Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੫. ਬੁਦ੍ਧਅવਿਹੇਠਕਪਞ੍ਹੋ
5. Buddhaaviheṭhakapañho
੫. ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ ਭਗવਤਾ ‘ਪੁਬ੍ਬੇ વਾਹਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਹੇਠਕਜਾਤਿਕੋ ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ। ਪੁਨ ਚ ਭਣਿਤਂ ‘ਲੋਮਸਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਇਸਿ ਸਮਾਨੋ ਅਨੇਕਸਤੇ ਪਾਣੇ ਘਾਤਯਿਤ੍વਾ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜੀ’ਤਿ। ਯਦਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਭਗવਤਾ ਭਣਿਤਂ ‘ਪੁਬ੍ਬੇ વਾਹਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਹੇਠਕਜਾਤਿਕੋ ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਹਿ ‘ਲੋਮਸਕਸ੍ਸਪੇਨ ਇਸਿਨਾ ਅਨੇਕਸਤੇ ਪਾਣੇ ਘਾਤਯਿਤ੍વਾ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ’ਨ੍ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਯਦਿ ‘ਲੋਮਸਕਸ੍ਸਪੇਨ ਇਸਿਨਾ ਅਨੇਕਸਤੇ ਪਾਣੇ ਘਾਤਯਿਤ੍વਾ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤਂ’, ਤੇਨ ਹਿ ‘ਪੁਬ੍ਬੇ વਾਹਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਹੇਠਕਜਾਤਿਕੋ ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ ਤਮ੍ਪਿ વਚਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਉਭਤੋ ਕੋਟਿਕੋ ਪਞ੍ਹੋ ਤવਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਤਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਹਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti. Puna ca bhaṇitaṃ ‘lomasakassapo nāma isi samāno anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, tena hi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajita’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tena hi ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ‘ਪੁਬ੍ਬੇ વਾਹਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਸਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਹੇਠਕਜਾਤਿਕੋ ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ, ‘ਲੋਮਸਕਸ੍ਸਪੇਨ ਇਸਿਨਾ ਅਨੇਕਸਤੇ ਪਾਣੇ ਘਾਤਯਿਤ੍વਾ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤਂ’, ਤਞ੍ਚ ਪਨ ਰਾਗવਸੇਨ વਿਸਞ੍ਞਿਨਾ, ਨੋ ਸਚੇਤਨੇਨਾ’’ਤਿ।
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tañca pana rāgavasena visaññinā, no sacetanenā’’ti.
‘‘ਅਟ੍ਠਿਮੇ , ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਾਣਂ ਹਨਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ਰਤ੍ਤੋ ਰਾਗવਸੇਨ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਦੁਟ੍ਠੋ ਦੋਸવਸੇਨ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਮੋਹવਸੇਨ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਮਾਨੀ ਮਾਨવਸੇਨ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਲੁਦ੍ਧੋ ਲੋਭવਸੇਨ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਅਕਿਞ੍ਚਨੋ ਜੀવਿਕਤ੍ਥਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਬਾਲੋ ਹਸ੍ਸવਸੇਨ 1 ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ, ਰਾਜਾ વਿਨਯਨવਸੇਨ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਅਟ੍ਠ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਾਣਂ ਹਨਨ੍ਤਿ। ਪਾਕਤਿਕਂ ਯੇવ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ । ‘‘ਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਾਕਤਿਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ ਕਤਂ, ਯਦਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਕਤਿਭਾવੇਨ ਓਨਮੇਯ੍ਯ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਂ, ਨ ਯਿਮਂ ਗਾਥਂ ਭਣੇਯ੍ਯ –
‘‘Aṭṭhime , bhante nāgasena, puggalā pāṇaṃ hananti. Katame aṭṭha? Ratto rāgavasena pāṇaṃ hanati, duṭṭho dosavasena pāṇaṃ hanati, mūḷho mohavasena pāṇaṃ hanati, mānī mānavasena pāṇaṃ hanati, luddho lobhavasena pāṇaṃ hanati, akiñcano jīvikatthāya pāṇaṃ hanati, bālo hassavasena 2 pāṇaṃ hanati, rājā vinayanavasena pāṇaṃ hanati. Ime kho, bhante nāgasena, aṭṭha puggalā pāṇaṃ hananti. Pākatikaṃ yeva, bhante nāgasena, bodhisattena kata’’nti . ‘‘Na, mahārāja, pākatikaṃ bodhisattena kataṃ, yadi, mahārāja, bodhisatto pakatibhāvena onameyya mahāyaññaṃ yajituṃ, na yimaṃ gāthaṃ bhaṇeyya –
‘‘‘ਸਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਾਯਂ, ਮਹਿਂ ਸਾਗਰਕੁਣ੍ਡਲਂ।
‘‘‘Sasamuddapariyāyaṃ, mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
‘‘ਏવਂવਾਦੀ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਹ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਚਨ੍ਦવਤਿਯਾ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯ વਿਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤੋ વਿਸਞ੍ਞਿਭੂਤੋ ਆਕੁਲਾਕੁਲੋ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤੋ ਤੇਨ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਨ੍ਤਲੁਲ਼ਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਮਹਤਿਮਹਾਪਸੁਘਾਤਗਲਰੁਹਿਰਸਞ੍ਚਯਂ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿ।
‘‘Evaṃvādī, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.
‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਜਲਿਤਮ੍ਪਿ ਜਾਤવੇਦਂ ਅਕ੍ਕਮਤਿ, ਕੁਪਿਤਮ੍ਪਿ ਆਸੀવਿਸਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹਤ੍ਥਿਂ ਉਪੇਤਿ, ਸਮੁਦ੍ਦਮ੍ਪਿ ਅਤੀਰਦਸ੍ਸਿਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ, ਚਨ੍ਦਨਿਕਮ੍ਪਿ ਓਲ਼ਿਗਲ੍ਲਮ੍ਪਿ ਓਮਦ੍ਦਤਿ, ਕਣ੍ਟਕਾਧਾਨਮ੍ਪਿ ਅਭਿਰੁਹਤਿ, ਪਪਾਤੇਪਿ ਪਤਤਿ, ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਭਕ੍ਖੇਤਿ, ਨਗ੍ਗੋਪਿ ਰਥਿਯਾ ਚਰਤਿ, ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਬਹੁવਿਧਂ ਅਕਿਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਹ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਚਨ੍ਦવਤਿਯਾ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯ વਿਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤੋ વਿਸਞ੍ਞਿਭੂਤੋ ਆਕੁਲਾਕੁਲੋ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤੋ, ਤੇਨ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਨ੍ਤਲੁਲ਼ਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਮਹਤਿਮਹਾਪਸੁਘਾਤਗਲਰੁਹਿਰਸਞ੍ਚਯਂ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿ।
‘‘Yathā, mahārāja, ummattako khittacitto jalitampi jātavedaṃ akkamati, kupitampi āsīvisaṃ gaṇhāti, mattampi hatthiṃ upeti, samuddampi atīradassiṃ pakkhandati, candanikampi oḷigallampi omaddati, kaṇṭakādhānampi abhiruhati, papātepi patati, asucimpi bhakkheti, naggopi rathiyā carati, aññampi bahuvidhaṃ akiriyaṃ karoti. Evameva kho, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.
‘‘ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਤਂ ਪਾਪਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇਪਿ ਨ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ ਹੋਤਿ, ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ વਿਪਾਕੇਨਪਿ ਨੋ ਤਥਾ। ਇਧ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੋਚਿ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ વਜ੍ਝਮਾਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਹੇ ਕਿਂ ਦਣ੍ਡਂ ਧਾਰੇਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਕੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਦਣ੍ਡੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਮਯਂ ਪੋਥਾਪੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਾਪੇਮ, ਏਸੋવ ਤਸ੍ਸ ਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ। ‘‘ਇਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਅਪਰਾਧੇ ਦਣ੍ਡੋਪਿ ਨ ਭવਤਿ , ਤਸ੍ਮਾ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਕਤੇਪਿ ਨ ਦੋਸੋ ਭવਤਿ ਸਤੇਕਿਚ੍ਛੋ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਲੋਮਸਕਸ੍ਸਪੋ ਇਸਿ ਸਹ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਚਨ੍ਦવਤਿਯਾ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯ વਿਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਰਤ੍ਤੋ વਿਸਞ੍ਞਿਭੂਤੋ વਿਸਟਪਯਾਤੋ ਆਕੁਲਾਕੁਲੋ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤੋ, ਤੇਨ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਨ੍ਤਲੁਲ਼ਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਮਹਤਿਮਹਾਪਸੁਘਾਤਗਲਰੁਹਿਰਸਞ੍ਚਯਂ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿ। ਯਦਾ ਚ ਪਨ ਪਕਤਿਚਿਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸਤਿ, ਤਦਾ ਪੁਨਦੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਏવਮੇਤਂ ਤਥਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘Khittacittena, mahārāja, kataṃ pāpaṃ diṭṭhadhammepi na mahāsāvajjaṃ hoti, samparāye vipākenapi no tathā. Idha, mahārāja, koci ummattako vajjhamāpajjeyya, tassa tumhe kiṃ daṇḍaṃ dhārethā’’ti? ‘‘Ko, bhante, ummattakassa daṇḍo bhavissati, taṃ mayaṃ pothāpetvā nīharāpema, esova tassa daṇḍo’’ti. ‘‘Iti kho, mahārāja, ummattakassa aparādhe daṇḍopi na bhavati , tasmā ummattakassa katepi na doso bhavati satekiccho. Evameva kho, mahārāja, lomasakassapo isi saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto visaṭapayāto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji. Yadā ca pana pakaticitto ahosi paṭiladdhassati, tadā punadeva pabbajitvā pañcābhiññāyo nibbattetvā brahmalokūpago ahosī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ਬੁਦ੍ਧਅવਿਹੇਠਕਪਞ੍ਹੋ ਪਞ੍ਚਮੋ।
Buddhaaviheṭhakapañho pañcamo.
Footnotes: