸಿಭೂತಾ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಯಮೇವ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಾನಿ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು। ಸೇಸದಿಸಾಸುಪಿ ತದನುರೂಪೇನಾಕಾರೇನ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು।
Tato titthiyā ‘‘samaṇena kira gotamena sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, te jīvitahetupi taṃ nātikkamanti, mayaṃ iddhipāṭihāriyaṃ karissāmā’’ti tattha tattha rāsibhūtā kolāhalamakaṃsu. Atha rājā bimbisāro taṃ sutvā bhagavato santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ nisinno bhagavantamevamāha – ‘‘titthiyā, bhante, ‘iddhipāṭihāriyaṃ karissāmā’ti ugghosentī’’ti. ‘‘Ahampi, mahārāja, karissāmī’’ti. ‘‘Nanu, bhante, bhagavatā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññatta’’nti. ‘‘Tameva, mahārāja, pucchissāmi, tavuyyāne ambaphalādīni khādantānaṃ ‘ettako daṇḍo’ti daṇḍaṃ ṭhapento tavāpi ekato katvā ṭhapesī’’ti. ‘‘Na mayhaṃ, bhante, daṇḍo’’ti. ‘‘Evaṃ, mahārāja, na mayhaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ atthī’’ti. ‘‘Kattha, bhante, pāṭihāriyaṃ bhavissatī’’ti? ‘‘Sāvatthiyā samīpe kaṇḍambarukkhamūle, mahārājā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante, taṃ passissāmā’’ti. Tato titthiyā ‘‘kaṇḍambarukkhamūle kira pāṭihāriyaṃ bhavissatī’’ti sutvā nagarassa sāmantā ambarukkhe chedāpesuṃ, nāgarā mahāaṅgaṇaṭṭhāne mañcātimañcaṃ aṭṭādayo bandhiṃsu, sakalajambudīpavāsino rāsibhūtā puratthimadisāyameva dvādasayojanāni pharitvā aṭṭhaṃsu. Sesadisāsupi tadanurūpenākārena sannipatiṃsu.
ಭಗವಾಪಿ ಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಆಸಾಳ್ಹಿಪುಣ್ಣಮಾಸಿಯಂ ಪಾತೋವ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಕಣ್ಡೋ ನಾಮ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲೋ ಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಪುಟೇ ಸುಪಕ್ಕಂ ಅಮ್ಬಫಲಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಚಾಹಂ ಇಮಂ ರಞ್ಞೋ ದದೇಯ್ಯಂ, ಕಹಾಪಣಾದಿಸಾರಂ ಲಭೇಯ್ಯಂ, ಭಗವತೋ ಉಪನಾಮಿತೇ ಪನ ಇಧಲೋಕಪರಲೋಕೇಸು ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಭಗವಾ ತಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಫಲಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾನಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಭಗವಾ ಅಮ್ಬರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಅಮ್ಬಟ್ಠಿಂ ಉಯ್ಯಾನಪಾಲಸ್ಸ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ವಾಲುಕಂ ವಿಯೂಹಿತ್ವಾ ತಂ ರೋಪೇಸಿ, ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಕುಣ್ಡಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಮ್ಬಙ್ಕುರೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಾಖಾವಿಟಪಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಭರಿತೋ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಪತಿತಂ ಅಮ್ಬಫಲಂ ಖಾದನ್ತಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಖಯಂ ಪಾಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು।
Bhagavāpi kāle sampatte āsāḷhipuṇṇamāsiyaṃ pātova kattabbakiccaṃ niṭṭhāpetvā taṃ ṭhānaṃ gantvā nisīdi. Tasmiṃ khaṇe kaṇḍo nāma uyyānapālo kipillikapuṭe supakkaṃ ambaphalaṃ disvā ‘‘sacāhaṃ imaṃ rañño dadeyyaṃ, kahāpaṇādisāraṃ labheyyaṃ, bhagavato upanāmite pana idhalokaparalokesu sampatti bhavissatī’’ti bhagavato upanāmesi. Bhagavā taṃ paṭiggahetvā ānandattheraṃ āṇāpesi – ‘‘imaṃ phalaṃ madditvā pānaṃ dehī’’ti. Thero tathā akāsi. Bhagavā ambarasaṃ pivitvā ambaṭṭhiṃ uyyānapālassa datvā ‘‘imaṃ ropehī’’ti āha. So vālukaṃ viyūhitvā taṃ ropesi, ānandatthero kuṇḍikāya udakaṃ āsiñci. Tasmiṃ khaṇe ambaṅkuro uṭṭhahitvā mahājanassa passantasseva sākhāviṭapapupphaphalapallavabharito paññāyittha. Patitaṃ ambaphalaṃ khādantā sakalajambudīpavāsino khayaṃ pāpetuṃ nāsakkhiṃsu.
ಅಥ ಭಗವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಚಕ್ಕವಾಳತೋ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕವಾಳಂ, ತಾವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಮಹಾಮೇರುಮುದ್ಧನಿ ರತನಚಙ್ಕಮಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಅನೇಕಪರಿಸಾಹಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಾಪೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಹಾಇದ್ಧಿಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ತೇ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಾಟಿಹೀರಾವಸಾನೇ ಪುರಿಮಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣವಸೇನ ತಾವತಿಂಸಭವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸ್ಸಂವುಟ್ಠೋ ನಿರನ್ತರಂ ತೇಮಾಸಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಮಾತುಪ್ಪಮುಖಾನಂ ಅನೇಕದೇವತಾನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮನಂ ಕತ್ವಾ, ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ ದೇವೋರೋಹನಂ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕದೇವಬ್ರಹ್ಮಗಣಪರಿವುತೋ ಸಙ್ಕಸ್ಸಪುರದ್ವಾರಂ ಓರುಯ್ಹ ಲೋಕಾನುಗ್ಗಹಂ ಅಕಾಸಿ। ತದಾ ಭಗವತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಜಮ್ಬುದೀಪಮಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನೋ ಪಞ್ಚಮಹಾಗಙ್ಗಾ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ।
Atha bhagavā puratthimacakkavāḷato yāva pacchimacakkavāḷaṃ, tāva imasmiṃ cakkavāḷe mahāmerumuddhani ratanacaṅkamaṃ māpetvā anekaparisāhi sīhanādaṃ nadāpento dhammapadaṭṭhakathāyaṃ vuttanayena mahāiddhipāṭihāriyaṃ katvā titthiye madditvā te vippakāraṃ pāpetvā pāṭihīrāvasāne purimabuddhāciṇṇavasena tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā tattha vassaṃvuṭṭho nirantaraṃ temāsaṃ abhidhammaṃ desetvā mātuppamukhānaṃ anekadevatānaṃ sotāpattimaggādhigamanaṃ katvā, vuṭṭhavasso devorohanaṃ katvā anekadevabrahmagaṇaparivuto saṅkassapuradvāraṃ oruyha lokānuggahaṃ akāsi. Tadā bhagavato lābhasakkāro jambudīpamajjhottharamāno pañcamahāgaṅgā viya ahosi.
ಅಥ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಪರಿಹೀನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನಾ ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧಾ ಅಧೋಮುಖಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತದಾ ತೇಸಂ ಉಪಾಸಿಕಾ ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ನಾಮ ಅತಿವಿಯ ರೂಪಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ತೇ ತಥಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಗಿನಿ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಭಗಿನಿ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಯಂ ಹತಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಅಮ್ಹೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಞ್ಞನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಾ ಏತ್ಥ ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ತಯಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಭಾರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕರೋನ್ತೀ ವಿಕಾಲೇ ಜೇತವನವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಉಪಸ್ಸಯೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪಾತೋ ನಗರವಾಸೀನಂ ಗನ್ಧಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದನತ್ಥಾಯ ಗಮನಸಮಯೇ ಜೇತವನಾ ವಿಯ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ‘‘ಕತ್ಥ ಸಯಿತಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಮ ಸಯಿತಟ್ಠಾನೇನಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸಾ ಕಮೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಪುಚ್ಛಿತಾ ‘‘ಸಮಣೇನಾಹಂ ಗೋತಮೇನ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾ ಸದ್ದಹಿಂಸು, ಪಣ್ಡಿತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ನ ಸದ್ದಹಿಂಸು। ಏಕದಿವಸಂ ಸಾ ದಾರುಮಣ್ಡಲಂ ಉದರೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ರತ್ತಪಟಂ ಪರಿದಹಿತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಸರಾಜಿಕಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ನಿಸಿನ್ನಂ ಭಗವನ್ತಂ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭೋ ಸಮಣ, ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ, ತುಯ್ಹಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನದಾರಕಗಬ್ಭಿನಿಯಾ ಮಯ್ಹಂ ಲಸುಣಮರಿಚಾದೀನಿ ನ ವಿಚಾರೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಥಾಭಾವಂ, ಭಗಿನಿ, ತ್ವಞ್ಚೇವ ಪಜಾನಾಸಿ, ಅಹಞ್ಚಾ’’ತಿ। ಸಾ ‘‘ಏವಮೇವ ಮೇಥುನಸಂಸಗ್ಗಸಮಯಂ ದ್ವೇಯೇವ ಜಾನನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇ’’ತಿ ಆಹ।
Atha titthiyā parihīnalābhasakkārā dukkhī dummanā pattakkhandhā adhomukhā nisīdiṃsu. Tadā tesaṃ upāsikā ciñcamāṇavikā nāma ativiya rūpaggappattā te tathā nisinne disvā ‘‘kiṃ, bhante, evaṃdukkhī dummanā nisinnā’’ti pucchi. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, bhagini, appossukkāsī’’ti? ‘‘Kiṃ, bhante’’ti? ‘‘Bhagini, samaṇassa gotamassa uppādakālato paṭṭhāya mayaṃ hatalābhasakkārā, nagaravāsino amhe na kiñci maññantī’’ti. ‘‘Mayā ettha kiṃ kātabba’’nti? ‘‘Tayā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetuṃ vaṭṭatī’’ti. Sā ‘‘na mayhaṃ bhāro’’ti vatvā tattha ussāhaṃ karontī vikāle jetavanavihāraṃ gantvā titthiyānaṃ upassaye vasitvā pāto nagaravāsīnaṃ gandhādīni gahetvā bhagavantaṃ vandanatthāya gamanasamaye jetavanā viya nikkhantā, ‘‘kattha sayitā’’ti puṭṭhā ‘‘kiṃ tumhākaṃ mama sayitaṭṭhānenā’’ti vatvā pakkāmi. Sā kamena gacchante kāle pucchitā ‘‘samaṇenāhaṃ gotamena ekagandhakuṭiyaṃ sayitvā nikkhantā’’ti āha. Taṃ bālaputhujjanā saddahiṃsu, paṇḍitā sotāpannādayo na saddahiṃsu. Ekadivasaṃ sā dārumaṇḍalaṃ udare bandhitvā upari rattapaṭaṃ paridahitvā gantvā sarājikāya parisāya dhammadesanatthāya nisinnaṃ bhagavantaṃ evamāha – ‘‘bho samaṇa, tvaṃ dhammaṃ desesi, tuyhaṃ paṭicca uppannadārakagabbhiniyā mayhaṃ lasuṇamaricādīni na vicāresī’’ti? ‘‘Tathābhāvaṃ, bhagini, tvañceva pajānāsi, ahañcā’’ti. Sā ‘‘evameva methunasaṃsaggasamayaṃ dveyeva jānanti, na aññe’’ti āha.
ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ದ್ವೇ ದೇವಪುತ್ತೇ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಸು ಏಕೋ ಮೂಸಿಕವಣ್ಣಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದಾರುಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದತು, ಏಕೋ ವಾತಮಣ್ಡಲಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಾರುತಪಟಂ ಉದ್ಧಂ ಖಿಪತೂ’’ತಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ದಾರುಮಣ್ಡಲಂ ಪತಮಾನಂ ತಸ್ಸಾ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಸಬ್ಬೇ ‘‘ಅರೇ, ದುಟ್ಠಚೋರಿ, ತ್ವಂ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಲೋಕತ್ತಯಸಾಮಿನೋ ಏವರೂಪಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಏಕೇಕಮುಟ್ಠಿಪಹಾರಂ ದತ್ವಾ ಸಭಾಯ ನೀಹರಿಂಸು, ದಸ್ಸನಾತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ಪಥವೀ ವಿವರಮದಾಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅವೀಚಿತೋ ಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕುಲದತ್ತಿಕೇನ ರತ್ತಕಮ್ಬಲೇನೇವ ತಂ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ಭಗವತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅತಿರೇಕತರೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Tasmiṃ khaṇe sakkassa paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā dve devaputte āṇāpesi – ‘‘tumhesu eko mūsikavaṇṇaṃ māpetvā tassā dārumaṇḍalassa bandhanaṃ chindatu, eko vātamaṇḍalaṃ samuṭṭhāpetvā pārutapaṭaṃ uddhaṃ khipatū’’ti. Te gantvā tathā akaṃsu. Dārumaṇḍalaṃ patamānaṃ tassā pādapiṭṭhiṃ bhindi. Dhammasabhāyaṃ sannipatitā puthujjanā sabbe ‘‘are, duṭṭhacori, tvaṃ evarūpassa lokattayasāmino evarūpaṃ abbhakkhānaṃ akāsī’’ti uṭṭhahitvā ekekamuṭṭhipahāraṃ datvā sabhāya nīhariṃsu, dassanātikkantāya pathavī vivaramadāsi. Tasmiṃ khaṇe avīcito jālā uṭṭhahitvā kuladattikena rattakambaleneva taṃ acchādetvā avīcimhi pakkhipi, bhagavato lābhasakkāro atirekataro ahosi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಸಬ್ಬಾಭಿಭುಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ನನ್ದೋ ನಾಮಾಸಿ ಸಾವಕೋ।
‘‘Sabbābhibhussa buddhassa, nando nāmāsi sāvako;
ತಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾಯ ನಿರಯೇ, ಚಿರಂ ಸಂಸರಿತಂ ಮಯಾ॥
Taṃ abbhakkhāya niraye, ciraṃ saṃsaritaṃ mayā.
‘‘ದಸವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ನಿರಯೇ ಸಂಸರಿಂ ಚಿರಂ।
‘‘Dasavassasahassāni, niraye saṃsariṃ ciraṃ;
ಮನುಸ್ಸಭಾವಂ ಲದ್ಧಾಹಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಬಹುಂ ಲಭಿಂ॥
Manussabhāvaṃ laddhāhaṃ, abbhakkhānaṃ bahuṃ labhiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮಾವಸೇಸೇನ, ಚಿಞ್ಚಮಾಣವಿಕಾ ಮಮಂ।
‘‘Tena kammāvasesena, ciñcamāṇavikā mamaṃ;
ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ ಅಭೂತೇನ, ಜನಕಾಯಸ್ಸ ಅಗ್ಗತೋ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೭೦-೭೨)।
Abbhācikkhi abhūtena, janakāyassa aggato’’ti. (apa. thera 1.39.70-72);
ತತಿಯಪಞ್ಹೇ – ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಅಭಿ ಅಕ್ಖಾನಂ ಅಕ್ಕೋಸನಂ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಪಾಕಟಜಾತಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮುನಾಳಿ ನಾಮ ಧುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ದುಜ್ಜನಸಂಸಗ್ಗಬಲೇನ ಸುರಭಿಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲೇನ ವಚೀಕಮ್ಮೇನ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ದಸಪಾರಮಿತಾಸಂಸಿದ್ಧಿಬಲೇನ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಪುನ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾ – ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನಾ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತದಾ ಸುನ್ದರೀ ನಾಮೇಕಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾ ತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವದನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ದೋಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಅಮ್ಹೇ ವಿಹೇಠಿಯಮಾನೇ ತ್ವಂ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ವಿಹರಿಸ್ಸಸಿ, ಇದಂ ತವ ದೋಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮಹಂ ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತ್ವಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುತ್ತನಯೇನ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಏಕಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಸಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ। ತಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Tatiyapañhe – abbhakkhānanti abhi akkhānaṃ akkosanaṃ. Atīte kira bodhisatto apākaṭajātiyaṃ uppanno munāḷi nāma dhutto hutvā dujjanasaṃsaggabalena surabhiṃ nāma paccekabuddhaṃ ‘‘dussīlo pāpadhammo ayaṃ bhikkhū’’ti akkosi. So tena akusalena vacīkammena bahūni vassasahassāni niraye paccitvā imasmiṃ pacchimattabhāve dasapāramitāsaṃsiddhibalena buddho jāto lābhaggayasaggappatto ahosi. Puna titthiyā ussāhajātā – ‘‘kathaṃ nu kho samaṇassa gotamassa ayasaṃ uppādessāmā’’ti dukkhī dummanā nisīdiṃsu. Tadā sundarī nāmekā paribbājikā te upasaṅkamitvā vanditvā ṭhitā tuṇhībhūte kiñci avadante disvā ‘‘kiṃ mayhaṃ doso’’ti pucchi. ‘‘Samaṇena gotamena amhe viheṭhiyamāne tvaṃ appossukkā viharissasi, idaṃ tava doso’’ti. ‘‘Evamahaṃ tattha kiṃ karissāmī’’ti? ‘‘Tvaṃ samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ uppādetuṃ sakkhissasī’’ti? ‘‘Sakkhissāmi, ayyā’’ti vatvā tato paṭṭhāya vuttanayena diṭṭhadiṭṭhānaṃ ‘‘samaṇena gotamena ekagandhakuṭiyaṃ sayitvā nikkhantā’’ti vatvā akkosati paribhāsati. Titthiyāpi ‘‘passatha, bho, samaṇassa gotamassa kamma’’nti akkosanti paribhāsanti. Vuttañhetaṃ –
‘‘ಮುನಾಳಿ ನಾಮಹಂ ಧುತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತಿಸು।
‘‘Munāḷi nāmahaṃ dhutto, pubbe aññāsu jātisu;
ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಸುರಭಿಂ, ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿಂ ಅದೂಸಕಂ॥
Paccekabuddhaṃ surabhiṃ, abbhācikkhiṃ adūsakaṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ನಿರಯೇ ಸಂಸರಿಂ ಚಿರಂ।
‘‘Tena kammavipākena, niraye saṃsariṃ ciraṃ;
ಬಹೂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ದುಕ್ಖಂ ವೇದೇಸಿ ವೇದನಂ॥
Bahū vassasahassāni, dukkhaṃ vedesi vedanaṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮಾವಸೇಸೇನ, ಇಧ ಪಚ್ಛಿಮಕೇ ಭವೇ।
‘‘Tena kammāvasesena, idha pacchimake bhave;
ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಮಯಾ ಲದ್ಧಂ, ಸುನ್ದರಿಕಾಯ ಕಾರಣಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೬೭-೬೯)।
Abbhakkhānaṃ mayā laddhaṃ, sundarikāya kāraṇā’’ti. (apa. thera 1.39.67-69);
ಚತುತ್ಥಪಞ್ಹೇ – ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಅಭಿ ವಿಸೇಸೇನ ಅಕ್ಕೋಸನಂ ಪರಿಭಾಸನಂ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಬಹೂಹಿ ಸಕ್ಕತೋ ಪೂಜಿತೋ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಹಿಮವನ್ತೇ ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರೋ ಬಹುಮಾಣವೇ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇನ್ತೋ ವಾಸಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಏಕೋ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ತಾಪಸೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಇಸ್ಸಾಪಕತೋ ತಂ ಅದೂಸಕಂ ಇಸಿಂ ‘‘ಕಾಮಭೋಗೀ ಕುಹಕೋ ಅಯಂ ಇಸೀ’’ತಿ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ಅತ್ತನೋ ಸಿಸ್ಸೇ ಚ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ಇಸಿ ಏವರೂಪೋ ಅನಾಚಾರಕೋ’’ತಿ। ತೇಪಿ ತಥೇವ ಅಕ್ಕೋಸಿಂಸು ಪರಿಭಾಸಿಂಸು। ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಆಕಾಸೇ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ತಥೇವ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನೇನಪಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಾ ಪುನಪಿ ಸುನ್ದರಿಯಾ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸುರಾಧುತ್ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಸುನ್ದರಿಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಜೇತವನದ್ವಾರಸಮೀಪೇ ಮಾಲಾಕಚವರೇನ ಛಾದೇಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸುಂ। ತೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ತತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ‘‘ಸುನ್ದರಿಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ಅತ್ತನಾ ಪಾತಿತಟ್ಠಾನತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಞ್ಚಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಪಸ್ಸಥ, ಭೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾನಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸಕಲನಗರೇ ಅವಣ್ಣಂ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸು। ಸುನ್ದರಿಂ ಆಮಕಸುಸಾನೇ ಅಟ್ಟಕೇ ಠಪೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಸುನ್ದರಿಮಾರಕೇ ಪರಿಯೇಸಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ತದಾ ಧುತ್ತಾ ಸುರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಸುನ್ದರಿಂ ಮಾರೇಸಿ, ತ್ವಂ ಮಾರೇಸೀ’’ತಿ ಕಲಹಂ ಕರಿಂಸು। ರಾಜಪುರಿಸಾ ತೇ ಧುತ್ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭಣೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸುನ್ದರೀ ಮಾರಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕೇಹಿ ಆಣತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಣೇ, ‘ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಣ್ಣತ್ಥಾಯ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಯಮೇವ ಸುನ್ದರೀ ಮಾರಾಪಿತಾ, ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಚ ಅಕಾರಕಾ’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಥಾ ಅಕಂಸು । ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಾ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಚ ಧುತ್ತೇ ಚ ಮಾರಾಪೇತ್ವಾ ಛಡ್ಡಾಪೇತಿ । ತತೋ ಭಗವತೋ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ವಡ್ಢಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Catutthapañhe – abbhakkhānaṃ abhi visesena akkosanaṃ paribhāsanaṃ. Atīte kira bodhisatto brāhmaṇakule uppanno bahussuto bahūhi sakkato pūjito tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavante vanamūlaphalāhāro bahumāṇave mante vācento vāsaṃ kappesi. Eko pañcābhiññāaṭṭhasamāpattilābhī tāpaso tassa santikaṃ agamāsi. So taṃ disvāva issāpakato taṃ adūsakaṃ isiṃ ‘‘kāmabhogī kuhako ayaṃ isī’’ti abbhācikkhi, attano sisse ca āha – ‘‘ayaṃ isi evarūpo anācārako’’ti. Tepi tatheva akkosiṃsu paribhāsiṃsu. So tena akusalakammavipākena vassasahassāni niraye dukkhamanubhavitvā imasmiṃ pacchimattabhāve buddho hutvā lābhaggayasaggappatto ākāse puṇṇacando viya pākaṭo jāto. Tatheva titthiyā abbhakkhānenapi asantuṭṭhā punapi sundariyā abbhakkhānaṃ kāretvā surādhutte pakkosāpetvā lañjaṃ datvā ‘‘tumhe sundariṃ māretvā jetavanadvārasamīpe mālākacavarena chādethā’’ti āṇāpesuṃ. Te tathā kariṃsu. Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti rañño ārocesuṃ. Rājā ‘‘pariyesathā’’ti āha. Te attanā pātitaṭṭhānato gahetvā mañcakaṃ āropetvā rañño dassetvā ‘‘passatha, bho, samaṇassa gotamassa sāvakānaṃ kamma’’nti bhagavato bhikkhusaṅghassa ca sakalanagare avaṇṇaṃ ugghosentā vicariṃsu. Sundariṃ āmakasusāne aṭṭake ṭhapesuṃ. Rājā ‘‘sundarimārake pariyesathā’’ti āṇāpesi. Tadā dhuttā suraṃ pivitvā ‘‘tvaṃ sundariṃ māresi, tvaṃ māresī’’ti kalahaṃ kariṃsu. Rājapurisā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā ‘‘kiṃ, bhaṇe, tumhehi sundarī māritā’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Kehi āṇattā’’ti? ‘‘Titthiyehi, devā’’ti. Rājā titthiye āharāpetvā bandhāpetvā ‘‘gacchatha, bhaṇe, ‘buddhassa avaṇṇatthāya amhehi sayameva sundarī mārāpitā, bhagavā tassa sāvakā ca akārakā’ti ugghosathā’’ti āha. Te tathā akaṃsu . Sakalanagaravāsino nikkaṅkhā ahesuṃ. Rājā titthiye ca dhutte ca mārāpetvā chaḍḍāpeti . Tato bhagavato bhiyyosomattāya lābhasakkāro vaḍḍhi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸುತವಾ ಆಸಿಂ, ಅಹಂ ಸಕ್ಕತಪೂಜಿತೋ।
‘‘Brāhmaṇo sutavā āsiṃ, ahaṃ sakkatapūjito;
ಮಹಾವನೇ ಪಞ್ಚಸತೇ, ಮನ್ತೇ ವಾಚೇಮಿ ಮಾಣವೇ॥
Mahāvane pañcasate, mante vācemi māṇave.
‘‘ತತ್ಥಾಗತೋ ಇಸಿ ಭೀಮೋ, ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞೋ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ।
‘‘Tatthāgato isi bhīmo, pañcābhiñño mahiddhiko;
ತಞ್ಚಾಹಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿಂ ಅದೂಸಕಂ॥
Tañcāhaṃ āgataṃ disvā, abbhācikkhiṃ adūsakaṃ.
‘‘ತತೋಹಂ ಅವಚಂ ಸಿಸ್ಸೇ, ಕಾಮಭೋಗೀ ಅಯಂ ಇಸಿ।
‘‘Tatohaṃ avacaṃ sisse, kāmabhogī ayaṃ isi;
ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಭಾಸಮಾನಸ್ಸ, ಅನುಮೋದಿಂಸು ಮಾಣವಾ॥
Mayhampi bhāsamānassa, anumodiṃsu māṇavā.
‘‘ತತೋ ಮಾಣವಕಾ ಸಬ್ಬೇ, ಭಿಕ್ಖಮಾನಂ ಕುಲೇ ಕುಲೇ।
‘‘Tato māṇavakā sabbe, bhikkhamānaṃ kule kule;
ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಆಹಂಸು, ಕಾಮಭೋಗೀ ಅಯಂ ಇಸಿ॥
Mahājanassa āhaṃsu, kāmabhogī ayaṃ isi.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಸತಾ ಇಮೇ।
‘‘Tena kammavipākena, pañcabhikkhusatā ime;
ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ಲಭುಂ ಸಬ್ಬೇ, ಸುನ್ದರಿಕಾಯ ಕಾರಣಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೭೩-೭೭)।
Abbhakkhānaṃ labhuṃ sabbe, sundarikāya kāraṇā’’ti. (apa. thera 1.39.73-77);
ಪಞ್ಚಮೇ ಪಞ್ಹೇ – ಸಿಲಾವೇಧೋತಿ ಆಹತಚಿತ್ತೋ ಸಿಲಂ ಪವಿಜ್ಝಿ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಚ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಚ ಏಕಪಿತುಪುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ದಾಸೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಲಹಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿರುದ್ಧಾ ಅಹೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲವಭಾವೇನ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸುಪರಿ ಪಾಸಾಣಂ ಪವಿಜ್ಝೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನರಕಾದೀಸು ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ। ದೇವದತ್ತೋ ರಾಹುಲಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತುಲೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸೇರಿವಾಣಿಜಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ವಾಣಿಜೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇ ಏಕಂ ಪಟ್ಟನಗಾಮಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಏಕವೀಥಿಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಏಕವೀಥಿಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಪವಿಟ್ಠಾ। ತೇಸು ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಪವಿಟ್ಠವೀಥಿಯಂ ಜಿಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಚ ನತ್ತಾ ಚ ದ್ವೇಯೇವ ಅಹೇಸುಂ, ತೇಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಂ ಮಲಗ್ಗಹಿತಂ ಭಾಜನನ್ತರೇ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೀ ‘‘ಇಮಂ ಥಾಲಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೂಚಿಯಾ ಲೇಖಂ ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಥೋಕಂ ದತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗತೋ। ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದ್ವಾರಸಮೀಪಂ ಆಗತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ನತ್ತಾ, ಅಯ್ಯೇ , ಮಯ್ಹಂ ಕಚ್ಛಪುಟಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಸಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಥಾಲಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ನತ್ತಾಯ ಕಚ್ಛಪುಟಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುವಣ್ಣಥಾಲಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ವಞ್ಚಿತಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಸಿಬ್ಬಕಾಯ ಠಪಿತಅಟ್ಠಕಹಾಪಣೇ ಅವಸೇಸಭಣ್ಡಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಕಚ್ಛಪುಟಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಕುಮಾರಿಕಾಯ ಹತ್ಥೇ ಪಿಳನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ವಾಣಿಜೋ ಪುನಾಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ನ ಗಣ್ಹಿತ್ಥ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ದತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಹದಯೇನ ಫಾಲಿತೇನ ವಿಯ ಧಾವಿತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ಸೋ ‘‘ತಿಟ್ಠ, ಮಾ ಪಲಾಯಿ ಮಾ ಪಲಾಯೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ತಂ ನಾಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ।
Pañcame pañhe – silāvedhoti āhatacitto silaṃ pavijjhi. Atīte kira bodhisatto ca kaniṭṭhabhātā ca ekapituputtā ahesuṃ. Te pitu accayena dāse paṭicca kalahaṃ karontā aññamaññaṃ viruddhā ahesuṃ. Bodhisatto attano balavabhāvena kaniṭṭhabhātaraṃ ajjhottharitvā tassupari pāsāṇaṃ pavijjhesi. So tena kammavipākena narakādīsu anekavassasahassāni dukkhamanubhavitvā imasmiṃ pacchimattabhāve buddho jāto. Devadatto rāhulakumārassa mātulo pubbe serivāṇijakāle bodhisattena saddhiṃ vāṇijo ahosi, te ekaṃ paṭṭanagāmaṃ patvā ‘‘tvaṃ ekavīthiṃ gaṇhāhi, ahampi ekavīthiṃ gaṇhāmī’’ti dvepi paviṭṭhā. Tesu devadattassa paviṭṭhavīthiyaṃ jiṇṇaseṭṭhibhariyā ca nattā ca dveyeva ahesuṃ, tesaṃ mahantaṃ suvaṇṇathālakaṃ malaggahitaṃ bhājanantare ṭhapitaṃ hoti, taṃ suvaṇṇathālakabhāvaṃ ajānantī ‘‘imaṃ thālakaṃ gahetvā piḷandhanaṃ dethā’’ti āha. So taṃ gahetvā sūciyā lekhaṃ kaḍḍhitvā suvaṇṇathālakabhāvaṃ ñatvā ‘‘thokaṃ datvā gaṇhissāmī’’ti cintetvā gato. Atha bodhisattaṃ dvārasamīpaṃ āgataṃ disvā ‘‘nattā, ayye , mayhaṃ kacchapuṭaṃ piḷandhanaṃ dethā’’ti. Sā taṃ pakkosāpetvā nisīdāpetvā taṃ thālakaṃ datvā ‘‘imaṃ gahetvā mayhaṃ nattāya kacchapuṭaṃ piḷandhanaṃ dethā’’ti. Bodhisatto taṃ gahetvā suvaṇṇathālakabhāvaṃ ñatvā ‘‘tena vañcitā’’ti ñatvā attano pasibbakāya ṭhapitaaṭṭhakahāpaṇe avasesabhaṇḍañca datvā kacchapuṭaṃ piḷandhanaṃ kumārikāya hatthe piḷandhāpetvā agamāsi. So vāṇijo punāgantvā pucchi. ‘‘Tāta, tvaṃ na gaṇhittha, mayhaṃ putto idañcidañca datvā taṃ gahetvā gato’’ti. So taṃ sutvāva hadayena phālitena viya dhāvitvā anubandhi. Bodhisatto nāvaṃ āruyha pakkhandi. So ‘‘tiṭṭha, mā palāyi mā palāyī’’ti vatvā ‘‘nibbattanibbattabhave taṃ nāsetuṃ samattho bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi.
ಸೋ ಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಅನೇಕೇಸು ಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸೇಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಮೇನ ಭಗವತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಅನುರುದ್ಧಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ಪಾಕಟೋ ಭಗವನ್ತಂ ವರಂ ಯಾಚಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾದೀನಿ ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಿಯತು, ಸಕಲೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಮಮ ಭಾರೋ ಹೋತೂ’’ತಿ। ಭಗವಾ ನ ಅನುಜಾನಿ। ದೇವದತ್ತೋ ವೇರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಏಕದಿವಸಂ ವೇಭಾರಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಠಿತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪರಿ ಠಿತೋ ಪಬ್ಬತಕೂಟಂ ಪವಿದ್ಧೇಸಿ। ಭಗವತೋ ಆನುಭಾವೇನ ಅಪರೋ ಪಬ್ಬತಕೂಟೋ ತಂ ಪತಮಾನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತೇಸಂ ಘಟ್ಟನೇನ ಉಟ್ಠಿತಾ ಪಪಟಿಕಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
So patthanāvasena anekesu jātisatasahassesu aññamaññaṃ viheṭhetvā imasmiṃ attabhāve sakyakule nibbattitvā kamena bhagavati sabbaññutaṃ patvā rājagahe viharante anuruddhādīhi saddhiṃ bhagavato santikaṃ gantvā pabbajitvā jhānalābhī hutvā pākaṭo bhagavantaṃ varaṃ yāci – ‘‘bhante, sabbo bhikkhusaṅgho piṇḍapātikādīni terasa dhutaṅgāni samādiyatu, sakalo bhikkhusaṅgho mama bhāro hotū’’ti. Bhagavā na anujāni. Devadatto veraṃ bandhitvā parihīnajjhāno bhagavantaṃ māretukāmo ekadivasaṃ vebhārapabbatapāde ṭhitassa bhagavato upari ṭhito pabbatakūṭaṃ paviddhesi. Bhagavato ānubhāvena aparo pabbatakūṭo taṃ patamānaṃ sampaṭicchi. Tesaṃ ghaṭṭanena uṭṭhitā papaṭikā āgantvā bhagavato pādapiṭṭhiyaṃ pahari. Tena vuttaṃ –
‘‘ವೇಮಾತುಭಾತರಂ ಪುಬ್ಬೇ, ಧನಹೇತು ಹನಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Vemātubhātaraṃ pubbe, dhanahetu haniṃ ahaṃ;
ಪಕ್ಖಿಪಿಂ ಗಿರಿದುಗ್ಗಸ್ಮಿಂ, ಸಿಲಾಯ ಚ ಅಪಿಂಸಯಿಂ॥
Pakkhipiṃ giriduggasmiṃ, silāya ca apiṃsayiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ದೇವದತ್ತೋ ಸಿಲಂ ಖಿಪಿ।
‘‘Tena kammavipākena, devadatto silaṃ khipi;
ಅಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಪಿಂಸಯೀ ಪಾದೇ, ಮಮ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೭೮-೭೯)।
Aṅguṭṭhaṃ piṃsayī pāde, mama pāsāṇasakkharā’’ti. (apa. thera 1.39.78-79);
ಛಟ್ಠಪಞ್ಹೇ – ಸಕಲಿಕಾವೇಧೋತಿ ಸಕಲಿಕಾಯ ಘಟ್ಟನಂ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದಹರಕಾಲೇ ಮಹಾವೀಥಿಯಂ ಕೀಳಮಾನೋ ವೀಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮುಣ್ಡಕೋ ಸಮಣೋ ಕುಹಿಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪಾಸಾಣಸಕಲಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಖಿಪಿ । ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಚಮ್ಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ರುಹಿರಂ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಸೋ ತೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಭೂತೋಪಿ ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕವಸೇನ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಾಸಾಣಸಕಲಿಕಘಟ್ಟನೇನ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಂ ಲಭಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Chaṭṭhapañhe – sakalikāvedhoti sakalikāya ghaṭṭanaṃ. Atīte kira bodhisatto ekasmiṃ kule nibbatto daharakāle mahāvīthiyaṃ kīḷamāno vīthiyaṃ piṇḍāya caramānaṃ paccekabuddhaṃ disvā ‘‘ayaṃ muṇḍako samaṇo kuhiṃ gacchatī’’ti pāsāṇasakalikaṃ gahetvā tassa pādapiṭṭhiyaṃ khipi . Pādapiṭṭhicammaṃ chinditvā ruhiraṃ nikkhami. So tena pāpakammena anekavassasahassāni niraye mahādukkhaṃ anubhavitvā buddhabhūtopi kammapilotikavasena pādapiṭṭhiyaṃ pāsāṇasakalikaghaṭṭanena ruhiruppādaṃ labhi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಪುರೇಹಂ ದಾರಕೋ ಹುತ್ವಾ, ಕೀಳಮಾನೋ ಮಹಾಪಥೇ।
‘‘Purehaṃ dārako hutvā, kīḷamāno mahāpathe;
ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾನ, ಮಗ್ಗೇ ಸಕಲಿಕಂ ಖಿಪಿಂ॥
Paccekabuddhaṃ disvāna, magge sakalikaṃ khipiṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಇಧ ಪಚ್ಛಿಮಕೇ ಭವೇ।
‘‘Tena kammavipākena, idha pacchimake bhave;
ವಧತ್ಥಂ ಮಂ ದೇವದತ್ತೋ, ಅಭಿಮಾರೇ ಪಯ್ಯೋಜಯೀ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೮೦-೮೧)।
Vadhatthaṃ maṃ devadatto, abhimāre payyojayī’’ti. (apa. thera 1.39.80-81);
ಸತ್ತಮಪಞ್ಹೇ – ನಾಳಾಗಿರೀತಿ ಧನಪಾಲಕೋ ಹತ್ಥೀ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಹತ್ಥಿಂ ಆರುಯ್ಹ ವಿಚರಮಾನೋ ಮಹಾಪಥೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ ಅಯಂ ಮುಣ್ಡಕೋ’’ತಿ ಆಹತಚಿತ್ತೋ ಖಿಲಜಾತೋ ಹತ್ಥಿನಾ ಆಸಾದೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಪಾಯೇಸು ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋ। ದೇವದತ್ತೋ ಅಜಾತಸತ್ತುರಾಜಾನಂ ಸಹಾಯಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿತರಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಹೋಹಿ, ಅಹಂ ಬುದ್ಧಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ರಞ್ಞೋ ಅನುಞ್ಞಾತಾಯ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಸ್ವೇ ತುಮ್ಹೇ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಸೋಳಸಸುರಾಘಟೇ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣವೇಲಾಯಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ ಹತ್ಥಿಗೋಪಕೇ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸಕಲನಗರಂ ಮಹಾಕೋಲಾಹಲಂ ಅಹೋಸಿ, ‘‘ಬುದ್ಧನಾಗೇನ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ಯುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಉಭತೋ ರಾಜವೀಥಿಯಂ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ಭಗವಾಪಿ ಕತಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ। ಸೋ ವೀಥಿಚಚ್ಚರಾದಯೋ ವಿಧಮೇನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ। ತದಾ ಏಕಾ ಇತ್ಥೀ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೀಥಿತೋ ವೀಥಿಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಹತ್ಥೀ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧಿ। ಭಗವಾ ‘‘ನಾಳಾಗಿರಿ, ನ ತಂ ಹನತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋ, ಇಧಾಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಾಭಿಮುಖೋ ಧಾವಿ। ಭಗವಾ ಅಪರಿಮಾಣೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ಅನನ್ತಸತ್ತೇಸು ಫರಣಾರಹಂ ಮೇತ್ತಂ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಾಳಾಗಿರಿಮ್ಹಿ ಫರಿ। ಸೋ ಭಗವತೋ ಮೇತ್ತಾಯ ಫುಟೋ ನಿಬ್ಭಯೋ ಹುತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪತಿ। ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಹತ್ಥಂ ಠಪೇಸಿ। ತದಾ ದೇವಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಜಾತಚಿತ್ತಾ ಪುಪ್ಫಪರಾಗಾದೀಹಿ ಪೂಜೇಸುಂ। ಸಕಲನಗರೇ ಜಣ್ಣುಕಮತ್ತಾ ಧನರಾಸಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಾ ‘‘ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇ ಧನಾನಿ ನಗರವಾಸೀನಂ ಹೋನ್ತು, ಪುರತ್ಥಿಮದ್ವಾರೇ ಧನಾನಿ ರಾಜಭಣ್ಡಾಗಾರೇ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ತದಾ ನಾಳಾಗಿರಿ ಧನಪಾಲೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಭಗವಾ ವೇಳುವನಾರಾಮಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Sattamapañhe – nāḷāgirīti dhanapālako hatthī māraṇatthāya pesito. Atīte kira bodhisatto hatthigopako hutvā nibbatto hatthiṃ āruyha vicaramāno mahāpathe paccekabuddhaṃ disvā ‘‘kuto āgacchati ayaṃ muṇḍako’’ti āhatacitto khilajāto hatthinā āsādesi. So tena kammena apāyesu anekavassasahassāni dukkhaṃ anubhavitvā pacchimattabhāve buddho jāto. Devadatto ajātasatturājānaṃ sahāyaṃ katvā ‘‘tvaṃ, mahārāja, pitaraṃ ghātetvā rājā hohi, ahaṃ buddhaṃ māretvā buddho bhavissāmī’’ti saññāpetvā ekadivasaṃ rañño anuññātāya hatthisālaṃ gantvā – ‘‘sve tumhe nāḷāgiriṃ soḷasasurāghaṭe pāyetvā bhagavato piṇḍāya caraṇavelāyaṃ pesethā’’ti hatthigopake āṇāpesi. Sakalanagaraṃ mahākolāhalaṃ ahosi, ‘‘buddhanāgena hatthināgassa yuddhaṃ passissāmā’’ti ubhato rājavīthiyaṃ mañcātimañcaṃ bandhitvā pātova sannipatiṃsu. Bhagavāpi katasarīrapaṭijaggano bhikkhusaṅghaparivuto rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Tasmiṃ khaṇe vuttaniyāmeneva nāḷāgiriṃ vissajjesuṃ. So vīthicaccarādayo vidhamento āgacchati. Tadā ekā itthī dārakaṃ gahetvā vīthito vīthiṃ gacchati, hatthī taṃ itthiṃ disvā anubandhi. Bhagavā ‘‘nāḷāgiri, na taṃ hanatthāya pesito, idhāgacchāhī’’ti āha. So taṃ saddaṃ sutvā bhagavantābhimukho dhāvi. Bhagavā aparimāṇesu cakkavāḷesu anantasattesu pharaṇārahaṃ mettaṃ ekasmiṃyeva nāḷāgirimhi phari. So bhagavato mettāya phuṭo nibbhayo hutvā bhagavato pādamūle nipati. Bhagavā tassa matthake hatthaṃ ṭhapesi. Tadā devabrahmādayo acchariyabbhutajātacittā pupphaparāgādīhi pūjesuṃ. Sakalanagare jaṇṇukamattā dhanarāsayo ahesuṃ. Rājā ‘‘pacchimadvāre dhanāni nagaravāsīnaṃ hontu, puratthimadvāre dhanāni rājabhaṇḍāgāre hontū’’ti bheriṃ carāpesi. Sabbe tathā kariṃsu. Tadā nāḷāgiri dhanapālo nāma ahosi. Bhagavā veḷuvanārāmaṃ agamāsi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹೋ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಪಚ್ಚೇಕಮುನಿಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Hatthāroho pure āsiṃ, paccekamunimuttamaṃ;
ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಿಚರನ್ತಂ ತಂ, ಆಸಾದೇಸಿಂ ಗಜೇನಹಂ॥
Piṇḍāya vicarantaṃ taṃ, āsādesiṃ gajenahaṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಭನ್ತೋ ನಾಳಾಗಿರೀ ಗಜೋ।
‘‘Tena kammavipākena, bhanto nāḷāgirī gajo;
ಗಿರಿಬ್ಬಜೇ ಪುರವರೇ, ದಾರುಣೋ ಸಮುಪಾಗಮೀ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೮೨-೮೩)।
Giribbaje puravare, dāruṇo samupāgamī’’ti. (apa. thera 1.39.82-83);
ಅಟ್ಠಮಪಞ್ಹೇ – ಸತ್ಥಚ್ಛೇದೋತಿ ಸತ್ಥೇನ ಗಣ್ಡಫಾಲನಂ ಕುಠಾರಾಯ ಸತ್ಥೇನ ಛೇದೋ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸೇ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ದುಜ್ಜನಸಂಸಗ್ಗವಸೇನ ಪಚ್ಚನ್ತದೇಸೇ ವಾಸವಸೇನ ಚ ಧುತ್ತೋ ಸಾಹಸಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಖಗ್ಗಹತ್ಥೋ ಪತ್ತಿಕೋವ ನಗರೇ ವಿಚರನ್ತೋ ನಿರಾಪರಾಧೇ ಜನೇ ಖಗ್ಗೇನ ಫಾಲೇನ್ತೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಾದೀಸು ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾವಸೇಸೇನ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧಭೂತೋಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ದೇವದತ್ತೇನ ಖಿತ್ತಪಾಸಾಣಸಕ್ಖಲಿಕಪಹಾರೇನ ಉಟ್ಠಿತಗಣ್ಡೋ ಅಹೋಸಿ। ಜೀವಕೋ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೇನ ತಂ ಗಣ್ಡಂ ಫಾಲೇಸಿ। ವೇರಿಚಿತ್ತಸ್ಸ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ರುಹಿರುಪ್ಪಾದಕಮ್ಮಂ ಅನನ್ತರಿಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜೀವಕಸ್ಸ ಗಣ್ಡಫಾಲನಂ ಪುಞ್ಞಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Aṭṭhamapañhe – satthacchedoti satthena gaṇḍaphālanaṃ kuṭhārāya satthena chedo. Atīte kira bodhisatto paccantadese rājā ahosi. So dujjanasaṃsaggavasena paccantadese vāsavasena ca dhutto sāhasiko ekadivasaṃ khaggahattho pattikova nagare vicaranto nirāparādhe jane khaggena phālento agamāsi. So tena pāpakammavipākena bahūni vassasahassāni niraye paccitvā tiracchānādīsu dukkhamanubhavitvā pakkāvasesena pacchimattabhāve buddhabhūtopi heṭṭhā vuttanayena devadattena khittapāsāṇasakkhalikapahārena uṭṭhitagaṇḍo ahosi. Jīvako mettacittena taṃ gaṇḍaṃ phālesi. Vericittassa devadattassa ruhiruppādakammaṃ anantarikaṃ ahosi, mettacittassa jīvakassa gaṇḍaphālanaṃ puññameva ahosi. Tena vuttaṃ –
‘‘ರಾಜಾಹಂ ಪತ್ತಿಕೋ ಆಸಿಂ, ಸತ್ತಿಯಾ ಪುರಿಸೇ ಹನಿಂ।
‘‘Rājāhaṃ pattiko āsiṃ, sattiyā purise haniṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿಸಂ ಭುಸಂ॥
Tena kammavipākena, niraye paccisaṃ bhusaṃ.
‘‘ಕಮ್ಮುನೋ ತಸ್ಸ ಸೇಸೇನ, ಇದಾನಿ ಸಕಲಂ ಮಮ।
‘‘Kammuno tassa sesena, idāni sakalaṃ mama;
ಪಾದೇ ಛವಿಂ ಪಕಪ್ಪೇಸಿ, ನ ಹಿ ಕಮ್ಮಂ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೮೪-೮೫)।
Pāde chaviṃ pakappesi, na hi kammaṃ vinassatī’’ti. (apa. thera 1.39.84-85);
ನವಮೇ ಪಞ್ಹೇ – ‘‘ಸೀಸದುಕ್ಖನ್ತಿ ಸೀಸಾಬಾಧೋ ಸೀಸವೇದನಾ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಕೇವಟ್ಟಗಾಮೇ ಕೇವಟ್ಟೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಕೇವಟ್ಟಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಚ್ಛಮಾರಣಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಚ್ಛೇ ಮಾರೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ಸಹಗತಾಪಿ ತಥೇವ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದಯಿಂಸು। ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ ಚತುರಾಪಾಯೇ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ತೇಹಿ ಪುರಿಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಕಮೇನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ತೋಪಿ ಸಯಂ ಸೀಸಾಬಾಧಂ ಪಚ್ಚನುಭೋಸಿ। ತೇ ಚ ಸಕ್ಯರಾಜಾನೋ ಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಧ॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ವಿಡಡೂಭವತ್ಥು) ವುತ್ತನಯೇನ ವಿಡಡೂಭಸಙ್ಗಾಮೇ ಸಬ್ಬೇ ವಿನಾಸಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Navame pañhe – ‘‘sīsadukkhanti sīsābādho sīsavedanā. Atīte kira bodhisatto kevaṭṭagāme kevaṭṭo hutvā nibbatti. So ekadivasaṃ kevaṭṭapurisehi saddhiṃ macchamāraṇaṭṭhānaṃ gantvā macche mārente disvā tattha somanassaṃ uppādesi, sahagatāpi tatheva somanassaṃ uppādayiṃsu. So tena akusalakammena caturāpāye dukkhamanubhavitvā imasmiṃ pacchimattabhāve tehi purisehi saddhiṃ sakyarājakule nibbattitvā kamena buddhattaṃ pattopi sayaṃ sīsābādhaṃ paccanubhosi. Te ca sakyarājāno dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.viḍaḍūbhavatthu) vuttanayena viḍaḍūbhasaṅgāme sabbe vināsaṃ pāpuṇiṃsu. Tena vuttaṃ –
‘‘ಅಹಂ ಕೇವಟ್ಟಗಾಮಸ್ಮಿಂ, ಅಹುಂ ಕೇವಟ್ಟದಾರಕೋ।
‘‘Ahaṃ kevaṭṭagāmasmiṃ, ahuṃ kevaṭṭadārako;
ಮಚ್ಛಕೇ ಘಾತಿತೇ ದಿಸ್ವಾ, ಜನಯಿಂ ಸೋಮನಸ್ಸಕಂ॥
Macchake ghātite disvā, janayiṃ somanassakaṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಸೀಸದುಕ್ಖಂ ಅಹೂ ಮಮ।
‘‘Tena kammavipākena, sīsadukkhaṃ ahū mama;
ಸಬ್ಬೇ ಸಕ್ಕಾ ಚ ಹಞ್ಞಿಂಸು, ಯದಾ ಹನಿ ವಿಟಟೂಭೋ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೮೬-೮೭)।
Sabbe sakkā ca haññiṃsu, yadā hani viṭaṭūbho’’ti. (apa. thera 1.39.86-87);
ದಸಮಪಞ್ಹೇ – ಯವಖಾದನನ್ತಿ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಯವತಣ್ಡುಲಖಾದನಂ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಜಾತಿವಸೇನ ಚ ಅನ್ಧಬಾಲಭಾವೇನ ಚ ಫುಸ್ಸಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕೇ ಮಧುರನ್ನಪಾನೇ ಸಾಲಿಭೋಜನಾದಯೋ ಚ ಭುಞ್ಜಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅರೇ ಮುಣ್ಡಕಸಮಣಾ, ಯವಂ ಖಾದಥ, ಮಾ ಸಾಲಿಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತುರಾಪಾಯೇ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಕಮೇನ ಬುದ್ಧತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಕಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋನ್ತೋ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಚರಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮಸಮೀಪೇ ಸಾಖಾವಿಟಪಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪುಚಿಮನ್ದರುಕ್ಖಮೂಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಜಿನಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಧೇವ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸಿ। ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಅಥ ಪುನದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾರೋ ಪಾಪಿಮಾ ಸಕಲವೇರಞ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮವಾಸೀನಂ ಮಾರಾವಟ್ಟನಂ ಅಕಾಸಿ। ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಾರಾವಟ್ಟನವಸೇನ ಏಕೋಪಿ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ ದಾತಾ ನಾಹೋಸಿ। ಭಗವಾ ತುಚ್ಛಪತ್ತೋವ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಪುನಾಗಞ್ಛಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಏವಂ ಆಗತೇ ತತ್ಥೇವ ನಿವುಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಾ ತಂ ದಿವಸಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಗವನ್ತಂ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಸ್ಸಸತಾನಂ ಭತ್ತತೋ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಯವಂ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪತ್ತೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು । ಸಕಲಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸುಜಾತಾಯ ಪಾಯಾಸಪಚನದಿವಸೇ ವಿಯ ದಿಬ್ಬೋಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಭಗವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ , ಏವಂ ತೇಮಾಸಂ ಯವಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿ। ತೇಮಾಸಚ್ಚಯೇನ ಮಾರಾವಟ್ಟನೇ ವಿಗತೇ ಪವಾರಣಾದಿವಸೇ ವೇರಞ್ಜೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸರಿತ್ವಾ ಮಹಾಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Dasamapañhe – yavakhādananti verañjāyaṃ yavataṇḍulakhādanaṃ. Atīte kira bodhisatto aññatarasmiṃ kule nibbatto jātivasena ca andhabālabhāvena ca phussassa bhagavato sāvake madhurannapāne sālibhojanādayo ca bhuñjamāne disvā ‘‘are muṇḍakasamaṇā, yavaṃ khādatha, mā sālibhojanaṃ bhuñjathā’’ti akkosi. So tena akusalakammavipākena anekavassasahassāni caturāpāye dukkhamanubhavitvā imasmiṃ pacchimattabhāve kamena buddhattaṃ patvā lokasaṅgahaṃ karonto gāmanigamarājadhānīsu caritvā ekasmiṃ samaye verañjabrāhmaṇagāmasamīpe sākhāviṭapasampannaṃ pucimandarukkhamūlaṃ pāpuṇi. Verañjabrāhmaṇo bhagavantaṃ upasaṅkamitvā anekapariyāyena bhagavantaṃ jinituṃ asakkonto sotāpanno hutvā ‘‘bhante, idheva vassaṃ upagantuṃ vaṭṭatī’’ti ārocesi. Bhagavā tuṇhībhāvena adhivāsesi. Atha punadivasato paṭṭhāya māro pāpimā sakalaverañjabrāhmaṇagāmavāsīnaṃ mārāvaṭṭanaṃ akāsi. Piṇḍāya paviṭṭhassa bhagavato mārāvaṭṭanavasena ekopi kaṭacchubhikkhāmattaṃ dātā nāhosi. Bhagavā tucchapattova bhikkhusaṅghaparivuto punāgañchi. Tasmiṃ evaṃ āgate tattheva nivuṭṭhā assavāṇijā taṃ divasaṃ dānaṃ datvā tato paṭṭhāya bhagavantaṃ pañcasatabhikkhuparivāraṃ nimantetvā pañcannaṃ assasatānaṃ bhattato vibhāgaṃ katvā yavaṃ koṭṭetvā bhikkhūnaṃ pattesu pakkhipiṃsu . Sakalassa sahassacakkavāḷadevatā sujātāya pāyāsapacanadivase viya dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Bhagavā paribhuñji , evaṃ temāsaṃ yavaṃ paribhuñji. Temāsaccayena mārāvaṭṭane vigate pavāraṇādivase verañjo brāhmaṇo saritvā mahāsaṃvegappatto buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā vanditvā khamāpesi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಫುಸ್ಸಸ್ಸಾಹಂ ಪಾವಚನೇ, ಸಾವಕೇ ಪರಿಭಾಸಯಿಂ।
‘‘Phussassāhaṃ pāvacane, sāvake paribhāsayiṃ;
ಯವಂ ಖಾದಥ ಭುಞ್ಜಥ, ಮಾ ಚ ಭುಞ್ಜಥ ಸಾಲಯೋ॥
Yavaṃ khādatha bhuñjatha, mā ca bhuñjatha sālayo.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ತೇಮಾಸಂ ಖಾದಿತಂ ಯವಂ।
‘‘Tena kammavipākena, temāsaṃ khāditaṃ yavaṃ;
ನಿಮನ್ತಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ, ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ವಸಿಂ ತದಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೮೮-೮೯)।
Nimantito brāhmaṇena, verañjāyaṃ vasiṃ tadā’’ti. (apa. thera 1.39.88-89);
ಏಕಾದಸಮಪಞ್ಹೇ – ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖನ್ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಆಬಾಧೋ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಿಞ್ಚಿ ರಸ್ಸಧಾತುಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ಸಮಯೇನ ಏಕೋ ಮಲ್ಲಯುದ್ಧಯೋಧೋ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಗಾಮನಿಗಮರಾಜಧಾನೀಸು ಮಲ್ಲಯುದ್ಧೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಪುರಿಸೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಜಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಮೇನ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ವಸನನಗರಂ ಪತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಜನೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಮಾರದ್ಧೋ। ತದಾ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಏಸ ಜಯಂ ಪತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ನಗರಮಣ್ಡಲಮಾಗಮ್ಮ ಅಪ್ಪೋಟೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಯುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾತಿ। ಸೋ ಹಸಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಮಹನ್ತೇ ಪುರಿಸೇ ಪಾತೇಸಿಂ, ಅಯಂ ರಸ್ಸಧಾತುಕೋ ವಾಮನಕೋ ಮಮ ಏಕಹತ್ಥಸ್ಸಾಪಿ ನಪ್ಪಹೋತೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪೋಟೇತ್ವಾ ನದಿತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಹತ್ಥಂ ಪರಾಮಸಿಂಸು, ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಭಮಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇನ್ತೋ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ। ಸಕಲನಗರವಾಸಿನೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅಪ್ಪೋಟೇತ್ವಾ ವತ್ಥಾಭರಣಾದೀಹಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಪೂಜೇಸುಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ಮಲ್ಲಯೋಧಂ ಉಜುಂ ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ಖನ್ಧಟ್ಠಿಂ ಉಜುಕಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವರೂಪಂ ಮಾ ಕರೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಸರೀರಸೀಸಾದಿ ದುಕ್ಖಮನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಬುದ್ಧಭೂತೋಪಿ ಪಿಟ್ಠಿರುಜಾದಿದುಕ್ಖಮನುಭೋಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಕದಾಚಿ ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇ ‘‘ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಸುಗತಚೀವರಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸಯತಿ, ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಮಪಿ ನ ಮುಞ್ಚತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Ekādasamapañhe – piṭṭhidukkhanti piṭṭhiābādho. Atīte kira bodhisatto gahapatikule nibbatto thāmasampanno kiñci rassadhātuko ahosi. Tena samayena eko mallayuddhayodho sakalajambudīpe gāmanigamarājadhānīsu mallayuddhe vattamāne purise pātetvā jayappatto kamena bodhisattassa vasananagaraṃ patvā tasmimpi jane pātetvā gantumāraddho. Tadā bodhisatto ‘‘mayhaṃ vasanaṭṭhāne esa jayaṃ patvā gacchatī’’ti tattha nagaramaṇḍalamāgamma appoṭetvā āgaccha mayā saddhiṃ yujjhitvā gacchāti. So hasitvā ‘‘ahaṃ mahante purise pātesiṃ, ayaṃ rassadhātuko vāmanako mama ekahatthassāpi nappahotī’’ti appoṭetvā naditvā āgacchi. Te ubhopi aññamaññaṃ hatthaṃ parāmasiṃsu, bodhisatto taṃ ukkhipitvā ākāse bhamitvā bhūmiyaṃ pātento khandhaṭṭhiṃ bhinditvā pātesi. Sakalanagaravāsino ukkuṭṭhiṃ karontā appoṭetvā vatthābharaṇādīhi bodhisattaṃ pūjesuṃ. Bodhisatto taṃ mallayodhaṃ ujuṃ sayāpetvā khandhaṭṭhiṃ ujukaṃ katvā ‘‘gaccha ito paṭṭhāya evarūpaṃ mā karosī’’ti vatvā uyyojesi. So tena kammavipākena nibbattanibbattabhave sarīrasīsādi dukkhamanubhavitvā imasmiṃ pacchimattabhāve buddhabhūtopi piṭṭhirujādidukkhamanubhosi. Tasmā kadāci piṭṭhidukkhe uppanne sāriputtamoggallāne ‘‘ito paṭṭhāya dhammaṃ desethā’’ti vatvā sayaṃ sugatacīvaraṃ paññāpetvā sayati, kammapilotikaṃ nāma buddhamapi na muñcati. Vuttañhetaṃ –
‘‘ನಿಬ್ಬುದ್ಧೇ ವತ್ತಮಾನಮ್ಹಿ, ಮಲ್ಲಪುತ್ತಂ ನಿಹೇಠಯಿಂ।
‘‘Nibbuddhe vattamānamhi, mallaputtaṃ niheṭhayiṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಪಿಟ್ಠಿದುಕ್ಖಂ ಅಹೂ ಮಮಾ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೯೦)।
Tena kammavipākena, piṭṭhidukkhaṃ ahū mamā’’ti. (apa. thera 1.39.90);
ದ್ವಾದಸಮಪಞ್ಹೇ – ಅತಿಸಾರೋತಿ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾವಿರೇಚನಂ। ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಸಿ। ಸೋ ಏಕಂ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ರೋಗೇನ ವಿಚ್ಛಿತಂ ತಿಕಿಚ್ಛನ್ತೋ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ತಿಕಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮದಾನೇ ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮ ಅಪರಂ ಓಸಧಂ ದತ್ವಾ ವಮನವಿರೇಚನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ಬಹುಧನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾಬಾಧೇನ ವಿಚ್ಛಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಚ್ಛಿಮತ್ತಭಾವೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸಮಯೇ ಚುನ್ದೇನ ಕಮ್ಮಾರಪುತ್ತೇನ ಪಚಿತಸೂಕರಮದ್ದವಸ್ಸ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜೇನ ಆಹಾರೇನ ಸಹ ಭುತ್ತಕ್ಖಣೇ ಲೋಹಿತಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾವಿರೇಚನಂ ಅಹೋಸಿ। ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಖಯಮಗಮಾಸಿ। ಭಗವಾ ವಿಸಾಖಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನೇಕೇಸು ಠಾನೇಸು ನಿಸೀದನ್ತೋ ಪಿಪಾಸಿತೋ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಹಾದುಕ್ಖೇನ ಕುಸಿನಾರಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಕಮ್ಮಪಿಲೋತಿಕಂ ಏವರೂಪಂ ಲೋಕತ್ತಯಸಾಮಿಮ್ಪಿ ನ ವಿಜಹತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Dvādasamapañhe – atisāroti lohitapakkhandikāvirecanaṃ. Atīte kira bodhisatto gahapatikule nibbatto vejjakammena jīvikaṃ kappesi. So ekaṃ seṭṭhiputtaṃ rogena vicchitaṃ tikicchanto bhesajjaṃ katvā tikicchitvā tassa deyyadhammadāne pamādamāgamma aparaṃ osadhaṃ datvā vamanavirecanaṃ akāsi. Seṭṭhi bahudhanaṃ adāsi. So tena kammavipākena nibbattanibbattabhave lohitapakkhandikābādhena vicchito ahosi. Imasmimpi pacchimattabhāve parinibbānasamaye cundena kammāraputtena pacitasūkaramaddavassa sakalacakkavāḷadevatāhi pakkhittadibbojena āhārena saha bhuttakkhaṇe lohitapakkhandikāvirecanaṃ ahosi. Koṭisatasahassānaṃ hatthīnaṃ balaṃ khayamagamāsi. Bhagavā visākhapuṇṇamāyaṃ kusinārāyaṃ parinibbānatthāya gacchanto anekesu ṭhānesu nisīdanto pipāsito pānīyaṃ pivitvā mahādukkhena kusināraṃ patvā paccūsasamaye parinibbāyi. Kammapilotikaṃ evarūpaṃ lokattayasāmimpi na vijahati. Tena vuttaṃ –
‘‘ತಿಕಿಚ್ಛಕೋ ಅಹಂ ಆಸಿಂ, ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಂ ವಿರೇಚಯಿಂ।
‘‘Tikicchako ahaṃ āsiṃ, seṭṭhiputtaṃ virecayiṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಹೋತಿ ಪಕ್ಖನ್ದಿಕಾ ಮಮಾತಿ॥
Tena kammavipākena, hoti pakkhandikā mamāti.
‘‘ಏವಂ ಜಿನೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಅಗ್ಗತೋ।
‘‘Evaṃ jino viyākāsi, bhikkhusaṅghassa aggato;
ಸಬ್ಬಾಭಿಞ್ಞಾಬಲಪ್ಪತ್ತೋ, ಅನೋತತ್ತೇ ಮಹಾಸರೇ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೯.೯೧, ೯೬)।
Sabbābhiññābalappatto, anotatte mahāsare’’ti. (apa. thera 1.39.91, 96);
ಏವಂ ಪಟಿಞ್ಞಾತಪಞ್ಹಾನಂ, ಮಾತಿಕಾಠಪನವಸೇನ ಅಕುಸಲಾಪದಾನಂ ಸಮತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಇತ್ಥಂ ಸುದನ್ತಿ ಇತ್ಥಂ ಇಮಿನಾ ಪಕಾರೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ। ಸುದನ್ತಿ ನಿಪಾತೋ ಪದಪೂರಣತ್ಥೇ ಆಗತೋ। ಭಗವಾ ಭಾಗ್ಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಮಹಾಸತ್ತೋ –
Evaṃ paṭiññātapañhānaṃ, mātikāṭhapanavasena akusalāpadānaṃ samattaṃ nāma hotīti vuttaṃ itthaṃ sudanti itthaṃ iminā pakārena heṭṭhā vuttanayena. Sudanti nipāto padapūraṇatthe āgato. Bhagavā bhāgyasampanno pūritapāramimahāsatto –
‘‘ಭಾಗ್ಯವಾ ಭಗ್ಗವಾ ಯುತ್ತೋ, ಭಗೇಹಿ ಚ ವಿಭತ್ತವಾ।
‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;
ಭತ್ತವಾ ವನ್ತಗಮನೋ, ಭವೇಸು ಭಗವಾ ತತೋ’’ತಿ॥ –
Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti. –
ಏವಮಾದಿಗುಣಯುತ್ತೋ ದೇವಾತಿದೇವೋ ಸಕ್ಕಾತಿಸಕ್ಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಾತಿಬ್ರಹ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾತಿಬುದ್ಧೋ ಸೋ ಮಹಾಕಾರುಣಿಕೋ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಚರಿಯಂ ಬುದ್ಧಕಾರಣಂ ಸಮ್ಭಾವಯಮಾನೋ ಪಾಕಟಂ ಕುರುಮಾನೋ ಬುದ್ಧಾಪದಾನಿಯಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಕಾರಣಪಕಾಸಕಂ ನಾಮ ಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ತಂ ಅಭಾಸಿತ್ಥ ಕಥೇಸೀತಿ।
Evamādiguṇayutto devātidevo sakkātisakko brahmātibrahmā buddhātibuddho so mahākāruṇiko bhagavā attano buddhacariyaṃ buddhakāraṇaṃ sambhāvayamāno pākaṭaṃ kurumāno buddhāpadāniyaṃ nāma buddhakāraṇapakāsakaṃ nāma dhammapariyāyaṃ dhammadesanaṃ suttaṃ abhāsittha kathesīti.
ಇತಿ ವಿಸುದ್ಧಜನವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ಅಪದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Iti visuddhajanavilāsiniyā apadāna-aṭṭhakathāya
ಬುದ್ಧಅಪದಾನಸಂವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Buddhaapadānasaṃvaṇṇanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಅಪದಾನಪಾಳಿ • Apadānapāḷi / ೧. ಬುದ್ಧಅಪದಾನಂ • 1. Buddhaapadānaṃ
