| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มิลินฺทปญฺหปาฬิ • Milindapañhapāḷi |
๓. พุทฺธอปฺปาพาธปโญฺห
3. Buddhaappābādhapañho
๓. ‘‘ภเนฺต นาคเสน, ภาสิตเมฺปตํ ภควตา ‘อหมสฺมิ, ภิกฺขเว, พฺราหฺมโณ ยาจโยโค สทา ปยตปาณิ อนฺติมเทหธโร อนุตฺตโร ภิสโกฺก สลฺลกโตฺต’ติฯ ปุน จ ภณิตํ ภควตา ‘เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อปฺปาพาธานํ ยทิทํ พากุโล’ติฯ ภควโต จ สรีเร พหุกฺขตฺตุํ อาพาโธ อุปฺปโนฺน ทิสฺสติฯ ยทิ, ภเนฺต นาคเสน, ตถาคโต อนุตฺตโร, เตน หิ ‘เอตทคฺคํ…เป.… พากุโล’ติ ยํ วจนํ, ตํ มิจฺฉาฯ ยทิ เถโร พากุโล อปฺปาพาธานํ อโคฺค, เตน หิ ‘อหมสฺมิ…เป.… สลฺลกโตฺต’ติ ตมฺปิ วจนํ มิจฺฉาฯ อยมฺปิ อุภโต โกฎิโก ปโญฺห ตวานุปฺปโตฺต, โส ตยา นิพฺพาหิตโพฺพ’’ติฯ
3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘ahamasmi, bhikkhave, brāhmaṇo yācayogo sadā payatapāṇi antimadehadharo anuttaro bhisakko sallakatto’ti. Puna ca bhaṇitaṃ bhagavatā ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ appābādhānaṃ yadidaṃ bākulo’ti. Bhagavato ca sarīre bahukkhattuṃ ābādho uppanno dissati. Yadi, bhante nāgasena, tathāgato anuttaro, tena hi ‘etadaggaṃ…pe… bākulo’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi thero bākulo appābādhānaṃ aggo, tena hi ‘ahamasmi…pe… sallakatto’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ภาสิตเมฺปตํ, มหาราช, ภควตา ‘อหมสฺมิ…เป.… สลฺลกโตฺต’ติ, ภณิตญฺจ ‘เอตทคฺคํ…เป.… พากุโล’ติ, ตญฺจ ปน พาหิรานํ อาคมานํ อธิคมานํ ปริยตฺตีนํ อตฺตนิ วิชฺชมานตํ สนฺธาย ภาสิตํฯ
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘ahamasmi…pe… sallakatto’ti, bhaṇitañca ‘etadaggaṃ…pe… bākulo’ti, tañca pana bāhirānaṃ āgamānaṃ adhigamānaṃ pariyattīnaṃ attani vijjamānataṃ sandhāya bhāsitaṃ.
‘‘สนฺติ โข ปน, มหาราช, ภควโต สาวกา ฐานจงฺกมิกา, เต ฐาเนน จงฺกเมน ทิวารตฺติํ วีตินาเมนฺติ, ภควา ปน, มหาราช, ฐาเนน จงฺกเมน นิสชฺชาย สยเนน ทิวารตฺติํ วีตินาเมติ, เย เต, มหาราช, ภิกฺขู ฐานจงฺกมิกา, เต เตน อเงฺคน อติเรกาฯ
‘‘Santi kho pana, mahārāja, bhagavato sāvakā ṭhānacaṅkamikā, te ṭhānena caṅkamena divārattiṃ vītināmenti, bhagavā pana, mahārāja, ṭhānena caṅkamena nisajjāya sayanena divārattiṃ vītināmeti, ye te, mahārāja, bhikkhū ṭhānacaṅkamikā, te tena aṅgena atirekā.
‘‘สนฺติ โข ปน, มหาราช, ภควโต สาวกา เอกาสนิกา, เต ชีวิตเหตุปิ ทุติยํ โภชนํ น ภุญฺชนฺติ, ภควา ปน, มหาราช, ทุติยมฺปิ ยาว ตติยมฺปิ โภชนํ ภุญฺชติ, เย เต, มหาราช, ภิกฺขู เอกาสนิกา, เต เตน อเงฺคน อติเรกา, อเนกวิธานิ, มหาราช, ตานิ การณานิ เตสํ เตสํ ตํ ตํ สนฺธาย ภณิตานิฯ ภควา ปน, มหาราช, อนุตฺตโร สีเลน สมาธินา ปญฺญาย วิมุตฺติยา วิมุตฺติญาณทสฺสเนน ทสหิ จ พเลหิ จตูหิ เวสารเชฺชหิ อฎฺฐารสหิ พุทฺธธเมฺมหิ ฉหิ อสาธารเณหิ ญาเณหิ, เกวเล จ พุทฺธวิสเย ตํ สนฺธาย ภณิตํ ‘อหมสฺมิ…เป.… สลฺลกโตฺต’ติฯ
‘‘Santi kho pana, mahārāja, bhagavato sāvakā ekāsanikā, te jīvitahetupi dutiyaṃ bhojanaṃ na bhuñjanti, bhagavā pana, mahārāja, dutiyampi yāva tatiyampi bhojanaṃ bhuñjati, ye te, mahārāja, bhikkhū ekāsanikā, te tena aṅgena atirekā, anekavidhāni, mahārāja, tāni kāraṇāni tesaṃ tesaṃ taṃ taṃ sandhāya bhaṇitāni. Bhagavā pana, mahārāja, anuttaro sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena dasahi ca balehi catūhi vesārajjehi aṭṭhārasahi buddhadhammehi chahi asādhāraṇehi ñāṇehi, kevale ca buddhavisaye taṃ sandhāya bhaṇitaṃ ‘ahamasmi…pe… sallakatto’ti.
‘‘อิธ, มหาราช, มนุเสฺสสุ เอโก ชาติมา โหติ, เอโก ธนวา, เอโก วิชฺชวา, เอโก สิปฺปวา, เอโก สูโร, เอโก วิจกฺขโณ, สเพฺพเปเต อภิภวิย ราชา เยว เตสํ อุตฺตโม โหติ, เอวเมว โข, มหาราช, ภควา สพฺพสตฺตานํ อโคฺค เชโฎฺฐ เสโฎฺฐฯ
‘‘Idha, mahārāja, manussesu eko jātimā hoti, eko dhanavā, eko vijjavā, eko sippavā, eko sūro, eko vicakkhaṇo, sabbepete abhibhaviya rājā yeva tesaṃ uttamo hoti, evameva kho, mahārāja, bhagavā sabbasattānaṃ aggo jeṭṭho seṭṭho.
‘‘ยํ ปน อายสฺมา พากุโล อปฺปาพาโธ อโหสิ, ตํ อภินีหารวเสน, โส หิ, มหาราช, อโนมทสฺสิสฺส ภควโต อุทรวาตาพาเธ อุปฺปเนฺน วิปสฺสิสฺส จ ภควโต อฎฺฐสฎฺฐิยา จ ภิกฺขุสตสหสฺสานํ ติณปุปฺผกโรเค อุปฺปเนฺน สยํ ตาปโส สมาโน นานาเภสเชฺชหิ ตํ พฺยาธิํ อปเนตฺวา อปฺปาพาธตํ ปโตฺต, ภณิโต จ ‘เอตทคฺคํ…เป.… พากุโล’ติฯ
‘‘Yaṃ pana āyasmā bākulo appābādho ahosi, taṃ abhinīhāravasena, so hi, mahārāja, anomadassissa bhagavato udaravātābādhe uppanne vipassissa ca bhagavato aṭṭhasaṭṭhiyā ca bhikkhusatasahassānaṃ tiṇapupphakaroge uppanne sayaṃ tāpaso samāno nānābhesajjehi taṃ byādhiṃ apanetvā appābādhataṃ patto, bhaṇito ca ‘etadaggaṃ…pe… bākulo’ti.
‘‘ภควโต, มหาราช, พฺยาธิมฺหิ อุปฺปชฺชเนฺตปิ อนุปฺปชฺชเนฺตปิ ธุตงฺคํ อาทิยเนฺตปิ อนาทิยเนฺตปิ นตฺถิ ภควตา สทิโส โกจิ สโตฺตฯ ภาสิตเมฺปตํ มหาราช ภควตา เทวาติเทเวน สํยุตฺตนิกายวรลญฺฉเก –
‘‘Bhagavato, mahārāja, byādhimhi uppajjantepi anuppajjantepi dhutaṅgaṃ ādiyantepi anādiyantepi natthi bhagavatā sadiso koci satto. Bhāsitampetaṃ mahārāja bhagavatā devātidevena saṃyuttanikāyavaralañchake –
‘‘‘ยาวตา, ภิกฺขเว, สตฺตา อปทา วา ทฺวิปทา วา จตุปฺปทา วา พหุปฺปทา วา รูปิโน วา อรูปิโน วา สญฺญิโน วา อสญฺญิโน วา เนวสญฺญีนาสญฺญิโน วา, ตถาคโต เตสํ อคฺคมกฺขายติ อรหํ สมฺมาสมฺพุโทฺธ’ติฯ ‘สาธุ, ภเนฺต นาคเสน, เอวเมตํ ตถา สมฺปฎิจฺฉามี’’’ติฯ
‘‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati arahaṃ sammāsambuddho’ti. ‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’’ti.
พุทฺธอปฺปาพาธปโญฺห ตติโยฯ
Buddhaappābādhapañho tatiyo.
